1, 2. Bibilo i New World Translation la i na iti i Aôndo icivir nena?

SHA iyange i Tomahar pepe, uwer u Disemba 2, 1947 la, annongo u anmgbianev kpuaa mba i shigh ve mkurem, mba shin Betel u ken Brooklyn, gar u New York la wa agoyol u eren zege tom ugen. Er lu tom u kiriki ga nahan kpa, ve wa ityough, ve er u anyom 12. Ken masejime yô, ve er tom u geman Bibilo i he la ve bee sha iyange i Lahadi, Maaci 13, 1960 la. Iwer itiar ngi kar yô, sha iyange i Jun 18, 1960 la, Anmgbian Nathan Knorr due a Bibilo i New World Translation of the Holy Scriptures la jimin, sha mkohol u vesen u i er hen gar u Manchester, ken tar u Ingila la, nahan doo mba ve za mkohol la kpishi. Anmgbian ne yange ôr kwagh u hanma or hen mkohol ne lu a mi ken ishima yô, ér: ‘Nyian ne ka iyange i Mbashiada mba Yehova sha tar cii vea ember yô!’ Kwagh u vesen u hemban cii ken Bibilo i he ne, u yange doo kpishi yô, lu iti i Aôndo, i i ter ker ciligh ciligh la.

² Ken Ubibilo mbagenev kpishi i dugh iti i Aôndo kera. Kpa mbacivir Yehova mba i shigh ve mkurem mban lumun a ayom a Satan er sha u uumace ve de fe iti i Aôndo ga la ga. Ngeren u saven kwagh u a lu ken mgem u Bibilo i New World Translation, i i due a mi sha iyange shon la kaa ér: “Kwagh u vesen u hemban cii u a lu ken mgem u Bibilo ne yô, ka icighanti u Aôndo, u i hidi i nger sha ajiir a i gbe u ia lu la.” Jighilii yô, i ter iti i Aôndo, i Yehova la ken Bibilo i New World Translation la hemba kwa 7,000. Sha mimi yô, mgem u Bibilo ne na iti i Yehova, Ter wase u sha la icivir je gande!

3. (a) Ka mkav u nyi yange anmgbianev asev lu a mi sha kwagh inja i iti i Aôndo? (b) Se kav Ekesodu 3:13, 14 nena? (Nenge ngeren u kiriki u a lu a itinekwagh ér “ Inja i Iti i Aôndo” la.)

³ Tsuaa tsuaa la, Mbahenen Bibilo kav inja i iti i Aôndo ér, “M ngu er m luun yô.” (Eks. 3:14) Sha nahan yô, Iyoukura i Janawari 1, 1926 la kaa ér: “Iti i Yehova la ngi ôron kwagh u Or u yange lu je tsô a lu, . . . u A lu a mhii shin mkur ga yô.” Nahan kpa, shighe u mbageman Bibilo i New World Translation la hii tom ve la nahan, Yehova wase ior nav u kaven er iti na i tese ér un ngu tseegh tsô ga, kpa i hembe pasen ér un ngu Aôndo u lun a awashima man u kuren mbaawashima nav kpaa yô. Yange ve kav inja i iti i Yehova la ér “Gem Ne Kwagh Lu.”  Yehova na usha man tar kua mbatyomov man uumace cii hingir u lun, shi ngu eren akaa a kuren awashima na la her. Kpa er nan i gbe hange hange u a na iti i Aôndo la iciviri, man se er nan ve se kpa se na i civiri?

4, 5. (a) Ka sea eren msen ser “I tsegha iti You” yô, se lu sônon ser nyi? (b) Aôndo una tsegha iti na nena, man a lu hanma shighe?

⁴ Yehova soo ér i na iti na icivir. Awashima u Yehova u vesen jighilii yô, ka u tseghan iti na, er kwagh u Yesu hii sônon ken msen u Ter wase la a tese nahan, a kaa ér: “I̱ tsegha iti you.” (Mat. 6:9) Zum u se lu sônon ser i̱ tsegha iti you yô, ka nyi jighilii se lu sônono?

