1, 2. ¿Kʼuxi tstoybe skʼoplal sbi Dios li Traducción del Nuevo Mundo?

 TA SOB martes ta 2 yuʼun disiembre ta 1947, ti lek kʼepel xchiʼuk ti sik tajeke, li ta Betel ta Brooklyn (Nueva York) lik spasik jun mukʼta abtelal jun uni jtsop ermanoetik ti tʼujbilike. Li abtelale tsots ta pasel, pe lek tsots abtejik tal ti lajcheb jabil jalije. Jaʼ to ta domingo 13 yuʼun marso ta 1960, laj yuʼunik sjelubtasel jlik achʼ Vivlia. Kʼalal jelav xaʼox oxib ue, ta 18 yuʼun junio ta 1960, li ermano Nathan Knorre laj yalbe ermanoetik ti xmuyubajik tajek ta jun asamblea ti oy xa achʼ Traducción del Nuevo Mundo de las Santas Escrituras ta inglés ti sjunul laj yichʼ jelubtasele, taje te laj yal ta Manchester (Inglaterra). Li ermanoe laj yal lek ti kʼu yelan laj yaʼi sbaik li buchʼutik te tsobolike, xi laj yale: «¡Li avie jaʼ jun kʼakʼal ti xmuyubajik tajek li stestigotak Jeova ta spʼejel Balumile!». Li Vivlia taje yichʼoj jtos kʼusi tsots skʼoplal ti jaʼ xmuyubajik-oe: ep ta velta chalbe li sbi Diose.

² Ta epal Vivliae slokʼesojbeik li sbi Diose. Pe li yajtuneltak Jeova ti tʼujbilike la skontrainik ti xchapoj ox Satanas ti tstupʼbe lokʼel ta snopben krixchanoetik li sbi Diose. Xi chal ta slikebal sloʼilal li Traducción del Nuevo Mundo ti lokʼ vaʼ kʼakʼale: «Ti kʼusi mu xkoʼolaj-o ti kʼu yelan pasbil li Vivlia liʼe jaʼ ti chichʼ tunesbel li sbi Dios ti butik onoʼox yichʼoje». Jech, li Traducción del Nuevo Mundo sbie tstunes mas ta vukmil ta velta li biil Jeovae. Ta melel, ¡li Vivlia taje stoyojbe skʼoplal li sbi Jtotik ta vinajele, li Jeovae!

3. 1) ¿Kʼusi laj yakʼik venta ermanoetik ta sventa li smelolal sbi Diose? 2) ¿Kʼu yelan skʼan xkaʼibetik smelolal li Éxodo 3:13, 14? (Kʼelo li rekuadro « Ti kʼusi smelolal li sbi Diose».)

³ Kʼalal skʼan toʼox li jabil 1960, xi toʼox yabinojbeik smelolal sbi Dios li Jchanolajeletik ta Vivliae: «Vuʼun ti te onoʼox oyun oe» (Éx. 3:14). Jaʼ yuʼun, Li Jkʼel osil ta toyole ta 1 yuʼun enero ta 1926 xi laj yale: «Li sbi Jeovae jaʼ smelolal li Buchʼu ta xkuxi noʼox ta stuke, [...] li Buchʼu muʼyuk slikeb mi jaʼuk slajebe». Akʼo mi jech, kʼalal jaʼo xa tslikesik sjelubtasel Traducción del Nuevo Mundo li jelubtasej kʼopetike, li Jeovae la skolta xa onoʼox steklumal sventa xaʼibeik smelolal ti maʼuk noʼox skʼan xal ti chkuxi noʼox ta stuke, moʼoj, yuʼun li kʼusi mas tsots skʼoplale jaʼ ti xaʼibeik xa onoʼox smelolal ti jaʼ jun Dios ti oy kʼusi tskʼan  tspase xchiʼuk ti ch-abteje. La xchanbeik skʼoplal ti xi smelolal li sbi Jeovae: «Jaʼ Tspas Akʼo Kʼotuk ta Pasel». Ta melel, jaʼ laj yakʼ kʼotuk ta pasel sjunul li vinajelbalumile xchiʼuk li pʼijil kuxlejaletike, jech xtok, jaʼ chakʼ kʼotuk-o ta pasel li kʼusi tskʼan yoʼontone xchiʼuk li kʼusi tskʼan tspase. Pe, ¿kʼu yuʼun toj tsots skʼoplal ti xichʼ toybel skʼoplal li sbi Diose xchiʼuk kʼuxi xuʼ jkolta jbatik ek?

