1, 2. Ere kaka Muma mar New World Translation ting’o nying Nyasaye malo?

 E HIGA mar 1947 Desemba, tarik 2, grup moro matin mar owete mowir ma ne ni Bethel ma Brooklyn, New York ne ochako timo tich moro maduong’ ahinya. Chieng’no ne en Tich Ariyo, kendo piny ne bet mormor nikech chieng’ ne osetuch. Tijno ne dwaro kinda kod thuolo mang’eny ahinya, kata kamano, higni moko 12 ma ne oluwo, tijno koro ne dhi ka rumo. Gikone, chieng’ Jumapil, tarik 13, dwe mar Mach e higa mar 1960, ne gitieko tich maduong’ ma ne gitimono, ma ne en tij loko Muma. Dweche moko adek bang’e, ma ne en tarik 18 dwe mar Jun, 1960, Owadwa Nathan Knorr ne olando Muma mar New World Translation of the Holy Scriptures e chokruok maduong’ ma ne otim Manchester, e piny England, to mano ne omiyo owete obedo mamor ahinya. Owadwa Knorr ne onyiso mor ma owete ne nigo odiechieng’no ka ne owacho kama: ‘Kawuono en odiechieng mor maduong’ ahinya ne Joneno mag Jehova e piny ngima!’ Gima duong’ moloyo ma ne nitie e loko manyienno en ni lokono notiyo gi nying’ Nyasaye ding’eny. Mano ne omedo ji mor mathoth.

² Loko mang’eny mag Muma ok ti gi nying Nyasaye. Kata kamano, Jotich Jehova mowir ochung’ kar tiendgi mondo kik giluw wuond ma Jachien tiyogo mondo nying Nyasaye olal chuth. Weche motelo e Muma mar New World Translation ne owacho kama: “Achiel kuom gik makende e Mumani en ni oduoko nying Nyasaye kuonde monego obedie.” Kuom adier, Muma mar New World Translation tiyo gi nying Nyasaye nyadi 7,000 gi wiye. Mano kaka Mumano oseting’o nying Jehova malo!

3. (a) Ang’o ma owetewa ne ofwenyo e wi tiend nying Nyasaye? (b) Ere kaka onego wawinj tiend weche ma ni e Wuok 3:13, 14? (Ne sanduk ma wiye wacho ni, “ Tiend Nying Nyasaye.”)

³ Higni moko machien, Jopuonjre mag Muma nong’eyo ni tiend nying Nyasaye en “An ng’ama an.” (Wuok 3:14, King James Version) E wi mano, The Watch Tower ma Januar 1, 1926 nowacho kama: “Nying Nyasaye ma en Jehova nyiso ni osebetie kuom ndalo duto, . . . oonge gi chakruok kata giko.” Kata kamano, gi e kinde ma ne joloko mag New World Translation chako tijgi mar loko, noyudo ka Jehova ne osekonyo joge mondo gifweny ni nyinge ok nyis mana ni en Nyasaye ma osebetie kuom ndalo duto, to gima  duong’ ma nyingeno nyiso en ni en Nyasaye ma miyo dwaro mare timore. Ne gipuonjore ni tiend nying Jehova en ni “Omiyo Gima Odwaro Timore.” Kuom adier, Jehova e ma ne omiyo polo gi piny obetie kaachiel gi gik ma ni e igi, kendo pod odhi nyime neno ni gima odwaro otimore. To kare ang’o momiyo dwarore ni oting’ nying Nyasaye malo, to ere kaka wanyalo konyo e timo mano?

4, 5. (a) Sama walamo mondo ‘nying Nyasaye obed maler,’ en ang’o ma wakwayo? (b) Ere kaka ibiro ket nying Nyasaye obed maler, to mano biro timore karang’o?

⁴ Jehova dwaro ni nyinge oting’ malo. Kuom adier, dwache maduong’ en keto nyinge obed maler. Mano e momiyo e lamo ma ne Yesu opuonjo jolupne, ne ochako gi kwayo ma wacho ni, “Nyingi mondo obed maler.” (Mat. 6:9) Sama walamo mondo nying Nyasaye obed maler, en ang’o ma wakwayo?