⁵ Er se hen ken Ityough i môm nahan, ishember i “I̱ tsegha iti you la” ka môm ken uzamber utar mba Yesu ter ken msen u Ter wase la, u a lu awashima u Yehova yô. Uzamber mba uhar mbagenev mbara kaa ér: “Tartor Wou u̱ va, i̱ er ishima You.” (Mat. 6:10) Sha nahan yô, er ka se sôn Yehova ser a na Tartor na u va shi i gema eren ishima na yô, kape i gbe u se sônon ser a na i tsegha iti na je la. Inja na yô, ka se sônon Yehova ser, a er kwagh sha u karen a hanma ilyahan i i ve a mi sha iti na, hii sha ihyembeato i ken sule u Eden je zan zan nyian la. Yehova una er kwagh sha imba msen la nena? Á kaa ér: “Me tsegha iti Yam i vesen i i hôngor a i ken akuraior la.” (Esek. 36:23; 38:23) Yehova una tsegha iti na sha ashe a uumace cii, zum u una tim mbaaferev sha shighe u Armagedon la.

6. Se wase u tseghan iti i Aôndo nena?

⁶ Sha hiihii la je, Yehova na mbacivir un ian i tseghan iti na. Ka mimi se fatyô u tseghan iti i Aôndo hemban er i lu la ga. Iti la vande kan icighanti kera je, shi ngi wang. Sha nahan yô, se tsegha iti shon nena? Yesaia kaa ér: “[Yehova,] TER u akum a Sha ka Un, tsegha nen Un ye.” Shi Yehova iyol na ôr kwagh u ior nav nahan ér: “Vea tsegha iti Yam; . . . Aôndo u Iserael Una cier ve iyol.” (Yes. 8:13; 29:23) Sha nahan yô, ka se tsegha iti i Aôndo sha u nengen ser ngi kposo shi i hemba hanma iti igen cii, shi nan kwagh u iti shon i til sha mi la icivir, shi wasen mbagenev u nengen ér iti la ka icighanti. U hemban cii yô, ka sea nenge Yehova ser ngu Tor wase shi sea ungwan imo na a ishima yase cii yô, se hemba tesen ser se mba cie iti na, shi se mba ne i icivir kpaa.—Anz. 3:1; Mpa. 4:11.

7, 8. (a) Er nan ve yange shighe kar naleghaa cii ve, i hii u yilan ior mba Aôndo sha iti na? (b) Ka nyi se lu timen sha mi hegene?

⁷ Hii ken kwavanyom u 1870 la je, ior mba Aôndo mba sha ayange ne mba ôron kwagh u Aôndo teren iti na kpôô kpôô ken ityakerada ve zan zan nyian. U tesen ikyav yô, i ter iti i Yehova la ken Iyoukura i Shion i Agusutu 1879 la, man ken takerada u atsam, u i yilan ér Songs of the Bride, u i gber ken inyom shon i môm la. Nahan kpa, ikyav tese ér cii man Yehova de ér ior nav ve tôô icighanti na, ve yilan sha i ken igbar yô, yange  nenge ér ve er akaa a a tese ér ve kuma u una na ve ian icivirigh la yô. Yehova yange wa Mbahenen Bibilo mbara agoyol sha er vea kuma u a yilan ve sha iti na nena?

⁸ Aluer se umbur akaa a yange er ken inyom i 1879 zan zan mhii u derianyom u 1900 la yô, se nenge er Yehova yange wase ior nav u kaven mimi u akaa a vesen a yange gba u vea fa sha kwagh u iti na la wang yô. De se time sha akaa a mimi ne atar.

9, 10. (a) Er nan ve ngeren mba ken Iyoukura yange ve hemban ôron kwagh u Yesu? (b) Hii ken inyom i 1919 la je, ka mgem u nyi se nenge a mini, man ka nyi i dugh kere? (Nenge ngeren u kiriki u a lu a itinekwagh ér “ Er Iyoukura Yange I Na Iti i Aôndo Icivir Yô” la.)

