1, 2. Die yen orọnvwọn rọ ma rho kparobọ rọ phiare vwẹ ikuegbe rẹ ihworakpọ, kẹ diesorọ o rhe gbe avwanre unu nẹ ihworakpọ rhiẹromrẹ-ẹ?

WỌ TOBỌ roro kpahen obo rọ cha dia siẹrẹ wọ da herọ vwẹ ọke rẹ ewene rode vwẹ ikuegbe rẹ ihworakpọ? Ihwo buebun roro kpahọn jovwo re. Di roro: Wọ da tobọ herọ vwẹ ọke yena, o muwẹro nẹ wo che rhiẹromrẹ erọnvwọn sansan re so ewene na? O ghwe muẹro-o. Ọke buebun, ihwo ghwe rhiẹromrẹ erọnvwọn re ruru vwẹ odjahọn vwọso usuon, re ji si phiyọ ẹbe rẹ ikuegbe-e. Ewene buebun re vwomaphia vwẹ usuon, e ru ayen vwẹ odjahọn kerẹ ọguan rẹ osun na, echidiotọ rẹ idiaguare, yẹrẹ uwevwin rẹ usuon. Dedena, ewene nana djobọte iduduru rẹ ihwo.

² Ẹkẹvuọvo, o vwo orọnvwọn ọvo rọ ma rho kparobọ rọ phiare vwẹ ikuegbe rẹ ihworakpọ. Orọnvwọn nana djobọte akpeyeren rẹ iduduru rẹ ihwo. Dedena, ihworakpọ rhiẹromrẹ-ẹ. Vwọrẹ uyota, avwanre ta ota kpahen evwomuẹ rẹ Uvie rẹ Ọghẹne vwẹ odjuvwu, rọ dia usuon ri Mesaya rọ cha vwẹ eyeren nana vwo toba; e vuve rẹ usuon nana ọke grongron re. (Se Daniẹl 2:34, 35, 44, 45.) Rọ vwọ dianẹ ihworakpọ rhiẹromrẹ ọke ra vwọ vwẹ Uvie na vwo mu na-a, ka sa tanẹ Ọghẹnẹ siro nu kẹ ihworakpọ? Gbanẹ o muegbe rẹ ihwo rọyen phiyotọ vwọ hẹrhẹ? E jẹ e djekpahọn.

3-5. (a) Ono yen “ọyinkọ rẹ ọphọ na” re djunute vwẹ Malakae 3:1? (b) Die yen phiare tavwen “ọyinkọ rẹ ọphọ na” ke ro evunrẹ uwevwin rẹ ẹga na?

³ Vwo nẹ ọke awanre rhe, Jihova tare nẹ o che muegbe rẹ ihwo rọyen hẹrhẹ evwomuẹ rẹ Uvie ri Mesaya na. Kerẹ udje, roro kpahen aroẹmrẹ rọhẹ Malakae 3:1: “Nighe, mi ji ikọn mẹ rọ ra rhuẹrẹ idjerhe hẹrhẹ ovwẹ, Ọrovwohwo rẹ ovwan guọnọ na cha rhe uwevwi rọye kpregede; ọyinkọ rẹ ọphọ na rọ vwerhe ovwan oma na.”

⁴ Vwo nene orugba rẹ aroẹmrẹ yena nonẹna, ọke vọ yen Jihova rọ dia “Ọrovwohwo” na cha vwọ rhe fuẹrẹn ihwo re ga vwẹ otegodo rẹ uwevwin rẹ ẹga rẹ ẹwẹn na vwẹ  otọrakpọ na? Aroẹmrẹ na tare nẹ Jihova vẹ “ọyinkọ rẹ ọphọ na” cha rhe. Ọyen ono? Ọyehẹ Jesu Kristi rọ dia Ovie na! (Luk 1:68-73) Kerẹ Ovie kpokpọ re vwo mu, ọ cha fuẹrẹn ihwo rẹ Ọghẹnẹ rehẹ otọrakpọ na, ko ji che ru ayen fon.—1 Pita 4:17.

⁵ Ono kọyen rha hẹ “ikọn” re djunute ẹsosuọ vwẹ Malakae 3:1? Ọ cha rhe tavwen Ovie na rọ dia Mesaya na ke cha vwomaphia. Vwẹ ikpe buebun a ke rhe mrẹ 1914, a sa mrẹ ohwo rọ “rhuẹrẹ idjerhe hẹrhẹ” Ovie na?

6. Ono yen “ikọn” rọ ka rhe rhi muegbe rẹ ihwo rẹ Ọghẹnẹ hẹrhẹ obo re cha phia vwẹ obaro na?

⁶ Vwẹ ọbe nana, avwanre cha mrẹ ẹkpahonphiyọ rẹ enọ tiọyena vwevunrẹ ikuegbe rẹ ihwo rẹ Ọghẹnẹ nonẹna. Ikuegbe nana djerephia nẹ vwẹ oba rẹ ẹgbukpe ujorin 19, ẹmẹko rẹ ihwo da rhe vwomaphia kerẹ Inenikristi rẹ uyota vwo nẹ uvwre rẹ Inenikristi rẹ efian. A da rhe riẹn ayen phiyọ Emọ-uyono ri Baibol na. Charles T. Russell vẹ usun rọyen re kobaro rẹ ẹko na, da rhe dia “ikọn” na rọ vwẹ odjekẹ kẹ ihwo rẹ Ọghẹnẹ ji muegbe rayen hẹrhẹ obaro na. E jẹ a fuẹrẹn idjerhe ẹne “ikọn” na vwo ru ọyena.