4, 5. 1) ¿Kʼusi ta jkʼantik kʼalal «akʼo yichʼ chʼultajesel li abie» xijchie? 2) ¿Kʼuxi xchiʼuk bakʼin chchʼultajes sbi li Diose?

⁴ Li Jeovae tskʼan ti xichʼ toybel skʼoplal li sbie. Ta melel, li kʼusi mas tskʼan tspas li Diose jaʼ ti xichʼ chʼultajesel li sbie, taje jaʼ li kʼusi baʼyel la skʼan Jesus kʼalal chanubtasvan ta spasel orasione: «Akʼo yichʼ chʼultajesel li abie» (Mat. 6:9). ¿Kʼusi yakal ta jkʼantik kʼalal jech chkaltik ta orasione?

⁵ Jech kʼuchaʼal la jchantik ta kapitulo 1, kʼalal chkaltik «akʼo yichʼ chʼultajesel li abie» xie, jaʼ noʼox jun li ta yoxtosal kʼusi la skʼan Jesus li ta orasion laj yakʼ ta chanel ti te tsakal skʼoplal xchiʼuk li kʼusi tskʼan tspas Jeovae. Xi to chal li xchaʼtosale: «Akʼo taluk li Ajvalilal avuʼune. Akʼo kʼotuk ta pasel avuʼun li kʼusi tskʼan avoʼonton[e]» (Mat. 6:10). Jaʼ yuʼun chaʼa, jech kʼuchaʼal ta jkʼanbetik ti oyuk kʼusi spas sventa xtal li Ajvalilal yuʼune xchiʼuk ti xkʼotuk ta pasel li kʼusi tskʼan yoʼontone, jech jkʼanbetik xtok ti oyuk kʼusi spas sventa xchʼultajes li sbie. Jaʼ xkaltik, ti jkʼanbetik Jeova ti oyuk kʼusi spas sventa tsakubtas sbi ta skoj ti yichʼoj tal ikʼubtasel ti lik tal ta nichimaltik Edén kʼalal lik li toybaile. ¿Kʼu van yelan tstakʼ Jeova kʼalal jech ta jkʼantik ta orasion taje? Xi chale: «Ta jlecubtasbe scʼoplal yan velta li jchʼulbi ti laj asoquesbeic scʼoplal ta stojol yantic banamil ti bu apucoj abaic batele. Cʼalal chcacʼ ta ilel ta aventaic smucʼul li jchʼulbie» (Ezeq. 36:23; 38:23). Kʼalal tslajesbe skʼoplal choplejal ta Armajedon li Jeovae, jaʼo te chchʼultajes sbi ta yeloval sat skotol li spasbentake.

6. ¿Kʼuxi xuʼ xijkoltavan ta xchʼultajesbel li sbi Diose?

⁶ Ti kʼu xa sjalil echʼem tal kuxlejale, li Jeovae yakʼoj ti skolta sbaik yajtuneltak ta xchʼultajesel li sbie. Pe melel ti mu xa masuk spas kuʼuntik ta chʼul li sbi Diose. Yuʼun chʼul xa onoʼox ta j-echʼel. Vaʼun chaʼa, ¿kʼuxi xuʼ jchʼultajestik? Xi chal li Isaiase: «Jaʼ noʼox stuc Chʼul Dios xavilic li Mucʼul Dios ti echʼem svuʼele». Xi chal Jeova ta sventa li steklumale: «Ti Chʼul Diosun yuʼun ti Israele, ta xcʼot ta sjolic, ta xlic xiʼtaicun» (Is. 8:13; 29:23, Ch). Jech oxal, jaʼo ta jchʼultajesbetik sbi Dios kʼalal ta jchʼaktik lokʼel xchiʼuk ta jtoybetik skʼoplal ta skotol li yan biiletike, kʼalal chkichʼtik ta mukʼ li kʼusi skʼan xale xchiʼuk kʼalal ta jkoltatik yantik ti jechuk chʼul xilik eke. Pe mas to chkakʼtik ta ilel ti jxiʼtaojtik xchiʼuk kichʼojbetik ta mukʼ sbi Dios kʼalal jaʼ Ajvalil kuʼuntik chkiltik li Jeovae xchiʼuk kʼalal ta sjunul koʼontontik ta jchʼunbetik smantale (Prov. 3:1; Apok. 4:11).