⁵ Mana kaka ne wapuonjore e Sula Mokwongo e bugni, kwayo mar Yesu ma wacho ni “Nyingi mondo obed maler” en achiel kuom gik moko adek motudore gi dwaro mar Nyasaye e lamono. Ariyo mamoko gin: “Pinyruodhi mondo obi,” gi “dwaroni mondo otimre.” (Mat. 6:10) Omiyo, mana kaka wakwayo Jehova mondo omi Pinyruodhe obi kendo dwaro mare otimre, e kaka wakwaye bende mondo okaw okang’ mar keto nyinge obed maler. Tiende ni wakwayo Jehova mondo ogol wich-kuot duto ma nyinge oseyudo chakre ng’anjo ma notimore e puodho mar Eden. Ere kaka Jehova biro dwoko lamono? Owacho kama: ‘Anami nyinga maduong’ obed nying maler, nying ma ogendni oseketho.’ (Eze. 36:23; 38:23) Chieng’ ma Har–Magedon biro chopo, Jehova biro miyo nyinge obed maler e nyim chuechne duto.

6. Ere kaka wanyalo konyo e keto nying Nyasaye obed maler?

⁶ Higni duto mosekalo, Jehova oseyie ne jotichne timo migepe moko ma konyo e miyo nyinge obed maler. Ok ni wanyalo miyo nying Nyasaye obed maler moloyo kaka osebedo koler, ooyo. Nyinge ler chuth. To kare wan wamiyo nyinge bedo maler e yo mane? Janabi Isaya nowacho kama: ‘Jehova mar ogend lweny kende e ma uwal.’ Bende, Jehova ne owacho e wi joge niya: ‘Ginimi nyinga bedo nying mowal,’ kendo ‘giniluor Nyasach Israel.’ (Isa. 8:13; 29:23) Kuom mano, wamiyo nying Nyasaye bedo maler kuom walo nyingno kata nene kaka nying makende ma ok nyal pim gi nying moro amora machielo, chiwo luor ne gima nyingeno ochung’ne, kod konyo jomamoko mondo one nyingno kaka nying maler. Wanyiso ni wamiyo nying Jehova duong’ kod luor matut ka wayie mondo Jehova obednwa Jaloch, kendo waluwo chikene gi chunywa duto.—Nge. 3:1; Fwe. 4:11.

7, 8. (a) Ang’o momiyo kinde malach nokalo ka pok Jokristo madier ochako luongore gi nying Nyasaye? (b) Ang’o ma koro wadwaro nono?

⁷ Chakre higni mag 1870, jotich Nyasaye osebedo ka tiyo gi nying Nyasaye e buge mopogore opogore. Kuom ranyisi, Zion’s  Watch Tower ma Agost 1879 kod Songs of the Bride ma ne en bug wer ma ne ogo e higa achiel achielno, ne otiyo gi nying Jehova. Kata kamano, nenore ni ka pok Jehova ne oyie ne jotichne luongore gi nyinge, ne okwongo okonyogi mosmos mondo ging’e gik ma ne dwarore kuom joma luongore gi nyingno. Ere kaka Jehova ne oiko Jopuonjre mag Muma mondo gibed joma owinjore luongore gi nyinge?

⁸ Ka wadok chien matin e giko higni mag 1800 ka dhi nyaka e chak higni mag 1900, waneno kaka Jehova ne okonyo jotichne mondo ging’e e yo malong’o adiera madongo motudore gi keto nyinge obed maler. We wane ane adiera moko adek.

9, 10. (a) Ang’o momiyo gaset mar Watch Tower chon ne jiwo ahinya yie kuom Yesu? (b) Ang’o ma notimore chakre higa mar 1919 ka dhi nyime, to mano osekelo ber mage? (Ne sanduk ma wiye wacho ni, “ Kaka Ohinga mar Jarito Osebedo ka Ting’o Nying Jehova Malo.”)

⁹ Mokwongo, jotich Jehova ne oduogo ong’eyo e yo maber chuth gimomiyo nying Nyasaye duong’. Jopuonjre mag Muma mokwongo okwongo ne neno ni misango ma Yesu nochiwo e ma ne en puonj maduong’ moloyo. Mano e momiyo Watch Tower ne ohero wuoyo e wi Yesu ahinya. Kuom ranyisi, gasede ma ne ogo e higa mokwongo, nying Yesu ne ng’enyie moloyo mar Jehova nyadipar. The Watchtower ma Mach 15, 1976 ne owuoyo e wi higni ma Jopuonjre mag Muma e ka nochako betie, kowacho ni jopuonjrego ne miyo Yesu “duong’ mokalo mowinjore omiye.” Mosmos, Jehova ne okonyogi mondo gine e yo maler kaka Muma miyo nying Nyasaye duong’ moloyo. Jopuonjre mag Muma ne okawo wachno nade? The Watchtower achiel achielno nowacho ni chakre higa mar 1919 ka dhi nyime, jopuonjrego “ne ochako miyo Jehova ma e Wuon Mesia duong’ momedore.” Kuom ranyisi, gasede mang’eny mag The Watch Tower ma ne ogo e higni ma noluwo 1919 notiyo gi nying Nyasaye mokalo nyadi 6,500!