⁹ Hiihii yô, mbacivir Yehova va hingir u nengen ér iti i Aôndo la ngi hange hange. Mbahenen Bibilo mba tsuaa mbara yange ve nenge kwagh u nagh ku ipaan kura ér ka ityesen i Bibilo i hemban cii. Ka nahan ve Iyoukura yange i hemban ôron kwagh u Yesu ye. U tesen ikyav yô, ken inyom i i hii u gberen Iyoukura la, yange i ter iti i Yesu ker hemba iti i Yehova kwa pue. Ngise Iyoukura i Maaci 15, 1976 la ôr kwagh u Mbahenen Bibilo kaa ér, sha hiihii la Yesu “gba ve kwagh kar ikyaa inya.” Kpa shighe kar yô, Yehova wase ve u kaven er Bibilo i ne iti i Aôndo icivir kpishi yô. Mbahenen Bibilo mban er nena sha kwagh nee? Ngeren u Iyoukura shon môm môm shi kaa ér, hii ken inyom i 1919 la je “ve hii u hemban nan Yehova, Ter u Mesiya u sha la icivir.” Jighilii yô, mough ken inyom 1920 va ken inyom i 1929 la tseegh, Iyoukura ter iti i Aôndo kpôô kpôô hemba kwa 6,500!

¹⁰ Er anmgbianev asev mban na iti i Yehova icivir i i kom sha i yô, ve tese ér iti i Aôndo doo ve ishima. Yange ve wa agoyol a ‘yôôn iti i Yehova,’ er Mose nahan. (Dut. 32:3; Ps. 34:3) Yehova nengen er iti na i doo ve ishima yô, a zungwe ve mhôônom, er vande tôndon zwa ken Ruamabera nahan.—Ps. 119:132; Heb. 6:10.

11, 12. (a) Inyom i 1919 la yange i kar, ica gba ga maa i hii u timen sha nyi ken ityakerada yase? (b) Yehova yange lu wasen mbacivir un u kaven nyi, man lu sha ci u nyi?

¹¹ Sha uhar yô, Mbakristu mba mimi yange ve zua a mkav u vough sha kwagh u tom u Aôndo na ve la. Yange inyom i 1919 la i kar ica lu a gba ga maa anmgbianev mba i ishigh ve mkurem, mba ve lu mbahemenev mbara hii u timen ken takerada u profeti u Yesaia la. Mba been yô, ve gema akaa a i hemban ngeren ken ityakerada yase la. Er nan ve mgem ne hingir “kwaghyan [u] sha” shighe voughloo?—Mat. 24:45.

¹² Ma shighe môm kpa Iyoukura pase mkaanem ma Yesaia man vighe vighe cii man inyom i 1919 la ga. Mkaanem nam mara kaa ér: “‘Ka ne ne lu mbashiada Av ye, kape [Yehova] A kaa ne, wanakiriki Wam u M tsough.’” (Ôr Yesaia 43:10-12.) Kpa, yange inyom i 1919 la i karen yô, ica gba ga maa, i hii u timen sha avur a Bibilo la ken ityakerada yase, taver mba i shigh ve mkurem mbara asema ér ve er tom u Yehova a ne ve u eren shiada sha kwagh na la. Nahan mough ken inyom i 1925 va ken inyom i 1931 la tseegh, i time sha Yesaia ityough 43 ken mbamgber mba Iyoukura kposo kposo 57, man hanma Iyoukura yô, i tese ér ka Mbakristu mba mimi mkaanem mara ma lu ôron kwagh ve ye. Kwagh ne tese wang ér,  hen shighe la Yehova lu wasen mbacivir un u kaven tom u i gbe u vea er la. Er nan kwagh lu nahana? Se fatyô u kaan ser, lu sha ci u á “vande karen ve, aluer vea lu a acôghor iyol ga yô.” (1 Tim. 3:10) Yange gba u Mbahenen Bibilo vea tese Yehova sha aeren a ve ér mimi je ve mba mbashiada nav, cii ve vea kuma u tôôn iti Aôndo la, yilan sha i ye.—Luka 24:47, 48.

