Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

TILE 3

Gyihova Da Ye Bodane Ali

Gyihova Da Ye Bodane Ali

TILE NE BODANE

Gyihova da ye bodane ne anwo ndelebɛbo ali kile menli mɔɔ bɛsulo ye la ngyikyi ngyikyi

1, 2. Kɛzi Gyihova ɛla ye bodane mɔɔ ɔlɛ ɔmaa alesama la ali ɛ?

 SAA awovolɛ mɔɔ bɛdwenle bɛ mra nwo la ɛlɛsuzu abusua ne anwo a, bɛmaa bɛ mra boka nwo. Noko bɛda nrɛlɛbɛ ali na bɛnwu edwɛkɛ mɔɔ ɔwɔ kɛ bɛ nee bɛ suzu nwo la. Bɛnea bɛ mra ne mɔ anyuhɔlɛ nwo na bɛaha edwɛkɛ mɔɔ ɔbaboa bɛ la bɛahile bɛ.

2 Zɔhane ala a Gyihova ɛla ye bodane ne ali ɛhile alesama ngyikyi ngyikyi a. Noko saa ɔnwu kɛ mekɛ ne fɛta a, yɛɛ ɔyɛ ye zɔ a. Suzu kɛzi Gyihova ɛla ye Belemgbunlililɛ ne anwo nɔhalɛ ekyi ali wɔ tetedwɛkɛ nu la anwo nea.

Duzu Ati A Belemgbunlililɛ Ne Hyia A?

3, 4. Asoo Gyihova hanle kɛzi alesama babɔ bɛ ɛbɛla la anwo edwɛkɛ dole ɛkɛ? Kilehile nu.

3 Mɔlebɛbo ne, ɛnee Mɛzaya Belemgbunlililɛ ne ɛmboka Gyihova bodane nwo. Duzu ati ɔ? Ɔluakɛ Gyihova anga kɛzi alesama babɔ bɛ ɛbɛla la anwo edwɛkɛ ando ɛkɛ; ɔbɔle menli mɔɔ bɛkola bɛkpa mɔɔ bɛdabɛ bɛkulo la. Ɛhye ati ɔhanle ye bodane mɔɔ fane alesama anwo la ɔhilele Adam nee Yive kɛ: “Bɛlɔ, bɛyɛ mɔnwo mɔnwo, bɛyi azɛlɛ ye na bɛzie azɛlɛ ye.” (Mɔl. 1:28) Eza ɛnee Gyihova kulo kɛ bɛkile ɛbulɛ bɛmaa ye kpalɛ nee ɛtane nwo ngyinlazo ne. (Mɔl. 2:16, 17) Anrɛɛ Adam nee Yive bahola akpa kɛ bɛbali nɔhalɛ. Saa bɛ nee bɛ bozoamra yɛle ye zɔ a, anrɛɛ yɛnrɛhyia Belemgbunlililɛ ne mɔɔ Kelaese a di zolɛ la kɛ ɔrali Nyamenle bodane nwo gyima. Anrɛɛ alesama mɔɔ di munli na bɛsonle Gyihova la a ɛyi azɛlɛ ye azo a.

4 Atua mɔɔ Seetan, Adam nee Yive dele la ammaa bodane mɔɔ Gyihova lɛ kɛ ɔmaa menli mɔɔ di munli ayi azɛlɛ ne la angakyi. Emomu, Gyihova hakyile adenle mɔɔ ɔdua zo yeamaa yeara nu la. Ye bodane ne ɛnle kɛ keteke mɔɔ ye adenle le kokye na awie mɔ kola yɛ ninyɛne bie mɔ si ye adenle la. Saa Gyihova ka debie mɔɔ ɔbayɛ la a, tumi biala ɛnle ewiade mɔɔ kola si ye adenle a. (Bɛgenga Ayezaya 55:11.) Saa debie kpondɛ kɛ ɔsi ye adenle a, Gyihova dua adenle fofolɛ zo. a (Ade. 3:14, 15) Saa ɔnea na ɔfɛta a, ɔka adenle fofolɛ ne mɔɔ ɔdua zo yeali ye bodane nwo gyima la ɔkile ye nɔhalɛ azonvolɛ.

