1, 2. E vakacerecerea vakacava na yaca ni Kalou na New World Translation?

 ENA mataka ni Tusiti, 2 Tiseba 1947, era tekivuna e dua na cakacaka levu na ilawalawa lailai lumuti ena Peceli mai Brooklyn, e Niu Yoka. E sega ni rawarawa ia era cakacaka tiko me 12 na yabaki. Ena Sigatabu, 13 Maji 1960, era vakaotia kina e dua na vakadewa vou ni iVolatabu. Oti tale e tolu na vula, ena 18 June 1960, era marau na tiko ena soqo ni tikina e Manchester, Igiladi ni sevutaka o Brother Nathan Knorr na iVolatabu taucoko na New World Translation of the Holy Scriptures. E vakamacalataka vinaka o koya e vunau na ka era vakila na tiko ena soqo: ‘Qo na siga marautaki vei ira na iVakadinadina i Jiova e vuravura!’ E talei na ivakadewa vou qo ni vakayagataka na yaca ni Kalou ena vanua kece e basika kina ena ivakadewa taumada ni iVolatabu.

² Levu na ivakadewa ni iVolatabu era sega ni vakayagataka na yaca ni Kalou. Ia era vorata na sasaga i Setani na lumuti ni via tababokoca na yaca i Jiova. E tukuni ena ivakamacala taumada ni New World Translation a sevutaki: “E bibi duadua ena ivakadewa qo na vakalesui ni yaca ni Kalou ena vanua e dodonu me tiko kina.” Io, na New World Translation e vakayagataka vaka7,000 vakacaca na yaca ni Kalou o Jiova. E vakasakiti dina na ivakadewa qo ni vakacerecerea na yacana na Tamada vakalomalagi o Jiova!

3. (a) Na cava era kila na tacida me ibalebale ni yaca ni Kalou? (b) Na cava na ibalebale ni ka e volai ena Lako Yani 3:13, 14? (Raica tale ga na kato “ Na iBalebale ni Yaca ni Kalou.”)

³ Era dau kila tu na Gonevuli ni iVolatabu ena veiyabaki e liu ni ibalebale ni yaca ni Kalou “Sa bula ko i au vaka i au.” (Lako 3:14, King James Version) E vakamacalataka gona na Vale ni Vakatawa ni 1 Janueri, 1926: “Na yaca Jiova e kena ibalebale e bula ga vakataki koya, . . . e sega nona itekitekivu e sega tale ga nona itinitini.” Nira tekivuna nodra cakacaka na daunivakadewa ni New World Translation, e vukei ira nona tamata o Jiova mera kila ni vauci tiko ena ibalebale ni yacana na nona bula vakataki koya, e tiko na nona inaki qai dau vakayacora kece. Era mai kila ni yaca Jiova e kena ibalebale “O Koya e Vakavuna me Yaco.” Io, e vakavuna me basika na  vuravura kei na lomalagi, e vakavuna nodra bula na ibulibuli era rawa ni qaravi koya, qai vakavuna tiko ga me vakayacori na lomana kei na nona inaki. Na cava e rui bibi kina me vakacerecerei na yaca ni Kalou? Eda na vakaitavi kina vakacava?

4, 5. (a) Na cava eda kerea nida masulaka: “Me vakarokorokotaki na yacamuni”? (b) Ena vakarokorokotaka vakacava na Kalou na yacana? Ena gauna cava?

⁴ E vinakata o Jiova me vakacerecerei na yacana. E nona inaki sara ga me vakarokorokotaki na yacana, e macala qori ena imatai ni ka e kerea o Jisu ena masu a vakavulica: “Me vakarokorokotaki na yacamuni.” (Maciu 6:9) Na cava eda kerea nida masulaka qori?

