Ku bokona mu madisá

Ku bokona mu madisá

KIBATULU 4

Jihova u Zangeleka o Dijina Diê

Jihova u Zangeleka o Dijina Diê

MILONGI IA KIBATULU

O mundu ua Nzambi u bhana valolo iavulu ku dijina dia Nzambi

1, 2. Kiebhi o Bibidia, Tradução do Novo Mundo, i zangeleka o dijina dia Nzambi?

 MU KIZUUA 2 kia mbeji ia Kaiiadi ua muvu 1947, kia Tersa mu kamene, o kibuka kiofele kia jiphange a a undu akexile ku Betele ia Brooklyn, Nova York, a mateka o ku bhanga kikalakalu. Kiexile kikalakalu kia dikota, maji o jiphange a suluka ni kikalakalu kieniókio ku 12 dia mivu.Mu Lumingu mu kizuua kia 13 kia mbeji ia Katanu ua muvu 1960, ene a zubha o ku lungulula o kibatulu kia sukina kia Bibidia.Mu ku bhita mbeji jitatu, mu kizuua kia 18 kia mbeji ia Kanake ua muvu 1960, o Phange Nathan Knorr ua londekesa o mbandu ia sukina ia Bibidia, Tradução do Novo Mundo das Escrituras Sagradas mu kiônge kia dikota kia bhitile mu mbanza ia Manchester, Inglaterra. O mulongexi ua zuela o ima ia mesenene o kuzuela athu oso akexile mu kiônge muenhomo, muéne uambe: ‘Lelu kizuua kia ku sanguluka phala o Jimbangi ja Jihova ku mundu uoso!’Saí kima kia bhangesa kuila, o Bibidia ioio ia ubhe i bheka ku sanguluka kua dikota—iene i tumbula kiavulu o dijina dia Nzambi.

O Bibidia, Tradução do Novo Mundo das Escrituras Sagradas, a i bhana ku muvu 1950 mu kiônge kionene, kiexile ni diambu: O Aumento da Teocracia (Kiasu: Helen Borchert, Kambu ia Yankee, mu mbanza ia Nova York; Kadilu: Ghana)

2 Bibidia javulu ki jene mu tumbula o dijina dia Nzambi. Maji o selevende ja a undu kua Jihova, a ditunu o ndunge ia Satanaji ia ku jimuna o dijina dia Nzambi ku muxima ua athu. Mu dimatekenu dia Bibidia, Tradução do Novo Mundo, a ilondekesa mu kizuua kieniókio, a soneka-mu kiki: “O kima kia beta kota mu Bibidia íii, o ku vutula o dijina dia Nzambi mu ididi iê ia tokala.” Mu kidi, o Bibidia, Tradução do Novo Mundo, i tumbula o dijina dia Nzambi, Jihova 7.000 a ji veji ndenge. O Bibidia íii iene mu zangeleka kiavulu o dijina dia Nzambi—Jihova!

3. (a) Ihi ia tendela o jiphange jetu ia lungu ni dilomboluelu dia dijina dia Nzambi? (b) Kiebhi ki tua tokala o ku tendela o divulu dia Makatukilu 3:13, 14? (Tanga o kitutu: “ O Dilomboluelu Dia Dijina Dia Nzambi.”)

3 M’ukulu o Adilongi a Bibidia a tendela kuila o dijina dia Nzambi dilombolola: “Eme kala-dia-kala.” (Mak. 3:14) Kienhiki, O Mulangidi ua 1 ua mbeji ia Katatu ua muvu 1926, uambe: O dijina dia Nzambi dilombolola kuila Nzambi, . . . Kale ni dimatekenu né disukilu.” Maji kioso o alunguludi kia mateka ni kikalakalu kia ku lungulula o Bibidia, Tradução do Novo Mundo, Jihova ua kuatekesa o mundu uê ku tendela kuila o dijina diê ki dilombolola ngó kuila se-ku muthu ua mu bhange, maji dilombolola ué kuila muéne u kumbidila ioso ia kanena. Ene a di longo kuila o dijina dia Nzambi mu kidi dilombolola: “Muéne u Bheka ioso ia Mesena o ku Bheka.” Muéne ua bhange o ngongo ioso ni ioso iala-mu iu ua bhange hanji ima phala o vondadi iê ia lungu ni ixi i di kumbidile. Maji mukonda diahi kima kiambote ku zangeleka o dijina dia Nzambi ni kiebhi ki tu tena o ku di bhanga kiki?