5. Kɛzi Gyihova lile Yidɛn atuadelɛ ne anwo gyima ɛ?

5 Amaa Gyihova ali atuadelɛ ne mɔɔ zile Yidɛn la anwo gyima la, ɔbɔle kpɔkɛ kɛ ɔfa Belemgbunlililɛ bie yeazie ɛkɛ. (Mat. 25:34) Mɔɔ ɛnee yeyɛ kɛ alesama ɛnlɛ anyelazo biala la, Gyihova hanle debie mɔɔ ɔbayɛ yealie alesama na yeaye ngyegyelɛ mɔɔ Seetan tumililɛ ne ɛva ɛra yeavi ɛkɛ la anwo edwɛkɛ. (Mɔl. 3:14-19) Yemɔ bɔbɔ, Gyihova anga Belemgbunlililɛ ne anwo edwɛkɛ ne amuala ɛkɛ ne ala.

Gyihova Bɔle Ɔ Bo Lale Ye Belemgbunlililɛ Ne Anwo Nɔhalɛ Edwɛkɛ Ali

6. Ɛwɔkɛ boni a Gyihova bɔle a, na duzu a yeanla ye ali a?

6 Wɔ ngapezo mɔɔ lumua la anu, Gyihova bɔle ɛwɔkɛ kɛ ‘ralɛ’ anzɛɛ abozonli bie bagelegele ɛwɔlɛ ne ati. (Bɛgenga Mɔlebɛbo 3:15.) Noko bɛanla abozonli zɔhane nee ɛwɔlɛ ne abozoamra ali wɔ zɔhane mekɛ ne. Nɔhalɛ nu, Gyihova anga zɔhane edwɛkɛ ne anwo edwɛkɛ dɔɔnwo wɔ kɛyɛ ɛvolɛ 2,000 anu. b

7. Duzu ati a bɛkpale Ebileham a, na ɛzukoalɛdeɛ titile boni a yɛsukoa yɛfi ɛhye anu a?

7 Awieleɛ kolaa ne, Gyihova hanle kɛ abozonli ne mɔɔ bɛbɔ ɔ nwo ɛwɔkɛ la balua Ebileham anwo zo ara. Bɛkpale Ebileham ɔluakɛ ‘ɔdiele Gyihova ane.’ (Mɔl. 22:18) Yɛsukoa debie titile yɛfi edwɛkɛ ɛhye anu​—Gyihova da ye bodane ali kile bɛdabɛ mɔɔ bɛsulo ye kpalɛ la ala.​—Bɛgenga Edwɛndolɛ 25:14.

8, 9. Abozonli ne mɔɔ bɛbɔ ɔ nwo ɛwɔkɛ la anwo edwɛkɛ boni a Gyihova lale ye ali hilele Ebileham nee Gyekɔbo a?

8 Mekɛ mɔɔ lumua mɔɔ Gyihova dua anwumabɔvolɛ nwo zo aha abozonli ne mɔɔ bɛbɔ ɔ nwo ɛwɔkɛ la anwo edwɛkɛ mɔɔ hyia yeahile Ebileham la, ɔhanle kɛ: Ɔbayɛ sonla. (Mɔl. 22:15-17; Gye. 2:23) Noko kɛzi sonla ɛhye bagelegele ɛwɔlɛ ne ati ɛ? Ɛwɔlɛ ne a le nwane? Yɛbanwu ye wɔ yekile mɔɔ ɔbara nzinlii la anu.

9 Gyihova zile ye pi kɛ abozonli ne mɔɔ bɛbɔ ɔ nwo ɛwɔkɛ la balua Ebileham anlɔnra Gyekɔbo mɔɔ lale diedi kpole ali wɔ Nyamenle anu la anwo zo a ara a. (Mɔl. 28:13-22) Gyihova luale Gyekɔbo anwo zo hanle kɛ Ahenle Mɔɔ Bɛbɔ Ɔ Nwo Ɛwɔkɛ la bavi Gyekɔbo ara Dwuda abozoamra anu ara. Gyekɔbo hanle dole ɛkɛ ne kɛ bɛbamaa Dwuda abozonli ɛhye tumi kpɔma, kpɔma mɔɔ kile tumililɛ mɔɔ fɛta, na sonla ɛhye a “maanle maanle kɔsɔɔti badie ye” a. (Mɔl. 49:1, 10) Gyihova hilele kɛ Ahenle Mɔɔ Bɛbɔ Ɔ Nwo Ɛwɔkɛ la bali tumi na yeayɛ belemgbunli.