7, 8. 1) ¿Kʼu yuʼun baʼyel echʼ kʼuk sjaliluk sventa laj yichʼbeik sbi Dios li steklumale? 2) ¿Kʼusi ta jkʼelbetik batel skʼoplal?

⁷ Li yajtuneltak Dios ta jkʼakʼaliltike, stunesojbeik sbi Dios li ta vunetik tspasik leʼtik xa tal ta 1870. Jech kʼuchaʼal liʼe, li ta revista Li Jkʼel osil ta toyole ta agosto ta 1879 xchiʼuk li ta svunal kʼejoj ti Songs of the Bride (Sonetik yuʼun lekomil) sbie, ti jaʼ slivroal kʼejimol xchiʼuk ti koʼol lokʼ li vaʼ jabile te chalbe li sbi Jeovae. Akʼo mi jech, yaʼeluk li Jeovae laj yil ti oy kʼusi baʼyel skʼan spas yuʼun li steklumal kʼalal muʼyuk toʼox chakʼbe li xchʼul bie, ti jaʼ jun mukʼta matanale. ¿Kʼuxi la xchapan Jeova li Jchanolajeletik ta Vivlia sventa xichʼbeik li sbie?

⁸ Ti jkʼelbetik skʼoplal li kʼusitik kʼotanuk ta pasel leʼ ta slajebaltik 1900 xchiʼuk slikebal 2000, te chkakʼtik venta ti Jeovae la sjambe smelolal steklumal jlom kʼusitik melel ti tsots skʼoplal ta sventa li sbie. Jchanbetik skʼoplal oxtosuk.

9, 10. 1) ¿Kʼu yuʼun mas laj yalbe skʼoplal Jesus kʼalal lik lokʼuk Li Jkʼel osil ta toyole? 2) ¿Kʼusi jel li ta sjabilal 1919 xtale xchiʼuk kʼusi kʼot ta pasel? (Kʼelo xtok li rekuadro « Kʼuxi stoyojbe skʼoplal sbi Dios Li Jkʼel osil ta toyole».)

⁹ Baʼyel, laj yakʼik venta yajtuneltak Jeova ti skʼan tsots skʼoplal xilbeik li sbi Diose. Li baʼyel Jchanolajeletik ta Vivlia ti tukʼike jaʼ mas tsots skʼoplal chanubtasel ta Vivlia laj yilik li pojelale. Jaʼ yuʼun mas toʼox chalbe skʼoplal Jesus Li Jkʼel osil ta toyole. Liʼe jaʼ skʼelobil, li ta baʼyel jabil lokʼ li revista taje lajuneb to velta mas laj yalbe sbi Jesus, ti jaʼ mu sta li Jeovae. Jech xtok, ta sventa li vaʼ Jchanolajeletik ta Vivliae Li Jkʼel osil ta toyole ta 15 yuʼun marso ta 1976, laj yal ti «solel toj echʼ xa noʼox tsots skʼoplal» laj yilik li Jesuse. Akʼo mi jech, kʼalal echʼ kʼuk sjalile li Jeovae la skolta steklumal sventa xaʼibeik smelolal ti tsots skʼoplal chal Vivlia li sbi Diose. ¿Kʼu yelan laj yaʼiik li Jchanolajeletik ta Vivliae? Li revista taje laj yal ti ta sjabilal 1919 xtale, «lik yichʼik mas ta mukʼ li Stot Mesias ta vinajele, li Jeovae». Ta melel, li ta sjabilal 1920 kʼalal ta 1929, Li Jkʼel osil ta toyole 6,500 ta velta la stunesbe li sbi Diose.

¹⁰ Kʼalal tsots skʼoplal laj yilbeik sbi Jeova li kermanotaktike laj yakʼik ta ilel ti skʼanojbeik li sbi Diose. Jech chalik kʼuchaʼal laj yal li Moises ti xie: «Ta xcalbe slequilal sbi li Mucʼul Diose» (Deut. 32:3; Sal. 34:3). Ta skoj ti jech chalike, li Jeovae laj yil ti skʼanojbeik li sbie, vaʼun kʼuxubaj yoʼonton ta stojolalik jech kʼuchaʼal chal li Vivliae (Sal. 119:132; Evr. 6:10).

