Ku bokona mu madisá

Ku bokona mu madisá

KIBATULU 3

Jihova u Jingununa o Vondadi iê

Jihova u Jingununa o Vondadi iê

MILONGI IA KIBATULU

Bhofele-bhofele Jihova u jingununa o vondadi iê, maji ku athu a mu kala ni uôma

1, 2. Kiebhi Jihova kiene mu jingununa o vondadi iê ku athu mu ixi?

 JITATA ja henda a zuela ku tuana tuâ o maka alungu ni muiji. Maji ene a dilanga phala ka tange ima iavulu ku tuana tuâ. Ene a tanga ngó maka ejiia kuila o tuana tuâ a-nda tena ku a tendela.

2 Kiene kimoxi ué, Jihova bhofele-bhofele uene mu jingununa o vondadi iê ku muiji uê mu ngongo. Maji muéne uene mu bhanga kiki, mu kithangana kia tokala. Tu di longe bhofele kiebhi Jihova kiene mu jingununa o kidi kia lungu ni Utuminu ku muiji uê.

Mukonda Diahi Tua Bhingi o Utuminu?

3, 4. O kuila Jihova ua xindi o njila ienda o athu? Jimbulula.

3 Mu dimatekenu o Utuminu ua Mexiia ki u kexile mu vondadi ia Jihova. Mukonda diahi? Mukonda Jihova ka xindile o njila ienda o athu mu ixi; mukonda muéne ua bhange o athu ni ufôlo ua ku sola o ima ia mesena. Kienhiki, muéne ua tangela Adá ni Eva o vondadi iê ia lungu ni athu mu ixi, uixi: “Vualenu, mu sokoloke, mu izalese ixi ioso, mu i tolole.” (Dim. 1:28) Jihova ua mesenene ué kuila ene a xila o itumu iê ia uabha mu kiki kia iibha. (Dim. 2:16, 17) Adá ni Eva eji tena ku sola ku kala fiiele. Se ene ni muiji uâ a solele ku kala fiiele, ki tueji bhinga o Utuminu bhu kaxi ka Kristu phala ku kumbidila o vondadi ia Nzambi. Kindala kiki, o ngongo ioso ieji zala ni athu a iuka, oso eji bheza Jihova.

4 O ku bhukumuka kua Satanaji, kua Adá ni Eva ka fidisa Jihova ku mesena ku kumbidila o vondadi iê ia ku izalesa o ixi ni athu a iuka. Mu veji dia kiki, Jihova ua soto ndunge iéngi phala ku kumbidila o vondadi iê. O vondadi iê, ki iedi kala komboio ienda ngó ku njila ia felu phala ku bhixila bhuoso bhua mu ila ni kuila a tena ku i katula mu njila iê ia felu ku athu. Kioso Jihova kia mesena ku bhanga kima, se-ku nguzu mu ngongo i tena ku mu fidisa ku bhanga kiki. (Tanga Izaia 55:11.) Se ku moneka kima ki xita o njila, Jihova u bhitila njila iéngi. a (Mak. 3:14, 15) Kioso muéne kia mona kuila njila iambote, u tangela o jiselevende jê ja fiiele o njila ia ubhe ia-nda kaiela phala ku kumbidila o vondadi iê.

5. Ihi ia bhange Jihova phala ku batula o maka a moneka mu Edene?

5 Phala ku batula o maka a moneka mu Edene, Jihova mu vondadi iê ua banze ku tumbika o Utuminu. (Mat. 25:34) Mu kithangana kieniókio, Jihova ua mateka ku londekesa o kima kieji bhanga phala ku bhulula o athu mu ixi ni ku zubha o hadi ia xisa Satanaji mu ku mesena ku tumina o athu. (Dim. 3:14-19) Né kiki, Jihova ka jingununa o maka oso alungu ni Utuminu.