10, 11. Duzu ati a Gyihova lale ye bodane ne ali hilele Devidi nee Daneɛle a?

10 Dwuda ewule nzi kɛyɛ ɛvolɛ 650, Gyihova lale ye bodane ne anwo ninyɛne dɔɔnwo ali hilele Dwuda abozonli Belemgbunli Devidi. Gyihova hanle Devidi anwo edwɛkɛ kɛ “sonla mɔɔ sɔ me nye.” (1 Sam. 13:14; 17:12; Gyi. 13:22) Kɛmɔ ɛnee Devidi sulo Nyamenle kpole la ati, Gyihova nee ye yɛle ngyekyeleɛ, ɔbɔle ye ɛwɔkɛ kɛ ɔ bozoamra ne anu ko bali tumi dahuu.​—2 Sam. 7:8, 12-16.

11 Kɛyɛ ɛvolɛ 500 anzi, Gyihova luale ngapezonli Daneɛle anwo zo lale mekɛ titile mɔɔ Ahenle Mɔɔ Bɛkpokpa Ye anzɛɛ Mɛzaya ne bara azɛlɛ ye azo la ali. (Dan. 9:25) Gyihova nwunle Daneɛle kɛ awie mɔɔ ‘ɔkulo ye kpole.’ Duzu ati ɔ? Ɔluakɛ Daneɛle bule Gyihova kpole na ɔzonlenle ye dahuu.​—Dan. 6:16; 9:22, 23.

12. Duzu a bɛzele Daneɛle kɛ ɔyɛ a, na duzu ati ɔ?

12 Gyihova luale ngapezoma mɔɔ bɛdi nɔhalɛ le kɛ Daneɛle anwo zo hanle abozonli mɔɔ bɛbɔ ɔ nwo ɛwɔkɛ, Mɛzaya ne anwo edwɛkɛ ɛdeɛ, noko ɛnee mekɛ ɛtɛdwule mɔɔ Gyihova bamaa ye azonvolɛ ade debie biala mɔɔ ɔmanle bɛhɛlɛle la abo a. Kɛ neazo la, mɔɔ bɛyele Nyamenle Belemgbunlililɛ ne mɔɔ bɛva bɛzie ɛkɛ anwo ɛnyelɛzodeɛnwunlɛ ne bɛwiele la, Gyihova hanle hilele Daneɛle kɛ ɔdo ngapezo ne anu kɔkpula mekɛ mɔɔ bɛhile la. Wɔ zɔhane awieleɛ mekɛ ne anu, nɔhalɛ “ndelebɛbo bayɛ kpole.”​—Dan. 12:4.

Gyihova vale nɔhavoma le kɛ Daneɛle lile gyima manle bɛhɛlɛle Mɛzaya Belemgbunlililɛ ne anwo edwɛkɛ

Gyisɛse Hanle Nyamenle Bodane Nwo Edwɛkɛ

13. (a) Nwane a le abozonli ne mɔɔ bɛbɔle ɔ nwo ɛwɔkɛ la? (b) Kɛzi Gyisɛse hanle ngapezo ne mɔɔ wɔ Mɔlebɛbo 3:15 la anwo edwɛkɛ ɛ?