11, 12. 1) ¿Kʼuxi jel tal kʼusi chal jvuntik kʼalal mu toʼox jaluk yechʼel li 1919? 2) ¿Kʼuxi la sbeiltas yajtuneltak li Jeovae xchiʼuk kʼusi sventa?

¹¹ Xchibal, li melel yajtsʼaklomtak Kristoe laj yaʼibeik lek smelolal li yabtel akʼbilik yuʼun Diose. Mu toʼox jaluk yechʼel li 1919, li buchʼutik oyik ta jbabee tijbat yoʼontonik sventa xchanbeik skʼoplal li albil kʼop laj yal Isaiase. Ta tsʼakale, jel li kʼusi mas chalbe skʼoplal li jvuntike. ¿Kʼu yuʼun jaʼ skʼelobil ti jaʼ veʼlil ta yorail li kʼusi jel taje? (Mat. 24:45.)

¹² Kʼalal skʼan toʼox 1919, muʼyuk toʼox bu yichʼoj chanbel lek skʼoplal mi junuk velta kʼusi chal Isaias li ta revista Li Jkʼel osil ta toyole: «Li Mucʼul Diose jech chal: ‹Voʼoxuc testigooxuc cuʼun, voʼoxuc cajtuneloxuc, vuʼun la jtʼujoxuc›» (kʼelo Isaías 43:10-12).  Pe kʼalal jutuk toʼox tajek yechʼel li 1919, lik yichʼ chanbel mas skʼoplal ta jvuntik li loʼil ta Vivlia taje, la stijbe yoʼonton skotolik buchʼutik tʼujbilik sventa spasik li kʼusi akʼbil sbainik yuʼun Jeovae: ti jaʼik stestigotake xchiʼuk ti chcholbeik batel skʼoplale. Jech, jaʼ noʼox li ta 1925 kʼalal ta 1931, 57 ta velta laj yichʼ chanbel skʼoplal li kapitulo 43 yuʼun Isaías ta revistaetik Li Jkʼel osil ta toyole, li jujun mantal taje laj yal ti jaʼ skʼoplal melel yajtsʼaklomtak Kristo li kʼusi laj yal Isaiase. Ta melel li vaʼ jabiletike, la sbeiltas yajtuneltak Jeova sventa spasik li abtelal taje. ¿Kʼusi sventa? Jaʼ sventa xuʼ xichʼik «kʼelel baʼyel mi xtojobik lek» (1 Tim. 3:10). Kʼalal skʼan toʼox xichʼbeik lek li sbi Diose, li Jchanolajeletik ta Vivliae baʼyel skʼan xakʼik ta ilel ta yabtelik ti jaʼik melel stestigotak Jeovae (Luk. 24:47, 48).

13. ¿Kʼu yelan jamal chal Vivlia li kʼusi melel ti mas tsots skʼoplal skʼan kʼelele?

¹³ Yoxibal, li steklumal Jeovae laj yaʼibeik smelolal ti tsots skʼoplal xichʼ chʼultajesel li sbi Diose. Li ta 1920 xtale, laj yaʼibeik smelolal ti jaʼ mas tsots skʼoplal skʼan kʼelel li xchʼultajesel sbi Diose. ¿Kʼu yelan jamal chal Vivlia li kʼusi melel ti tsots skʼoplale? Jchanbetik skʼoplal chaʼtosuk. Baʼyel, ¿kʼusi srasonal mas tsots skʼoplal ti la slokʼes ta Ejipto j-israeletik li Diose? Xi chal stuk li Jeovae: «Yuʼun jech acʼo vinajuc batel jbi ta scotol banamil» (Éx. 9:16). Xchibal, ¿kʼu yuʼun kʼuxubaj ta yoʼonton Jeova li j-israeletik kʼalal la stoy sbaik ta stojolale? Xi laj yal noxtok li Jeovae: «La jpas li cʼusi sventa chiʼichʼat ta muqʼue, yuʼun jech mu me soc batel jcʼoplal [jbi] ta yantic banamil ti bu nacalique» (Ezeq. 20:8-10). ¿Kʼusi la xchanik li Jchanolajeletik ta Vivlia ta sventa li loʼiletik taje xchiʼuk li yantik ti chal Vivliae?