Jihova u Mateka ku Jingununa o Kidi Kia Lungu ni Utuminu

6. Ihi ia kanena Jihova, maji ihi ka jingununa muene?

6 Mu kikanenu kia dianga, Jihova ua kanene kuila kueji moneka “mbutu” ieji sasujula o mutué ua nhoka. (Tanga Dimatekenu 3:15.) Maji, o mbutu ienioió, ni mbutu ia nhoka ka i jingunuine mu kithangana kieniókio. Mu kiki, Jihova ka zuela dingi o maka enhá mu 2.000 ja mivu. b

7. Mukonda diahi a solo Mbalahamu, ni disá diebhi dia dikota di tua di longo mu maka enhá?

7 Mu ku suka-ku, Jihova ua solo Mbalahamu, o muthu mueji kuijila o mbutu ia kanene. Mbalahamu a mu solo mukonda ua “tumaka dízui [dia Jihova].” (Dim. 22:18) Tua di longo disá dia dikota mu maka enhá—Jihova u jingununa o vondadi iê kua ió ngó a mu kala ni uôma ua kidi.—Tanga Jisálamu 25:14.

8, 9. Ihi ia jingununa Jihova kua Mbalahamu ni kua Jakobo ia lungu ni mbutu ia kikanenu?

8 Kioso kia kexile mu zuela ni kamba diê, Mbalahamu, bhu kaxi ka anju, Jihova ua jingununa mu veji ia dianga o kidi kiki kia dikota kia lungu ni mbutu ia kikanenu: O mbutu íii ieji kala muthu mu xitu. (Dim. 22:15-17; Tiia. 2:23) Maji kiebhi o muthu iú kieji sasujula o nhoka? Nanhi uexile o nhoka? Mu ku bhita thembu, o divulu dia Dijingunuinu dieji tanga o maka enhá.

9 Jihova ua zuela kuila o mbutu ia kikanenu, ieji kuíza bhu kaxi ka mulaula ua Mbalahamu, Jakobo, diiala dia kexile ni kixikanu kia kolo kua Nzambi. (Dim. 28:13-22) Bhu kaxi ka Jakobo, Jihova uambe kuila, o mbutu ia Kikanenu ieji tunda ku muiji ua mon’a Jakobo, Judá. Jakobo uambe kuma, o “mbutu,” íii ia Judá ieji tambula Mbasá, ieji londekesa o ungana uê mu utuminu ni kuila, ‘ifuxi ioso ieji belesela’ o mbutu íii. (Dim. 49:1, 10) Ni izuelu íii, Jihova ua londekesa kuila, o mbutu ia Kikanenu ieji kala nguvulu, Sobha.

10, 11. Mukonda diahi Jihova ua jingununa o vondadi iê kua Davidi ni kua Daniiele?

10 Mu ku bhita 650 ja mivu, kia bhiti o izuua ia Judá, Jihova ua jingununa dingi maka alungu ni kikanenu kiê kua Sobha Davidi, o mbutu ia Judá. Jihova ua tumbula Davidi kala “muthu a mu zelela ku muxima uê.” (1 Sam. 13:14; 17:12; Ika. 13:22) Mukonda Davidi ua kexile ni uôma ua kidi ua Nzambi, Jihova ua solo ku bhanga né kikutu ni ku mu kanena kuila, muthu ku muiji uê ueji tumina katé ku hádia ni hádia.—2 Sam. 7:8, 12-16.

11 Mu ku bhita 500 ja mivu ku pholo, Jihova ua tumina polofeta Daniiele phala ku jingununa o muvu mueji tukuluka mu ixi o Mexiia, o muthu a mu Undu. (Dan. 9:25) Jihova ua tumbula Daniiele kála ‘muthu a mu zolo kinene.’ Mukonda diahi? Mukonda Daniiele ua kexile mu xila kiavulu Jihova iu ua kexile ku mu sidivila ithangana ioso.—Dan. 6:16; 9:22, 23.

12. Ihi a tumina Daniiele o ku bhanga, ni mukonda diahi?

12 Né muene Jihova ua kexile mu tumina o polofeta ja fiiele kala Daniiele ku soneka maka avulu alungu ni mbutu ia kikanenu, Mexiia, maji kexile luua o kithangana kia Jihova ku kuatekesa o jiselevende jê ku tendela o ima ia a tumine o ku soneka. Mu kifika, kioso kia mono o kisuma kia Utuminu ua Nzambi ku ungana, Daniiele, a mu tangela phala ku jika o divulu katé o kithangana kia tokala kia Jihova. Mu kithangana kieji dikumbidila o kikanenu, o kuijiia kua kidi kueji ‘dibandekesa.’—Dan. 12:4.