7, 8. (a) Vwẹ 1800 fiẹ 1900, amono yen ke yono nẹ uyono rẹ erhi ghwẹ-ẹ na efian? (b) Iyono rẹ efian efa vọ yen C. T. Russell vẹ usun rọyen tueghe phia?

⁷ Womarẹ ẹrhovwo, Emọ-uyono ri Baibol na nabọ yono; ayen de rhi vwo ẹruọ rẹ iyono ri Baibol na, ayen de koko ayen je teyen ayen phia. Vwẹ ikpe buebun, Inenikristi rẹ efian re shue vwevunrẹ ebri; iyono vẹ ẹkuruemu rẹ igiye yen ayen segbuyota. Ọvo usun rayen yen uyono rẹ erhi ghwẹ-ẹ. Uvwre rẹ 1800 vẹ 1900, ihwo evo ri yono Baibol na da fuẹrẹn uyono nana, ayen da rhe mrẹvughe nẹ Baibol na rhọnvwephiyọ-ọ. Henry Grew, George Stetson, vẹ George Storrs de si kpahen efian rẹ Eshu nana ji fiudugberi yono ihwo kpahọn. * Oborẹ ayen ruru na djobọte C. T. Russell vẹ usun rọyen mamọ.

⁸ Ẹmẹko rẹ Emọ-uyono ri Baibol na da je mrẹvughe nẹ iyono efa ji churobọ si uyono rẹ erhi ghwẹ-ẹ na, kerẹ udje, uyono rẹ kohwo kohwo ro ru erhuvwu che kpo odjuvwu yẹrẹ Ọghẹnẹ cha torhẹ irumwemwu na vwẹ ẹtẹrhe erhanre bẹdẹ. Russell vẹ usun rọyen fiudugberi vwo ghwoghwo efian nana phia womarẹ ẹbe ride, ẹmẹbe, itrati, vẹ eta.

9. Idjerhe vọ yen Zion’s Watch Tower vwo djephia gbonozẹ nẹ uyono rẹ eghẹnẹ erha ri kuomakugbe dia ọvo na efian?

⁹ Emọ-uyono ri Baibol na ji djephia gbonozẹ nẹ uyono rẹ eghẹnẹ erha ri kuomakugbe dia ọvo ro titiri na, efian. Vwẹ 1887, Zion’s Watch Tower da ta: “Isiesi Ọfuanfon na djere phephẹn nẹ ofẹnẹ rode hẹ uvwre ri Jihova vẹ Ọrovwohwo Jesu.” Imagazini na da rha tanẹ o gbe ohwo unu mamọ nẹ “iroro rẹ eghẹnẹ erha ri kuomakugbe dia ọvo, kugbe Ọghẹnẹ ọvo rọ je dia ihwo erha na titi te ẹdia  rẹ ihwo buebun de rhiabọreyọ. Ẹkẹvuọvo, ọyena ghwe djephia nẹ ọke rẹ isun rẹ ishọshi vwọ vwerhẹn, jẹ ọvweghrẹn na vwẹ ojọnrọn rẹ orukuruku vwọ gba ayen.”

10. Mavọ yen Uwevwin Orhẹrẹ na vwo djephia nẹ 1914 yen ukpe ra jokaphiyọ na?

¹⁰ Vwo nene odẹ rọyen, imagazini rẹ Zion’s Watch Tower and Herald of Christ’s Presence ghwa tẹnrovi aroẹmrẹ ro shekpahen ọrhire ri Kristi na. Ihwo ra vwẹ ẹwẹn ọfuanfon jẹreyọ ri toroba esio rẹ imagazini na mrẹvughe nẹ aroẹmrẹ ri Daniẹl ro shekpahen “ẹgbukpe-ighwrẹ” na churobọ si ọke rẹ ọhọre rẹ Ọghẹnẹ kpahen Uvie ri Mesaya na che vwo rugba. Ghwe vwo nẹ ikpe re kpahen 1870, kẹ ayen tanẹ 1914 yen ọke ẹgbukpe-ighwrẹ na che vwo vwoba. (Dan. 4:25; Luk 21:24) Dede nẹ iniọvo na ghwe vwo ẹruọ rẹ ọghanrovwẹ rẹ ukpe yena-a, ayen ghwoghwo oborẹ ayen riẹn kpahọn vwẹ kasan kasan; ọyena ji djobọte avwanre.

11, 12. (a) Amono yen Oniọvo Russell vwẹ ujiri kẹ fikirẹ obo ro yono na? (b) Mavọ yen iruo rẹ Russell vẹ usun rọyen ruru na ghanre te vwẹ ikpe buebun a ke rhe mrẹ 1914?

¹¹ O vwo ọke vuọvo Russell vẹ usun rọyen vwọ tanẹ ayen yen nẹrhẹ a sa mrẹ uyota kpokpọ nana ji vwo ẹruọ  rọye-en. Ukperẹ ọtiọyen, Russell vwẹ ujiri na vwọ kẹ ihwo re karo kẹ. Ma rho, ọ vwẹ ujiri na kẹ Jihova, ro yono ihwo rọyen obo ro fori nẹ ayen riẹn vwẹ ọke ro fori. Aphro herọ-ọ, Jihova bruba ẹgbaẹdavwọn rẹ Russell vẹ usun rọyen re nẹrhẹ uyota na vwomaphia. Ọke vwọ yanran na, ofẹnẹ rayen vẹ ọ rẹ Inenikristi rẹ efian kọ rhe teyenphia gbonozẹ.