⁵ Eda raica ena Wase 1 ni ivola qo ni tolu na ka e kerei ena masu a vakavulica o Jisu e vauca na vakayacori ni inaki i Jiova. Dua oya “Me vakarokorokotaki na yacamuni,” e rua tale: “Me yaco mai na nomuni matanitu. Me caka na lomamuni.” (Maciu 6:10) Nida kerea vei Jiova me yaco mai na nona Matanitu, me vakayacori tale ga na lomana, eda sa kerei koya tiko me vakarokorokotaka na yacana. Kena ibalebale eda kerea me vakawabokotaka o Jiova na ka kece e vakarogorogocataka na yacana me tekivu sara mai na talaidredre e Iteni. Vakacava ena rogoca na masu qo o Jiova? E kaya o koya: “Au na vakarokorokotaka sara ga na yacaqu lagilagi e vakarogocataki ena veimatanitu.” (Isik. 36:23; 38:23) Ena raica o Jiova me vakarokorokotaki na yacana e matadra na kabuli kece ena Amaketoni ni muduka na ivakarau ca.

6. Eda na vakarokorokotaka vakacava na yaca ni Kalou?

⁶ Ena veitabagauna sa oti, e vakatara na Kalou o Jiova mera vakaitavi na nona tamata ena vakarokorokotaki ni yacana. Sega ni rawa nida kuria na vakatabui ni yaca ni Kalou, ni sa tabu rawa tu qai savasava vakaoti, eda na vakarokorokotaka gona vakacava? E kaya o Aisea: “O Jiova ni lewe vuqa, o koya ga moni okata me yalosavasava.” Tukuna o Jiova me baleti ira na nona tamata: “Era na vakarokorokotaka na yacaqu . . . , Era na qoroya na Kalou ni Isireli.” (Aisea 8:13; 29:23) Eda vakarokorokotaka na yaca ni Kalou nida okata me duatani qai cecere mai na vo ni yaca, eda doka na kena ibalebale, eda vukea eso tale mera doka na yacana. Nida vakaliuci Jiova me noda iLiuliu da qai talairawarawa vua mai vu ni lomada, eda vakaraitaka nida qoroya da qai doka na yacana.—Vkai. 3:1; Vkta. 4:11.

7, 8. (a) Na cava e taura toka kina na gauna mera qai vakatokai ena yaca ni Kalou na nona tamata? (b) Na cava eda na dikeva?

⁷ Era vakayagataka ena nodra ivola na yaca ni Kalou na nona dauveiqaravi me tekivu ena veiyabaki ni 1870. Kena ivakaraitaki, e volai na yaca i Jiova ena Vale ni Vakatawa ni Okosita 1879 kei na Songs of the Bride (Sere ni Yalewa Vou)  na ivolanisere a tabaki ena yabaki ya. E ka dokai mera vakatokai raraba na nona tamata ena yacana tabu, kena irairai gona ni raica o Jiova mera yacova mada na kena ivakatagedegede. E vakarautaki ira vakacava na Gonevuli ni iVolatabu o Jiova mera vakatokai ena yacana?

⁸ Nida raica na veika e yaco ena icavacava ni veiyabaki ni 1800 kei na itekivu ni 1900, e vakamatatataka o Jiova vei ira na nona tamata na ka dina e bibi mera kila me baleta na yacana. Meda dikeva mada e tolu na ka dina qori.

9, 10. (a) Na cava e vakamacalataki Jisu ga kina vakalevu na imatai ni vica na iulutaga ni Vale ni Vakatawa? (b) Na cava e veisau me tekivu mai na 1919? Na cava e qai yaco? (Raica tale ga na kato “ Vakacerecerea na Yaca ni Kalou na Vale ni Vakatawa.”)

⁹ Kena imatai, e vakadodonutaki nodra rai na tamata i Jiova me baleta na bibi ni yaca ni Kalou. Era dau okata tu na Gonevuli ni iVolatabu me ivakavuvuli vakaivolatabu bibi duadua na ivoli ni sereki. Qori na vuna e vakamacalataki Jisu ga kina vakalevu na Vale ni Vakatawa. Kena ivakaraitaki ena imatai ni yabaki a tabaki kina na mekesini, e vakamacalataki vakalevu na yaca i Jisu, sega ni yaca i Jiova. E tukuni ena Vale ni Vakatawa ni 15 Maji, 1976, ni “sivia tale nodra vakabibitaki” Jisu na Gonevuli ni iVolatabu. Ia ni toso na gauna e vukei ira o Jiova mera kila ni vakabibitaki ena iVolatabu na yaca ni Kalou. Na cava era cakava sara na Gonevuli ni iVolatabu? E kaya na Vale ni Vakatawa sa cavuti oti, me tekivu mai na 1919 “era sa qai dokai Jiova vakalevu, na Tamana vakalomalagi na Mesaia.” Ni oti gona na 1919, e laurai vaka6,500 vakacaca na yaca ni Kalou ena Vale ni Vakatawa!

