1, 2. Jesus okwa ulika ngahelipi kutya oku li omuwiliki omunongo?

DILADILA nee ngeno mwa ka talela po koshilando shonhumba shiwa nosha tungika, nope na omunhu oo e na owino te mu ulikile nhumbi oshilando shi li. Natu tye nee ngeno ove novaendi pamwe naave moshilando osho shidalelwe mu ende mo. Nena otamu ka kala ashike mwe likolelela kewiliko olo tamu pewa kwaao te mu ulikile oshilando. Omafimbo amwe, ove nosho yo ovaendi pamwe naave otamu ka kala mu na ohokwe yokushiiva oitukulwa imwe yoshilando oyo inamu ulikilwa natango. Ashike nakumuulikila oshilando otashi dulika aha popye shihapu shi na sha noitukulwa oyo fiyo osheshi mu li pokufika poitukulwa oyo ile fiyo osheshi mwa fika po, sha hala kutya ota ka teelela efimbo la wapala opo e mu yelifile oinima imwe. Lwopokati opo, otamu ka mona kutya oku na lela owino muhapu, molwaashi ohe mu lombwele ashike osho mwa pumbwa okuuda nohe shi ningi pefimbo la wapala.

² Ovakriste vashili otava dulu okufaafanifwa novanhu tava talele po oshilando. Otwa halelela okulihonga kombinga yoshilando osho sha denga mbada koilando aishe, “oshilando shinya shi nomakanghameno a pama,” osho tashi faneke Ouhamba waKalunga. (Heb. 11:10) Eshi Jesus a li kombada yedu, okwa li a honga ovashikuli vaye odikilila kombinga yOuhamba, te va ulikile oshilando, oku shi popya pafaneko. Mbela okwa li a nyamukula epulo keshe lovahongwa vaye noku va lombwela keshe shimwe kombinga yOuhamba? Hasho. Okwa tile: “Ondi noinima ihapu natango oku mu lombwela, ndelenee paife itamu dulu oku i humbata.” (Joh. 16:12) Molwaashi Jesus okwa li omuwiliki omunongo e dule ovanhu aveshe, ka li a ndubila ovahongwa vaye ouyelele oo itava dulu okuhumbata.

3, 4. (a) Jesus okwa twikila ngahelipi okuhonga ovanhu ovadiinini kombinga yOuhamba waKalunga? (b) Oshike hatu ka konakona metukulwa eli?

³ Jesus okwa li a popya eendjovo odo di li muJohannes 16:12 moufiku waxuuninwa wokukalamwenyo kwaye kombada yedu. Ndele ongahelipi a li ta ka twikila okuhonga ovadiinini kombinga yOuhamba waKalunga konima yefyo laye? Okwa li a shilipaleka ovayapostoli vaye a ti: “Omhepo yoshili, Oyo tai mu twala moshili aishe.” * (Joh. 16:13) Ohatu dulu okufaafanifa omhepo iyapuki nomuwiliki oo ha ningi oinima pefimbo la wapala. Jesus oha longifa omhepo iyapuki opo a honge ovashikuli vaye osho va pumbwa  okushiiva kombinga yOuhamba nohe shi ningi pefimbo olo va pumbwa oku shi shiiva.

⁴ Natu ka taleni nhumbi omhepo iyapuki yaJehova ya kala tai wilike Ovakriste vashili opo ve lihonge shihapu kombinga yOuhamba. Tete natu ka taleni kombinga yanghee twa uda ko kutya onaini Ouhamba wa hovela okupangela. Opo nee ohatu ka konakona kutya ovapangeli novapangelwa vOuhamba oolyelye nonokutya ove na eteelelo lilipi. Xuuninwa, ohatu ka tala kutya ovahongwa vaKristus ova li va uda ko nawa ngahelipi osho sha kwatelwa mo mokukala ovadiinini kOuhamba.

5, 6. (a) Eudeko la puka lilipi la li li niwe kOvakonakoni vOmbibeli li na sha nokudikwa po kwOuhamba nosho yo eteyo? (b) Molwaashi ovashikuli vaJesus omafimbo amwe ohava kala ve na eudeko la puka, mbela osha hala kutya Jesus ina kala te va wilike?