¹⁰ Owetewa ne onyiso ni gihero nying Jehova kuom miyo nyingno duong’ mowinjore. Mana kaka Musa notimo, gin be ne gichako ‘hulo nying Jehova.’ (Rap. 32:3; Zab. 34:3) Jehova ne oneno hera ma ne giherogo nyinge, kendo mano ne omiyo okechogi, mana kaka Muma wacho ni otimoga sama ng’ato ohero nyinge.—Zab. 119:132; Hib. 6:10.

11, 12. (a) Gin lokruoge mage ma ne ochako nenore e bugewa higni manok bang’ 1919? (b) Ang’o ma Jehova ne dwaro ni jotichne ong’e, to ang’o momiyo?

¹¹ Mar ariyo, Jokristo madier ne ochako ng’eyo malong’o tiend tich ma Nyasaye omiyogi. Higni manok bang’ 1919, owete ma ne tayo jo Nyasaye ne ochako nono weche moko ma janabi Isaya nokoro. Bang’ mano, bugewa nochako bedo gi lokruoge moko e yo ma ne gijiwogo tij lendo. Ang’o momiyo wanyalo wacho ni lokruok ma ne otimno ne en kaka ‘chiemo e kinde mowinjore’?—Mat. 24:45.

¹² Ka ne pok higa mar 1919 ochopo, gaset mar The Watch Tower ne pok olero e yo moro amora weche ma janabi Isaya nondiko niya: ‘Un jonenona, Jehova owacho, jatichna ma aseyiedho.’ (Som Isaiah 43:10-12.) To chakre achaka higa mar 1919  ka dhi nyime, bugewa ne ochako gedo ahinya-ahinya e wi weche ma Isaya nowachogo, kendo koro ne ijiwo Jokristo duto mowir mondo giriw lwedo tich ma Jehova nosemiyogi, ma en chiwo neno e wi Jehova. Kuom ranyisi, chakre higa mar 1925 nyaka 1931 kende, gasede 57 mopogore opogore mag The Watch Tower ne owuoyo e wi Isaiah sula mar 43, kendo moro ka moro kuom gasedego nojiwo ni, Jokristo madier nyaka chiw neno e wi Jehova. Kuom adier, e hignigo, Jehova ne dwaro ni joge ong’e maler tich maduong’ ma ne onego gitim. Ang’o momiyo? En nikech Jehova ne dwaro ni “okwong otemgi mondi mondo one ka giromo.” (1 Tim. 3:10) Ka pok ne Jopuonjre mag Muma ochako luongore gi nying Jehova, timbegi ne nyaka nenre maler e wang’ Jehova ni adier giromo bedo Jonenone.—Luka 24:47, 48.

13. Ere kaka Wach Nyasaye lero gimomiyo onego ket nying Nyasaye obed maler?

¹³ Mar adek, jotich Jehova ne oduogo ong’eyo gimomiyo dwarore ni nying Nyasaye obed maler. E higni mag 1920, ne gifwenyo ni keto nying Nyasaye obed maler e wach maduong’. Ere kaka Wach Nyasaye lero wach maduong’no? Wane ane ranyisi moko ariyo. En wach mane maduong’ ma ne omiyo Jehova oreso Jo-Israel kogologi Misri? Jehova ne owacho kama: “Mondo nyinga olandre e piny duto.” (Wuok 9:16) To ang’o momiyo Jehova ne onyiso Jo-Israel ng’wono kata obedo ni seche moko ne ging’anyone? Jehova ne olero gimomiyo, kowacho kama: ‘Mondo nyinga obed gi duong’, mondo kik okethre e nyim ogendni.’ (Eze. 20:8-10) Wechego kod mamoko ma yudore e Muma nokonyo Jopuonjre mag Muma e yo mane?

14. (a) Ang’o ma jotich Nyasaye nofwenyo e giko higni mag 1920? (b) Ka ne Jopuonjre mag Muma ofwenyo ni gima duong’ en keto nying Nyasaye obed maler, mano nomulo nade tijgi mar lendo? (Ne bende sanduk ma wiye wacho ni, “ Gima Duong’ ma Miyo Walendo.”)