¹⁰ Era vakaraitaka na tacida nira doka na yaca ni Kalou ena nodra sa qai kauaitaka vakabibi. Me vakataki Mosese ena gauna makawa, era “kacivaka na yaca i Jiova.” (Vkru. 32:3; Same 34:3) E tukuni ena iVolatabu ni raica sara ga o Jiova nodra kauaitaka dina na yacana qai lomani ira o koya.—Same 119:132; Iper. 6:10.

11, 12. (a) E veisau vakacava noda ivola ni oti ga na 1919? (b) E vakarautaka ina cava o Jiova na nodra vakasama na nona tamata? Na vuna?

¹¹ Kena ikarua, e vakadodonutaki nodra kilaka na lotu vaKarisito dina me baleta na cakacaka e lesia na Kalou. Oti ga na 1919, era dikeva na parofisai i Aisea na lumuti era liutaka tiko na cakacaka. Ni oti qori sa vakabibitaki sara na cakacaka vakavunau. Na cava e vaka kina na “kakana ena kena gauna donu” na veisau qori?​—Maciu 24:45.

¹² Ni bera na 1919, e sega vakadua ni vakamacalataka vakamatailalai na Vale ni Vakatawa na veika e tukuna o Aisea: “‘O kemuni na noqu ivakadinadina,’ e kaya o Jiova, ‘io na noqu dauveiqaravi au digitaka.’” (Wilika Aisea 43:10-12.) Ni oti ga na 1919, e vakamacalataki vakalevu sara ena noda ivola na tikinivolatabu qori. Era uqeti kece na lumuti mera vakaitavi ena cakacaka e lesi ira kina o Jiova, mera vakadinadinataki koya. Ena 1925 ina 1931, e vakamacalataki  ena 57 na itabataba ni Vale ni Vakatawa na Aisea wase 43 qai dusi ira vakatabakidua na lotu vaKarisito dina. E macala e keri ni vakarautaka na nodra vakasama na nona tamata o Jiova ena veiyabaki qori ina cakacaka mera vakayacora. Na vuna? Mera ‘vakatovolei e liu me laurai ni ganiti ira se sega na itavi.’ (1 Tim. 3:10) Ni bera nira vakatokai ena yaca ni Kalou na Gonevuli ni iVolatabu, mera vakaraitaka mada vei Jiova ena nodra cakacaka nira nona ivakadinadina.—Luke 24:47, 48.

13. E vakatakila vakacava na Vosa ni Kalou na ile bibi duadua me vakadinadinataki?

¹³ Kena ikatolu era qai kila na tamata i Jiova ni bibi me vakarokorokotaki na yaca ni Kalou. Era mai kila ena veiyabaki ni 1920 ni ile bibi duadua me vakadinadinataki na vakarokorokotaki ni yaca ni Kalou. E vakatakila vakacava na Vosa ni Kalou na ka dina qo? Dikeva e rua na ivakaraitaki. Na cava na inaki levu ni nona vakabulai ira na Isireli mai Ijipita na Kalou? E kaya o Jiova: ‘Me vakatakilai na yacaqu e vuravura taucoko.’ (Lako 9:16) Na cava e yalololoma kina o Jiova vei ira na Isireli nira talaidredre vua? E kaya tale o Jiova: “Au yavala ena vuku ni yacaqu me kua ni beci e matadra na veimatanitu.” (Isik. 20:8-10) Na cava era vulica na Gonevuli ni iVolatabu ena ivakaraitaki vakaivolatabu qori kei na so tale?

14. (a) Na cava era kila na tamata ni Kalou ena icavacava ni veiyabaki ni 1920? (b) E uqeti ira vakacava na tamata ni Kalou ena cakacaka vakavunau na ka vou era kila? (Raica tale ga na kato “ Vuna Vinaka Mera Vunau Kina.”)