O ku Zela Kua Dijina Dia Nzambi

4, 5. (a) Ihi i tu bhinga kioso ki tu samba: ‘Dijina diê a dixile?’ (b) Kiebhi ni thembu kuxi Nzambi kia-nda zelesa o dijina diê?

4 Jihova ua mesena kuila o dijina dia Nzambi a di zangeleke. Mu kidi, o kima kia dianga kia mesena muéne o ku zelesa o dijina diê kala kia londekesa Jezú mu ibhingilu ia dianga ia bhange muéne mu musambu uê, muéne uambe: ‘dijina diê a dixile.’ (Mat. 6:9) Mu ku samba kiki, ihi i tua mu bhinga?

5 Kala ki tua di longo mukibatulu kia divulu didi, o kibhingilu ‘dijina diê a dixile,’ kima kimoxi ku ima itatu ia bhingi Jezú mu musambu uê ua lungu ni vondadi ia Jihova. O ibhingilu iiadi ia mukuá, ienii: ‘Utuminu uê uíze. Vondadi iê a i bhange.’ (Mat. 6:10) Kienhiki, kala ki tuene mu bhinga kua Jihova phala ku bhangesa o Utuminu uê ku kumbidila o vondadi iê, tua tokala ué ku bhinga kua Jihova phala ku zelesa o dijina diê. Kiki kilombolola kuila, tua mu bhinga Jihova phala ku bhanga kima phala ku zelesa o dijina diê ku makutu oso ene ku mu tatela tundé ku Edene. Kiebhi kia-nda divua Jihova se tu samba kiki? Muéne u zuela: ‘Eme-phe nga-nda zelesa o dijina diami dionene dio sebhulule ku akua ifuxi.’ (Ize. 36:23; 38:23) Ku Alumajedone, kioso muéne kia-nda zubha ni kuiibha kuoso, Jihova ua-nda zelesa o dijina diê bhu pholo ia athu oso.

6. Kiebhi ki tu tena ku zelesa o dijina dia Nzambi?

6 Tundé ukulu, Jihova uene mu kuehela o jiselevende jê ku zelesa o dijina diê. Mu kidi, etu ki tu tena ku bhangesa kuila o dijina dia Nzambi di beta dingi mu ku zela. Mukonda diene dia zele kiá kinene mba dijina dikola mu maukexilu oso. Kienhiki-phe kiebhi ki tu tena o ku di zelesa? Izaia u zuela: ‘Jihova dia Ilômbo ieta—muéne mua tokala ku mu mona kala muthu ukôla.’ Jihova ua zuela ia lungu ni mundu uê: “Dijina diami a ka di kôlesa, . . . Nzambi dia Izalaiele a kà mu kala ni uôma.” (Iza. 8:13; 29:23) Kienhiki, tu zelesa o dijina dia Nzambi mu ku di zangeleka mu’axaxi ka majina a mukua ni mu ku xila o dilomboluelu diê ni ku kuatekesa o athu ku mona o dijina didi kala dijina dikola. Tu londekesa kuila tuala ni uôma ua kidi ua dijina dia Nzambi kioso ki tu londekesa ku muenhu uetu kuila tua xikina Jihova kala Mutumini uetu ni ku mu belesela ni muxima uetu uoso.—Jisa. 3:1; Dij. 4:11.

Ku Kala Polondo Phala Kuambata o Dijina Dia Nzambi ni ku di Zangeleka

7, 8. (a) Mukonda diahi kua bhiti thembu iavulu phala o mundu ua Nzambi kua exana mu dijina diê? (b) Ihi i tua-nda di longa kindala?

7 Lelu o jiselevende ja Nzambi ene mu tumbula o dijina dia Nzambi mu madivulu mâ tundé ku muvu ua 1870. Mu kifika, O Mulangidi ua Zione ua mbeji ia Kakuinhi ua muvu 1879 ni divulu dia kuimba, a di bhange ku muvu uenhó, dia tumbula o dijina dia Nzambi. Maji Jihova ande dia kuehela o mundu uê ku a exana ku mundu uoso mu dijina diê dikola, muéne ua mono kuila ene exile mu belesela o itumu iê. Kiebhi Jihova kia pelepalala o Adilongi a Bibidia phala kuambata o dijina diê?

