1, 2. ¿Kʼusi ti mas tsots skʼoplal kʼotem ta pasel ta sjunul kuxlejale xchiʼuk kʼu yuʼun mu labaluk sba ti muʼyuk laj yil mi junuk krixchanoe?

 ¿MI OY ajakʼojbe aba junuk velta kʼu van yelan ti jaʼuk-o kuxulot kʼalal oy kʼusi tsots skʼoplal kʼot ta pasel ta stojolal li balumile? Ep buchʼutik jech tsjakʼbe sbaik. Pe nopo liʼe: ti jaʼuk-o kuxulot kʼalal oy kʼusi tsots skʼoplal kʼot ta pasele, muʼyuk van laj avil ta asat atuk li kʼusi kʼot ta pasel ti ep kʼusi jel yuʼune. Yuʼun li kʼusitik chkʼot ta pasel ti chakʼ ta vokol li ajvaliletike xchiʼuk ti nojem sloʼilal ta livroetike jutuk mu skotoluk velta muʼyuk chil skotol krixchanoetik. Xuʼ xkaltik ti ep li kʼusitik kʼotem ta pasele bajalik lek ta na chkʼot ta nopel yuʼunik: ta snail ajvaliletik, ta snail jtojobtasvanejetik yuʼun ajvalil xchiʼuk ti butik ch-abtej ajvalile. Melel ti epal miyon krixchanoetik tsta svokolik ta skoj taje.

² ¿Kʼusi xuʼ xkaltik ta sventa li kʼusi mas tsots skʼoplal kʼot ta pasel ta stojolal li balumile? Li kʼusi taje staoj ta makiel epal miyon krixchanoetik. Akʼo mi jech, mi junuk krixchano laj yil. Jaʼ skʼoplal ti ayan ta vinajel li Ajvalilal yuʼun Diose, ti voʼne xa onoʼox albil skʼoplal li ajvalil Mesiase xchiʼuk ti jutuk xa skʼan slajes li chopol balumil liʼe (kʼelo Daniel 2:34, 35, 44, 45). Ta skoj ti mu junuk krixchano laj yil kʼalal ayane, ¿mi xuʼ jnoptik ti la smuk ta stojolal krixchanoetik li Jeovae? ¿O mi baʼyel xa onoʼox van la xchapan steklumal ta sventa taje? Jkʼeltik batel.

3-5. 1) ¿Buchʼu skʼoplal li «bochʼo tacbil tal sventa chtal yal cʼusi chapanbil» chal ta Malaquías 3:1? 2) ¿Kʼusi chkʼot ta pasel kʼalal skʼan toʼox xtal ta templo li «bochʼo tacbil tal sventa chtal yal cʼusi chapanbil[e]»?

³ Voʼne xa onoʼox la xchapan steklumal Jeova sventa ch-ayan li Ajvalilal yuʼun Mesiase. Jech kʼuchaʼal liʼe, jnopbetik skʼoplal li albil kʼop ta Malaquías 3:1 ti xie: «Aʼyo avaʼyic, ta jtac batel jʼalmantal cuʼun, jaʼ chbat sjambun jbe. Jech ta ora noʼox ta xtal ochuc ta xchʼulna li Ajvalil chasaʼique. Chvul xa ta loqʼuel li bochʼo tacbil tal sventa chtal yal cʼusi chapanbil onoʼox, ti chacʼanic acʼo taluque».

⁴ Li ta jkʼakʼaliltike, ¿bakʼin ay li «Ajvalil» Jeova sventa tskʼel li buchʼutik chtunik ta yamakʼil xchʼulna o stemplo ta Balumile? Li albil kʼope chal ti koʼol chtal Jeova xchiʼuk li «bochʼo tacbil tal sventa chtal yal cʼusi chapanbil[e]». ¿Buchʼu skʼoplal taje? Muʼyuk buchʼu yan skʼoplal, jaʼ li Ajvalil Mesiase, li Jesukristoe (Luk. 1:68-73). Ta skoj ti jaʼ to laj yichʼ vaʼanel kʼuchaʼal Ajvalile  xuʼ skʼel xchiʼuk slekubtas li steklumal Dios ta Balumile (1 Ped. 4:17).

⁵ Vaʼun chaʼa, ¿buchʼu skʼoplal li «jʼalmantal» chal ta Malaquías 3:1? Li «jʼalmantal» taje jal xaʼox ayanem kʼalal chlik li skʼakʼalil ti liʼ xa oy li Kristoe. Kʼalal skʼan toʼox jaylajunebuk jabil li 1914, ¿mi oy van buchʼu baʼyel la sjambe batel sbe li Ajvalil Mesiase?

6. ¿Buchʼu skʼoplal li «jʼalmantal» albil skʼoplal ti la xchapan steklumal Dios ta sventa li kʼusitik chtal ta tsʼakale?

⁶ Li ta vun liʼe, ta jtabetik stakʼobil li kʼusitik chichʼ jakʼel ti labalik sba kʼusitik kʼot ta pasel ta steklumal Jeova li ta jkʼakʼaliltike. Li loʼile chakʼ ta ilel ti ta slajebaltik xa batel li sbalunlajunebal sigloe lik vinajuk uni jtsop yajtsʼaklom Kristo ti tukʼike, ti te lokʼik tal ta stojolal epal krixchanoetik ti skuyoj sbaik ta yajtsʼaklom Kristoe. Li uni jtsop yajtsʼaklom Kristo ti tukʼike laj yichʼik ojtikinel kʼuchaʼal Jchanolajeletik ta Vivlia. Li buchʼutik jbabeetik yuʼunike —Charles Taze Russell xchiʼuk xchiʼiltake— jaʼ kʼotik li ta «jʼalmantal» albil skʼoplale, ti la sbeiltasik ta mantal li steklumal Diose xchiʼuk ti la xchapanik sventa li kʼusitik chtal ta tsʼakale. Jkʼeltik chantos kʼuxi jech la spas li «jʼalmantal» taje.