13 Gyihova lale ye ali wienyi kɛ Gyisɛse a le abozonli ne mɔɔ bɛbɔ ɔ nwo ɛwɔkɛ la, Devidi abozonli ne mɔɔ ɔbali tumi kɛ Belemgbunli la. (Luku 1:30-33; 3:21, 22) Mɔɔ Gyisɛse bɔle ye ɛzonlenlɛ gyima ne abo la, ɛnee yeyɛ kɛ asɛɛ ewia ɛlɛta alesama ndelebɛbo mɔɔ fane Nyamenle bodane nwo la azo. (Mat. 4:13-17) Kɛ neazo la, Gyisɛse hanle “ɛwɔlɛ ne” mɔɔ bɛha ɔ nwo edwɛkɛ wɔ Mɔlebɛbo 3:14, 15 la anwo edwɛkɛ na ɔvɛlɛle Abɔnsam “kɔdiawu” nee “adalɛ kɔsɔɔti bɛ ze.” (Dwɔn 8:44) Wɔ Gyisɛse yekile mɔɔ ɔyele ɔhilele Dwɔn la anu, ɔmanle bɛnwunle kɛ “mɔmoane ɛwɔlɛ ne” a “bɛfɛlɛ ye Abɔnsam anzɛɛ Seetan” la. c (Bɛgenga Yekile 1:1; 12:9.) Gyisɛse hilele kɛzi ɔdaye​—abozonli mɔɔ bɛbɔ ɔ nwo ɛwɔkɛ​—bamaa ngapezo ne mɔɔ bɛhanle wɔ Yidɛn tola ne anu ape zo na yeaye Seetan yeavi ɛkɛ bɔkɔɔ la wɔ yekile ko ne ala anu.​—Yek. 20:7-10.

14-16. Asoo ɛvoya ne mɔɔ lumua la anu ɛdoavolɛma ne dele mɔɔ nɔhalɛ ne mɔɔ Gyisɛse lale ye ali la abo kpalɛ? Kilehile nu.

14 Kɛmɔ yɛnwunle ye wɔ buluku ɛhye Tile 1 la, Gyisɛse hanle Belemgbunlililɛ ne anwo edwɛkɛ dɔɔnwo. Noko yeanga edwɛkɛ mɔɔ ye ɛdoavolɛma ne kpondɛ kɛ bɛnwu ye la amuala. Saa bɔbɔ ɔhanle ninyɛne bie mɔ anwo edwɛkɛ fɔɔnwo a, mekɛ guale nu​—bie a ɛvoya dɔɔnwo anzi​—na Kelaese ɛdoavolɛma ne ade mɔɔ nɔhalɛ ne mɔɔ bɛ Menle ne lale ye ali kile la abo bɔkɔɔ. Suzu neazo bie mɔ anwo nea.

15 Wɔ ɛvolɛ 33 Y.M., Gyisɛse manle ɔlale ali wienyi kɛ bɛbava menli mɔɔ bɛbaboa Nyamenle Belemgbunlililɛ ne azo Belemgbunli ne la bɛavi azɛlɛ ye azo na bɛamaa bɛ ngoane kɛ sunsum nu abɔdeɛ wɔ anwuma. Noko ye ɛdoavolɛma ne ande yekile ɛhye abo ɛkɛ ne ala. (Dan. 7:18; Dwɔn 14:2-5) Wɔ ɛvolɛ zɔhane ala anu, Gyisɛse luale ndonwo zo lale ye ali kɛ, saa ɔsia ɔkɔ anwuma a, ɔbahyɛ na bɛava zɔhane Belemgbunlililɛ ne bɛazie ɛkɛ. (Mat. 25:14, 19; Luku 19:11, 12) Ɛdoavolɛma ne ande edwɛkɛ titile ɛhye abo na nzinlii mɔɔ bɛdwazole Gyisɛse la bɛbizale ye kɛ: “Akee mekɛ ɛdwu mɔɔ ɛbava Belemgbunlililɛ ne wɔamaa Yizilayɛma bieko ɔ?” Noko Gyisɛse anga edwɛkɛ dɔɔnwo wɔ mekɛ zɔhane anu. (Gyi. 1:6, 7) Eza Gyisɛse hilehilele kɛ “mboane ne mɔ bie” wɔ ɛkɛ mɔɔ bɛnrɛboka “mboane ekpunli ekyi” ne mɔɔ bɛbali tumi la anwo a. (Dwɔn 10:16; Luku 12:32) Kelaese ɛdoavolɛma ne ande ninyɛne mɔɔ bamaa bɛanwu zɔhane ekpunli nwiɔ ne la abo kpalɛ kɔkpula kɛ bɛvale Belemgbunlililɛ ne bɛziele ɛkɛ wɔ 1914 la anzi.

