Kilukenu muyi hansañu yimunakukeña

Kilukenu muyi hachipapilu chayuma yidimu

KAPETULU 4

Yehova Natuumbakeshi Ijina Dindi

Yehova Natuumbakeshi Ijina Dindi

NKEÑELU YAKANU KAPETULU

Antu jaNzambi hiyakulemesha ijina daNzambi

1, 2. Bayibolu yaNew World Translation yatuumbakeshaña ñahi ijina daNzambi?

IZANVU dawamana kwetu awayishewa ahaBeteli yakuBrooklyn, muNew York, datachikili kuzata mudimu weneni chikupu haChiyedi nantentemena December 2, 1947. Iwu mudimu wadiña wakala, ilaña atwalekelihu kuwuzata hadi yaaka 12. Hanyima yakudikita yaaka yayivulu, chashikiliwu haMulungu March 13, 1960, amanishili kubalumuna Bayibolu yayiha. Chimwahitili tukweji tusatu, haJune 18, 1960, Manakwetu Nathan Knorr wedishili Bayibolu yamukuma yaNew World Translation of the Holy Scriptures hakupompa kwadiña muManchester, England. Nhoshi washimwini chatiyileñawu antu apompeli chabidikiliyi nindi: ‘Lelu hifuku damuzañalu kudi aYinsahu jaYehova mukaayi kejima!’ Chuma chalema chayizañalesheli antu kutalisha haniyi Bayibolu yayiha, hikuzatisha ijina daNzambi kakavulu.

Bayibolu yaNew World Translation of the Christian Greek Scriptures ayidishili hakupompa kwadiñaku mu 1950 (Left: Yankee Stadium, kuNew York City; right: Ghana)

2 MumaBayibolu amavulu afumishamu ijina daNzambi. Ilaña ambuña Yehova awayishewa azatili nañovu kulonda akañeshi tufuta twaSatana twakukeña kujiyisha ijina daNzambi. Mazu antachikilu amuBayibolu yaNew World Translation yedishiliwu ahosheli nawu: “Mudimu weneni wunabalumwiniwu yinu Bayibolu wudi wakufuntisha ijina daNzambi mumavasi mudatelela kwikala.” Mwamweni, Bayibolu yaNew World Translation yazatishaña ijina daNzambi mapampa kubadika 7,000. Iyi Bayibolu yinatuumbakeshi ijina daTata yetu wamwiwulu, Yehova.

3. (a) Yumanyi yikwawu yelukiliwu amanakwetu kutalisha hejina daNzambi? (b) Mazu ekala haKwidika 3:13, 14 atalisha mudihi? (Talenu chikasha chinakwila nawu “Mwatalisha Ijina daNzambi.”)

3 Hakusambila, aTudizi aBayibolu elukili nawu ijina daNzambi daya mukwila nawu “Ami yami mwomunekalila kwami.” (Kwid. 3:14) Dichi, Kaposhi Kakutalila kaJanuary 1, 1926, kahosheli nawu: “Ijina daYehova damwekeshaña nawu kwosi Wamuleñeli, . . . Hakweti ntachikilu hela insaku.” Chatachikiliwu kubalumuna Bayibolu yaNew World Translation, Yehova wakwashili antu jindi kwiluka nawu ijina dindi hidalumbuluka hohu nawu kwosi wamuleñeliku, ilaña daya mukwila nawu hiNzambi wazataña kulonda yashikiji nkeñelu yindi. Elukili nawu ijina daYehova daya mukwila nawu “Wakojejaña Yuma Kwikalaku.” Wakojejeli iwulu nimaseki niyileñaleña yinateli kudifukula kudi yena kwikalaku nawa natwalekihu kuzata kulonda yashikiji nkeñelu yindi. Hanu dinu, muloñadi ijina daNzambi chidatela kutuumbakena nawa tunateli kwiladi hakudituumbakesha?