7, 8. 1) Ta sbalunlajunebal sigloe, ¿buchʼutik laj yalik ti mu meleluk li chanubtasel ti mu snaʼ xcham li chʼulelale? 2) Li Charles Russell xchiʼuk xchiʼiltake, ¿kʼusitik yan chanubtasel laj yakʼik venta ti mu meleluke?

⁷ Li Jchanolajeletik ta Vivliae la spasik orasion kʼalal la xchanik li Vivliae; jmoj la xchapik, la stsobik xchiʼuk la spukbeik skʼoplal li melel chanubtaseletike. Oy xa ta sjayibal siglo ti oyik ta ikʼal osil ta mantal li buchʼutik tskuy sbaik ta yajtsʼaklom Kristoe; ep xtok li kʼusi chakʼik ta chanele likemik tal ta stojolal buchʼutik maʼuk jchʼunolajeletik. Jun skʼelobil ti lek jamal xvinaje jaʼ li chanubtasel ti mu snaʼ xcham li chʼulelale. Te van batel ta sbalunlajunebal sigloe, oy jayvoʼuk ti la xchanik Vivlia ta sjunul yoʼontonike la sabeik lek skʼoplal li chanubtasel taje, vaʼun laj yakʼik venta ti mu teuk lokʼem ta Skʼop Diose. Li Henry Grew, George Stetson xchiʼuk George Storrs la stsʼibaik xchiʼuk lek tsots yoʼontonik laj yalik ta jamal ti jaʼ loʼlael yuʼun Satanas taje. a Pe skotol taje jelbat-o snopbenik ek li Charles Russell xchiʼuk xchiʼiltake.

⁸ Li uni jtsop Jchanolajeletik ta Vivliae laj yakʼik venta ti chukul ta aʼibel smelolal xchiʼuk ti maʼuk melel jlom chanubtaseletik ti te tsakal skʼoplal xchiʼuk ti mu snaʼ xcham li chʼulelale, jech kʼuchaʼal ti chakʼik ta chanel ti chbatik ta vinajel skotol li lekil krixchanoetike o ti chakʼbe svokol ta sbatel osil chopol krixchanoetik ta kʼatinbak li Diose. Lek tsots yoʼonton laj yalik ta jamal Russell xchiʼuk xchiʼiltak li jutbil o nopbil kʼopetik taje, la spukbeik skʼoplal ta mantaletik, ta livroetik, ta foyetoetik, ta tratadoetik xchiʼuk ta mantaletik ti pasbil imprimire.

9. ¿Kʼusi laj yal Li Jkʼel osil ta toyole ta sventa ti mu meleluk li chanubtasel sventa Trinidade?

⁹ Jech xtok, li Jchanolajeletik ta Vivliae laj yakʼik ta ilel ti mu meleluk li chanubtasel ta sventa Trinidad ti pukem tajek skʼoplale. Ta 1887, xi laj yal Li Jkʼel osil ta toyole: «Li Tsʼibetike lek jamal chalbe skʼoplal ti jelelik tajek ta jujuntal li Jeova xchiʼuk li Kajvaltik Jesuse, xchiʼuk ti kʼu yelan chil sbaik ta melele». b Li revistae  laj yalbe skʼoplal ti labal sba «ti tsots skʼoplal xchiʼuk ti laj toʼox yichʼ chʼunel tajek ti oxvoʼ li Diose, ti oy oxvoʼ diosetik ta jun noʼoxe xchiʼuk ti jun noʼox ta yoxvoʼalike. Pe jech kʼot ta pasel ta melel, taje jaʼ skʼelobil ti vayem tajek ta mantal li relijion kʼalal la stikʼ chopol chanubtasel li yajkontrae».

10. ¿Kʼuxi laj yal ti tsots skʼoplal 1914 li revista Li Jkʼel osil ta toyole?

¹⁰ Jech kʼuchaʼal chal li sbi revistae, li buchʼutik tstsʼibaike oy tajek ta yoʼontonik li albil kʼopetik ta sventa ti liʼ xa oy li Kristoe. Li buchʼutik tʼujbil chbatik ta vinajel ti tukʼ yoʼontonike laj yakʼik venta ti te tsakal skʼoplal li yorail chkʼot ta pasel kʼusi tskʼan tspas Dios ta sventa li Ajvalilal yuʼun Mesias xchiʼuk li albil kʼop laj yal Daniel ta sventa li «vucub jabil[e]». Leʼ toʼox tal ta sjabilal 1870, laj yalik ti ta 1914 chlaj li «vucub jabil» taje (Dan. 4:25; Luk. 21:24). Akʼo mi mu xaʼibeik lek smelolal skotol kʼusi kʼot ta pasel li vaʼ kʼakʼale, ta buyuk noʼox laj yalbeik batel skʼoplal kʼusi snaʼik li kermanotaktike, ti ta jtabetik sbalil kʼalal to avie.

11, 12. 1) ¿Buchʼu la stojbe ta vokol ta sventa li kʼusi laj yakʼ ta chanel li ermano Russelle? 2) ¿Kʼu yuʼun tsots skʼoplal yabtelik li ermano Russell xchiʼuk xchiʼiltak kʼalal skʼan toʼox jaylajunebuk jabil xkʼot li 1914?

¹¹ Li Russell xchiʼuk xchiʼiltake muʼyuk la skʼanik ti x-ojtikinatik ta skoj ti jaʼ la staik xchiʼuk ti jaʼ laj yaʼibeik smelolal li kʼusitik melel ti tsotsik skʼoplale. Li Russelle laj yal ti jaʼ koliyalik li  buchʼutik baʼyel echʼike. Pe laj yal ti mas to jaʼ koliyal li Jeovae, ti jaʼ la xchanubtas steklumal ta sventa li kʼusi skʼan xchanbeik skʼoplal kʼalal jaʼo yoraile. Ta melel, li Jeovae laj yakʼbe sbendision li Russell xchiʼuk xchiʼiltake, ta skoj ti la xchʼakik lokʼel li kʼusi melel li ta kʼusitik mu meleluke. Kʼalal jelav xaʼox jayibuk jabile, mas to namajik ta stojolal li buchʼutik tskuy sbaik ta yajtsʼaklom Kristoe xchiʼuk mas xa jamal xvinaj ti jelelik xchiʼukike.