⁵ Ngaashi twe shi mona mEtukulwa 2 lembo eli, Ovakonakoni vOmbibeli ova kala tava popi omanga ku na omido omilongo kutya 1914 omudo wa tongomana mokuwanifwa kwomaxunganeko Ombibeli. Ndele pefimbo olo ova li tava diladila kutya okukala po kwaKristus okwa hovela mo 1874, nosho yo kutya okwa hovela okupangela meulu mo 1878, nonokutya Ouhamba kawa li tau ka kala wa dikwa po filufilu fiyo omuOktoba 1914. Ova li yo va itavela kutya efimbo leteyo ola li tali ka ningwa okudja mo 1874 fiyo omo 1914, nongeenge eteyo la pu, ovavaekwa ova li tava ka ya meulu. Ndele mbela omadiladilo a puka a tya ngaho otaa ulike kutya Jesus ina kala ta wilike Ovakonakoni vOmbibeli ovo ovadiinini okupitila momhepo iyapuki?

⁶ Hasho tashi ti ngaho. Diladila vali kefaneko olo li li mokatendo kotete. Ngeenge ovatalelipo voshilando ova kala tava diladila oinima ihe li mondjila i na sha noshilando, mbela osha hala kutya nakuvaulikila oshilando ke na owino washa? Hasho nandenande. Sha faafana, nonande oshiwana shaKalunga omafimbo amwe osha kala tashi kendabala okushiiva oinima imwe ya pamba elalakano laJehova omanga eufwafimbo laye lokuholola oinima okupitila momhepo iyapuki inali fika, kape na omalimbililo kutya Jesus okwa kala te shi wilike. Nomolwaasho, ovapiya vaKalunga ovadiinini ohava kala ve na ehalo okupukululwa nokulundulula nelininipiko omataleko avo a puka. — Jak. 4:6.

7. Ouyelele wopamhepo ulipi oshiwana shaKalunga sha li sha mona?

⁷ Momido odo da shikula 1919, Kalunga okwa li a punika oshiwana shaye nomauyelele mahapu opamhepo. (Lesha Epsalme 97:11.) Mo 1925, opa li pa nyanyangidwa oshitukulwa shihokwifa neenghono mOshungonangelo, shi na oshipalanyole “Edalo loshiwana,” osho sha li sha yandja oumbangi wopamishangwa uhe fi okupatanekwa oo tau ulike kutya Ouhamba wopaMessias owa hovela okupangela mo 1914. Osho osha li ewanifo lemoniko olo li li mEhololo etukulwa 12 * li na sha nomukainhu waJehova womeulu oo taku ti okwa dala okaana okamati. Oshitukulwa osho osha li yo sha popya kutya oupyakadi nomahepeko oo ovapiya vaJehova va li va shakeneka pefimbo olo eshi ounyuni wa li tau lu oita otai yandje oumbangi kutya Ondiaboli oya umbwa mo meulu noye uya kedu i “nehandu linene, osheshi i shi shii i nokafimbo kaxupi kongaho.” — Eh. 12:12.

8, 9. (a) Oshiwana shaKalunga osha li sha uda ko ngahelipi kutya Ouhamba waKalunga owa fimana? (b) Omapulo elipi hatu ka kundafana?

⁸ Ouhamba owa fimana shi fike peni? Mo 1928, Oshungonangelo  oya li ya divilika kutya Ouhamba owa fimana neenghono shi dulife exupifo letu okupitila mekuliloyambo. Jehova ota ka longifa Ouhamba oo opo a yapulife edina laye, a yukipalife ounamapangelo waye nokuwanife po omalalakano aye aeshe e na sha novanhu.

⁹ Oolyelye tava ka pangela pamwe naKristus mOuhamba oo? Oolyelye tava ka kala ovapangelwa vOuhamba kombada yedu? Oilonga ilipi ovashikuli vaKristus ve na okukala tava longo?

10. Oshiwana shaKalunga osha kala nale shi na eudeko lilipi li na sha no 144 000?

¹⁰ Omido omilongo fimbo omudo 1914 inau fika, Ovakriste vashili ova li nale ve udite ko kutya ovashikuli vaKristus ovadiinini 144 000 otava ka pangela meulu. * Ovakonakoni vOmbibeli ova li va itavela kutya omuvalu oo owoshili nonokutya ovo va kwatelwa mo ova hovela okwoongelwa okudja mefelemudo lotete O.P.