13. Mkaanem ma Aôndo yange ma pase ikyaa i hemban cii, i i gbe u a kure i la nena?

¹³ Sha utar yô, ior mba Yehova hingir u kaven er i gbe hange hange u a tsegha iti i Aôndo yô. Ken kwavanyom u 1920 la, Mbahenen Bibilo kav er u tseghan iti i Aôndo la i hembe lun ikyaa i hange hange i vea kure yô. Mkaanem ma Aôndo pase mimi u sôngo sôngo ne nena? De se time sha akaa ahar. Ka nyi jighilii yange i na ve Aôndo yima Mbaiserael sha ikyev i Igipiti? Yehova kaa ér: ‘Ka sha u á pase iti Yam sha won cii’ yô. (Eks. 9:16) Man er nan Mbaiserael yange vea hemba Yehova ato kpa, a zungwe ve mhôônomo? Yehova shi kaa ér: “M er kwagh [ne] sha ci u icivir i iti Yam, sha u i̱ de kera hôngor a i sha ashe a akuraior” ga yô. (Esek. 20:8-10) Ka nyi Mbahenen Bibilo yange ve hen sha akaa ne, kua akaa agen a Bibilo i er laa?

14. (a) Ka nyi ior mba Aôndo yange ve va kav ken mbee u kavanyom u 1920 laa? (b) Mkav u Mbahenen Bibilo seer zuan a mi kpishi la yange wase ve u eren tom u pasen kwagh la nena? (Nenge ngeren u a lu a itinekwagh ér “ Ityôkyaa i Vesen i Se Pasen Kwagh Yô” la kpaa.)

¹⁴ Ken mbee u kwavanyom u 1920 la, ior mba Aôndo kav inja i kwagh u Yesaia ôr anyom 2,700 ken ijime la. Yange ôr kwagh u Yehova ér: “Kape U hemen ior Ou, sha u nan iti You i̱ hingir i icivirigh la.” (Yes. 63:14) Mbahenen Bibilo mban yange ve nenge ér ka u tseghan iti i Aôndo la i lu ikyaa i hemban cii ye, ka ikyaa i myom wase la ga. (Yes. 37:20; Esek. 38:23) Ken inyom i 1929 la, takerada u i yilan u ér Prophecy la, seer tan iwanger sha kwagh ne ér: “Kwagh u iti i Yehova la ka ikyaa i hemban sha won cii.” Mkav u i hide i nyôôso ne yange seer taver mbacivir Aôndo ishima u eren shiada sha kwagh u Yehova shi karen a ilyahan sha iti na la kera.

15. (a) Ka akaa a nyi yange anmgbianev asev zua a mkav sha mi ken kwavanyom u 1930 laa? (b) Zum la shighe kuma u a er nyi?

¹⁵ Ken mhii u kwavanyom u 1930 la, anmgbianev asev hingir u nengen kwagh u iti i Aôndo la sha gbenda u vough ér ngi hange hange, shi ve seer kaven kwagh u tom u Aôndo na ve ér ve er la, shi ve kav ikyaa i hemban cii, i i gbe u a kure la tsembelee. Zum la, shighe kuma u Yehova una na mbacivir un icivir i tôôn iti na shi yilan sha i ken igbar. Kpa de se time sha akaa agen a yange er ken ijime la, tsô se fa er va hingir u kwagh a lu nahan ye.

16. (a) Ka sha gbenda u vesen u nyi Yehova a ne iti na iciviri? (b)  Sha ayange a tsuaa la, lu unô i hii yilan ve sha iti i Yehova?

¹⁶ Gbenda u vesen u Yehova a ne iti na icivir yô, a dugh nongoior na shin tar, ngu yer sha iti na. Hii ken inyom i 1513 C.S.Y. (Cii man Shighe u Yesu) la je, ikyurior i Iserael lu ior mba Yehova, mba i yilan ve sha iti na yô. (Yes. 43:12) Kpa ieren ve na yô, ve va kera kuma u lun ken ikyuryan la vea Aôndo ga. Nahan ken inyom i 33 la, Yehova venda ve u lun ior nav. Shighe kar kpuaa yô, Yehova ‘sôr atôatyev sha u Una  dugh nongo ken a ve sha ci u iti Na yô.’ (Aer. 15:14) I yila ikyurior i he i Aôndo tsua la ér: “Iserael u Aôndo,” lu nongo u mbadondon Kristu mba ken akuraior kposo kposo, mba i shigh ve mkurem yô.—Gal. 6:16.