Jihova ua kexile mu tumina mala a fiiele kala Daniiele, ku soneka maka alungu ni Utuminu ua Mexiia

Jezú u Jimbulula o Vondadi ia Nzambi

13. (a) Nanhi uexile o mbutu ia Kikanenu? (b) Kiebhi Jezú kia jingununa o kikanenu a ki tumbula mu divulu dia Dimatekenu 3:15?

13 Jihova ua londekesa Jezú kala o mbutu ia kikanenu, o mbutu ia Davidi ieji tumina kala Sobha. (Luka 1:30-33; 3:21, 22) Kioso Jezú kia mateka o ukunji uê, muéne ua kuatekesa o athu ku tendela kiambote o vondadi ia Nzambi kála o muanha kia mateka o ku muika mu kamene. (Mat. 4:13-17) Mu kifika, Jezú ua katula phata ioso ia lungu ni “nhoka” a i tumbula mu divulu dia Dimatekenu 3:14, 15, mu kuixana o Diabhu kala “kijibhangânga” ni kuila muéne o “tata ia makutu oso.” (Nzuá 8:44) Mu dijingunuinu dia bhana kua Nzuá, Jezú ua londekesa “o kinhoka kiokulu” kala ‘Diabhu, a mu ila Satanaji.’ c (Tanga Dijingunuinu 1:1; 12:9.) Mu dijingunuinu dienhódio dia tambula Nzuá, Jezú ua londekesa kiebhi muéne—o mbutu ia kikanenu—kia-nda kumbidila o kikanenu kia bhangele mu Edene ni ku sasujula Satanaji.—Dij. 20:7-10.

14-16. O kuila o maxibulu mu hama ia dianga, akexile muene mu tendela ioso ia kexile mu a tangela Jezú? Jimbulula.

14 Kala ki tua mono mu Kibatulu 1 kia divulu didi, Jezú ua zuela kiavulu ia lungu ni Utuminu. Maji, muéne ka kexile mu jingununa ioso ia mesenene o jixibulu jê o kuijiia. Né muene kioso muéne kia jingununa maka ku jixibulu jê—kua bhitile hama ja mivu—phala ene ku mateka o ku tendela o dilomboluelu dia kidi kia a jingunuine Ngana iâ. Tu di longe misoso ia lungu ni maka enhá.

15 Ku muvu ua 33 K.K., Jezú ua londekesa kuila, o ió eji tumina ni muéne ku diulu kala sobha mu utuminu ua Nzambi, eji ku a katula mu ixi ni ku a ambata ku diulu kala athu mu nzumbi. Maji o maxibulu mê, ka tendela ni lusolo o dijingunuinu didi. (Dan. 7:18; Nzuá14:2-5) Ku muvu uenhó, Jezú ua londekesa bhu kaxi ka ifika kuila o Utuminu keji ku u tumbika ande dia muéne kuia ku diulu. (Mat. 25:14, 19; Luka 19:11, 12) O maxibulu ka tendela o pondo íii, anga ebhuidisa Jezú kioso kia mu fukununa: ‘Thembu íii iene eie i ua-nda ku bheka-ku dingi o usobha ua Izalaiele?’ Maji mu kithangana kieniókio Jezú, ka a jimbuluila ioso. (Ika. 1:6, 7) Jezú ua a tangela ué kuila, kueji kala ‘jimbudi ja mukuá’ keji tokala ku ‘kilunga kiofele’ kia jisobha. (Nzuá 10:16; Luka 12:32) O akaiedi a Jezú ka tendela kiambote o ibuka iiadi íii katé kia tumbika o Utuminu ku muvu 1914.

16 Jezú ua kexile ni ima iavulu phala ku tanga ku maxibulu mê, maji muéne uejidile kuila ene keji tena ku tendela ioso. (Nzuá16:12) Sé phata, mu hama ia dianga Jezú ua jingununa ima iavulu ia lungu ni Utuminu. Maji kexile luua o kithangana phala o kuijiia kua kidi kuia ni ku dibandekesa.