16 Anrɛɛ Gyisɛse bahola aha ninyɛne dɔɔnwo anwo edwɛkɛ ahile ye ɛdoavolɛma ne wɔ mekɛ mɔɔ ɔ nee bɛ wɔ azɛlɛ ye azo la a, noko ɛnee ɔze kɛ bɛnrɛhola ɔ muala anu sɔ. (Dwɔn 16:12) Nɔhalɛ nu, bɛlale Belemgbunlililɛ ne anwo ndelebɛbo dɔɔnwo ali wɔ ɛvoya mɔɔ lumua la anu. Noko ɛnee mekɛ ɛtɛdwule mɔɔ zɛhae ndelebɛbo ne yɛ kpole a.

Ndelebɛbo Mɔɔ Di Munli La Yɛ Kpole Wɔ “Awieleɛ Mekɛ Ne” Anu

17. Duzu a ɔwɔ kɛ yɛyɛ na yɛade nɔhalɛ ne mɔɔ fane Belemgbunlililɛ ne anwo la abo a, noko eza duzu a hyia a?

17 Gyihova bɔle Daneɛle ɛwɔkɛ kɛ “awieleɛ mekɛ ne,” menli dɔɔnwo “bɛavedevede nu” na Nyamenle bodane ne anwo “ndelebɛbo mɔɔ di munli” la bayɛ kpole. (Dan. 12:4, NW) Ɔwɔ kɛ menli mɔɔ bɛkpondɛ zɔhane ndelebɛbo ne la yɛ gyima ɛsesebɛ. Buluku bie ka kɛ Hibulu yɛkpɔkɛ “bɛavedevede nu” kile kɛ awie to ɔ rɛle aze yeanleɛnlea buluku bie anu kpalɛ. Noko ɔnva nwo kɛzi yɛbanleɛnlea Baebolo ne anu kpalɛ la, saa Gyihova amboa yɛ a yɛnrɛhola yɛnrɛde nɔhalɛ ne mɔɔ fane Belemgbunlililɛ ne anwo la abo kpalɛ.​—Bɛgenga Mateyu 13:11.

18. Kɛzi menli mɔɔ sulo Gyihova la ɛla diedi nee mɛlɛbɛnwoaze ali ɛ?

18 Kɛmɔ Gyihova lale nɔhalɛ ne mɔɔ fane Belemgbunlililɛ ne anwo la ali ngyikyi ngyikyi kolaa na 1914 adwu la, zɔhane ala a ɔtɛkɔ zo ɔtɛyɛ ye zɔ wɔ awieleɛ mekɛ ye anu a. Kɛmɔ buluku ɛhye Adile 4 nee 5 bamaa yɛanwu ye la, wɔ ɛvolɛ mɔɔ bo 100 mɔɔ ɛze ɛhɔ la, ɛnee ɔwɔ kɛ Nyamenle menli yɛ nzenzaleɛ wɔ kɛzi bɛte ninyɛne bo la anu fane dɔɔnwo. Asoo ɛhye kile kɛ Gyihova ɛmboa bɛ ɔ? Ɔnle zɔ fee! Ɔboa bɛ. Duzu ati ɔ? Ɔluakɛ menli mɔɔ sulo Gyihova la lale subane nwiɔ mɔɔ ɔ nye die nwo la ali​—diedi nee mɛlɛbɛnwoaze. (Hib. 11:6; Gye. 4:6) Gyihova azonvolɛ die di kɛ ɛwɔkɛ biala mɔɔ wɔ Nyamenle Edwɛkɛ ne anu la bara nu. Bɛdie bɛto nu kɛ bɛande kɛzi zɔhane ɛwɔkɛ ne mɔ bara nu la abo kpalɛ bɛfa bɛda mɛlɛbɛnwoaze ali. Zɔhane mɛlɛbɛnwoaze subane ne lale ali wɔ March 1, 1925, Ɛzinzalɛ Arane ne anu, ɔhanle kɛ: “Yɛze kɛ Awulae mumua ne kilehile ye edwɛkɛ nu, na ɔbahilehile ye Edwɛkɛ ne anu yeahile ye menli wɔ adenle kpalɛ zo nee ye mekɛ kpalɛ nu.”