Kujilika Ijina daNzambi

4, 5. (a) Chumanyi chitwalombaña neyi tulomba netu: “Ijina deyi diikali dajila”? (b) Nzambi wakajilika ñahi ijina dindi nawa mpinjinyi?

4 Yehova wakeñaña nindi ijina dindi dituumbakani. Kafwampi nkeñelu yindi yalema yakujilika ijina dindi, nawa ichi dichuma chatachi chateneniyi Yesu mukulomba kwindi kwachitalilu nindi: “Ijina deyi diikali dajila.” (Mat. 6:9) Chitwalomba muniyi njila, chumanyi chitwalombaña?

5 Neyi chitwadizili muKapetulu 1 kawunu mukanda kulomba kwakwila nawu “ijina deyi diikali dajila” kwekala hayuma yisatu yahoshaña hankeñelu yaYehova yateneniyi Yesu mukulomba kwachitalilu. Yuma yikwawu yiyedi diyi iyi: “Wanta weyi winzi. Nkeñelu yeyi ayili hamaseki neyi chayilañawu mwiwulu.” (Mat. 6:10) Neyi chochitwalombaña netu Wanta weyi winzi, nkeñelu yeyi ayili hamaseki, neyi tulomba netu ijina deyi diikali dajila, twamulombaña Yehova netu yakoñi chuma chakujilika ijina dindi. Munjila yikwawu, twamulombaña Yehova netu, yafumishuhu kasawuntu kejima kaletawu hejina dindi kufuma tuhu hadikañiliwu antu muEdeni. Indi Yehova wukakula ñahi iku kulomba? Wahosha nindi: ‘Ami nakajilika ijina dami deneni danajiloliwu munyuza.’ (Ezek. 36:23; 38:23) Yehova wakajilika ijina dindi kumesu ayileñaleña yejima, neyi nafumishihu dehi kutama kwejima haAmagedoni.

6. Tunateli kuzataku ñahi mudimu wakujilika ijina Nzambi?

6 Kufuma tuhu kushankulu, Yehova wayinka ambuñindi kukooleka kwakujilika ijina dindi. Hela chakwila Yehova watwinka iku kukooleka, hitunateli kudijilika kubadika chidajilaku. Idi ijina dajila dehi chikupu. Hanu dinu, tunateli kudijilika ñahi? Isaya wahosheli nindi: ‘Yehova wamazaza diyi mukujilikaña.’ Nawa Yehova yomweni wahosheli kutalisha hadi antu jindi nindi: ‘Ijina dami akadimona kujila, . . . akamumona kujila hohu Nzambi yaIsarela akamwakama.’ (Isa. 8:13; 29:23) Dichi, twajilikaña ijina daNzambi neyi tudimonaña netu dabadika majina ejima, kumulemesha yomweni ijina nikukwasha antu kulonda adimoneña nawu dajila. Sweje-e dinu, twamwekeshaña netu twalemesha nikujilika chikupu ijina daNzambi neyi tumumonaña Yehova netu hiNyuuli yetu nikumwovwahila namuchima wetu wejima.—Yish. 3:1; Chim. 4:11.

Yehova Wayikwashili Kulonda Yayitumbi Ijina Dindi Nikudilemesha

7, 8. (a) Muloñadi chihahitilili mpinji yeneni hakwila nawu antu jaNzambi ayitumbi ijina dindi? (b) Yikumanyi yitukuhanjekahu?

7 Ambuña Nzambi anazatishi ijina daNzambi munyikanda yawu kufuma tuhu muma 1870. Chakutalilahu magazini yaZion’s Watch Tower yaAugust 1879 nimukanda watumina wateneneñawu nawu Songs of the Bride, (Tumina Twansumbuki) wasonekeliwu muchochina chaaka, wateneni ijina daYehova. Henohu Yehova kanda yatumbi antu jindi ijina dajila, wasambilili kuyikwasha kulonda ashikiji yuma yakeñekeleña hakwila ekali naniku kukooleka kwabadika. Indi Yehova wakwashili ñahi awa aTudizi aBayibolu akusambila kulonda yayitumbi ijina dindi?