11. Ovo ve na eteelelo loku ka kala oshitukulwa shomuvalekwa waKristus ova li va uda ko ngahelipi kutya ove na okukala tava longo shike fimbo ve li kombada yedu?

¹¹ Ovo ve na eteelelo loku ka kala oshitukulwa shomuvalekwa waKristus mbela ove na okukala tava ningi shike fimbo ve li kombada yedu? Ova li va mona kutya Jesus okwa divilika omhumbwe yokuudifa nokwa kwatakanifa oilonga oyo nefimbo leteyo. (Mat 9:37; Joh. 4:35) Ngaashi twe shi mona mEtukulwa 2, Ovakonakoni vOmbibeli ova li tava diladila kutya efimbo leteyo otali ka kwata oule womido 40, nongeenge ola xulu, ovavaekwa otava i meulu. Ndele molwaashi oilonga yokuudifa oya twikila konima eshi omido odo 40 da pita, ova li va pumbwa okupepaleka eudeko lavo. Kunena otu shii kutya efimbo leteyo ola hovela mo 1914. Kungaho, efimbo lokuyoolola oilya neu ola li la fika, sha hala kutya efimbo lokuyoolola Ovakriste ovavaekwa ovadiinini mOvakriste voipupulu. Onghee hano, osha li efimbo lokuyandja elitulemo kokwoongela oshixupe shaavo ve na eteelelo lokuya meulu.

12, 13. Omafaneko aJesus e na sha noukadona omulongo noitalenti okwa wanifwa ngahelipi momafiku axuuninwa?

¹² Okudja mo 1919 okuyuka komesho, Kristus okwa kala ta wilike omupiya omudiinini nomunaendunge opo a kale ta divilike oilonga yokuudifa. Jesus okwa li a yandja elombwelo li na sha nokuudifa fimbo a li kombada yedu. (Mat. 28:19, 20) Nokwa li yo a yelifa shi na sha noikala oyo ovashikuli vaye ovavaekwa ve na okukala ve na eshi tava udifa. Ngahelipi mbela? Meyele laye li na sha noukadona omulongo, okwa li a ulika kutya ovavaekwa ove na okukala oupafi pamhepo, ngeenge ova hala oku ka mona ondjabi yavo inene yoku ya koshivilohombolo shinene shomeulu, eshi  Kristus ta ka hangana ‘nomuvalekwa’ waye oo a fikama po mo 144 000. (Eh. 21:2) Mefaneko loitalenti, Jesus okwa li a honga ovavaekwa kutya ove na okulonga noudiinini opo va dule okuwanifa po oilonga yokuudifa oyo e ve lineekelela. — Mat. 25:1-30.

¹³ Ovavaekwa ova kala shili ve li oupafi nova kala tava longo noudiinini oule womido efele da pita, nokape na omalimbililo kutya otava ka pewa ondjabi omolwokukala kwavo oupafi. Ndele mbela oilonga yeteyo eli linene oya kwatela mo ashike okwoongela oshixupe sho 144 000 oo taa ka pangela pamwe naKristus?

14, 15. Eengudu dopane dilipi da li da kundafanwa membo The Finished Mystery?

¹⁴ Ovakonakoni vOmbibeli ova kala tave lipula efimbo noule kutya “ongudu inene” oyo ya tumbulwa mEhololo 7:9-14 otai ulike naanaa koolyelye. Molwaashi efimbo laKristus lokuholola oshili i na sha nongudu oyo inene ngaashi tu i shii kunena kala li la fika, ova kala ashike tava lukaaluka oinima.