¹⁴ E giko higni mag 1920, jotich Nyasaye ne ofwenyo tiend weche ma Isaya ne owacho higni 2,700 motelo. Isaya ne owacho kama e wi Jehova: ‘Ne itelo ne jogi, mondo imi nyingi obed gi duong’ maler.’ (Isa. 63:14) Jopuonjre mag Muma ne ofwenyo ni gima duong’ ok en mana warruok, to en keto nying Nyasaye obed maler. (Isa. 37:20; Eze. 38:23) E higa mar 1929, buk miluongo ni Prophecy noketo wachni e yo moriere kama: “Nying Nyasaye e wach maduong’ e nyim chuech duto.” Weche ma noler e yo manyien-go ne ojiwo jotich Nyasaye mondo gidhi nyime chiwo neno e wi Jehova, kendo gikony e golo chilo mosemien e nyinge.

15. (a) E chak higni mag 1930, ang’o ma owetewa ne oseng’eyo? (b) Sa nosechopo mar timo ang’o?

¹⁵ E chak higni mag 1930, owetewa koro noseng’eyo e yo maler gimomiyo nying Nyasaye duong’, tiend tich ma Nyasaye nomiyogi, kod gimomiyo keto nying Nyasaye obed maler e gima duong’. Sa koro nosechopo ma Jehova ne dhi dhialo jotichne koyienegi luongore gi nyinge maler. Mondo wane kaka mano ne otimore, wanon ane moko kuom gik ma notimore higni moko motelo.

16. (a) Achiel kuom yore madongo ma Jehova ting’ogo nyinge malo en mane? (b) Gin jomage ma ne gin oganda Jehova e kinde machon?

¹⁶ Achiel kuom yore madongo ma Jehova ting’ogo nyinge malo en bedo gi joma iluongo gi nyinge e piny ka. Chakre  1513 K.K.P., Jo-Israel e ma ne gin oganda Jehova. (Isa. 43:12) Kata kamano, ne ok girito singruok ma ne gitimo gi Jehova, kendo e higa mar 33 B.K., ne gilalo winjruok makende ma ne gin-go gi Jehova. Bang’ kinde matin, Jehova “koro ne oparo joma oa e ogendni mamoko mondo okaw kuomgi joma iluongo gi nyinge.” (Tich 15:14) Joma nyien ma ne oyiergo ne oluong ni “Israel mar Nyasaye,” ma gin jolup Kristo mowir moa e ogendni mopogore opogore.—Gal. 6:16.

17. Ang’o ma Satan notimo?

¹⁷ Ka ne ochopo higa mar 44 B.K. kama, jolup Kristo ne ‘oluong ni Jokristo, ka luwore gi dwach Nyasaye.’ (Tich 11:26) E kindeno, mano ne en nying makende ma ne yot fwenyogo Jokristo madier, nikech gin kendgi e ma ne iluongogi kamano. (1 Pet.  4:16) Kata kamano, mana kaka ngech Yesu mar ngano gi ogolo nyiso, Satan ne owuondo ji mang’eny mi gichako luongore ni Jokristo kata obedo ni ne ok giluw chike Nyasaye. Nikech mano, kuom higni modhuro, pogo Jokristo madier gi mag miriambo ne bet tek. Kata kamano, lokruok nochako betie ka ne tij keyo ochakore e higa mar 1914. Ang’o momiyo? En nikech malaike nochako pogo Jokristo madier ka giwuok kuom Jokristo mag miriambo.—Mat. 13:30, 39-41.

18. Ang’o ma nokonyo owetewa fwenyo ni nonego gilok nying ma ne iluongogigo?

¹⁸ Bang’ ka ne oseyier jatich mogen e higa mar 1919, Jehova ne okonyo joge mondo gifweny tich maduong’ ma ne onego gitim. Ne gifwenyo ni lendo ot ka ot ne miyo gipogore gi Jokristo mag miriambo. Mapiyo bang’ ka ne giseng’eyo adierano, ne gifwenyo ni nying ma ne giluongorego ni “Jopuonjre mag Muma” ne ok nyis ahinya pogruok ma ne ni e kindgi gi Jokristo mag miriambo. Gima duong’ ma ne gitimo ne ok en mana puonjore Muma kende, to ne gichiwo neno e wi Nyasaye, ne gimiyo nyinge duong’, kendo ne giting’o nyingeno malo. Koro, kare en nying mane ma ne owinjore giluongrego ma ne donjo maber gi tich ma ne gitimo? Dwoko mar penjono ne oyudore e higa mar 1931.

19, 20. (a) En wach mane ma ji duto ne oyieree e chokruok moro maduong’ ma notim e higa mar 1931? (b) Owetewa norwako nying manyien gi chuny mane?