8 Neyi tushinshika hayuma yamwekeni kukumana kwamuma 1800 nikumatachikilu a 1900, tukwiluka Yehova chayikwashiliyi antu jindi kwiluka nsañu yalala yahosha hejina dindi. Tuhanjekenu haniyi yikuma yisatu hohu.

9, 10. (a) Muloñadi Yibaaba yamuKaposhi Kakutalila katachi chiyahosheleleña nankashi hadi Yesu? (b) Chumanyi chamwekeni kutachika mu 1919 nakuya kumbidi nawa mwafuminidi? (Talenu chikasha chinakuhosha nawu “Kaposhi Kakutalila Chikanatuumbakeshi Ijina daNzambi.”)

9 Chatachi, ambuña Yehova elukili kulema kwejina daNzambi. ATudizi aBayibolu ashinshika atoñojokeleña nawu ifutu danyiloña diyi ntañishilu yalema yamuBayibolu. Dichaletesheli Kaposhi Kakutalila kakonkomweneña nankashi hadi Yesu. Chakutalilahu, muchaaka chatachikiluwu kusonekawu magazini, ateneni ijina daYesu mapampa 10 kubadika ijina daYehova. Kaposhi Kakutalila kaMarch 15, 1976 kahosheli hadi aTudizi aBayibolu akusambila nawu “aswejeli kumulemesha” Yesu. Mukuhita kwampinji Yehova wayikwashili kulonda eluki Bayibolu chiyalemesha ijina daNzambi. Chumichi chayikwashili ñahi aTudizi aBayibolu? Kaposhi Kakutalila kokamu kahosheli cheñi nawu kufuma mu 1919 nakuya hambidi, “atachikili kulemesha Tata yaMesiya wamwiwulu, Yehova.” Kufuma mu 1920 nakushika mu 1929, ijina daNzambi aditeneni mapampa akubadika 6,500, muKaposhi Kakutalila.

10 Amanakwetu amwekesheli nawu akeña ijina daNzambi kuhitila mukudizatisha nankashi. Kufwana Mosi wakushankulu, atachikili ‘kubidika ijina daYehova.’ (Kuhit. 32:3; Mas. 34:3) Neyi chakaniniyi muNsona jajila, Yehova wamweni kukeña kwakeñeliwu ijina dindi nawa wayitiyilili luwi.—Mas. 119:132; Heb. 6:10.

11, 12. (a) Nyikanda yetu yahimpikili ñahi chamanini chaaka cha 1919? (b) Yehova wakwashileña ambuñindi kwilukadi, nawa muloñadi?

11 Chamuchiyedi, akwaKristu alala elukili mwatalisha mudimu wayinkeliwu kudi Nzambi. Chamanini tuhu chaaka cha 1919, amanakwetu awayishewa alombweleña atachikili kushinshika nakanañachima wuprofwetu waIsaya. Dichi nyikanda yetu yatachikili kuhosha nankashi hamudimu wakushimwina. Muloñadi nsañu yasandujoleliwu chiyekalili ‘yakuda yahampinji yatelela’?—Mat. 24:45.

12 Henohu 1919 kanda, Kaposhi Kakutalila kalumbulwili nankashi wanyi nsañu yasonekeliyi Isaya yakwila nawu: “Yehova nindi, Yenu ayinsahu jami, nikambuñami inatondi.” (Tañenu Isaya 43:10-12.) Chamanini tuhu chaaka cha 1919, nyikanda yetu yatachikili kuhosha nankashi hanawa mazu, nakukolesha awayishewa ejima kuzata mudimu wayinkeliwu kudi Yehova dikwila nawu kushimwina hadi yena. Kufuma mu 1925 nakushika mu 1931 kapetulu 43 kaIsaya akisonekeli mumagazini ashiyashana mapampa 57 nawa chibaaba nichibaaba chahosheleña hadi akwaKristu alala. Chakadi nikujina, hayaaka yejimiyi Yehova wakwashileña ambuñindi kulonda eluki mwatalishili mudimu watela kuzatawu. Muloñadi? Muloña ateleleli ‘kusambila kuyeseka.’ (1 Tim. 3:10) Henohu kanda ayitumbi ijina daNzambi, aTudizi aBayibolu ateleleli kumwekesha kudi Yehova nawu hiyaYinsahu jindi alala kuhitila mukuzata nankashi mudimu wakushimwina.—Luka 24:47, 48.