¹⁵ Pashihopaenenwa, mo 1917, embo The Finished Mystery ola tongele kutya ope na “eengudu dopavali odo tadi ka xupifwa nokuya meulu nosho yo eengudu dopavali odo tadi ka kala kombada yedu.” Eengudu odo dopane oda li tadi ulike koolyelye ngeno? Okwa li kwa itavelwa kutya yotete 144 000, ovo tava ka pangela pamwe naKristus. Onhivali, ongudu inene. Pefimbo olo, okwa li kwa itavelwa kutya ongudu oyo oya fikama po mOvakriste ovo ve li natango oshitukulwa sheengeleka dOvakriste voipupulu, ovo ve na ngoo eitavelo ndele ihava kanyatele lela oudiinini wavo. Onghee hano, ovanhu ovo ova li vati tava ka pewa eendodo dopedu meulu. Ongudu onhinhatu okwa li kwa itavelwa kutya oya fikama po “movadiinini vonale,” ngaashi Abraham, Moses noovakwao, nonokutya ovo va li tava ka kala kombada yedu tava lele ongudu onhine yoshixupe shovanhu ovo tava ka kala kombada yedu.

16. Ouyelele wopamhepo ulipi wa li wa yelifwa mo 1923 nomo 1932?

¹⁶ Omhepo iyapuki oya li ya kwafela ngahelipi ovashikuli vaKristus opo va ude ko nawa oinima ngaashi tu i udite ko kunena? Ouyelele wopamhepo owa enda tau yela kanini nakanini mokweendele ko kwefimbo. Oshungonangelo yOshiingilisha yomo 1923, oya li ya popya kutya ope na ongudu imwe oyo itai ka ya meulu, ndele otai ka kala kombada yedu koshi yepangelo laKristus. Oshungonangelo yOshiingilisha yomo 1932, oya li ya kundafana kombinga yaJonadab (Jehonadab), oo a li a waimina ohamba Jehu yaIsrael oyo ya li ya nangekwa po kuKalunga, opo va lwe olwoodi lokukomba mo elongelokalunga loipupulu muIsrael. (2 Eeh. 10:15-17) Oshifo osho osha li sha yelifa kutya ope na ongudu imwe kunena oyo tai faafanifwa naJonadab, nosha ti yo kutya Jehova ota ka xupifa ongudu oyo “moixuna yopuHarmagedon” opo i ka kale nomwenyo kombada yedu.

17. (a) Ouyelele utunhula ulipi wa li wa yelifwa mo 1935? (b) Ovakriste ovadiinini ova li ve linyenga ngahelipi eshi eudeko lavo li na sha nongudu inene la pepalekwa? (Tala oshimhungu “ Ova dja momalimbililo.”)

¹⁷ Mo 1935 ouyelele owa li wa yela shi dulife nale eshi poshoongalele osho sha li sha ningilwa moWashington, D.C., pa li pa yelifwa kutya ongudu inene otai ka kala kombada yedu, nonokutya oya faafana needi domeyele laJesus leedi noikombo. (Mat. 25:33-40) Ongudu inene oi li oshitukulwa ‘sheedi dimwe,’ odo Jesus a popya kombinga yado eshi a ti: ‘Naadinya ondi na oku di eta mo.’  (Joh. 10:16, yelekanifa no-NW.) Eshi omumwatate Joseph F. Rutherford moshipopiwa shaye poshoongalele osho a ti: “Amushe ovo mu na eteelelo loku ka kala kombada yedu fikameni,” etata lovakalipo ola li la fikama. Opo nee okwa lalekida a ti: “Tala ongudu inene!” Vahapu ova li lela va tunhukwa eshi va uda ko nawa eteelelo lavo li na sha nonakwiiwa.

18. Ovahongwa vaKristus ova kala tava yandje elitulemo kushike moukalele, naasho osha etifa oidjemo ilipi?

¹⁸ Okudja opo, Kristus okwa li a wilika ovashikuli vaye va kale tava yandje elitulemo kokwoongela oilyo yongudu inene oyo tai ka xupa pefimbo loudjuu munene. Potete oilonga yokwoongela ongudu inene oya li tai monika ya fa tai shongola. Pomhito imwe omumwatate Rutherford okwa tile nokuli kutya: “Ongudu inene itai monika ya fa tai ka kala inene lela.” Ashike kunena otu shii kutya Jehova okwa kala ta punike oilonga yeteyo okudja pefimbo olo. Ovavaekwa nosho yo oovakwao ‘veedi dimwe’ ova kala tava wilikwa kuJesus nokomhepo iyapuki, nova ninga shili “oshiunda shimwe” koshi ‘yomufita umwe’ ngaashi Jesus a xunganeka.