¹² Li viniketik ti tukʼ yoʼontonike toj labal sba ti kʼu yelan la spakbeik skʼoplal li melel chanubtasel kʼalal skʼan toʼox jaylajunebuk jabil xkʼot li 1914. Xi laj yal Li Jkʼel osil ta toyole ta 1 yuʼun noviembre ta 1917: «Ta smiyonal noʼox krixchanoetike kolem chaʼi sbaik ta skoj ti xiʼemik toʼox yuʼun li chanubtasel ta sventa kʼatinbake xchiʼuk yan chanubtaseletik ti maʼuk melele [...]. Leʼ xa van 40 jabil ti laj yichʼ naʼel li kʼusi melele xchiʼuk yantik xpuk batel ta buyuk noʼox. Li buchʼutik tskontrainik li kʼusitik melele chakʼik tajek persa ti akʼo mu xpuk batel ta spʼejel Balumile, pe mu xuʼ yuʼunik spajtsanel, yuʼun xkoʼolaj kʼuchaʼal tskʼan noʼox tsbekʼik ta jun mes li mukʼta nabe».

13, 14. 1) ¿Kʼuxi koltavan ta xchapanbel sbe Ajvalil Mesias li ‹j-almantale›? 2) ¿Kʼusi xuʼ jchanbetik li kermanotaktik ti kuxiik leʼ xa van mas ta sien jabile?

¹³ Jnopbetik skʼoplal liʼe: ti mu snaʼikuk lek li steklumal Dios ti jelelik li Jesus xchiʼuk Stote, li Jeovae, ¿mi chapalik xaʼox van ta sventa ti liʼ xa oy Jesus ti jechuke? Muʼyuk. Jech xtok, muʼyuk chapalik jechuk ti yuʼun xchʼunojikuk ti mu snaʼ xcham skotolike, ti jaʼ noʼox jayvoʼ yajchankʼoptak Kristo xuʼ staik li matanal taje; muʼyuk chapalik jechuk xtok ti yuʼun xchʼunojikuk ti chakʼbe stoj smul krixchanoetik ta kʼatinbak ta sbatel osil li Diose, ti muʼyuk xa skolelike. Ta melel, ¡li ‹j-almantale› la xchapanbe sbe li Ajvalil Mesiase!

¹⁴ ¿Kʼusi xuʼ xkaltik li ta jkʼakʼaliltike? ¿Kʼusi xuʼ jchanbetik li kermanotaktik ti kuxiik leʼ xa van mas ta sien jabile? Skʼan jech xkakʼbetik yipal skʼelel xchiʼuk xchanel li Skʼop Dios eke (Juan 17:3). Kʼalal yakal chbakub ta viʼnal li balumil ti batem ta yoʼonton takʼine, jaʼ xkaltik, li viʼnal ta mantale, voʼotike chʼiuk me mas ta koʼontontik ti ta jkʼan ta jlajestik li veʼlil ta mantale (kʼelo 1 Timoteo 4:15).

15. ¿Kʼusi kʼunkʼun laj yakʼik venta li Jchanolajeletik ta Vivliae? (Kʼelo xtok li tsʼib ta yok vune.)

¹⁵ Li Jchanolajeletik ta Vivliae chanubtasvanik ti skʼan xchʼak sbaik lokʼel ta stojolal li relijionetik ta balumile. Ta 1879, Li Jkʼel osil ta toyole laj yalbe skʼoplal «Srelijion Babilonia». ¿Mi jaʼ skʼoplal li papaetike? ¿Mi jaʼ skʼoplal li Iglesia Católica Romana? Ta epal siglo jech la snopik li relijion protestanteetik ti jaʼ la skʼoplalik li Babilonia chal ta Vivliae. Pe li Jchanolajeletik ta Vivliae ta kʼunkʼun laj yakʼik venta ti te tsakal skʼoplal skotol relijionetik ti tskuy sbaik ta yajtsʼaklom Kristo li ta «Babilonia» avi kʼakʼale. ¿Kʼu yuʼun? Jaʼ ta skoj ti mu meleluk li kʼusitik laj yakʼik ta chanele, jech kʼuchaʼal laj xa yichʼ albel skʼoplale. c Ta tsʼakale, li ta jvuntike mas xa  jamal lik yalbe kʼusi skʼan spasik li buchʼutik lek yoʼontonik ti te oyik ta srelijion Babiloniae.

16, 17. 1) ¿Kʼuxi la stijbe yoʼonton krixchanoetik li vunetik kuʼuntik sventa xlokʼik li ta jecheʼ relijione? 2) ¿Kʼu yuʼun mu toj tsotsuk pʼijubtasvanik li ta slikebale? (Kʼelo li tsʼib ta yok vune.)

¹⁶ Jech kʼuchaʼal liʼe, ta 1891, li ta yoxibal volumen li livro Millennial Dawn (La Aurora del Milenio) la xchapbe skʼoplal ti pʼajbilik yuʼun Dios li Babilonia ta jkʼakʼaliltike xchiʼuk xi laj yale: «Skotol li chʼulnaetik ti tskuy sbaik ta yajtsʼaklom Kristoe pʼajbilik». Xchiʼuk laj yalbe li buchʼutik «mu lekuk xilik xchiʼuk muʼyuk tspasik li chanubtaseletik ti mu meleluke albatik ti akʼo xchʼak sbaik lokʼel ta stojolale».