¹⁴ Era kila na tamata ni Kalou ena icavacava ni veiyabaki ni 1920 na ibalebale ni ka e vakamacalataka o Aisea ena 2,700 vakacaca na yabaki sa oti. E kaya me baleti Jiova: “Oni liutaki ira va qo na nomuni tamata, me totoka kina na yacamuni.” (Aisea 63:14) Era kila na Gonevuli ni iVolatabu ni sega ni bibi duadua na nona vakabulai e dua, na vakarokorokotaki ga ni yaca ni Kalou. (Aisea 37:20; Isik. 38:23) Ena 1929, e tukuna na ivola na Prophecy (Parofisai) me baleta na ka dina qori: “E bibi duadua vei ira kece na kabuli na yaca i Jiova.” Na kilaka vou qo e uqeti ira na tamata ni Kalou mera vakadinadinataki Jiova, mera vakadodonutaka na ka e beitaki kina.

15. (a) Na cava e yaco ena veiyabaki ni 1930? (b) Na cava sa qai kena gauna me cakava o Jiova?

¹⁵ Ni tekivu na veiyabaki ni 1930 sa donu nodra rai na mataveitacini me baleta na bibi ni yaca ni Kalou, matata na nodra ilesilesi vakalou, era sa kila vinaka tale ga na ile bibi me vakadinadinataki. Sa qai kena gauna me vakatokai ira na nona tamata o Jiova ena yacana. Meda railesuva mada eso na ka e yaco ena veigauna sa oti meda kila kina se vakayacori vakacava qori.

16. (a) Na sala vakasakiti cava e vakacerecerea kina o Jiova na yacana? (b) O cei e matataka na Kalou ena gauna makawa?

¹⁶ Dua na sala vakasakiti e vakacerecerea kina o Jiova na yacana, oya me dua na ilawalawa e vuravura e vakatokai ena  yacana. Tekivu ena 1513 B.G.V. nodra matataki Jiova na Isireli mera nona tamata. (Aisea 43:12) E ka ni rarawa nira sega ni dina ina nodra veiyalayalati kei na Kalou, e tagutuvi kina ena 33 G.V. nodra veiwekani talei kei Jiova. Oti qori, e ‘golevi ira na veimatanitu o Jiova me digitaka e dua na ilawalawa me vakatokai ena yacana.’ (Caka. 15:14) E kilai na ilawalawa vou qori me “Isireli ni Kalou,” era lewena na imuri lumuti i Jisu mai na veimatanitu.—Kala. 6:16.

17. Na sasaga cava i Setani e mana?

¹⁷ Rauta na 44 G.V., ‘ena veidusimaki ni Kalou era vakatokai mera lotu vaKarisito’ na tisaipeli i Karisito. (Caka. 11:26) Ena gauna oya na yaca qori e tukuni ira ga na lotu  vaKarisito dina. (1 Pita 4:16) Ia me vaka e vakamacalataka o Jisu ena vosa vakatautauvata ni witi kei na co ca, e mana na sasaga i Setani mera vakatokai na lotu vaKarisito lasu kece ena yaca lotu vaKarisito. Era sega gona ni vakaduiduitaki rawa na lotu vaKarisito dina vei ira na lotu vaKarisito lasu me vica vata senitiuri. Ia e veisau qori ni tekivu “na gauna ni tatamusuki” ena 1914. Na vuna? Nira tekivu tawasea kina na agilosi na lotu vaKarisito dina mai na lotu vaKarisito lasu.—Maciu 13:30, 39-41.

18. Na cava era nanuma kina na tacida ni gadrevi me dua na yaca vou?

¹⁸ Ni lesia oti o Jiova na dauveiqaravi yalodina ena 1919, e vukei ira nona tamata mera kila na cakacaka e lesia vei ira. Era raica ni cakacaka vakavunau e veivale ena vakaduiduitaki ira vei lotu vaKarisito lasu. Sega ni dede era raica rawa ni sa sega ni vakaduiduitaki ira vinaka na yaca “Gonevuli ni iVolatabu.” E sega ni nodra inaki mera vulica ga na iVolatabu, ia mera vakadinadinataka na Kalou, mera rokova qai vakacerecerea na yacana. Na yaca cava ena ganita vinaka na nodra cakacaka? E saumi na taro qori ena 1931.

19, 20. (a) Na inakinaki cava e vakarogoi ena soqo ni tikina ena 1931? (b) Cava era cakava na mataveitacini me baleta na yaca vou?