19. Ongahelipi nafye hatu dulu okukufa ombinga mokwoongelwa kwongudu inene?

¹⁹ Ovapiya vaKalunga vahapu ovadiinini otava ka kala nomwenyo fiyo alushe meduparadisa, notava ka pangelwa kuKristus novapangeli pamwe naye 144 000. Kashi hafifa tuu okudiladila kunghee Kristus a kala ta wilike oshiwana shaKalunga opo shi mone kutya ope na eteelelo lopamishangwa la tya ngaho li na sha nonakwiiwa! Kashi fi tuu oufembanghenda munene okulombwela vamwe kombinga yeteelelo la tya ngaho moukalele! Natu ningeni ngaashi hatu dulu she likolelela keenghalo detu opo tu kufe ombinga mokwoongelwa kwongudu inene oyo tai ende tai kulu nopo edina laJehova li tumbalekifwe shi dulife nale. — Lesha Lukas 10:2.

20. Ehangano laSatana ola fikama po moitukulwa ilipi, nokukala tu shii oitukulwa oyo okwa kuma ngahelipi oudiinini wetu wopaKriste?

²⁰ Eshi ovapiya vaKalunga va enda tave lihongo kombinga yOuhamba, ova li yo va pumbwa okuuda ko filufilu kutya okukala ovadiinini kepangelo olo lomeulu okwa kwatela mo lela shike. Shi na sha naasho, Oshungonangelo imwe yomo 1922 oya li ya yelifa kutya ope na omahangano opavali oo taa kondjifafana, ehangano laJehova nehangano laSatana. Ehangano laSatana ola fikama po moitukulwa itatu: omangeshefelo, omalongelokalunga nosho yo opolotika. Ovo ve li ovadiinini kOuhamba waKalunga ove na okulungama opo oinima oyo yopatatu iha nyone po oudiinini wavo. (2 Kor. 6:17) Osho osha hala kutya ngahelipi?

21. (a) Omupiya omudiinini okwa londwela ngahelipi oshiwana shaKalunga kombinga yeengeshefa da kula? (b) Oshungonangelo yomo 1963 oya li ya popya shike kombinga ‘yaBabilon Shinene’?

²¹ Omupiya omudiinini, oo ha yandje eendja dopamhepo, okwa kala alushe ta nyaneke pomutenya oushili oo kutya eengeshefa da kula oda nyika oukengeleledi nokulondwela oshiwana shaKalunga shi henuke oikala yokuhola omaliko oyo i li apeshe. (Mat. 6:24) Kakele kaasho, oishangomwa yetu oya kala tai nyaneke pomutenya alushe omalongelokalunga oo e li oshitukulwa shehangano laSatana. Pashihopaenenwa, Oshungonangelo yomo 1963, oya ti kutya “Babilon shinene” itashi ulike ashike kOvakriste voipupulu, ndele otashi ulike kouhamba womalongelokalunga aeshe oipupupu mounyuni. Onghee hano, ovapiya vaKalunga, kashi na nee mbudi kutya ove li moshilongo shilipi ile ova dja meputuko lilipi, ova kwafelwa ‘va dje mo muBabilon Shinene, ngaashi hatu  ke shi mona mEtukulwa 10, sha hala kutya ova efa po oinima aishe oyo hai ningwa komalongelokalunga oipupulu. — Eh. 18:2, 4.

22. Ovapiya vaKalunga vahapu ova li ve na eudeko la tya ngahelipi li na sha nOvaroma 13:1 pefimbo lOita yOtete yOunyuni?

²² Ongahelipi shi na sha noinima oyo ya nyika opolotika? Mbela Ovakriste vashili otava dulu ngoo okukufa ombinga moita nomomalipumomumwe pokati koiwana? Pefimbo lOita yOtete yOunyuni, Ovakonakoni vOmbibeli ova li va itavela kutya ovashikuli vaKristus kave na okukufa ombinga mokudipaa ovanhu vakwao. (Mat. 26:52) Ashike vahapu ova li tava diladila kutya molwaashi Ovaroma 13:1 ova ti kutya natu dulike “kovapangeli,” osha hala kutya ova li tava dulu okuya moukwaita, okudjala oikutu youkwaita, okuhomata oilwifo, ashike kave na okudipaa ovatondi vavo. Ngeenge ngeno ve li molwoodi, ove na ashike okuumba momhepo.