¹⁷ Li Jkʼel osil ta toyole ta enero ta 1900 la stojobtas li buchʼutik te to tsakal sbiik li ta relijionetik ti tskuy sbaik ta yajtsʼaklom Kristoe xchiʼuk ti tsnopik ti muʼyuk lajemik ta loʼlael kʼalal xi chalike: «Lek chkaʼi li kʼusi melele xchiʼuk bakʼintik noʼox chikʼot ta yan tsobajeletik». Xi la sjakʼ li mantale: «¿Mi lek ti lokʼemutik jutuk xchiʼuk tikʼilutik to jutuk ta stojolal li Babiloniae? ¿Mi jaʼ noʼox jech tskʼan [...] xchiʼuk lek chil xchiʼuk chchʼam li Diose? Mi jutebuk. Kʼalal oy buchʼu ch-och ta junuk relijione tspas jun trato ta sba sat krixchanoetik xchiʼuk relijion kʼalal chlik batuk tee xchiʼuk jech skʼan spas skotol kʼuchaʼal ch-albate, jaʼ to mi laj yal ta sba sat krixchanoetik ti chikta xae o ti mu xa skʼan ti te oy sbie». Kʼalal echʼ jayibuk jabile, mas tsatsaj yip li mantal taje. d Li yajtuneltak Jeovae skʼan xiktaik skotol li kʼusitik te tsakal skʼoplal li ta relijionetik ti mu meleluke.

18. ¿Kʼu yuʼun persa skʼan xlokʼik ta stojolal Mukʼta Babilonia li krixchanoetike?

¹⁸ Ti bakʼintikuk noʼox laj yalik ti skʼan xlokʼik ta stojolal li Mukʼta Babiloniae, ¿mi oy van chapal jvokʼ tʼujbil yajtuneltak Kristo ta Balumil ti jechuke, li Ajvalil ti achʼ to laj yichʼ vaʼanele? Muʼyuk ti jechuke, yuʼun jaʼ noʼox xuʼ xichʼik ta mukʼ ta «espiritu xchiʼuk li kʼusi melel» li yajtsʼaklom Kristo ti lokʼemik xa tal ta yok skʼob li Babiloniae (Juan 4:24). ¿Mi jech jpʼel ta koʼontontik ek ti lokʼemutik-o ta stojolal li relijion ti maʼuk melele? Jechuk-o me jchʼuntik li mantal liʼe: «Jteklumal, lokʼanik tal te» (kʼelo Apokalipsis 18:4).

19, 20. ¿Kʼuxi tijbat yoʼonton steklumal Dios sventa stsob sbaik ta yichʼel ta mukʼ li Diose?

¹⁹ Li Jchanolajeletik ta Vivliae la xchanubtas xchiʼilik ta chʼunolajel ti skʼan stsob sbaik ti bu xuʼ chilik sventa chichʼik ta mukʼ li Diose. Sventa li melel yajtsʼaklomtak Kristoe maʼuk noʼox bal-o ti chlokʼik tal ta relijion ti maʼuk melele. Tsots skʼoplal ti xichʼik ta mukʼ Dios kʼuchaʼal skʼan pasele. Ta slikebal onoʼox Li Jkʼel osil ta toyole la stijbe yoʼonton sventa stsob sbaik ta yichʼel ta mukʼ Dios li jkʼelvunetike. Jech kʼuchaʼal liʼe, ta julio ta 1880, li ermano Russelle laj yal ti tspat tajek oʼontonal li tsobajeletik ti bu ay yakʼ mantaletike. Vaʼun la stijbe yoʼonton jkʼelvunetik ti akʼo stsʼibaik ta uni vun ti kʼu yelan staojbeik sbalil li tsobajeletike, ti xuʼ xichʼ pukbel skʼoplal ta junuk spajinail revistae. ¿Kʼusi sventa taje? «Sventa jnaʼkutik [...] ti kʼu yelan tskoltaoxuk li Kajvaltike; mi  chakʼotilanik ta tsobajel xchiʼuk li buchʼutik oy lek xchʼunel yoʼontonike.»

²⁰ Li ta 1882, li ta revista taje lokʼ jun mantal ti la stijbe yoʼonton yajtsʼaklomtak Kristo ti akʼo stsob sbaike «sventa skolta sbaik, spatbe sba yoʼontonik xchiʼuk tstsatsubtas sbaik ta komon». Xi laj yale: «Mu ventauk ti kʼu yelan chanunajemoxuk o ti kʼusi xatojobik spasele. Ichʼik tal ta jujuntal Avivliaik, avunik, alapisik xchiʼuk ichʼik tal skotol kʼusi xuʼ tskoltaoxuke, jech kʼuchaʼal jlikuk konkordansia [...]. Tʼujik li kʼusi chakʼan chachanbeik skʼoplale; kʼanik chʼul espiritu sventa skoltaoxuk ta yaʼibel smelolal; kʼelik, nopbeik skʼoplal, koʼoltasik xchiʼuk yan tekstoetik, vaʼun chakoltaatik ta yaʼibel smelolal li kʼusi melele».

21. ¿Kʼusi lekil talelalil laj yakʼik ta ilel ta sventa tsobajeletik xchiʼuk sventa chchabivanik li tsobobbail ta Allegheny, Pensilvania?

²¹ Li smeʼ snail yabtelik li Jchanolajeletik ta Vivliae te toʼox oy ta Allegheny (Pensilvania, Estados Unidos). Laj yakʼik ta ilel slekil talelalik kʼalal la xchʼunik li mantal ti akʼo stsob sbaik jech kʼuchaʼal chal Evreos 10:24, 25 (kʼelo). Ta mas tsʼakale, jun ermano ti mol xa ti Charles Capen sbie chvul to ta sjol ti chkʼot toʼox ta tsobajel ta sbikʼtale. Xi la stsʼibae: «Xvul to ta jol ti xi tsʼibabil jun  teksto ta spakʼbal [skʼal] jun snail asambleae: ‹Coʼol noʼox achiʼil abaic. Yuʼun jun noʼox ti jchanubtasvanej avuʼunique›. Taje te onoʼox oy-o ta jnopben, muʼyuk jelelik li jchanubtasvanejetik xchiʼuk li buchʼutik chichʼik chanubtasel ta steklumal Diose» (Mat. 23:8). Li ermano Capen xtoke chvul ta sjol ti tsatsubtasbat yoʼonton li vaʼ tsobajeletike, ti lek patbat yoʼontone, xchiʼuk chvul ta sjol ti kʼu yelan yakʼoj persa li ermano Russell ta xchabiel ta jujuntal li buchʼutik te oyik ta tsobobbaile.