¹² A mrẹ vwo dje iruo rẹ iniọvo na ruru-u ayen vwo dje iyono ri Baibol na phia vwẹ ẹgbukpe buebun a ke rhe mrẹ 1914! The Watch Tower and Herald of Christ’s Presence ri November 1, 1917, vwo dje kpahen obo re phiare vwẹ obuko, ọ da ta: “Iduduru rẹ ihwo nonẹna vrabọ rẹ oshọ rẹ okamuka, fikirẹ iyono rẹ ẹtẹrhe erhanre vẹ iyono efian efa . . . Ọgbogho rẹ Uyota na rọ tonphiyọ vwẹ ẹgbukpe ujuvẹ re wanre na, je rhuaphiyọ rhi te ọke rọ cha vwọ vọn akpọneje; ẹkẹvuọvo ivwighrẹn rọyen cha sa dobọ rẹ ọgbogho rẹ abadi rode rẹ uyota na ji-i, uyota na cha hrabọ ro asan eje.”

13, 14. (a) Idjerhe vọ yen “ikọn” na vwọ nabọ rhuẹrẹ idjerhe na phiyọ vwọ hẹrhẹ Ovie na? (b) Die yen e se yono mie iniọvo avwanre ri yerin vwẹ ẹgbukpe ujorin re wanre na?

¹³ Di roro: Ihwo se ghini muegbe hẹrhẹ ọtonphiyọ rẹ ọrhire ri Kristi na, ọ da dianẹ ayen vughe ofẹnẹ rẹ Jesu kugbe Ọsẹ rọyen, Jihova-a? Kakaka! Ayen che se muegbe-e, ọ da dianẹ ayen roro nẹ jeghwo ọyen oborẹ ihwo eje muwan rọyen, ọ dia okẹ ra cha vwọ kẹ imihwo ri nene Kristi-i; yẹrẹ siẹrẹ ayen de roro nẹ Ọghẹnẹ vwẹ ẹtẹrhe erhanre ri bẹdẹ vwo gboja kẹ ihwo! Aphro herọ-ọ, “ikọn” na nabọ rhuẹrẹ idjerhe na phiyọ vwọ hẹrhẹ Ovie na!

¹⁴ Kẹ avwanre nonẹna vwo? Die yen e se yono mie iniọvo avwanre ri yerin vwẹ omarẹ ẹgbukpe ujorin re wanre na? E jẹ avwanre se Ota rẹ Ọghẹnẹ ọkieje ji yono kpahọn. (Jọn 17:3) Owẹnvwe rẹ Ota rẹ Ọghẹnẹ vwo hwe ihworakpọ nonẹna, jẹ urhurusivwe rẹ avwanre vwo kpahen ota rẹ Ọghẹnẹ ganphiyọ ọkieje!—Se 1 Timoti 4:15.

15. Ọmrẹvughe vọ yen Emọ-uyono ri Baibol na rhi vwo ememerha na? (Ni eta rehẹ obotọ na.)

¹⁵ Emọ-uyono ri Baibol na yonori nẹ ofori re vwo broma nẹ ishoshi rẹ akpọ nana. Vwẹ 1879, Uwevwin Orhẹrẹ na de djunute “Ishọshi ri Babilọn.” Die yen ọ ta ota kpahan, ipopu na gbanẹ Ishọshi rẹ Ifada? Ẹga rẹ Protestant tare nẹ Babilọn mudiaphiyọ Ishọshi rẹ Ifada. Ẹkẹvuọvo, ememerha na, Emọ-uyono ri Baibol na da rhe mrẹvughe nẹ ishọshi rẹ Inenikristi efian eje yen “Babilọn” na. Diesorọ a vwọ ta ọtiọyen? Kidie ayen eje yen yono efian re djunute vwẹ obenu na. * Ọke vwọ yanran na, ẹbe ukoko na da nabọ dje obo ro fori nẹ ihwo ri vwo omamọ ẹwẹn rehẹ ishọshi ri Babilon ru.

16, 17. (a) Idjerhe vọ yen Ukori III rẹ Millennial Dawn kugbe Uwevwin Orhẹrẹ na vwọ vuẹ ihwo nẹ ayen sioma nẹ ẹga rẹ efian? (b) Die yen nẹrhẹ orhọ-esio yena jẹ ẹgba evwo? (Ni eta rehẹ obotọ na.)

 ¹⁶ Kerẹ udje, vwẹ 1891, Ukori III rẹ Millennial Dawn djere nẹ Ọghẹnẹ sen Babilọn rẹ nonẹna re, rọ vwọ ta: “A sen ẹga rẹ Inenikristi efian eje vẹ eyeren rayen.” Ọ da je tanẹ ihwo “re rhọnvwephiyọ iyono vẹ iruemu raye-en kẹnoma kẹ asaọkiephana.”