13. Indi Izu daNzambi dashimuna nawudi hansañu yalema yakujilika ijina daNzambi?

13 Chamuchisatu, antu jaYehova atachikili kwiluka kulema kwakujilika ijina daNzambi. Muyaaka yamuma 1920, aTudizi aBayibolu elukili nawu kujilika ijina daNzambi dichuma chalema chateleleli kwilawu. Indi Izu daNzambi dashimuna nawudi haniyi nsañu yalema? Shinshikenu haniyi yakutalilahu yiyedi. Chumanyi chacheni chaletesheli Nzambi yayikuuli aIsarela muEjipitu? Yehova wahosheli nindi: “Kulonda ijina dami dakatiyakani mwejima mwahita maseki.” (Kwid. 9:16) Nawa muloñadi Yehova chayanakeneniyi aIsarela hampinji yadikañiliwu nayena? Yehova wahosheli cheñi nindi: “Ami chinakoñeli yumiyi nalondeli kulema kwejina dami, kuchina kudijilola kumesu anyuza.” (Ezek. 20:8-10) Yumanyi yadiziliwu aTudizi aBayibolu kuniyi nsañu ninsañu yikwawu yamuBayibolu?

14. (a) Yumanyi yelukiliwu antu jaNzambi kukumana kwayaaka yamuma 1920? (b) Indi kutiyisha kwakuha kwaleñeleli aTudizi aBayibolu kwiladi hamudimu wakushimwina? (Talenu chikasha chinakuhosha nawu “Chuma Chasweja Kulema Chaletesheli Ashimwineña”)

14 Kukumana kwayaaka yamuma 1920, antu jaNzambi elukili kulema kwamazu ahosheliyi Isaya henohu kuchidi yaaka 2,700. Wahosheli hadi Yehova nindi: ‘Dimu walombweli antu eyi, kulonda wuditiyakeshi ijina dampuhu.’ (Isa. 63:14) ATudizi aBayibolu elukili nawu chuma chalema hikujilika ijina daNzambi, bayi neyi kupuluka kwawuku. (Isa. 37:20; Ezek. 38:23) Mu 1929, mukanda wateneneñawu nawu Prophecy (Wuprofwetu) washimwini iyi nsañu yalala nawu: “Ijina daYehova dichuma chalema kuyileñaleña yejima.” Iku kutiyisha kwakuha kwayisañumwini ambuña Nzambi kushimwina neyena nsañu yaYehova nikufumishahu kasawuntu kaletawu hejina dindi.

15. (a) Chumanyi chelukiliwu amanakwetu muyaaka yamuma 1930? (b) Mpinjinyi yashikili?

15 Kumatachikilu amuma 1930, amanakwetu elukili kulema kwejina daNzambi, mwatalisha mudimu wayinkeliwu kudi Nzambi, nichuma chalema nankashi chateleleli kwilawu. Mpinji yashikili yakwila Yehova yayilemeshi ambuñindi kuhitila mukuyitumba ijina dindi. Hakwila twiluki chayitumbiliyi ijina dindi, tushinshikenu hayuma yakunyima.

Yehova Natondi “Antu Ejina Dindi”

16. (a) Njilanyi yalema yazatishañayi Yehova hakutuumbakesha ijina dindi? (b) Hakusambila hiyanyi adiña antu ejina daNzambi?