22. ¿Kʼu yelan laj yaʼi steklumal Dios ti albatik akʼo stsob sbaike, xchiʼuk kʼusi xuʼ jchanbetik?

²² Li buchʼutik tukʼ yoʼontonike kʼot ta yoʼontonik li slekil talelal ermano Ruselle xchiʼuk la xchʼunik li kʼusi albatike. Lik yan tsobobbailetik ta yantik estado, junantike jaʼ ta Ohio xchiʼuk Míchigan, laje ta sjunul Norteamérica xchiʼuk ta yantik lumetik. Jnopbetik skʼoplal liʼe: ¿mi chapalik van lek ta sventa ti liʼ xa oy Kristo jechuk li krixchanoetik ti tukʼ yoʼontonik ti muʼyukuk tojobtasatik ta xchʼunel li mantal ti skʼan stsob sbaik ta yichʼel ta mukʼ Diose? ¡Muʼyuk ti jechuke! ¿Kʼusi xuʼ xkaltik li ta jkʼakʼaliltike? Skʼan me jech jpʼel ta koʼontontik chijbatilan ta tsobajeletik ek, ti tsobol xkichʼtik ta mukʼ Dios skotol ora ti mi xuʼ kuʼuntike xchiʼuk ti jpatbe jba koʼontontik ta jujuntale.

23. Li Jkʼel osil ta toyole, ¿kʼuxi jamal laj yakʼ ta ilel ti skʼan xcholbeik skʼoplal kʼusi melel skotol li buchʼutik tʼujbilike?

²³ Li Jchanolajeletik ta Vivliae chanubtasvanik ti skʼan xcholbeik skʼoplal kʼusi melel skotolik li buchʼutik tʼujbilike. Ta 1885, xi laj yal Li Jkʼel osil ta toyole: «Mu me xchʼay ta joltik ti skotol li buchʼutik tʼujbilike tʼujbilik sventa xcholik mantal (Is. 61:1), ikʼbilik  ta abtel». Li ta 1888, lokʼ jun mantal ti xi laj yale: «Jamal xvinaj kʼusi li kabteltike [...]. Mi muʼyuk ta jpastik xchiʼuk ta jpak jkʼoplaltike chkakʼtik ta ilel ti chʼajil j-abtelutike, ti mu jtatik-o ti kichʼojtik tʼujele».

24, 25. 1) ¿Kʼusi to yan la spasik li Russell xchiʼuk xchiʼiltak ti maʼuk noʼox la stijbeik yoʼonton yantik ta xcholel mantale? 2) ¿Kʼu yelan chalbe skʼoplal yabtel jun colportor kʼalal «muʼyuk toʼox karoetike»?

²⁴ Li ermano Russell xchiʼuk xchiʼiltake maʼuk noʼox la stijbeik yoʼonton ta xcholel mantal li yantike, moʼoj, yuʼun lik spasik tratadoetik ti Bible Studentsʼ Tracts (Stratadoik Jchanolajeletik ta Vivlia) sbie, ti Old Theology Quarterly (Voʼneal teología ta ox-ox u) la sbiin ta mas tsʼakale. Li buchʼutik tskʼelik Li Jkʼel osil ta toyole laj yichʼik akʼbel sventa tspukbeik ta moton li krixchanoetike.

²⁵ Li buchʼutik chcholik mantal ta tsʼakal orae colportor la sbiinik. Li Charles Capen ti laj xa kalbetik skʼoplale abtej ta tsʼakal ora ek. Xi laj yal ta tsʼakale: «Sventa xkabtelan lek li bu ta jchol mantale xchiʼuk jnaʼ bu chibat li ta Pensilvaniae ta jtunes li mapaetik ti spasojik li Servicio Geológico de Estados Unidos. Li mapaetike chakʼ ta ilel skotol beetik ti jaʼ tskoltaun sventa xikʼot ta kok ta skotol li bikʼtal lumetike. Oy bakʼintike, kʼalal oy xaʼox oxibuk kʼakʼal yakalun ta xanbal ta lumetik sventa ta jtsʼibabe sbi li buchʼutik tskʼanik li livroetik Estudios de las Escrituras sbie, ta jchʼamun jkot kareta ti jochbil ta kaʼetik sventa xbat kakʼbeik komele. Nopajtik noʼox te chipaj xchiʼuk te ch-echʼ kuʼun akʼobal ta snaik li buchʼutik oy sranchoike. Li vaʼ kʼakʼale muʼyuk toʼox karoetik».

26. 1) ¿Kʼu yuʼun skʼan xchol mantal li steklumal Diose? 2) ¿Kʼusi skʼan jakʼbe jbatik?

²⁶ Ta melel, ti vaʼ yelan la xcholik mantale skʼan tsotsuk yoʼontonik xchiʼuk ta sjunuluk yoʼontonik tspasik. Ti muʼyukuk chanubtasbilik ti tsots skʼoplal cholmantal li yajtsʼaklom Kristoe, ¿mi chapalik xaʼox van jechuk kʼalal och ta ajvalil li Kristoe? Muʼyuk ti jechuke. Yuʼun li abtelal taje jaʼ jtos kʼusi tsots skʼoplal ti chakʼ ta ilel ti liʼ xa oy li Kristoe (Mat. 24:14). Li steklumal Diose skʼan ti chapalikuk ta spasel li abtelal ti chakʼ kolebale, ti jaʼ li kʼusi mas tsots skʼoplal chaʼi ta xkuxlejalike. Li voʼotik avie, lek me ti xi jakʼbe jbatike: «¿Mi jaʼ mas tsots skʼoplal chkaʼi ta jkuxlejal li cholmantale? ¿Mi oy kʼusitik chlokʼ ta koʼonton yiktael sventa xkepajes li kabtel ta cholmantale?».