¹⁷ Vwẹ January 1900, Uwevwin Orhẹrẹ na da vwẹ uchebro vwọ kẹ ihwo rẹ edẹ rayen jehẹ evunrẹ ishọshi rẹ efian re je tanẹ “Mi vwo ẹguọnọ rẹ uyota na, mi di kpo ẹga efa ọkiọvo.” Imagazini na da ta: “Kẹ uruemu nana yovwirin—re vwo phi owọ ọvo phiyọ Babilọn jẹ owọ ochekọ hẹ otafe? Ọnana yen ẹmienyo ra guọnọre . . . re vwo ru obo re vwerhen Ọghẹnẹ oma? Ẹjo, kakaka. Ohwo na nene ishọshi na riọphọ vwẹ azagba ọke ro vwo kuomakugbe, ọtiọyena o ji fo nẹ ọ fuevun kẹ ọphọ na rhi te ọke rọ . . . cha vwọ siọn vwẹ azagba nẹ ọyen rha hẹ ishọshi na ọfa-a.” Ọke vwọ yanran na, jẹ ovuẹ nana ganphiyọ. * Ofori nẹ idibo ri Jihova vwo oyerinkugbe vuọvo vẹ ẹga rẹ efia-an.

18. Diesorọ o vwo fo nẹ ihwo vrẹn nẹ Babilọn Rode na?

¹⁸ Ọ da dianẹ orhọ-esio rẹ ọkieje re vwo vrẹn nẹ Babilọn Rode na rha herọ-ọ, Jesu rọ dia Ovie re vwo mu na rhe se muegbe rẹ ihwo ra jẹreyọ na rehẹ otọrakpọ na? Kakaka, kidie Inenikristi ri nẹ abọ ri Babilọn nure ọvo yen sa ga Jihova “vwẹ [“ẹwẹn,” NW] vẹ uyota.” (Jọn 4:24) Avwanre ji muegbe ra vwọ kẹnoma kẹ ẹga rẹ efian nonẹna? Ọtiọyena, e jẹ a yan nene iji nana ọkieje: “Vrẹn no rhe, ihwo mẹ”!—Se Ẹvwọphia 18:4.

19, 20. Mavọ yen Uwevwin Orhẹrẹ na vwo jiro kẹ ihwo rẹ Ọghẹnẹ nẹ ayen siomakoko vwọ ga ẹga?

¹⁹ Emo-uyono ri Baibol na yonori nẹ ofori nẹ Inenikristi kuomakugbe vwọ ga ẹga, ọ da dia oborẹ ayen se ru. Vwọ kẹ Inenikristi rẹ uyota, e di vwo vrẹn nẹ ẹga rẹ efian ọvo teri-i. Ofori nẹ ayen vwobọ vwẹ ẹga rọ fonro. Vwo nẹ ọtonphiyọ rhe yen Uwevwin Orhẹrẹ na vwo jiro kẹ ihwo nẹ ayen siomakoko vwọ ga ẹga. Kerẹ udje, vwẹ July 1880, Oniọvo Russell niyẹnrẹn kpahen ota rọ tare vwẹ asan sansan ro kinrin, oborẹ emẹvwa vwọ dia esiri rẹ ọbọngan kẹ iniọvo na. Ọtiọyena, ọ da vuẹ ihwo nẹ ayen si kpahen oborẹ ayen yan obaro te, ọ tobọ tanẹ a cha teyen oborẹ evo siri phiyọ imagazini na. Diesorọ? “E jẹ avwanre eje riẹn . . . oborẹ Ọrovwohwo na bruba kẹ wẹ tere; sẹ wo nene iniọvo na kpo emẹvwa kọke kọke.”

²⁰ Vwẹ 1882, uyovwinrota na “Assembling Together” da vwomaphia vwẹ Uwevwin Orhẹrẹ. Uyovwinrota yena vwẹ uchebro kẹ Inenikristi nẹ ayen vwoma “fikirẹ uyono, ọbọngan, ji phiuduphiyọ ohwohwo awọ.” Ọ da je ta: “O  torori sẹ ohwo ọvo riẹn ọbe vwẹ usun rẹ ovwa-an. E jẹ ihwo eje ghwa Baibol, ẹbe vẹ ugbẹn rayen rhe, ji muegbe rẹ ayen vwo rhiabọreyọ ukẹcha ra cha vwọphia kerẹ ekuakua re vwo ru uyono ri Baibol na, . . . te asan ẹgba rayen teri. Sane uyovwinrota wẹn; yare ukẹcha rẹ Ẹwẹn Ọfuanfon na wo se wo vwo ẹruọ rọyen; gbe se, roro, reyọ ẹkpo ri Baibol sansan vwọ vwanvwen ohwohwo, ku wọ cha mrẹ uyota na vughe.”

21. Omamọ udje vọ yen ukoko rọhẹ Allegheny, Pennsylvania, phiyotọ kpahen re vwo siomakoko je bọn iniọvo na gan?

²¹ Allegheny, Pennsylvania vwẹ U.S.A. yen esiri rẹ ukoko rẹ Emọ-uyono ri Baibol na hepha. Ayen de dje omamọ udje phia vwẹ etiyin, rẹ ayen vwo siomakoko vwọrẹ ẹmienyo rẹ uchebro rọhẹ Hibru 10:24, 25. (Se.) Ọke vwọ yanran na, oniọvo ọvo rọ kpakore re se Charles Capen karophiyọ oborẹ emẹvwa nana hepha ọke rọ vwọ hẹ omotete. O de si: “Me je karophiyọ ẹkpo ri Baibol ọvo re si phiyọ igbẹhẹ rẹ ọguan romẹvwa rẹ ukoko na. ‘Ohwo ọvuọvo yen Onini wẹn, Kristi; ovwan ri chekọ kẹ imoni.’ Ọkieje yen me vwọ karophiyọ  eta yena, ro djerephia nẹ idibo ri Jihova eje abavo.” (Mat. 23:8) Oniọvo Capen je karophiyọ emẹvwa nana re pha sasasa ri ji phiuduphiyọ ohwo awọ, kugbe ẹgbaẹdavwọn rẹ Oniọvo Russell vwọ bọn iniọvo na eje gan.