14. 1) ¿Kʼusi laj yaʼibe smelolal steklumal Dios kʼalal nopoltik xaʼox li sjabilal 1930? 2) ¿Kʼu yelan laj yilik cholmantal li Jchanolajeletik ta Vivlia ta skoj li kʼusi laj yaʼibeik smelolale? (Kʼelo xtok li rekuadro « Jun srasonal tsots skʼoplal sventa cholmantal».)

¹⁴ Kʼalal junchibuk xaʼox jabil skʼan li 1930, li steklumal Diose laj yaʼibeik smelolal li kʼusi laj yal Isaias leʼ xa ta 2,700 jabile. Xi laj yalbe skʼoplal li Jeovae: «Jech laj yicʼ batel ta stsatsal svuʼel steclumal li Mucʼul Diose, [...] yuʼun jech acʼo vinajuc batel scʼoplal [sbi] ti scotol xuʼ yuʼune» (Is. 63:14). Li Jchanolajeletik ta Vivliae laj yaʼibeik smelolal ti mas toj tsots skʼoplal xchʼultajesel li sbi Diose, ti jaʼ mu sta li skolebal stukike (Is. 37:20; Ezeq. 38:23). Li livro Profecía (ti lokʼ ta inglés ta 1929 xchiʼuk ti lokʼ ta español ta 1932) xi laj yal ta jaypʼeluk noʼox kʼop li kʼusi melel taje: «Li sbi Jeovae jaʼ [...] li kʼusi mas toj tsots skʼoplal ta skotol li kʼusitik pasbile». Ti jel li kʼusi yaʼiojbeik toʼox smelolale, jaʼ tijbat yoʼontonik li yajtuneltak Dios sventa xalbeik skʼoplal li Jeovae xchiʼuk ti sakubtasbeik sbi ta skoj ti ikʼubtasbile.

15. 1) ¿Kʼusi yakʼojik xaʼox venta li kermanotaktik ta 1930 xtale? 2) ¿Kʼusi kʼot xaʼox yorail?

¹⁵ Ta slikebaltik 1930, li kermanotaktike yakʼojik xaʼox venta ti tsots skʼoplal li sbi Diose, jamal laj yaʼibeik smelolal ti kʼusi abtelal akʼbat spasike xchiʼuk laj yaʼiik xtok ti skʼan kʼelbel lek skʼoplal li kʼusi mas tsots skʼoplale. Kʼot xaʼox yorail yuʼun Jeova ti chakʼbe yajtuneltak ti xichʼik ojtikinel ta xchʼul bie, ti jaʼ jun mukʼta matanale. Sventa jnaʼtik kʼuxi kʼot ta pasel taje, jkʼeltik jayibuk kʼusitik kʼotanuk ta pasel leʼ xa tale.

16. 1) ¿Kʼu yelan toj tsots skʼoplal tstoybe skʼoplal sbi li Jeovae? 2) ¿Kʼusi jteklumal laj yichʼbeik ta sba velta sbi Dios li ta voʼnee?

¹⁶ Jtos ti kʼu yelan toj tsots skʼoplal tstoybe skʼoplal sbi li Jeovae jaʼ ti oy jun steklumal ta Balumil ti yichʼojbe li sbie. Leʼ xa onoʼox tal ta 1513 kʼalal maʼuk toʼox jkʼakʼaliltike, laj yichʼbeik sbi Jeova li jteklum Israele (Is. 43:12). Akʼo mi jech, muʼyuk pas yuʼunik li trato la spasik xchiʼuk Diose, vaʼun li ta 33 ta jkʼakʼaliltike chʼay yuʼunik ti lek toʼox chil sbaik xchiʼuk Diose. Kʼalal mu toʼox jaluk yechʼel taje, «laj yakʼ sat Dios [...] ta stojolal jyanlumetik sventa te tslokʼes talel jun jteklum ta sventa li sbie» (Ech. 15:14). Li achʼ jteklum ti laj yichʼik tʼujel taje la sbiinik «li Israel yuʼun Diose», ti jaʼik tʼujbil yajtsʼaklomtak Kristo ti jeltos slumalike (Gal. 6:16).

17. ¿Kʼusi pas yuʼun li Satanase?