27, 28. 1) ¿Kʼusi akʼbat yil li jtakbol Juane? 2) ¿Kʼu yelan laj yaʼi Satanas xchiʼuk spukujtak ti ayan li Ajvalilale?

²⁷ Vaʼun, kʼot li jabil ti tsots tajek skʼoplale, li sjabilal 1914. Jech kʼuchaʼal laj kaltik ta slikebal kapituloe mi junuk krixchano laj yil li kʼusitik labal sba kʼot ta pasel ta vinajele. Akʼo mi jech, li jtakbol Juane laj yalbe skʼoplal ta lokʼolkʼop li kʼusi akʼbat yil yuʼun Diose. Nopo avaʼi liʼe, li jtakbol Juane laj yil «jun mukʼta senyail» te ta vinajel. Li «ants» ti jaʼ yajnil Dios ta lokʼolkʼope, jaʼ xkaltik, li jvokʼ s-organisasion te ta vinajel ti naka kuxlejaletik ti mu xvinaj ta kʼelele, xchiʼinoj yol, vaʼun tsvokʼes jun kerem. Li yabtel tspas li olol ta lokʼolkʼop taje jaʼ ti «tsbeiltas jyanlumetik kʼuchaʼal jchabichij ti yichʼoj xvaxton ti pasbil ta takʼine». Pe kʼalal naka toʼox tajek ayane «ikʼbat batel ta anil yuʼun Dios li yole xchiʼuk ikʼbat batel  li ta chotlebal[e]». Xchiʼuk oy buchʼu tsots kʼopoj ta vinajel ti xi laj yale: «Kʼot xa yorail avi li koltaele, vinaj xa li sjuʼele xchiʼuk och xa ta abtel li ajvalilal yuʼun Jdiostike xchiʼuk lik xa spas mantal li Skristoe» (Apok. 12:1, 5, 10).

²⁸ Ta melel, li Juane akʼbat yil yuʼun Dios ti ayan li Ajvalilal yuʼun Mesiase. Toj labal sba li kʼusi kʼot ta pasele, pe mu skotolikuk lek laj yaʼiik. Li Satanas xchiʼuk spukujtake la spasik kʼop xchiʼuk li tukʼil anjeletike, ti jaʼ pasbilik ta mantal yuʼun Miguel o Kristoe. ¿Kʼusi kʼot ta pasel? Xi chal li Vivliae: «Laj yichʼ jipel yalel ta olon li mukʼta dragone, li voʼneal chone, ti Diablo xchiʼuk Satanas akʼbil sbie, ti jaʼ li buchʼu yakal tsloʼla skotol li jnaklejetik ta spʼejel balumile; jipat yalel ta balumil, koʼol jipatik yalel tal ta olon xchiʼuk li yaj-anjeltake» (Apok. 12:7, 9).

29, 30. ¿Kʼusitik jel ta Balumil xchiʼuk ta vinajel kʼalal naka noʼox ayan li Ajvalilal yuʼun Mesiase?

²⁹ Kʼalal jal toʼox skʼan li sjabilal 1914, li Jchanolajeletik ta Vivliae laj yalik ti jaʼo chlik vokoliletik li vaʼ jabile. Pe mi jaʼuk toʼox snaʼik lek ti jech tajek chkʼot ta pasel li kʼusi laj yalike. Jech kʼuchaʼal akʼbat yil yuʼun Dios li Juane, chlik ochuk mas ta skʼob Satanas li krixchanoetike: «¡Abol sba li balumil xchiʼuk li nabe! Yuʼun te yalem talel Diablo ti bu oyoxuke, oy tajek skʼakʼal yoʼonton ta skoj ti snaʼoj ti toj komkom xa li yoraile» (Apok. 12:12). Li ta 1914, lik li Baʼyel Mukʼta Paskʼop ta spʼejel Balumile, vaʼun lik kʼotuk ta pasel ta spʼejel Balumil li senyail ti liʼ xa oy li Kristoe xchiʼuk ti yichʼoj xa sjuʼel ta ajvalilale. Lik me tal un li «slajebal xa [kʼakʼal]» ta sventa li kʼusitik chkʼotanuk ta pasele (2 Tim. 3:1).

³⁰ Akʼo mi jech, oy muyubajel li ta vinajele. Lokʼesatik tal sbatel osil li Satanas xchiʼuk spukujtake. Xi chal li kʼusi la stsʼiba Juane: «Ta skoj taje ¡kuxetuk me avoʼontonik vinajel xchiʼuk li buchʼutik te nakale!» (Apok. 12:12). Ta skoj ti chʼubabil xa li vinajele xchiʼuk ti vaʼanbil xa ta Ajvalil li Jesuse, li Ajvalilal yuʼun Mesiase xuʼ xa skolta li steklumal Dios ta Balumile. ¿Kʼusi la spas? Jech kʼuchaʼal laj kiltik ta slikebal li kapituloe, «li bochʼo tacbil tal sventa chtal yal cʼusi chapanbil» ti jaʼ li Kristoe, baʼyel la slekubtas li yajtuneltak Dios liʼ ta Balumile. ¿Kʼusi skʼan xal taje?

31. ¿Kʼusi laj yal Malaquías ta sventa li lekubtasele, xchiʼuk kʼuxi lik kʼotuk ta pasel li albil kʼop taje? (Kʼelo xtok li tsʼib ta yok vune.)