‘Awulae bahilehile ye Edwɛkɛ ne anu yeahile ye menli wɔ adenle kpalɛ zo nee ye mekɛ kpalɛ nu’

19. Duzu a Gyihova ɛmaa yɛde ɔ bo kɛkala a, na duzu ati ɔ?

19 Mɔɔ bɛvale Belemgbunlililɛ ne bɛziele ɛkɛ wɔ 1914 la, ɛnee Nyamenle menli ne lɛ kɛzi ngapezo mɔɔ fane Belemgbunlililɛ ne anwo bape zo la anwo ndelebɛbo ekyi bie ala. (1 Kɔl. 13:9, 10, 12) Yɛ nye mɔɔ ɛbolo kɛ yɛbanwu kɛ Nyamenle ɛwɔkɛ ne mɔ ɛra nu la ɛmaa yɛha edwɛkɛ mɔɔ ɔnle zɔ. Ɛvolɛ dɔɔnwo mɔɔ ɛze ɛhɔ la, nrɛlɛbɛ mɔɔ wɔ Ɛzinzalɛ Arane mɔɔ yɛha nwolɛ edwɛkɛ wɔ ɛdendɛkpunli mɔɔ li ɛhye anyunlu anu la anu edwɛkɛ gyɛne anu ɛla ɛkɛ wienyi. Bɛhanle ye wɔ edwɛkɛ ne anu kɛ: “Ɔzɔho kɛ adehilelɛ mɔɔ ɔwɔ kɛ yɛdi ɔ nzi la ɛne, yemɔ a le kɛ, yɛnrɛhola yɛnrɛde ngapezo bo kɔkpula kɛ yepe zo anzɛɛ ɔlɛba yearape zo.” Kɛkala mɔɔ asɛɛ yɛdwu awieleɛ mekɛ ne awieleɛ la, Belemgbunlililɛ ne anwo ngapezo dɔɔnwo ɛpe zo yɛɛ dɔɔnwo ɛlɛpe zo. Kɛmɔ Nyamenle menli ne bɛlɛ bɛ nwo aze na bɛlɛ ɛhulolɛ kɛ bɛbamaa badenrɛdenrɛ bɛ la ati, Gyihova ɛmaa ndelebɛbo mɔɔ yɛlɛ wɔ ye bodane ne anwo la ɛli munli. Ndelebɛbo mɔɔ di munli la ɛyɛ kpole!

Nzenzaleɛ Sɔ Nyamenle Menli Nea

20, 21. Kɛzi nzenzaleɛ hanle ɛvoya mɔɔ lumua la Keleseɛnema ɛ?

20 Saa Gyihova yɛ nzenzaleɛ wɔ kɛzi yɛte nɔhalɛ ne abo la anu a, ɔsɔ kɛzi yɛ ahonle de la ɔnea. Asoo diedi nee mɛlɛbɛnwoaze bamaa yɛalie nzenzaleɛ ne yɛado nu? Keleseɛnema mɔɔ dɛnlanle aze wɔ ɛvoya ne mɔɔ lumua avinli la yiale sɔnea ɛhye bie. Kɛ neazo la, fa ye kɛ ɛnee ɛle Dwuu Keleseɛnenli wɔ zɔhane mekɛ ne. Ɛbu Mosisi Mɛla ne kpalɛ yɛɛ ɛ nye die maanle mɔɔ ɛvi nu la anwo. Kɛkala ɛ sa ɛha ngɛlata mɔɔ sunsum ne hanle ɛzoanvolɛ Pɔɔlo manle ɔhɛlɛle la kɛ Mɛla ne ɛnli gyima bieko yɛɛ Gyihova ɛkpo nwonane nu Yizilayɛ na yeva sunsum nu Yizilayɛ mɔɔ Dwuuma nee Maanle Maanle ne anu amra a wɔ nu la yezie ɔ gyakɛ anu. (Wulo. 10:12; 11:17-24; Gal. 6:15, 16; Kɔl. 2:13, 14) Duzu a anrɛɛ ɛbayɛ a?

21 Keleseɛnema mɔɔ bɛbɛlɛ bɛ nwo aze la liele ngilenu mɔɔ sunsum ne luale Pɔɔlo anwo zo vale manle la dole nu na Gyihova yilale bɛ. (Gyi. 13:48) Bie mɔ kpole nzenzaleɛ ne na bɛhulole kɛ bɛbava bɛdabɛ bɛ ndelebɛbo bɛali gyima. (Gal. 5:7-12) Saa menli zɔhane angola angakyi bɛ adwenle a, bɛbaminli nwolɛ adenle mɔɔ bɛlɛ kɛ bɛ nee Kelaese bɛali belemgbunli la.​—2 Pita 2:1.