 ¹⁷ Tetik van batel ta sjabilal 44, «la sbiinik yajtsʼaklom Kristo li jchankʼopetike, taje jaʼ jech la sbiinik ta skoj ti beiltasvan li Diose» (Ech. 11:26). Ta slikebale, lek jamal xvinaj ti jaʼ noʼox skʼoplal li melel yajtsʼaklomtak Kristo li biil taje (1 Ped. 4:16). Akʼo mi jech, jech kʼuchaʼal laj yal Jesus ta lokʼolkʼop sventa trigo xchiʼuk chopol tsʼiʼlele, li Satanase pas yuʼun ti yajtsʼaklomuk Kristo sbiinik ek skotol li buchʼutik tskuy sbaik ta yajtsʼaklom Kristoe. Ta skoj taje echʼ epal siglo ti mu jamaluk xvinaj buchʼutik jaʼ li melel yajtsʼaklomtak Kristoe xchiʼuk buchʼutik li mu meleluke. Pe taje jel tal kʼalal «kʼot yorail chichʼ tsobele», ti lik ta 1914. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun li anjeletike lik xchʼakik lokʼel li melel yajtsʼaklomtak Kristo ta stojolal li buchʼutik naka noʼox tskuy sbaike (Mat. 13:30, 39-41).

18. ¿Kʼusi koltaatik sventa xakʼik venta ti skʼan yan sbiik li kermanotaktike?

¹⁸ Kʼalal biiltasbil xaʼox li j-abtel ti tukʼ yoʼonton ta 1919, li Jeovae la skolta steklumal sventa snaʼik lek ti kʼusi yabtel akʼbil spasike. Laj yakʼik venta ta anil ti kʼusi jelelik-oe jaʼ ti chcholik mantal ta jujupʼej nae, ti mu jechuk tspasik li buchʼutik tskuy sbaik ta yajtsʼaklom Kristoe. Kʼalal laj yakʼik ventae, laj yaʼibeik noʼox smelolal ta anil ti mu baluk noʼox ti Jchanolajeletik ta Vivlia sbiik sventa xvinajik ti jelelike. Li kʼusi mas tsots skʼoplal chilike maʼuk noʼox xchanel li Vivliae, jaʼ ti chcholbeik skʼoplal li Diose, ti xichʼ ichʼel ta mukʼ li sbie xchiʼuk ti xichʼ toybel skʼoplale. Jaʼ yuʼun chaʼa, ¿kʼusi biil ti mas sta-o ta sventa li abtelal yakal tspasike? Taje laj yichʼ takʼel ta 1931.

19, 20. 1) ¿Kʼusi labal sba kʼot ta nopel yuʼunik li ta asamblea ta 1931? 2) ¿Kʼu yelan laj yaʼi sbaik kermanotaktik kʼalal albatik ti oy xa achʼ sbiike?

¹⁹ Li ta julio ta 1931, kʼotik ta jun mukʼta tsobajel te van voʼlajunmil Jchanolajeletik ta Vivlia ta Columbus (Ohio, Estados Unidos). Li ta svunal kʼusitik ch-echʼe te tsʼibabil chib letra ti mu snaʼik kʼusi skʼan xale: J xchiʼuk W. Xi tsjakʼbe sbaik li junantike: «¿Kʼusi smelolal li chib letrae?». Vaʼun li ta domingo 26 yuʼun julioe, li ermano Joseph Rutherford laj yal li kʼusi kʼot ta nopel yuʼunike, xi laj yale: «Oy ta koʼontontik ti xkichʼtik ojtikinel xchiʼuk ti xkichʼtik albel li biil stestigotak Jeova». Li vaʼ orae laj yaʼibeik smelolal skotolik ti jaʼ skʼoplal li biil stestigotak Jeova li letraetik ta inglés (Jehovahʼs Witnesses) ti mu toʼox snaʼik kʼusi skʼan xale, ti te lokʼem ta Isaías 43:10.