³¹ Li Malaquiase laj onoʼox yal ti mu kʼunuk li lekubtasele. Xi la stsʼibae: «¿Bochʼo chcuch yuʼun ti cʼalal yorail chtale? ¿Bochʼo xuʼ lec vaʼal chcom ti cʼalal chvul ta loqʼuele? Yuʼun jaʼ jech chvul jech chac cʼu chaʼal cʼocʼ ti chchicʼ loqʼuel li cʼusi mu xtune; jaʼ jech ch-abtej chac cʼu chaʼal lequil xavon ti tsloqʼues scotol li icʼubale» (Mal. 3:2). ¡Melel tajek li kʼusi laj yichʼ alele! Ta slikebaltik 1914, lik snuptan mukʼta prevaetik xchiʼuk vokoliletik li steklumal Dios ta Balumile. Kʼalal yakal li Baʼyel Mukʼta Paskʼop ta spʼejel Balumile, epal Jchanolajeletik ta Vivliae lik yichʼik ilbajinel xchiʼuk laj yichʼik chukel. e

32. ¿Kʼusi vokolil lik ta yut steklumal Dios ta sjabilal 1916?

³² Li ta yut organisasion xtoke lik vokolil. Li ta sjabilal 1916, cham li ermano Russell kʼalal 64 to sjabilale, ti ep buchʼutik chʼayel  to kʼot yoʼontonik li ta steklumal Diose. Kʼalal chame te vinaj ti oy junantik laj yichʼik ta mukʼ kʼuchaʼal jun dios jun vinik ti lek ta chanbel stalelale. Akʼo mi mu skʼan ichʼel ta mukʼ jech li ermano Russelle, ep buchʼutik toj tsots toʼox skʼoplal laj yilik. Kʼalal chame ep buchʼutik la snopik ti te noʼox laj-o skʼoplal ti chjam tal smelolal li kʼusi melele xchiʼuk ta skoj ti xtiʼet noʼox sjolik junantike mu xa skʼan xakʼik batel persa. Ti vaʼ yelan stalelalike jaʼ lik ochuk-o jvalopatinvanej ti la xchʼak li organisasione.

33. ¿Kʼuxi kʼot ta jun preva ti muʼyuk kʼot ta pasel li kʼusi snopoj li steklumal Diose?

³³ Ti mu jechuk kʼot ta pasel kʼuchaʼal snopojike jaʼ kʼot ta jtos preva xtok. Akʼo mi yaloj xa onoʼox ti ta 1914 chlaj skʼakʼalil jyanlum krixchanoetik Li Jkʼel osil ta toyole, li ermanoetike mu toʼox xaʼibeik lek smelolal kʼusi chkʼot ta pasel li vaʼ jabile (Luk. 21:24). Li ta 1914, yalojik mi chtal Kristo sventa chikʼ batel li buchʼutik tʼujbilik ti kʼotemik ta slekom sventa ch-ajvalilajik xchiʼuk ta vinajele. Muʼyuk kʼot ta pasel li kʼusi smalaojike. Ta slajebaltik 1917, Li Jkʼel osil ta toyole laj yal ti yorail stsobel tsʼunobal ti chjalij 40 jabile chlaj skʼoplal ta primavera ta 1918. Pe muʼyuk laj skʼoplal li cholmantale. Epaj to batel kʼalal echʼem xaʼox li 1918. Li revistae laj yal ti tsuts xaʼox li stsobel tsʼunobale, pe jaʼ skʼan toʼox stsobbel li skomenale. Akʼo mi jech, ta skoj ti chibajem yoʼontonike muʼyuk xa tunik ta stojolal Jeova.

34. ¿Kʼusi mukʼta preva lik ta sjabilal 1918, xchiʼuk kʼu yuʼun la snopik ti chamem steklumal Dios li buchʼutik tskuy sbaik ta yajtsʼaklom Kristoe?

³⁴ Kʼot jun mukʼta preva li ta sjabilal 1918. Li ermano ti Joseph Rutherford sbie, ti jaʼ och ta xkʼexol li ermano Charles Russell ta sbeiltasel li steklumal Diose laj yichʼ chukel xchiʼuk vukvoʼ ermanoetik ti tsots yabtelike. Muʼyuk tukʼ laj yichʼik chapanel, laj yichʼik albel skʼoplalik ti jal chichʼik chukel ta xchukinab ajvalil ta Atlanta (Georgia, Estados Unidos). Te van kʼuk sjalile paj yabtelik yileluk li steklumal Diose. Ep jbeiltasvanejetik yuʼunik li buchʼutik tskuy sbaik ta yajtsʼaklom Kristoe muyubajik. Ta skoj ti tikʼilik xa ta chukel li jbeiltasvanejetik yuʼun steklumal Diose, ti makal xa li smeʼ snail yabtelik ta Brooklyne xchiʼuk ti pajem xa cholmantal ta Estados Unidos xchiʼuk ta Europae, la snopik ti chamemik li mu Jchanolajeletik ta Vivliae, ti muʼyuk xa bu xibal sbaike (Apok. 11:3, 7-10). ¡Toj chʼayemik ti jech toʼox la snopike!

35. ¿Kʼu yuʼun te skʼeloj chil svokol yajchankʼoptak li Jesuse, xchiʼuk kʼusi la spas sventa tskolta?

³⁵ Li buchʼutik tskontrainik kʼusi melele mu toʼox snaʼik ti kʼu yuʼun te noʼox skʼeloj chil svokol steklumal li Jesuse, yuʼun li Jeovae choti sventa ta «slecubtas» xchiʼuk ta «sloqʼues scotol li icʼubale» (Mal. 3:3). Li Jeova xchiʼuk Xnichʼone snaʼojik onoʼox ti tukʼ ch-echʼ yuʼunik preva li buchʼutik tukʼ yoʼontonike, ti lekubtasbilik, sakubtasbilik xchiʼuk xtojobik xa chtunik ta stojolal Ajvalile. Leʼ xa onoʼox tal ta slikebal 1919, vinaj tal ti spas yuʼun xchʼul espiritu Dios li kʼusi snopojik mu stakʼ pasel li yajkontra steklumal Diose. ¡Chaʼlikesatik li buchʼutik tukʼ yoʼontonike! (Apok. 11:11.) Li vaʼ orae jamal laj yakʼ ta ilel Kristo jtos senyail tsots skʼoplal ta  sventa li slajebal kʼakʼale. La svaʼan «tukʼil xchiʼuk pʼijil mosoil», uni jvokʼ viniketik tʼujbilik ti jaʼ tsbeiltasbeik steklumal sventa chakʼbeik sveʼel ta mantal ta yorail (Mat. 24:45-47).