22. Kɛzi ɛte nganeɛ wɔ yɛ ndelebɛbo mɔɔ fane Nyamenle bodane ne anwo ngilehilenu ne anwo ɛ?

22 Kenlensa ye, Gyihova ɛyɛ nzenzaleɛ wɔ Belemgbunlililɛ ne anwo ndelebɛbo mɔɔ yɛlɛ la anu. Kɛ neazo la, yeboa yɛ yemaa yɛnwu mekɛ mɔɔ bɛbaye menli mɔɔ bɛbayɛ Belemgbunlililɛ ne maanlema bɛavi anzosesebɛma avinli kɛmɔ bɛye mboane bɛfi mbɔnkye avinli la wienyi. Eza yehilehile yɛ mekɛ mɔɔ bɛbazɔ menli 144,000 ne anloa, mɔɔ Belemgbunlililɛ ne anwo ndonwo ne mɔɔ Gyisɛse yɛle la kile, nee mekɛ mɔɔ bɛbava menli mɔɔ li amozi wɔ menli mɔɔ bɛkpokpa bɛ la anu bɛahɔ anwuma la. d Kɛzi ɛyɛ wɔ nyɛleɛ wɔ ngilehilenu ɛhye mɔ anwo ɛ? Ɔmaa wɔ diedi nu mia ɔ? Asoo ɛnwu ye kɛ ɔle daselɛ mɔɔ kile kɛ Gyihova kɔ zo tete ye menli ne mɔɔ bɛlɛ bɛ nwo aze la ɔ? Edwɛkɛ ne mɔɔ doɔdoa zo wɔ buluku ɛhye anu la bamaa anwodozo mɔɔ ɛlɛ kɛ Gyihova ɛlɛda ye bodane ne ali ngyikyi ngyikyi ahile menli mɔɔ sulo ye la anu amia.

a Nyamenle duma le Hibulu yɛkpɔkɛ mɔɔ kile kɛ “maa ɔyɛ.” Gyihova duma ne kile kɛ ɔmaa ye ɛwɔkɛ ne mɔ ba nu. Nea ɛlɛka “Mɔɔ Nyamenle Duma Ne Kile La,” mɔɔ wɔ Tile 4 la.

b Ɔnva nwo kɛ mekɛ ɛhye bawa ekyii wɔ ɛnɛ la, ɔwɔ kɛ yɛkakye kɛ ɛnee menli nyi kyɛ; menli nna a dɛnlanle aze ɔvi Adam mekɛ zo kɔdwu Ebileham mekɛ zo mɔɔ ko biala radole ɔ gɔnwo a. Nowa ɔ ze Leemɛke radole Adam. Nowa ara Hyɛm radole Leemɛke. Ebileham radole Hyɛm.​—Mɔl. 5:5, 31; 9:29; 11:10, 11; 25:7.

c Edwɛkɛkpɔkɛ “Seetan” mɔɔ bɛvale bɛvɛlɛle awie mɔ la vindele fane 18 wɔ Hibulu Ngɛlɛlera ne anu. Noko wɔ Keleseɛnema Giliki Ngɛlɛlera ne anu “Seetan” finde fane mɔɔ bo 30. Ɔfɛta kɛ Hibulu Ngɛlɛlera ne andwe adwenle angɔ Seetan anwo zo dɔɔnwo na ɔhwenle adwenle ɔhɔle kɛzi bɛbanwu Mɛzaya ne azo la. Mɔɔ Mɛzaya ne rale la, ɔhanle nɔhalɛ edwɛkɛ mɔɔ bɛhɛlɛ wɔ Keleseɛnema Giliki Ngɛlɛlera ne anu la ɔvale ɔkpale Seetan anwo ɛdanlɛ wienyi.

d Amaa wɔanyia ngilenu mɔɔ fane nzenzaleɛ ɛhye mɔ bie anwo la, nea Ɛzinzalɛ Arane ne mɔɔ doɔdoa zo la: October 15, 1995, mukelɛ 23-28; January 15, 2008, mukelɛ 20-24; July 15, 2008, mukelɛ 17-21; July 15, 2013, mukelɛ 9-14.