8 Se tu vutuka ku disukilu dia muvu 1800 ni ku dimatekenu dia muvu 1900, tua-nda tena ku mona kiebhi Jihova kia kuatekesa o mundu uê ku tendela kiambote o kidi kia lungu ni dijina diê. Tua-nda di longa ima itatu ia lungu ni kidi kiki.

9, 10. (a) M’ukulu mukonda diahi o Mulangidi ua kexile mu bhana valolo iavulu kua Jezú? (b) Ihi ia bhiti tundé ku muvu 1919 ndu ku pholo ni disukilu diahi? (Tanga ué o kitutu “ Kiebhi o Mulangidi Kiene mu Zangeleka o dijina dia Nzambi.”)

9 Kia dianga, o jiselevende ja Jihova a tendela kiambote o valolo ia dijina dia Nzambi. Mu dimatekenu o Adilongi a Bibidia a mono o kukula kua Jezú kala o ulongelu ua beta dingi kota mu Bibidia. Kiki kia kuatekesa o athu ku tendela se mukonda diahi o Mulangidi ua zuelele kiavulu maka alungu ni Jezú. Mu kifika, mu muvu ua dianga kia bhange o kadivulu, o Mulangidi ua tumbula o dijina dia Jezú kuinhi dia ji veji, o dijina dia Jihova ndenge. Mu kuzuela ia lungu ni Adilongi a Bibidia m’ukulu, O Mulangidi ua 15 ua mbeji ia Katanu ua muvu 1976, uambe kuila, ene “a bhanene valolo iavulu” kua Jezú. Maji mu ku bhita thembu, Jihova ua a kuatekesa ku mona o valolo i bhana o Bibidia mu dijina dia Nzambi. Kiebhi kia divu o Adilongi a Bibidia? Bhenge-bhenge tundé ku muvu 1919, o Mulangidi u tua tumbula kiá, uambe dingi, “Ene a mateka ku bhana dingi kijingu kua Tata ia diulu ia Mexiia, Jihova.” Tundé ku muvu 1919 ndu ku muvu 1929, O Mulangidi ua tumbula o dijina dia Nzambi, 6.500 a ji veji ndenge!

10 Mu ku bhana o kijingu kia tokala ku dijina dia Jihova, o jiphange jetu alondekesa o henda iâ ku dijina dia Nzambi. Kala Mozé m’ukulu, ene a mateka o ‘ku fumanesa o dijina dia Jihova.’ (Mate. 32:3; Jisá. 34:3) Kala kia ki kanene mu Mikanda Ikola, Jihova ua mono o henda iâ ku dijina diê iu ua a besoala.—Jisá. 119:132; Jihe. 6:10.

11, 12. (a) Kiebhi o madivulu metu kia lungulula kioso kia bhiti o muvu 1919? (b) Ihi ia kexile mu londekesa Jihova ku jiselevende jê ni mukonda diahi?

11 Kia kaiiadi, o Jikidistá ja kidi a tendela kiambote o kikalakalu kia a bhana Nzambi. Kia bhiti o muvu 1919, o jiphange a a undu akexile ku pholo a tokuesa kiambote o divulu dia Izaia. Mu ku bhita kithangana, o milongi mu madivulu metu a i lungulula. Mukonda diahi o milongi ioio ia di bhangele ‘kúdia mu ola ia tokala?’—Mat. 24:45.