16 Njila yalema yazatishañayi Yehova hakutuumbakesha ijina dindi hikwikala nawantu ejina dindi hamaseki. Kufuma mu 1513 B.C.E. nikutwalekahu, muza waIsarela wamwimeneneñaku Yehova neyi antu jindi. (Isa. 43:12) Hela chochu, akañenyi kuhemba chitiyañenu chawu naNzambi, dichi mu 33 C.E., ajimbesheli wubwambu wawu naNzambi. Chimwahitili mpinji yantesha, Yehova ‘wabalumukilili kudi antu akunyuza nakunonamu antu ejina dindi.’ (Yil. 15:14) Awa antu atondeliwu atachikili kuyitena nawu “Isarela waNzambi,” mwekala atumbanji twaYesu awayishewa akunyunza yashiyashana.—Ñal. 6:16.

17. Satana wazatishili kafutanyi?

17 Mu 44 C.E., atumbanji twaKristu, ‘alombweleñawu kudi Nzambi atachikili kuyitena nawu akwaKristu.’ (Yil. 11:26) Hakusambila, idi ijina dadiña dadimena muloña dadiña hohu dawakwaKristu alala. (1 Pet. 4:16) Neyi chahosheliyi Yesu muchishimu chindi chatidiku namatahu, kafuta kaSatana kazatikili kakuzatisha idi ijina dadimena dawakwaKristu nikudi akwaKristu akutwamba. Hayaaka yayivulu, chakalili nankashi kwiluka akwaKristu alala nawakwaKristu akutwamba. Ilaña yuma yatachikili kuhimpa mu 1914 hatachikili ‘chilaaka chakwañula.’ Muloñadi? Muloña añelu atachikili kwambula akwaKristu alala nawakwaKristu akutwamba.—Mat. 13:30, 39-41.

18. Chumanyi chayikwashili amanakwetu kwiluka nawu ateleleli kwikala nejina dadiha?

18 Hanyima yakutonda nduñu washinshika mu 1919, Yehova wakwashili antu jindi kwiluka mwatalishili mudimu wayinkeliyi kuzata. Hohenohu elukili nawu kushimwina kwitala nikwitala kwayileñeleli ambukiku nawakwaKristu akutwamba. Chatiyishiliwu iwu walala, elukili nawu kuyitena nawu “aTudizi aBayibolu” dichuma chakeñekeleña hohuku. Nkeñelu yawu muchihandilu hiyadiña hohu yakudiza Bayiboluku ilaña nikushimwina hadi Nzambi, kulemesha ijina dindi nikudituumbakesha. Ijina damuchidinyi dakeñekeleña kwesekeja namudimu wazatileñawu? Ilu lwihu alwakwili mu 1931.

Progiramu yakupompa, 1931

19, 20. (a) Chumanyi chamwekeni hakupompa kwadiñaku mu 1931 chayizañalesheli amanakwetu? (b) Amanakwetu atiyili ñahi nejina dadiha dayitumbiluwu?

19 MuJuly 1931, aTudizi aBayibolu akushika ku 15,000 enjili kukupompa kwadiñaku kuColumbus, muOhio, U.S.A. Chamweniwu progiramu yakupompa azañaleli hakumona nsona jiyedi jamaneni J ni W jasonekeliwu haprogiramu. Adihwileña mwatalisha ‘nsona jakwila nawu “JW”?’ Dichi haMulungu, July 26, Manakwetu Joseph Rutherford wahanini mpanji yadiña namazu alema akwila nawu: “Tunakukeña antu atwiluki nikututena nawu aYinsahu jaYehova.” Dichi antu ejima mwizaza elukili nawu iji nsona jatalishili mukwila nawu Jehovah’s Witnesses, (aYinsahu jaYehova) ijina dafumini haNsona yaIsaya 43:10.