22. Die yen iniọvo ri fuevun ru kpahen uchebro re vwo siomakoko vwọ ga ẹga, kẹ die yen avwanre se yono mie ayen?

²² Iniọvo ri fuevun nabọ yan nene omamọ rẹ udje nana vẹ uchebro ra vwọphia. Ọtiọyena, a da vwẹ ikoko efa mu vwẹ asan kerẹ Ohio vẹ Michigan, ji te ẹkuotọ eje rehẹ North America kugbe asan efa. Di roro: Iniọvo ri fuevun se ghini muegbe hẹrhẹ ọrhire ri Kristi na, ọ da dianẹ e ji rhi yono ayen kpahen ẹmienyo rẹ iji re vwo siomakoko vwọ ga ẹga-a? Ẹjo, kakaka! Kẹ avwanre vwo? E jẹ avwanre kpo emẹvwa rẹ Inenikristi ọkieje, je guọnọ kuphẹn kuphẹn ro rhiephiyọ re vwo siomakoko vwọ ga ẹga je bọn ohwohwo gan.

23. Mavọ yen Uwevwin Orhẹrẹ na vwo dje phephẹn nẹ kohwo kohwo ra vwẹ ẹwẹn ọfuanfon jẹreyọ che vwobọ vwẹ aghwoghwo na?

²³ Emọ-uyono ri Baibol na yonori nẹ ihwo ra jẹreyọ na eje che ghwoghwo uyota na. Vwẹ 1885, Uwevwin Orhẹrẹ na da ta: “E jẹ avwanre karophiyọ nẹ kohwo kohwo ra vwẹ ẹwẹn ọfuanfon jẹreyọ, ko vwobọ vwẹ aghwoghwo na (Aiz. 61:1), kọyen iruo rẹ Uvie na.” Uwevwin Orhẹrẹ ọvo ra teyenphia vwẹ 1888 da je ta: “Avwanre riẹn iruo rẹ avwanre . . . E de gbobọnyẹ, avwanre kẹ ọzuọn, ihwo ri muwan re vwọ dia e ra jẹreyọ na-a.”

24, 25. (a) Idjerhe vọ yen Russell vẹ usun rọyen vwo ru vrẹ e di vwo phiuduphiyọ ihwo awọ nẹ ayen ghwoghwo? (b) Mavọ yen ọkobaro ọvo (colporteur) djisẹ rẹ iruo rọyen vwẹ ọke rẹ “imoto je dia-a”?

 ²⁴ Oniọvo Russell vẹ usun rọyen ru vrẹ e di vwo phiuduphiyọ ihwo awọ nẹ ayen ghwoghwo. Ayen da teyen itrati re se Bible Students’ Tracts, ra rhe riẹn phiyọ Old Theology Quarterly ukuko na. A da vwẹ itrati na kẹ ihwo ri se Uwevwin Orhẹrẹ na rere ayen ghare ayen.

²⁵ E de se ihwo re vwomakpahotọ ọkieje vwọ kẹ iruo na ekobaro (colporteurs). Charles Capen, re djunute siẹvure, ọyen ọvo usun rayen. Ọ da je karophiyọ: “Imapu rẹ United States Government Geological Survey ruru ọyen chọn vwẹ uko vwọ yan ubrotọ rẹ Pennsylvania riariẹ. Imapu nana yen dje idjerhe na eje kẹ vwẹ, rọ nẹrhẹ me sa vwẹ owọ yan te ekogho yena eje. Ọkiọvo, me da vwẹ ẹdẹ erha vwọ yan ẹkuotọ na ji nọ uche ẹbe rẹ Studies in the Scriptures rẹ ihwo guọnọre nu, ke me reyọ iyesi vwo mu ayen bru ihwo na ra. Ọke buebun, ọke de she, mẹ vẹ eghwẹrẹ yen gbe sherhẹn. Ọke yena, jẹ imoto je dia-a.”

26. (a) Diesorọ o vwo fo nẹ ihwo rẹ Ọghẹnẹ ruiruo rẹ aghwoghwo na ayen ki se muegbe hẹrhẹ usuon ri Kristi? (b) Enọ vọ yen ofori nẹ avwanre nọ oma rẹ avwanre?

²⁶ Ẹgbaẹdavwọn yena re vwo ruiruo aghwoghwo na ghene guọnọ uduefiogbere vẹ oruru. Inenikristi rẹ uyota rhe se muegbe hẹrhẹ usuon ri Kristi ọ da dianẹ e yono ayen ọghanrovwẹ rẹ iruo aghwoghwo na-a? O muẹro kakaka-a! Kidie, iruo yena cha dia emu ọvo kiriguo rẹ ọke rẹ ọrhire ri Kristi. (Mat. 24:14) Ofori nẹ ihwo rẹ Ọghẹnẹ muegbe ayen vwọ reyọ iruo nana ghanghanre vwẹ akpeyeren rayen. Nonẹna, o ji fo nẹ a nọ oma avwanre: ‘Mi ni iruo aghwoghwo na ghanghanre? Me vwẹ erọnvwọn vwo ze mi se vwo vwobọ vwọ vọnvọn?’