¹⁹ E dwe mar Julai, 1931, Jopuonjre mag Muma ma dirom 15,000 ne ochopo e chokruok maduong’ ma ne otim Columbus, Ohio, e piny Amerka. Ka ne girango program mar chokruok, ne gibedo gi siso ka ne gineno nyukta J kod W ma ne ondik madongo dongo e pej mokwongo mar program. Ji ne wuoro niya: ‘Yawa! Gigi dibed ni ochung’ ne ang’o?’ Jomoko ne paro ni samoro gichung’ ne, ‘Just Watch.’ Moko to ne paro ni ne gichung’ ne, ‘Just Wait.’ Chieng’ Jumapil tarik 26, Owadwa Joseph Rutherford ne ochopo e thwon-wach sama ne owacho wach ma pod waparo nyaka chil kawuono niya: “Wamor kiluongowa ni Jehovah’s witnesses nikech wachiwo neno e wi Jehova.” Gie sechego e ka jowinjo ne ofwenyo tiend nyuktago; ne gichung’ ne Jehovah’s Witnesses (tiende ni Joneno mag Jehova), ka luwore gi weche ma yudore e Isaiah 43:10.

²⁰ Jowinjo ne omor ahinya, kendo ne gikok ka gipamo kuom dakika moko mogwaro. Kokalo kuom redio, chiegni nus mar ji e piny ngima nowinjo pamo ma ne ji opamogo chieng’no! Ernest gi Naomi Barber ma a Australia paro gik ma ne otimore e odiechieng’no ka giwacho kama: “Ka ne wawinjo kaka owete ma ne ni Amerka ne pamo gi ilo, wan duto ma ne wawinjo program ka wan Melbourne ne wachikore, kendo ne wamedo pamo. Wiwa ok nyal wil gi odiechiengno!” a

21. Ere kaka nying manyienno nojiwo ji mondo gidhi nyime gi tij lendo?

²¹ Bedo gi nying ma wuok e Muma ma en Jehovah’s Witnesses (tiende ni Joneno mag Jehova) medo miyowa teko mondo  wadhi nyime lendo. Edward Grimes gi Jessie chiege ma gin jopainia e piny Amerka ne ni e chokruok maduong’ ma ne otim Columbus e higa mar 1931. Giwacho kama: “Ne wawuok dala ka wan Jopuonjre mag Muma, to ne wadok ka wan Joneno mag Jehova. Ne wamor ahinya nikech koro ne waluongore gi nying ma konyowa ting’o nying Nyasaye malo.” Bang’ chokruok maduong’no, Joneno moko ne otiyo gi yo manyien mar lendo mondo giti gi wach ma ne giago e chokruok. Ne giwacho nyinggi ne joma giyudo e utegi kuom tang’onegi kad ma ne wacho niya: “An achiel kuom Joneno mag JEHOVA ma lando Pinyruodh JEHOVA Nyasaye.” Adier, jotich Nyasaye ne mor ahinya luongore gi nyingno, kendo ne giikore lando ber mar nyingno nyaka kuonde maboyo.—Isa. 12:4.

22. Ang’o ma nyiso ni jo Jehova gin joma kende?

²² Higni mang’eny osekalo nyaka ne Jehova yie ne jotichne mowir mondo giti gi nying ma ne pogogi gi joma luongore ni Jokristo. Nyaka ne Jotich Nyasaye chak luongore gi nyinge, be Satan osegeng’o mondo kik jotich Nyasaye ng’ere gi nying’no? Be Satan oserwako jotich Nyasaye e weche din? Ooyo, ok en kamano kata matin! Mopogore gi mano, nying ma waluongorego ni Joneno mag Jehova pod medo mana ng’ere moloyo. (Som Mika 4:5; Malaki 3:18.) Adiera en ni oseng’ewa gi nyingno e piny mangima, ma ng’ato ang’ata ma tiyo gi nyingno ifwenyo piyo. Kata obedo ni nitie dinde ma gin kaka gode madongo ma nyalo miyo jotich Jehova kik nenre, lamo maler mar Jehova ochung’ motegno, kendo en ‘got motelo kuom gode.’ (Isa. 2:2) Kuom adier, e kindewagi, lamo mar Jehova kod nyinge maler oting’ore malo.

23. Ang’o ma Zaburi 121:5 wacho e wi Jehova ma miyo wabedo gi chir sama watiyone?

²³ En gima jiwowa ng’eyo ni Jehova biro ritowa kinde duto sama Satan monjowa! (Zab. 121:5) Mano e momiyo wanyalo wacho weche ma chal gi ma jandik-zaburi nowacho niya: “Ogandano ojahawi ma Nyasachgi en Jehova; jo ma noyiero mondo gibed gikeni mare owuon.”—Zab. 33:12.