17. Lu ayom a nyi Satan ere?

¹⁷ Alaghga yange i “hii [u] yilan mbahenen ér Mbakristu” er ken inyom i 44 la nahan. (Aer. 11:26) Sha hiihii la, i yilan ma nongo ugen môm ér Mbakristu ga, sha ci u lu Mbakristu mba mimi tseegh hen shighe la. (1 Pet. 4:16) Nahan kpa, er injakwagh i Yesu i sha kwagh u ivor i dedoo man ibo la i tese nahan, Satan yange er ayom zan zan va hingir u hanma nongo u u senge ér ngu dondon Kristu cii, a yilan u sha iti i Mbakristu, i i tsegha sha ci u Mbakristu mba  mimi tseegh la. Sha nahan yô, i kera fa mkposo u Mbakristu mba mimi a Mbakristu mbaaiev tsembelee ga je kuma anyom uderi imôngo. Kpa ka va kom sha ‘shighe u sunda,’ u yange hii ken inyom i 1914 la yô, kwagh hii u geman sha ikyaa ne. Sha ci u nyi? Ityôkyaa yô, mbatyomov hii u paven Mbakristu mba mimi ga veren kposo a Mbakristu mba mimi.—Mat. 13:30, 39-41.

18. Ka nyi yange i wase anmgbianev u kaven ér doo u se tôô iti i he?

¹⁸ Yange mba tsough wanakiriki u jighjigh ken inyom i 1919 la yô, Yehova wase ior nav u kaven tom u yange wa ve sha ikyev yô. Fese je maa ve nenge er tom u pasen kwagh sha uya uya la na ve due kposo a Mbakristu mbaaiev cii yô. Ior mba Yehova mba kaven mkposo ne yô, ica gba ga maa ve kav er iti i “Mbahenen Bibilo” la i tese mkposo ve a Mbakristu Mbaaiev tsembelee ga yô. Awashima u Mbakristu mba mimi mban lu di u henen Bibilo tsô ga, kpa lu u eren shiada sha kwagh u Aôndo shi nan iti na icivir. Nahan yô, vea tôô iti ér nyi ve a zua sha tom u ve lu eren laa? Yange i na mlumun sha mpin la ken inyom i 1931 la.

19, 20. (a) Ka kwagh u shagher iyol u nyi yange ior lumun a mi sha mkohol u vesen u ken inyom i 1931 laa? (b) Yange i tôô iti i he la nahan anmgbianev asev er nena?

¹⁹ Ken uwer u Julai, inyom i 1931 la, Mbahenen Bibilo mba kuman iorov 15,000 nahan za mkohol u vesen hen gar u Columbus, ken kpentar u Ohio, tar u Amerika. Mba za nengen a porogeram u mkohol la yô, gilim ve iyol u fan inja i agbengerabaacaa a vesen ahar, a i nger sha porogeram gboon yô. Agbengerabaacaa ne lu J man W. Ve gba pinen ér ‘inja i agbengerabaacaa ne ér nyi?’ Mbagenev kaa ér, ka ‘Just Watch’ (Gbaa Kenger Tsô); mbagenev di lu henen ér, ka ‘Just Wait’ (Gbaa Keghen Tsô). Tsô sha iyange i Lahadi, Julai 26, 1931 la, Anmgbian Joseph Rutherford ôr kwagh u sagher iyol tsung, u ior cii lumun yô, ér: “Se soo ser i fa se ér se mba Jehovah’s witnesses” (mbashiada mba Yehova) shi i yilan se sha iti ne.” Er nahan yô, hanma or hen mkohol la mase kaven inja i asangaabaacaa a kwagh u á cimin yum la, er a til sha ityough ki Jehovah’s Witnesses (Mbashiada mba Yehova), iti i ken Ruambera, i i zough a mi ken Yesaia 43:10 la yô.