27, 28. Die yen ọyinkọn Jọn mrẹre vwẹ emramrẹ, kẹ die yen Eshu vẹ emekashe rọyen ruru kpahen evwiẹ rẹ Uvie na?

²⁷ Ukuotọ rọyen, ukpe rẹ 1914 de rhi te. Kirobo re djunute vwẹ ọtonphiyọ rẹ uyovwinrota nana, ohworakpọ vuọvo mrẹ irueru nana vwẹ odjuvwu-u. Ẹkẹvuọvo, ọyinkọn Jọn mrẹ emramrẹ ro dje oborẹ erọnvwọn na yan wan. Vwẹro roro: Jọn mrẹ “oka rode ọvo” vwẹ odjuvwu. “Aye” rẹ Ọghẹnẹ, rọ dia ukoko rọyen rọhẹ odjuvwu, mrevun o de ji vwiẹ ọmọshare. A da vuẹ avwanre nẹ ọmọ nana cha vwẹ “utehru sun ẹgborho ejobi.” E ghwe vwo vwiẹ nu, e de “fru ọmọ na rhe Ọghẹnẹ vwẹ obo ekete rọye.” Urhuru ọgangan ọvo de nẹ odjuvwu rhe, tanẹ: “Asakiephana esivwo na kugbe egangan na kugbe uvie rẹ Ọghẹnẹ rẹ avwanre na kugbe ogangan ri Kristi rọye na rhire.”—Ẹvwọ. 12:1, 5, 10.

²⁸ Aphro herọ-ọ, Jọn mrẹ emramrẹ rẹ evwiẹ rẹ Uvie ri Mesaya na. Irueru yena ghene vọn vẹ omavwerhovwẹn, jẹ  ọ dia ihwo eje yen oma vwerhenre-e. Eshu vẹ emekashe rọyen họnre vwọso emekashe ri Jihova rehẹ otọ rẹ usuon ri Maekẹl, yẹrẹ Kristi na. Die yen nẹ obuko rọyen rhe? Avwanre de se: “A da djẹ Okpodje rode na rhe otọ, ọrodekọ rẹ awanre na, re se Idẹbono kugbe Ukọn na, ọphiẹn rẹ akpọ na ejobi—a da djẹ vẹ emakashe rọye ejobi wotọ.”—Ẹvwọ. 12:7, 9.

29, 30. Ọke re vwo vwiẹ Uvie ri Mesaya na nu, mavọ yen erọnvwọn vwo wene (a) vwẹ akpọ na? (b) vwẹ odjuvwu?

²⁹ Ikpe buebun a ke rhe mrẹ 1914, Emọ-uyono ri Baibol na tare nẹ ọke rẹ ukpokpogho cha tonphiyọ vwẹ ukpe yena. Jẹ, ayen tobọ riẹn nẹ ota yena che rugba kirobo rẹ ayen tare-e. Kirobo rẹ Jọn mrẹre, ẹvwọsuọ rẹ Eshu na che djobọte akpọneje: “Eka kẹ ovwan, E akpọ kugbe abadi, kidie idẹbono wotọ bru ovwan rhire vwẹ evun rẹ ophu rode, fikiridie ọ riẹnre nẹ ọke rọye pha krẹkrẹ.” (Ẹvwọ. 12:12) Vwẹ 1914, ofovwin akpọeje rẹsosuọ da tọnphiyọ, ọnana kọyen je dia ọtonphiyọ rẹ orugba rẹ oka ro djerephia nẹ Kristi rhire kerẹ ovie. “Oba” rẹ eyeren nana tọnphiyọ re.—2 Tim. 3:1.

³⁰ Ẹkẹvuọvo, aghọghọ hẹ odjuvwu. A djẹ Idẹbono vẹ emekashe rọyen nẹ oboyin re. Jọn de si: “Ghọghọ, E odjuvwu kugbe ovwan re dia evun rọye!” (Ẹvwọ. 12:12) Odjuvwu vwọ dia fuanfon nure na, a je vwẹ Jesu vwo mu Ovie nure na, Uvie ri Mesaya choma ro vwo ru erhuvwu kẹ ihwo rẹ Ọghẹnẹ rehẹ otọrakpọ na. Die yen o che ru? Kirobo ra mrẹre vwẹ ọtonphiyọ rẹ uyovwinrota nana, Jesu rọ dia “ọyinkọ rẹ ọphọ na” che ru idibo rọyen rehẹ otọrakpọ na fon tavwen. Die yen ọyena che mudiaphiyọ?

31. Die yen Malakae ta phiyotọ kpahen ọke rẹ orufon na, kẹ mavọ yen aroẹmrẹ nana vwọ ton orugba phiyọ? (Ni eta rehẹ obotọ na.)