12 Ande dia muvu 1919, O Mulangidi ka jimbuluile luua o izuelu ia Izaia, iambe: “‘Enu mu jimbangi jami,’ kiene o kizuelu kia Jihova, ‘selevende iami, nga mu solo.’” (Tanga Izaia 43:10-12.) Maji kioso kia bhiti o muvu 1919, o madivulu metu a mateka o ku jimbulula o izuelu ioio mu ku suínisa o jiphange a a undu ku bhanga o kikalakalu kia a bhanene Jihova—O ku bhana umbangi ua lungu ni muéne. Tundé ku muvu 1925 ndu ku muvu 1931, o divulu dia Izaia kibatulu 43 a di jimbulula mu 57 a ji veji mu kadivulu, Mulangidi ni kulondekesa kuila o izuelu ia Izaia ia lungu ni Jikidistá ja kidi. Ku mivu ienioió, Jihova ua kexile mu londekesa ku jiselevende jê o kikalakalu kia tokalele o ku bhanga. Mukonda diahi? Phala kua a ‘mona se kala ni kikuma.’ (1 Tim. 3:10) Ande dia kuambata o dijina dia Nzambi, o Adilongi a Bibidia a tokalele kulondekesa kua Jihova mu ibhangelu iâ kuila ene exile muene Jimbangi jê.—Luka 24:47, 48.

13. Kiebhi o Mak’â Nzambi kia londekesa o kima kia beta dingi o kota?

13 Kia katatu, o mundu ua Jihova ua tendela o valolo ia ku zelesa o dijina dia Nzambi. Ku muvu 1920, ene a tendela kuila o ku zelesa o dijina dia Nzambi, o kima kia beta dingi o kota. Kiebhi o Mak’â Nzambi kia londekesa o kidi kiki? Tu mone phangu jiiadi. Kima kiahi kia bhangesa Nzambi ku bhulula akua Izalaiele mu Ijitu? Jihova uambe: ‘Phala o dijina diami di fumane mu ngongo.’ (Mak. 9:16) Ni mukonda diahi Jihova ua loloka akua Izalaiele kioso ene kia mu bhukumukine? Jihova uambe dingi: “Nga ki bhangela ngoho o henda i nga kuatela o dijina diami.” (Ize. 20:8-10) Ihi ia di longo o Adilongi a Bibidia ku misoso íii ia Bibidia ni ia mukua dingi?

14. (a) Ku disukilu dia muvu 1920, ihi ia tendela o mundu ua Nzambi? (b) Kiebhi o milongi ia ubhe ia tambula o Adilongi a Bibidia kia a suínisa mu kikalakalu kia kuboka? (Tanga ué o kitutu: “ O Kima ki tu Bhangesa o ku Boka.”)

14 Ku disukilu dia muvu 1920, o mundu ua Nzambi ua tendela o dilomboluelu dia izuelu ia tangele Izaia 2.700 ja mivu ku dima. Kia lungu ni Jihova, Izaia uambe: ‘Kiene ki uendesa o mundu uê phala ku jingisa o dijina diê.’ (Iza. 63:14) O Adilongi a Bibidia a tendela kuila o kima kia dianga, ki kiexile o ubhulukilu uâ, maji o ku zelesa o dijina dia Nzambi. (Iza. 37:20; Ize. 38:23) Ku muvu 1929, o divulu, Profecia dia jimbulula o kidi kieniókio, mu kuzuela: “O dijina dia Jihova, o kima kia beta dingi o kota mu ngongo.” O ku tendela kiambote o milongi íii ia ubhe, ia suínisa dingi o jiselevende ja Nzambi mu ku bhana umbangi ua lungu ni Jihova ni ku zelesa o dijina diê ku makutu oso.

15. (a) Ku muvu 1930, ihi ia tambula o jiphange jetu? (b) Thembu iebhi ia bhixile?

15 Ku muvu 1930, o jiphange jetu a tendela kiambote o valolo ia dijina dia Nzambi ni kikalakalu kia a bhanene Nzambi, a tendela uá o maka alungu ni ungana ua Nzambi. O kithangana kia Nzambi ku bhana ku jiselevende jê o ujitu ua kuambata o dijina diê, kia bhixile kiá. Phala ku tendela kiebhi kiki kia bhiti, tu di longe ima ia bhitile m’ukulu.

Jihova ua Solo Athu ‘Phala Kuambata o Dijina Diê’

16. (a) Kiebhi Jihova kiene mu zangeleka o dijina diê? (b) M’ukulu, a nanhi ambatele o dijina dia Nzambi?