O Kuijiia Kua Kidi ku Dibandekesa ‘mu Thembu ia Suku-ku’

17. Ihi i tua tokala o ku bhanga phala ku tendela o kidi kia lungu ni Utuminu, maji ihi ué i tua bhingi?

17 Jihova ua kanene Daniiele kuma ‘mu thembu ia suku-ku’ athu avulu eji ‘sota ku mbandu ni mbandu mu jixi joso, o kuijiia-phe kua kidi’ kua lungu ni kikanenu kia Nzambi kueji dibandekesa. (Dan. 12:4) O athu a mesena o kuijiia kuku, a tokala ku bhanga nguzu phala ku kala na-ku. Saí divulu diambe kuma, o izuelu ‘sota ku mbandu ni mbandu’ mu Hebalaiku ilondekesa muthu ku tokuesa kiambote divulu. Maji né muene se tu tokuesa kiambote o Bibidia, ki tu tena ku tendela kiambote o kidi kia Utuminu, ki kale ngó se Jihova u tu kuatekesa o ku tendela.—Tanga Matesu 13:11.

18. Kiebhi o athu a kala ni uôma ua Jihova kiene mu londekesa kixikanu ni ku lenduka?

18 Kala kia bhange Jihova mu ku jingununa bhofele-bhofele o kidi kia lungu ni Utuminu uê ku mivu ande dia 1914, muéne uene mu suluka ni ku bhanga kiki mu thembu íii ia suku-ku. Kala kia-nda londekesa o kibatulu 4 ni5 kia divulu didi, mu 100 ja mivu ja bhiti, o mundu ua Nzambi uene mu lungulula o ukexilu uâ ua ku tendela o ima mu ithangana iavulu. O kuila kiki kilombolola kuila ene kala ni kikuatekesu kia Jihova? Kana! Muéne uene mu a kuatekesa. Mukonda diahi? Mukonda o athu a kala ni uôma ua Jihova ene mu londekesa ídifua iiadi ia zola muene—o kixikanu ni ku lenduka. (Jihe. 11:6; Tiia. 4:6) O jiselevende ja Jihova ala ni kixikanu kia kuila o ikanenu ioso mu Mak’â Nzambi ia-nda dikumbidila. Ene alondekesa o ku lenduka kuâ kioso kia xikina kuila ene ka tendela kiambote kiebhi o ikanenu ioio ieji dikumbidila. O ukexilu iú ua ku lenduka, a ulondekesa mu Mulangidi ua 1 ua mbeji ia Katanu ua 1925, uambe: “Tua kijiia kuma o Ngana, muéne u jimbulula o ima, kuma muéne ua-nda jimbulula o Mak’ê ku mundu uê mu ukexilu uê ni mu kithangana kiê kia tokala.”

“O Ngana . . . ua-nda jimbulula o Mak’ê ku mundu uê mu ukexilu uê ni mu kithangana kiê kia tokala”

19. Ihi ia mu tuehela Jihova ku tendela lelu ni mukonda diahi?

19 Kioso kia tumbika o Utuminu ku muvu 1914, O mundu ua Nzambi ua kexile ngó ni kuijiia kua tolo kua lungu ni kiebhi o ikanenu ia lungu ni Utuminu kieji dikumbidila. (1 Kol. 13:9, 10, 12) Mu vondadi ietu ia ku mesena ku mona o ikanenu ia Nzambi o ku dikumbidila, saí ithangana tuene mu lueza mu ku tendela o ima. Lelu, o unjimu ua milongi i tu sanga mu Mulangidi u tua tumbula mu kaxi ka 18, tuene mu u mona. O milongi iambe: “Utuminu ua kidi u tua tokala o ku dielela, ki tu tena ku tendela o kikanenu kiki katé ki di kumbidila mba kiaia ni ku dikumbidila.” Kuma tuala kiá mu kithangana kia suku-ku, ikanenu iavulu ia Lungu ni Utuminu ia dikumbidila kiá, ia mukuá ia mu dikumbidila. Kuma o mundu ua Nzambi, mundu ua lenduka a uabhela ku a bazela, Jihova uene mu kuehela kuila tu tendela kiambote o vondadi iê. O kuijiia kua kidi kuene mu dibandekesa!

O Ukexilu ua Ubhe ua ku Tendela o Ima, Polova ia Dikota Phala o Mundu ua Nzambi

20, 21. Kiebhi o Jikidistá ja dianga kia divuile mu ku lungulula o ukexilu ua ku banza mu milongi?