36. ¿Kʼuxi vinaj ti chaʼlikik ta mantal li steklumal Diose?

³⁶ Li ermano Rutherford xchiʼuk xchiʼiltake lokʼik ta chukel ta 26 yuʼun marso ta 1919. Ta anil noʼox laj yichʼ chapanbel skʼoplal ti chjelav jun asamblea ta septiembre li ta jabil taje. La xchapbeik skʼoplal ti chlik spukik jlik achʼ revista ti The Golden Age sbie (ti ¡Despertad! sbi avie). Li revista taje laj yichʼ pasel sventa koʼol xichʼ akʼel ta cholmantal xchiʼuk Li Jkʼel osil ta toyole. f Li vaʼ jabile lik yichʼ pukel ta baʼyel velta li vun ti Bulletin sbie, ti Jkuxlejaltik xchiʼuk Kabteltik sventa Dios, programa xchiʼuk bu chijtsʼibaj sbi li avie. Ta slikebal onoʼox jaʼ tstij oʼontonal sventa cholmantal li vun taje. Ta melel, leʼ onoʼox tal ta 1919, mas onoʼox tsots skʼoplal chichʼ ilel li cholmantal ta jujupʼej nae, ti ta jujuntal lek xuʼ xichʼ koltael li krixchanoetike.

37. ¿Kʼuxi laj yakʼik ta ilel junantik ti muʼyuk tukʼ yoʼontonik kʼalal echʼem xaʼox li sjabilal 1919?

³⁷ Li cholmantale la slekubtas to li yajtuneltak Kristoe, yuʼun li buchʼutik tstoy sbaik xchiʼuk ti mukʼ skʼoplal chaʼi sbaike mu skʼan spasik li abtelal ti skʼan bikʼituk xakʼ sbaike. Li buchʼutik mu skʼan xcholik mantale la xchʼak sbaik. Li ta jabiletik xtal ta 1919, junantik  li buchʼutik muʼyuk tukʼ yoʼontonike ch-ilinik tajek xchiʼuk la xchopol kʼoptaik li yajtuneltak Jeova ti tukʼ yoʼontonike xchiʼuk lik skoltaik xtok li buchʼutik chkontrainvanike.

38. ¿Kʼusi chakʼ kiltik li kʼusitik lek chkʼot ta lokʼel xchiʼuk chichʼ pasel kanal yuʼunik li yajchankʼoptak Kristo ta Balumile?

³⁸ Akʼo mi jech tstaik kontrainel, li yajchankʼoptak Kristo ta Balumile jech-o lek yakal ch-epajik xchiʼuk chlekubik ta mantal. Li vaʼ kʼakʼal kʼalal to avie, li jujutos kʼusi lek chkʼot ta pasele xchiʼuk jujutos kʼusi chichʼ pasel kanale, jaʼ skʼelobil kuʼuntik ti ¡chventainvan xa li Ajvalilal yuʼun Diose! ¡Jaʼ noʼox koliyal ti chkoltavan xchiʼuk ti chakʼ sbendision li Diose, ti jaʼ ta sventa Xnichʼon xchiʼuk ta sventa Ajvalilal yuʼun Mesias chakʼe, xuʼ stsalilanik Satanas xchiʼuk xchopol balumil li jvokʼ krixchanoetik ti jmulaviletike! (Kʼelo Isaías 54:17.)

39, 40. 1) ¿Kʼu yelan pasbil li livro liʼe? 2) ¿Kʼuxi chatabe sbalil xchanel li livro liʼe?

³⁹ Li ta kapituloetik chtale ta jchanbetik batel skʼoplal ti kʼusitik spasoj li Ajvalilal yuʼun Dios ta Balumil li sien jabil xa jelavem tal kʼalal ayan ta vinajele. Ta jujuvokʼ li ta livro liʼe ta jchanbetik skʼoplal jtos yabtel ta Balumil li Ajvalilale. Ta jujun kapituloe oy jun srekuadroal ti jaʼ tskoltautik ta jujuntal sventa xkakʼtik venta mi jchʼunojtik ti oy ta melel li Ajvalilale. Ta slajebaltik kapituloetike ta jchanbetik skʼoplal ti kʼusi xuʼ jmalatik spas ta tsʼakal li Ajvalilal kʼalal mi tal slajes li choplejale xchiʼuk ti spas ta jun paraiso li Balumile. ¿Kʼuxi chatabe sbalil xchanel li livro liʼe?

⁴⁰ Li Satanase tskʼan chchʼaybe skʼoplal li xchʼunel koʼontontik ta stojolal li Ajvalilal yuʼun Diose. Pe li Jeovae tskʼan ti xatsatsubtas li xchʼunel avoʼonton ti jaʼ chchabiote xchiʼuk ti jechuk-o tsotsukote (Efes. 6:16). Jaʼ yuʼun, ta jtijkutik avoʼonton ti xapas orasion kʼalal chachan li livro liʼe. Lek me ti xi nopajtik jakʼbe jbatike: «¿Mi jchʼunoj ti oy ta melel li Ajvalilal yuʼun Diose?». Mi mas achʼunoj ta melele, mas me xuʼ te oyot chavil ek, ti tukʼ avoʼonton chakolta li Ajvalilale xchiʼuk ti nopajtik jech chapase, kʼalal mi kʼot yorail ti chakʼik venta skotolik ti melel li Ajvalilale xchiʼuk ti yakal xa ch-ajvalilaje.