16 Jihova u zangeleka o dijina diê mu ku kala ni mundu uambata o dijina diê mu ixi. Tundé ku muvu 1513 A.K.K. o akua Izalaiele exile o Jimbangi ja Jihova. (Iza. 43:12) Maji ene a lueza mu ku kumbidila o kikutu kiâ ni Nzambi, ku muvu 33 K.K., a zange o ukamba uâ ni Nzambi. Mu ku bhita ithangana, Jihova ‘ua mono athu a ifuxi ioso, iu ua katula-mu mundu phala kuambata o dijina diê.’ (Ika. 15:14) O mundu uenhó ua ubhe ua kituka ‘Izalaiele ia Nzambi,’ akaiedi a Kristu a a undu a tundu mu ifuxi ioso.—Nga. 6:16.

17. Ndunge iebhi Satanaji ua ditundu na-iu kiambote?

17 Ku muvu 44 K.K., o maxibulu a Kristu ‘a exanene mu dijina dia Jikidistá.’ (Ika. 11:26) Mu dimatekenu, ki kuexile athu a exanene mu dijina dienhódio, mukonda dia tokalele ngó ku Jikidistá ja kidi. (1 Phe. 4:16) Maji kala kia londekesa Jezú mu kifika kia jimbutu jambote ni jimbundu ja iangu, Satanaji ua di tundu kiambote mu ndunge iê ia ku bhangesa kuila katé muene ni ió akexile mu zuela kuila a mu kaiela Jezú, a exana uá Jikidistá. Kienhiki, ku mivu iavulu, o Jikidistá ja kidi ka di tungula mu kaxi ka Jikidistá ja makutu. Maji kiki kia mateka o ku lunguluka mu “kithangana kia ku bhongolola,” kia mateka ku muvu 1914. Mukonda diahi? Mukonda o ji-anju a mateka o ku tungula o Jikidistá ja makutu mu kaxi ka Jikidistá ja kidi.—Mat. 13:30, 39-41.

18. Ihi ia kuatekesa phange jetu ku mona kuila a bhingile dijina diéngi?

18 Kioso kia solo o kimbadi kia fiiele ku muvu 1919, Jihova ua kuatekesa o mundu uê ku tendela o kikalakalu kia a bhanene. Ene a mono kuila o kikalakalu kia ku boka nzo ni inzo ki a tungula mu kaxi ka Jikidistá joso ja makutu. Kioso kia tendela o maka enhá, a mono kuila o dijina, “Adilongi a Bibidia” ki di kexile mu a tungula kiambote mu kaxi ka jikidistá ja makutu.O kima kia dianga kia tokalele o ku bhanga ku muenhu uâ, ki kiexile ngó o ku di longa o Bibidia, maji ku bhana umbangi ua lungu ni Nzambi, ku jingisa ni ku zangeleka o dijina diê. Kienhiki, a tokalele ku a exana mu dijina diebhi phala kulondekesa o kikalakalu kia kexile mu bhanga? O kibhuidisu kiki a ki tambuijila ku muvu 1931.

Minangu ia kiônge kia dikota ua muvu 1931

19, 20. (a) Ngolokela iebhi ia ku sanguluka a i bhana ku muvu 1931? (b) Kiebhi kia divu phange jetu mu maka alungu ni dijina dia ubhe dia tambuile?

19 Ku mbeji ia Kavua ia muvu 1931, 15.000 dia Adilongi a Bibidia a bhixila mu kiônge kia dikota mu Columbus, Ohio, E.U.A. Mu ku mona o minangu ia kiônge kia dikota, ene a diuanene isunji mu ku mona o ijimbuete iiadi J ni W—ia kexile ku thandu dia papela ia minangu.Ene akexile mu dibhuidisa: ‘O ijimbuete íii ilombolola ihi?’ Saí athu akexile mu zuela kuila, ilombolola, ‘Tala ngó’; a mukua, ‘Kinga ngó.’ Kienhiki, mu kizuua kia 26 kia mbeji ia Kavua, o Phange Joseph Rutherford uambe: “tua mesena kuila athu a tuijiia ni ku tuixana mu dijina dia Jimbangi ja Jihova.” Mu kithangana kieniókio, athu oso mu kiônge a tendela o dilomboluelu dia ijimbuete iiadi—ia lombololuele Jimbangi ja Jihova, dijina dia tundu mu divulu dia Izaia 43:10.