20 Kioso Jihova kia lungulula o ku tendela kuetu kua lungu ni kidi kiê, o muxima uetu u bhita mu polova. O kuila o kixikanu ni ku lenduka kuetu ku tu kuatekesa ku xikina kioso kia lungulula kima? O Jikidistá akexile ku muenhu ku hama ia dianga a bhiti mu polova íii. Mu kifika, xinganeka kuila eie u Kidistá mukua Judé mu thembu ioio. Eie u xila o Kitumu kia bhele Nzambi kua Mozé iu ua uabhela kiavulu mu ku kala u Judé. Kindala u tambula mikanda ia Nzambi ia soneka Phaulu iamba kuila, ki ku bhingi dingi ku kaiela o Kitumu ni kuila Jihova ua ditunu o athu akua Izalaiele mu xitu phala ku bhanga Izalaiele ia ubhe mu nzumbi ia athu akua Judé ni athu a mukuá ki Jijudé. (Loma 10:12; 11:17-24; Nga. 6:15, 16; Kol. 2:13, 14) Kiebhi ki ueji divua?

21 O Jikidistá a lendukile, a xikinine o mikanda ia Nzambi ia sonekene Phaulu ia a a besoala kua Jihova. (Ika. 13:48) Athu a mukuá a luualele mukonda dia milongi ia ubhe ia a bhele. (Nga. 5:7-12) Se ene ka lunguluile o ukexilu uâ ua ku banza, ene keji tambula o ujitu ua ku kala jisobha ni Kristu.—2 Phe. 2:1.

22. Kiebhi ki u divua mu maka a ubhe alungu ni ku tendela o vondadi ia Nzambi?

22 Mivu ku dima, Jihova ua lungulula o ukexilu uetu ua ku banza ia lungu ni Utuminu. Mu kifika, muéne ua tu kuatekesa ku tendela kiambote o maka alungu ni thembu kia-nda tungula ió a-nda ku a tumina ku Utuminu, mu ió ka xikina o utuminu, kala mubhidi u tungula jimbudi mu jihombo. Muéne ua tu longo ué o thembu kia-nda tenesa o 144.000, ni ihi ilombolola o ifika ia tele Jezú, ni thembu kuxi o athu a sukina mu kibuka kia Jikidistá a a undu a-nda ku a ambata ku diulu. d Kiebhi ki u divua mu milongi íii ia ubhe? O kuila o kixikanu kiê ki kola dingi? O kuila ku mona kuma o milongi íii ilondekesa kuila Jihova ua mu longa o mundu uê ua lenduka? O milongi ia kaiela mu divulu didi, ia-nda ku kuatekesa dingi ku kolesa o kixikanu kiê kuila Jihova ua mu suluka ni ku jingununa o vondadi iê kua ió a mu kala ni uôma.

a O dijina dia Nzambi dia tundu mu dimi dia Hebalaiku, dilombolola “ku kala.” O dijina Jihova dilombolola kuila muene mukua ku kumbidila ioso ia kanena. Tala o kitutu: “O Dilomboluelu Dia Dijina Dia Nzambi,” mu mbandu 43.

b Sumbala o thembu íii, phala etu lelu iavulu, tua tokala ku di lembalala kuila o athu mu thembu ioio akexile mu kola dingi muenhu; kua kexile ngó athu ki uana a kolele muenhu tunde mu izuua ia Adá katé mu izuua ia Mbalahamu. Adá ua betele ku kola muenhu, Lameke, o tata ia Noué, ndenge. Lameke ua betele ku kola muenhu, Seme, o mon’a Noué, ndenge. Seme ua betele ku kola muenhu, Mbalahamu, ndenge.—Dim. 5:5, 31; 9:29; 11:10, 11; 25:7.

c O kizuelu ‘Satanaji,’ ki moneka 18 dia veji mu Mikanda ia Hebalaiku. Maji o kizuelu kiki, ‘Satanaji’ ki moneka 30 a veji mu Mikanda ia Ngeleku. O Mikanda ia Hebalaiku ki i zuela kiavulu ia lungu ni Satanaji maji i beta kuzuela ia lungu ni Mexiia. Kioso Mexiia kia bhixila, muéne ua tungununa Satanaji kala kilondekesa o Mikanda ia Ngeleku.

d Phala kuijiia dingi o milongi ia ubhe ia lungu ni maka enhá, tanga o Mulangidi: 15 ua Kamusasadi ua 1995, mbandu 23-28; 15 ua Katatu ua 2008, mbandu 20-24; 15 ua Kavua ua 2008, mbandu 17-21; 15 ua Kavua ua 2013, mbandu 9-14..