²⁰ Yange ior ger ikyuu shi ve kure ave gbem. Yange i yôô kwagh u sagher iyol u anmgbianev er ne sha redio, i nôngo u ungwan tseren tar cii! Ernest Barber vea kwase na Naomi lu ken tar u Autralia hen shighe la. Ve umbur kwagh u yange za hemen yô, ve kaa ér: “Shighe u i lu kuren ave ken tar u Amerika la, anmgbianev mba ken gar u Melbourne, ken tar u Australia kighir mough sha ve kpa ve gba kuren ave. Kwagh la una hungur se mayange ga!” *

21. Iti i he la yange i mgbegha ior u seer eren tom u pasen kwagh nena?

²¹ Yange ior mba Aôndo mba tee iti i ken Ruamabera i Mbashiada mba Yehova la yô, kwagh la seer nan ve agee a eren  tom u pasen kwagh la. Edward Grimes vea kwase na Jessie lu upania ken tar u Amerika hen shighe la. Ve kpa yange ve za mkohol u vesen u i er hen gar u Columbus ken inyom i 1931 la. Ve kaa ér: “Shighe u se lu zan mkohol la, se lu Mbahenen Bibilo, se mba ngur hiden yô, se lu Mbashiada mba Yehova. Yange saan se iyol hen shighe la kpishi er se lu a iti i ia wase se u nan iti i Aôndo wase icivir nahan.” Mkohol la kur yô, Mbashiada mbagenev lu nan iti i Aôndo icivir sha gbenda ugen. Yange vea due kwaghpasen yô, ve na orya u ve zough a nan cii ankaade ugen, i nger sha mi ér: “Orshiada u YEHOVA u pasen kwagh u Tartor u YEHOVA Aôndo wase.” Iti i Yehova i ior mba Aôndo tôô ne lu ve kwagh u tan ihyagh a mi kpishi, shi ve kegh iyol u pasen kwagh u i tseren tar cii.—Yes. 12:4.

22. Ka nyi i tese ér ior mba Yehova mba kposo a iniongo igen ciili?

²² Shighe u Yehova mgbegha anmgbianev asev mba i shigh ve mkurem mbara ve, ve tôô iti i i lu ve tseegh i yer ve sha i ne anyom kar hegen vese. Kpa hii ken inyom i 1931 zan zan nyian, Satan kôrcio u yangen ior u fan iti i ior mba Aôndo? A fatyô u wan se iya i môm a ukwaghaôndo mbaaiev ér i taver ior u fan mkposo wase a vee? Mayange ga cii! Kpa iti yase i i yer ma kwaghaôndo ugen a mi ga ne due tseer tseer hegen hemba ave a tse. (Ôr Mika 4:5; Malaki 3:18.) Se var a iti i Aôndo hegen je, hanma or u nan teren iti la gbar gbar cii ka i fa nan fese ér nan ngu Orshiada u Yehova. Ukwaghaôndo mbaaiev fatyô u kighir mcivir u Yehova, u a lu mcivir u mimi la shin inya ga, kpa mcivir u Yehova ‘tav sha hemba iwo cii.’ (Yes. 2:2) Sha mimi yô, i na icighanti u Yehova icivir, kua mcivir na la.

23. Ka kwagh u mimi u vesen u nyi i er sha Yehova ken Pasalmi 121:5 ve, ishima i seer taver se?

²³ Er se fe ser Yehova una kura se hegen kua ken hemen sha u Satan a de fetyô u eren se kwagh mayange ga nahan, kwagh la seer taver se ishima kpen kpen! (Ps. 121:5) Se mba a ityôkyaa injaa i ôron kwagh u orpasalmi ngise nger ne, ser: “Saan ior mba [Yehova] A lu Aôndo ve yô, iyol, ikyurior i A tsough i sha u i̱ lu dyako Na la.”—Ps. 33:12.