³¹ Malakae tarọphiyotọ nẹ ọke rẹ orufon na cha lọhọ-ọ. O de si: “Kono che se yivwi hẹrhẹ ẹcha rọye na, ono ri se mudia vwẹ ọke rọ da rhe? Kidie ọ họhẹ erhanre rẹ ogu kugbe odja rẹ ọfọnrhọ emwa.” (Mal. 3:2) Eta yena ghini uyota dẹn! Vwo nẹ 1914 rhe, ihwo rẹ Ọghẹnẹ rehẹ otọrakpọ na de rhi hirharoku edavwini egangan vẹ ebẹnbẹn buebun. Vwẹ ọke rẹ Ofovwin rẹ Akpọeje I na, e mu kpahen Emọ-uyono ri Baibol na buebun ji mu ayen phiyọ uwodi. *

32. Ebẹnbẹn vọ yen vwomaphia vwẹ uvwre rẹ ihwo rẹ Ọghẹnẹ vwẹ 1916?

³² Ebẹnbẹn sansan je vwomaphia vwevunrẹ ukoko na. Vwẹ 1916, Oniọvo Russell de ghwu ọke rọ vwọ hẹ ẹgbukpe 64, ọnana da nẹrhẹ oshọ mu ihwo rẹ Ọghẹnẹ buebun vwẹ ọke yena. Ughwu rọyen djerephia nẹ ihwo evo titi ọshare ọvo rọ dia omamọ rẹ udje. Dede nẹ Oniọvo Russell  guọnọ oka rẹ otitivwe yena-a, jẹ kọ ghwa họhọ nẹ ihwo buebun vwẹ ẹga kẹ. Buebun rẹ ihwo ki roro nẹ orhiephiyọ rẹ uyota na vwoba re, ophu tobọ mu evo te ẹdia ayen rha guọnọ yan obaro-o. Uruemu nana toroba ẹvwọsuọ rọ hra ukoko na.

33. Mavọ yen erọnvwọn re rhẹro rọyen rọ phiare-e vwọ davwen esegbuyota rẹ ihwo rẹ Ọghẹnẹ ni?

³³ Ọdavwini ọfa ke rha hẹ, obo re rhẹro rọyen jẹ ọ phiare-e. Dede nẹ Uwevwin Orhẹrẹ na tare nẹ ukpe rẹ 1914 yen Ọke rẹ Ikeferi che vwo vwoba, jẹ iniọvo na ghwe vwo ẹruọ rẹ obo re cha phia vwẹ ukpe yena-a. (Luk 21:24) Ayen rorori nẹ Jesu cha reyọ ẹko rẹ ọpha rọyen ra jẹreyọ na kpo odjuvwu vwẹ 1914 rere ayen nene sun. Enana eje phiare-e. Vwẹ oba rẹ 1917, Uwevwin Orhẹrẹ na de ghwoghwo nẹ ọke rẹ orhọ ro te ẹgbukpe 40 che vwoba vwẹ ọtonphiyọ rẹ 1918. Ẹkẹvuọvo, iruo aghwoghwo na vwoba-a. Iruo nana nabọ yan obaro, ọke yena vwọ tobọ wan nu. Imagazini na djere nẹ ọke rẹ orhọ na ghini vwoba re, jẹ ọke re vwo gbugbon na je otọ. Dedena, buebun rẹ ayen da dobọ rẹ ẹga ri Jihova ji kidie obo rẹ ayen rhẹro rọyen phiare-e.

34. Ọdavwini ọgangan vọ yen vwọmaphia vwẹ 1918, kẹ diesorọ ilori rẹ ẹga buebun vwo roro nẹ ihwo rẹ Ọghẹnẹ “ghwure”?

³⁴ Ọdavwini rode ọvo da vwọmaphia vwẹ 1918. E de mu J. F. Rutherford, rọ reyọ ẹdia rẹ C. T. Russell vẹ iniọvo ighwrẹn efa ra nabọ vughe. E brorhiẹn rẹ eku kpahen ayen re vwo mu ayen phiyọ uwodi vwẹ Atlanta, Georgia, obẹ U.S.A. Ọ sa họhọ nẹ iruo rẹ ihwo rẹ Ọghẹnẹ mudje vwẹ ọke yena. Ilori rẹ ẹga buebun ke ghọghọ. Ayen ki roro nẹ e vwo mu “isun” na phiyọ uwodi nure na, a kanre esiri rẹ ukoko rọhẹ Brooklyn na, a je vwọso iruo aghwoghwo na vwẹ America kugbe Europe na, kọyen Emọ-uyono ri Baibol na “ghwure,” ayen rhe che se ru emu vuọvo-o. (Ẹvwọ. 11:3, 7-10) Ayen ghini no chọ!

35. Diesorọ Jesu vwọ vwẹ uphẹn kẹ ebẹnbẹn sansan nẹ e phia kẹ ihwo rọyen, kẹ mavọ yen ọ chọn ayen uko wan?

³⁵ Jesu vwẹ uphẹn kẹ ebẹnbẹn nana nẹ e phia kẹ ihwo rọyen kidie Jihova chidia “kerẹ ogu rọ hworhẹ idọnọ,” ẹkẹvuọvo ivwighrẹn na riẹn ọnana-a. (Mal. 3:3) Jihova vẹ Ọmọ rọyen riẹnre nẹ edavwini nana che ru ihwo re fuevun fon, yoyovwin, ayen ke cha nabọ choma vwọ ga Ovie na vwọ vrẹ obo ri jovwo. Vwo nẹ ọtonphiyọ rẹ 1919, kọ ghwa rhe dia phephẹn nẹ ẹwẹn ọfuanfon rẹ Ọghẹnẹ ru oborẹ ivwighrẹn na rorori nẹ ọ cha sa phia-a. Ihwo re fuevun na da rhoma vrẹn! (Ẹvwọ. 11:11) Ọke yena, Kristi de ru orugba rẹ ẹbẹre ọghanghanre ọvo rẹ oka rẹ ẹdẹ re koba na. Ọ da vwẹ “odibo esiri na” vwo mu, rọ dia ẹko rẹ eshare ra jẹreyọ re cha vwẹrote ihwo rọyen womarẹ emu rẹ  ayen cha vwọ ghẹrẹ ihwo na vwẹ ọke ro fori.—Mat. 24:45-47.