20 Antu apompeli azañaleli chikupu dichi asakililili mpinji yeneni. Kwakwihi nawantu ejima mukaayi atiyili hachisanji chazañaleluwu antu apompeli muColumbus. Ernest naNaomi Barber akuAustralia anukaña nawu: “Chatachikiliwu kusakilila kuAmerica, amanakwetu muMelbourne anyamokeli muyitwamu nawa atwalekelihu kusakilila. Hitwamba kavulamena chumichuku!” *

Ijina daNzambi Anakudituumbakesha Mukaayi Kejima

21. Ijina dadiha dayileñeleli amanakwetu kwiladi kutalisha hamudimu wakushimwina?

21 Chatachikiliwu kuyitena ijina damuNsona dakwila nawu aYinsahu jaYehova, chayisañumwini ambuña Nzambi kuzata mudimu wakushimwina. Edward naJessie Grimes, apayiniya adisumbula akuUnited States adiña kuniku kupompa kwamu 1931 muColumbus, ahosheli nawu: “Chitwayili kukupompa atuteneneña nawu Atudizi aBayibolu, ilaña hakufunta atachikili kututena nawu aYinsahu jaYehova. Twazañaleli nankashi muloña atutumbili ijina datukwashili kutuumbakesha ijina daNzambi yetu.” Hanyima yakuna kupompa, aYinsahu amakwawu azatishili njila yayiha kulonda atuumbakeshi ijina daNzambi. Adiña nakudilumbulula kudi enimatala kuhitila mukuyinka kaadi yahosheleña nawu: “Nidi Chinsahu chaYEHOVA inakushimwina nsañu yaWanta waYEHOVA Nzambi yetu.” Antu jaNzambi atiyili kuwaha kuyitumba ijina daYehova nawa adiloñesheli kushimwina kudi antu kwejima kulonda eluki kulema kwanidi ijina.—Isa. 12:4.

“Chitwayili kukupompa atuteneneña nawu Atudizi aBayibolu, ilaña hakufunta atachikili kututena nawu aYinsahu jaYehova”

22. Chumanyi chamwekeshaña nawu antu jaYehova ambukaku chikupu nawantu amakwawu?

22 Hanahiti yaaka yayivulu kufuma hayikwashiliyi Yehova amanakwetu awayishewa kwikala nanidi ijina dadimena. Kufuma mu 1931, komana Satana najiiyishi idi ijina dakuyilukilaku antu jaNzambi? Komana waleñela antu akañanyeña kutwambula nakwitiya kwakutwamba? Inehi. Ilaña chinjikijilu chakwila nawu tudi ayinsahu jaNzambi chinelukewi nankashi makonu kubadika kunyaka. (Tañenu Mika 4:5; Malaki 3:18.) Nawa atwilukilaña kwijina daNzambi, chakwila muntu wudi wejima wukudizatisha makonu akushikena dakumutena nawu hiChinsahu chaYehova. Chatela kwitiya kwakutwamba kudi neyi mpidi kusweji kutuumbakana, kudifukula kwalala kwaYehova ‘kunashimati hewulu damapidi asompoka mpidi.’ (Isa. 2:2) Makonu, kudifukula kwaYehova nijina dindi dajila, diyuma yinatumbakani chikupu.

23. Nsañwinyi yalema yatukoleshaña yahosha hadi Yehova kwesekeja naMasamu 121:5?

23 Chatukoleshaña hakwiluka netu Yehova wukutukiñaña neyi Satana yatulukuka makonu nikumbidi. (Mas. 121:5) Iyi yuma yayiwahi yatuleñela kuhosha mazu asonekeliyi ñimbi yamasamu nindi: “Muza wukweti Nzambi yawu Yehova wunakooleki, diwu antu anatondiyi kwikala wuswana wambala.”—Mas. 33:12.

^ para. 20 Talenu Kapetulu 7, mafu 72-74, neyi munakukeña nsañu yayivulu yinakushimuna chazatishileñawu chisanji.