20 Athu oso a xikamene mu kiônge kieniókio a di kola ni dízui dia suína ia a sakidila. Mu kaxi ka mutelembe ua ifofo, athu oso ku mundu evu o ku sanguluka kua athu akexile mu kiônge mu mbanza ia Columbus! Ernest ni Naomi Barber mu ixi ia Austrália ua di lembalala: “Kioso o jiphange ku América kia sanguluka, o jiphange mu mbanza ia Melbourne emana, ia a suluka ni ku sakidila. Nuka tua-nda jimba o kizuua kieniókio” a

O Dijina Dia Nzambi a mu di Zangeleka ku Mundu Uoso

21. Kiebhi o dijina dia ubhe dia suínisa o kikalakalu kia kuboka?

21 O ku kala ni dijina dia tundu mu Mikanda Ikola, ia bhana nguzu ku Jiselevende ja Nzambi phala ku bhanga o kikalakalu kia kuboka. Edward ni Jessie Grimes, makaza exile aboki a katunda mu ixi ia Estados Unidos akexile mu kiônge kia dikota kia bhiti ku muvu 1931 mu mbanza ia Columbus, ambe: “Tua tundu kubhata kala tu Adilongi a Bibidia, maji tua vutuka kala tu Jimbangi ja Jihova. Tua sangulukile kiavulu mu ku kala ni dijina dieji tu kuatekesa ku zangeleka o dijina dia Nzambi ietu.” Kioso kia bhiti o kiônge kieniókio, saí Jimbangi a sange ndunge ia ubhe ia ku zangeleka o dijina dia Nzambi. Kioso kia kexile mu bhixila ku mabhata a athu, akexile mu bhana kalatá ni njimbu: “Ngi Mbangi ia JIHOVA, nga mu boka o Utuminu ua JIHOVA Nzambi ietu.”Mu kidi, o mundu ua Nzambi ua sangulukile kiavulu mu ku kala ni dijina dia Jihova, ni kuila ene akexile polondo phala ku boka o dilomboluelu dia dijina didi ku ididi ioso katé ku maxokololo.—Iza. 12:4.

“Tua tundu kubhata kala tu Adilongi a Bibidia, maji tua vutuka kala tu Jimbangi ja Jihova”

22. Ihi ilondekesa kuila o mundu ua Nzambi uala ni dijina diala ku thandu dia majina oso?

22 Kua bhiti mivu iavulu phala Jihova ku bhangesa o phange jetu a a undu kuambata o dijina diê. Tundé ku muvu 1931, o kuila Satanaji uene mu tena ku katula o dijina dia mundu ua Nzambi? O kuila uene mu fidisa o athu ku tu tungula mu kaxi ka jingeleja ja makutu? Kana! Mu veji dia kiki, o dijina dietu, Jimbangi ja Jihova, dia di tungula mu kaxi ka majina oso. (Tanga Mikeia 4:5; Malakiia 3:18.) Athu lelu a tuijiia kiambote mu dijina dia Nzambi ni kuila muthu uoso-uoso u tumbula o dijina didi, a mu ixana Mbangi ia Jihova. O jingeleja ja makutu ka mu tena ku ta mua vundu o Ubhezelu ua kidi ua Jihova, ‘ua dizangeleka ku thandu dia milundu ioso, u beta-kota mu ku leka, o tu milundu tuoso ndenge.’ (Iza. 2:2) Lelu, o ubhezelu ua Jihova ni dijina diê dikola a mu di zangeleka ni kidi kioso.

23. Kala kilondekesa o divulu dia Jisálamu 121:5, kidi kiahi kia lungu ni Jihova ki tu suínisa kiavulu?

23 Kisangusangu kia dikota kuijiia kuila Jihova ua-nda tu kudila ku izukutisu ia Satanaji! (Jisá. 121:5) Ni muxima uoso tuimba kala o mukua Jisálamu: “Ixi ioso i zediua, avu Jihova kuma Nzambi iâ, ni mundu uoso ua solo muene, kuma undundu uê.”—Jisá. 33:12.

a Tanga o Kibatulu 7, mu mbandu 72-74,, phala kuijiia dingi kiebhi kia kexile mu kalakala ni mutelembe.