²⁰ Li buchʼutik te oyike avanik xchiʼuk jal la xtʼax skʼobik ta skoj li kʼusi kʼot ta nopel yuʼunike. Ti kʼu yelan xmuyubajik li ta Columbuse laj yaʼiik ta radio ta jot-o to Balumil. Li Ernest xchiʼuk Naomi Barber ti te oyik ta Australiae xi chvul ta sjolike: «Kʼalal lik xtʼax skʼobik li ta Estados Unidose, muʼyuk xkaʼikutik kʼuxi livaʼikutik ta anil li te ta Melbournee xchiʼuk jech-o la jtʼax jkʼobkutik. ¡Mu xchʼay-o ta jolkutik maʼ taje!». a

21. ¿Kʼuxi tijbat yoʼontonik ta cholmantal ti achʼ xa sbiike?

²¹ Ti ta Vivlia lokʼem li biil stestigotak Jeovae jaʼ akʼbat yip yoʼontonik sventa xcholik mantal li yajtuneltak Diose. Li Edward  xchiʼuk Jessie Grimes ti chtunik ta prekursor ta Estados Unidos xchiʼuk ti ayik li ta mukʼta tsobajel ta Columbus ta 1931, xi chalike: «Kʼalal lilokʼkutik batel ta jnakutike jaʼunkutik toʼox Jchanolajeletik ta Vivlia, pe kʼalal lisutkutik tale jaʼunkutik xa stestigotak Jeova. Xijmuyubaj ti oy xa jbitik ti jaʼ tskoltautik stoybel skʼoplal li sbi Dios kuʼuntike». Kʼalal echʼ xaʼox li mukʼta tsobajele, junantik stestigotak Jeovae oy kʼusi achʼ la stunesik sventa tspasik taje. Kʼalal chkʼot skʼoponik li yajval nae chakʼbeik jlik tarjeta ti xi chale: «Jaʼun stestigo JEOVA ti yakal ta jcholbe skʼoplal li Ajvalilal yuʼun JEOVA, ti jaʼ Dios kuʼunkutike». Melel, li steklumal Diose xmuyubaj tajek ti yichʼojbeik li sbi Jeovae xchiʼuk chapalik xa sventa chalik batel ta spʼejel Balumil ti tsots skʼoplale (Is. 12:4).

22. ¿Kʼusi chakʼ ta ilel ti oy kʼusi jelelik-o li steklumal Jeovae?

²² Jelav xa epal jabil ti la stijbe yoʼonton kermanotaktik li Jeova sventa xichʼbeik li sbie, ti jaʼ xvinajik-o ti jelelike. ¿Mi pasem yuʼun Satanas ti mu x-ojtikinat li steklumal Dios leʼ xa tal ta 1931? ¿Mi pasem yuʼun ti mu xvinaj lek ti jelelutik ta stojolal li yantik relijione? ¡Mi jutebuk! Mu jechuk kʼotem ta pasel, yuʼun ti ojtikinbilutik ti stestigoutik Diose yantik x-epaj batel mas skʼoplal (kʼelo Miqueas 4:5; Malaquías 3:18). Ta melel, ta jtunestik tajek li sbi Diose, yuʼun mi oy buchʼu jamal tstunesbe li sbie ta anil tsnaʼik ti jaʼ stestigo Jeovae. Muʼyuk bu mukul komel ta skoj li jecheʼ relijionetik ti xkoʼolajik ta vitsetike, moʼoj, yuʼun li melel yichʼel ta mukʼ Jeovae «jʼechʼel staoj yav vaʼal ta [xkom]. Stuc noʼox cajal ta xcʼot scʼoplal ti vitse» (Is. 2:2, Ch). Li avie, li yichʼel ta mukʼ Jeova xchiʼuk li xchʼul bie ta melel yichʼoj toybel tajek skʼoplal.

23. ¿Kʼusi melel chalbutik Vivlia ta sventa Jeova ti tstsatsubtasutik jech kʼuchaʼal chal Salmo 121:5?

²³ ¡Tstsatsubtas tajek koʼontontik ti jnaʼojtik ti chchabiutik Jeova ta sventa li kʼusitik chopol tspasbutik Satanas avie xchiʼuk ta mas jelavele! (Sal. 121:5.) Oy lek srasonal kuʼuntik ti jech chkaltik kʼuchaʼal laj yal li jtsʼibajom yuʼun salmoe: «Toj xcuxet noʼox yoʼnton li jun lum ti jaʼ Dios yuʼunic li Mucʼul Diose [li Jeovae], xchiʼuc ti jaʼ la stʼuj stuc Mucʼul Dios, yuʼun tscʼan chuʼunin oe» (Sal. 33:12).