23, 24. Pefimbo lOita Itivali yOunyuni, ovashikuli vaKristus ova li ve udite ko ngahelipi Ovaroma 13:1, nolwanima ova ka pepaleka ngahelipi eudeko lavo li na sha nomushangwa oo?

²³ Ndele eshi Oita Itivali yOunyuni ya li pokuhovela mo 1939, Oshungonangelo oya li ya kundafana moule shi na sha nokuhakufa ombinga kwOvakriste moinima yopapolotika. Oya li ya yelifa nawa kutya Ovakriste kave na okukala nande hava kufa ombinga moita nomomalipumomumwe pokati koiwana mounyuni ou tau pangelwa kuSatana. Osho kasha li tuu ewiliko li li pefimbo! Nokungaho, ovashikuli vaKristus ova li va amenwa vaha kale ve na etimba omolwetileshi lohonde linyanyalifi olo la li la etifwa koiwana oyo ya li tai lwifafana. Ashike okuhovela mo 1929, oishangomwa yetu oya li ya yelifa kutya ovapangeli ovo tava popiwa mOvaroma 13:1 otava ulike kuJehova naJesus, ndele hakovapangeli vopanhu. Ndele eudeko letu li na sha nomushangwa oo ola li la pumbwa okupepalekwa natango.

 ²⁴ Mo 1962, omhepo iyapuki oya li ya wilika ovashikuli vaKristus opo va pepaleke eudeko lavo moshinia osho. Momudo oo opa li pa nyanyangidwa Oshungonangelo yopavali, imwe oyo 15 Novemba, ikwao oye 1 Desemba, odo da kundafana moule Ovaroma 13:1-7. Pomhito oyo, oshiwana shaKalunga osha li sha uda ko nawa nghee shi na okukala hashi dulika pandjele komapangelo opanhu ngaashi tashi hololwa keendjovo daJesus da shiivika nawa, odo tadi ti: “Peni hano omukesari osho shomukesari, naashi shaKalunga, shi peni Kalunga.” (Luk. 20:25) Okudja opo Ovakriste vashili ova li ve udite ko kutya ovapangeli ovo tava popiwa mOvaroma otava ulike komapangelo opanhu nonokutya Ovakriste ove na okukala hava dulika pandjele kuo. Ngeenge omapangelo otae tu pula tu ninge oinima oyo i li omhinge nehalo laJehova Kalunga, peemhito da tya ngaho otu na okulinyenga ngaashi ovayapostoli vaJesus ovo va tile: “Okudulika kuKalunga ku dule okudulika kovanhu.” (Oil. 5:29) Metukulwa 13 no 14 lembo eli, ohatu ke lihonga kombinga yanghee oshiwana shaKalunga hashi tula moilonga efinamhango li na sha nokuhenombinga moinima yopapolotika.

25. Omolwashike tu na olupandu linene eshi hatu wilikwa komhepo iyapuki opo tu ude ko oinima ya pamba Ouhamba waKalunga?

²⁵ Diladila koinima aishe oyo ovashikuli vaKristus ve lihonga kombinga yOuhamba oule womido efele da pita. Otwe lihonga kutya onaini Ouhamba wa dikwa po meulu nonokutya omolwashike wa fimana. Otu udite ko nawa eteelelo olo li niwe keengudu dopavali daavo ve li ovadiinini, eteelelo lokuya meulu noloku ka kala kombada yedu. Otwa mona nghee tu na okuulika oudiinini wetu kOuhamba waKalunga nonghee tu na okukala hatu dulika pandjele komapangelo opanhu. Lipula kutya, ‘Mbela ngeno onda dula ngoo okuuda ko eeshili odo di na ondilo, ngeno Kristus ka li a wilika omupiya omudiinini e di ude ko noku di tu hololele?’ Kashi fi tuu enangekonoupuna linene okukala hatu wilikwa kuKristus nokomhepo iyapuki!