36. Die yen djerephia nẹ ihwo rẹ Ọghẹnẹ rhoma vrẹn?

³⁶ E de siobọnu Oniọvo Rutherford vẹ usun rọyen vwo nẹ uwodi vwẹ March 26, 1919. E de vwo ọrhuẹrẹphiyotọ rẹ ọghwẹkoko vwẹ September rẹ ukpe yena. E de ji vwo ọrhuẹrẹphiyotọ ra vwọ teyen imagazini ọfa re se The Golden Age. Ọnana ọrivẹ rẹ Uwevwin Orhẹrẹ na, re che vwo ruiruo rẹ aghwoghwo na. * Ukpe yena vuọvo na, ọyen a je vwọ ton ọmọbe re se Bulletin phiyọ, rọ dia ọbe uyono rẹ Akpeyeren Avwanre vẹ Iruo Ruvie Na enẹna. Vwo nẹ ọtonphiyọ rhe, ọmọbe nana nẹrhẹ e vwo oruru rẹ iruo rẹ Uvie na. Aphro herọ-ọ, vwo nẹ 1919 yanran, aghwoghwo ri nẹ uwevwin kpo uwevwin na kọ rhe dia ọdavwẹ rẹsosuọ vwẹ ẹga rẹ avwanre.

37. Ukpe rẹ 1919 vwọ wan nu, mavọ yen ihwo evo vwo dje uruemu rẹ jẹ evun-ẹfuọn phia?

³⁷ Ọkieje yen iruo aghwoghwo na vwo ru idibo ri Jesu fuan, dede nẹ ihwo evo ri phuoma rhọnvwe vwomakpotọ ruiruo nana-a. Ihwo re rhọnvwe ruiruo na-a, ki vrẹn nẹ  ukoko na. Vwẹ 1919, ivun de miovwo ihwo evo te ẹdia rẹ ayen ki miovwo odẹ rẹ ukoko na, gbevwọsuọ, je tobọ bicha otu re vwọso idibo ri Jihova.

38. Mavọ yen ophikparobọ rẹ idibo ri Jesu vwẹ otọrakpọ na vwọ bọn avwanre gan?

³⁸ Dede nẹ idibo ri Jesu rehẹ otọrakpọ na hirharoku ẹvwọsuọ yena eje, ayen je yan obaro vwẹ ẹga ri Jihova. Ophikparobọ rayen vwẹ ẹdia nana eje, ghwa odjephia nẹ Uvie rẹ Ọghẹnẹ suẹn re! Ukẹcha vẹ ebruphiyọ rẹ Jihova vwọphia womarẹ Ọmọ na kugbe Uvie ri Mesaya na yen ẹko rẹ ihworakpọ ri jẹgba nana se vwo phi Eshu vẹ eyeren umwemwu nana kparobọ abọ buebun!—Se Aizaya 54:17.

39, 40. (a) Mavọ yen e muegbe rẹ ọbe nana wan? (b) Erere vọ yen wọ cha mrẹ siẹrẹ wo de yono ọbe nana?

³⁹ Vwẹ uyovwinrota rọ vwọ kpahen ọnana, a cha fuẹrẹn oborẹ Uvie rẹ Ọghẹnẹ rure vwẹ ẹgbukpe ujorin ra vwọ vwẹ Uvie na vwo mu vwẹ odjuvwu nu. Ẹbẹre ọvuọvo rẹ ọbe nana che djekpahen ẹdia ọvo kiriguo rẹ iruo rẹ Uvie na vwẹ otọrakpọ na. Vwẹ uyovwinrota ọvuọvo, ekpeti rẹ ẹrhomafuẹrẹn herọ rọ cha vwẹ ukẹcha kẹ avwanre vwọ riẹn oborẹ Uvie na dia emu rẹ imuẹro kẹ avwanre te. Vwẹ iyovwinreta re koba, ka cha fuẹrẹn obo ra cha mrẹ ọke rẹ Uvie na da rhe ghwọrọ ihwo umwemwu na, je ghwa iparadaisi rhe otọrakpọ na. Erere vọ yen wọ cha mrẹ siẹrẹ wo de yono ọbe nana?

⁴⁰ Eshu guọnọ miovwo esegbuyota wẹn kpahen Uvie rẹ Ọghẹnẹ. Ẹkẹvuọvo, Jihova guọnọ ru esegbuyota wẹn gan, ọ sa vwọ sẹro wẹ je bọn wẹ gan. (Ẹfe. 6:16) Ọtiọyena, gba nabọ yono ọbe nana, je nẹrhovwo kpahọn. Nọ oma wẹn ọkieje, ‘Uvie rẹ Ọghẹnẹ muvwẹro?’ Uvie na da nabọ muwẹro asaọkiephana, ku wọ cha davwẹngba wọ sa vwọ ruọ, ji fuevun bicha Uvie na re te ọke rẹ ihworakpọ eje cha vwọ mrẹvughe nẹ Uvie rẹ Ọghẹnẹ ghini suẹn re!