¹⁹ Ena Julai 1931 era tadu yani e Columbus, Ohio, Merika e 15,000 vakacaca na Gonevuli ni iVolatabu mera tiko ena dua na soqo ni tikina. Nira taura na porokaramu ni soqo era kurabui nira raica ena tabana e liu e rua na matanivola lelevu na J kei na W. Era vakataroga ‘Na cava na ibalebale ni matanivola ya?’ So era nanuma ni kena ibalebale na ‘Just Watch,’ eso tale era kaya, ‘Just Wait.’ Ia ena Sigatabu 26 Julai, e vakarogoya kina o Brother Joseph Rutherford e dua na inakinaki bibi: “Eda vinakata meda kilai meda vakatokayacataki tale ga ena yaca, Jehovah’s witnesses (ivakadinadina i Jiova).” Era qai kila na tiko ena soqo na ibalebale ni rua na matanivola ya—kena ibalebale Jehovah’s Witnesses, na yaca vakaivolatabu e yavutaki ena Aisea 43:10.

²⁰ Nira rogoca na inakinaki qori na tacida, era kaila era vakasausau. E rogoci ena levu na vanua e vuravura na kaila kei na vakasausau mai Columbus, ni a kaburaki tale ga ena retio! Rau talanoataka o Ernest kei Naomi Barber mai Ositerelia: “Ni carubi na vakasausau mai Merika, era tucake era vakasausau na mataveitacini e Malevani. Keimami na sega ni guilecava rawa qori!” a

21. E veiuqeti vakacava ena cakacaka vakavunau na yaca vou?

²¹ Era sa qai gumatua ga ena vunau na tamata ni Kalou nira vakatokai ena yaca vakaivolatabu na iVakadinadina i Jiova. Rau tukuna na veiwatini painia mai Merika o Edward kei Jessie Grimes, rau tiko ena soqo ni tikina mai Columbus ena 1931: “Ni keirau biubiu e vale keirau se Gonevuli ni  iVolatabu, ia ni keirau lesu keirau sa iVakadinadina i Jiova. Keirau marau ni vakatokai ena yaca me keirau vakacerecerea kina na yaca ni neirau Kalou.” Oti na soqo ni tikina, era tovolea eso na iVakadinadina e dua na iwalewale vou mera cakava kina qori. Era vakamacalataki ira vei ira na itaukeinivale nira solia e dua na tikidua e volai kina na itukutuku: “Dua na ivakadinadina i JIOVA e vunautaka na Matanitu i JIOVA na neimami Kalou.” Io, era sakitaka na tamata ni Kalou mera vakatokai ena yaca i Jiova ra qai tu vakarau mera vakatakila na kena ibalebale e veiyasa i vuravura.—Aisea 12:4.

22. E kilai vakacava nira na sega ni vakawabokotaki na tamata i Jiova?

²² Sa sivi e vica vata na yabaki na nona uqeti ira na tacida lumuti o Jiova mera vakatokai ena dua na yaca vakasakiti. Vakacava e mana na sasaga i Setani me vakawabokotaki ira na tamata ni Kalou, qai rawai keda ena veika vakalotu ni vuravura? Sega! Kena veibasai ga, ni sa qai kilai ga vakamatata nida ivakadinadina ni Kalou. (Wilika Maika 4:5; Malakai 3:18.) E laurai ni bibi dina vei keda na yaca ni Kalou, ni dua e vakayagataka vakalevu na yaca qori nikua sa tukuni sara ni iVakadinadina i Jiova. E sega ni dua na lotu lasu ena vakawabokotaka na sokalou dina vei Jiova, ni sa “vakataudeitaki sara ga me sivia na veiulunivanua.” (Aisea 2:2) Io, sa vakacerecerei nikua na sokalou vei Jiova kei na yacana tabu.

23. Me vaka e tukuni ena Same 121:5, na ka dina cava me baleti Jiova e vakayaloqaqataki keda?

²³ E veivakayaloqaqataki meda kila ni o Jiova ena taqomaki keda mai na ravuravu i Setani ena gauna qo kei na gauna se bera mai! (Same 121:5) Eda duavata kina kei na ka e vola na daunisame: “E marau na matanitu e nona Kalou o Jiova, na matatamata e digitaka o koya mera nona ivotavota.”​—Same 33:12.