1, 2. Le Yesu wēlombwele bu kalombwe wa tunangu mu buluji’ka?

 LANGA’PO bidi, muntu wa bwino waenda kukemutwala mu kibundi kiyampe mpata kyajingulwile. Abe ne bakwenu kemwafikile’ko, mulonda’nka byanena. Papo banwe ke mwenda mwiipangula pa bintu bipya bidi mu kino kibundi byokemwamwene. Banwe pa kumwipangula myanda imo, ino wapele kunena’yo kufika’nka ne byomufika’ko, ne nakampata pomwibimona. Kupwa, mubashilula kutulumuka bininge pa tunangu twa uno muntu, mwanda wemulombola bintu byomusakilwa kuyuka pa kitatyi kifwaninwe.

² Bene Kidishitu ba bine badi pamo’nka bwa bañenda. Tudi na kipyupyu kya kuyuka myanda mivule ya kibundi kipityile byonso, “kibundi kya byalwilo bya bine,” ke Bulopwe bwa Leza kadi. (Bah. 11:10) Kitatyi kyādi Yesu pano pa ntanda, aye mwine ye wādi mwendeji wa balondi bandi, wibatwala ku buyuki bwa mushike butala buno Bulopwe. Le wālondolwele ku bipangujo byabo byonso ne kwibalombola myanda yonso ya Bulopwe kipukwi? Mhm. Wānene amba: “Ngidi na bintu bingi bya kwimusapwila, inoko kemukokejapo kwibivwanija pano.” (Yoa. 16:12) Yesu byadi kalombwe utabukile bonso, kādipo ulundikila bana bandi ba bwanga buyuki bokebādipo babwanya kwivwana.

3, 4. (a) Le Yesu wāendelele namani kufundija bantu ba kikōkeji myanda itala Bulopwe bwa Leza? (b) Le i bika byotusa kubandaula mu uno shapita?

³ Yesu wānene binenwa bisonekelwe mu Yoano 16:12, mu bufuku bwandi bwa mfulo pano panshi. Lelo i muswelo’ka waādi wa kwendelela kufundija bana bandi ba bwanga myanda itala Bulopwe pa kupwa kwa lufu lwandi? Wākulupije batumibwa bandi amba: “Mushipiditu wa bubine, ukemuludika mu bubine bonso.” a (Yoa. 16:13) Tubwanya kulanga amba mushipiditu ujila i kalombwe ka mutyima mutūke. Yesu wingidijanga mushipiditu pa kufundija balondi bandi byobya byobasakilwa kuyuka pa Bulopwe bwa Leza—kadi’nka pa kitatyi kine kyobasakilwa kuyuka’byo.

⁴ Tutalei mushipiditu ujila wa Yehova mowāludikile bene Kidishitu ba bine bayuke bivule bitala Bulopwe. Dibajinji tusa kubandaula kwivwanija kwetu kutala pa kitatyi kyashilwile kuludika Bulopwe bwa Leza. Kupwa ke tuyuka kutambile  bantu bakaludika ne bakaludikwa na Bulopwe ne byobakulupile. Ne kadi, tusa kumona muswelo waivwanije senene balondi ba Yesu bintu bilombwa pa kukōkela ku Bulopwe.

5, 6. (a) Le Befundi ba Bible badi na mumweno’ka mubi utala pa kushimikwa kwa Bulopwe ne mwangulo? (b) Mwanda waka uno mumweno mubi keulombolapo amba Yesu kadipo uludika balondi bandi?

⁵ Monka motwekimwenine mu Shapita 2 wa dino dibuku, Befundi ba Bible bapityije myaka mivule batela amba, mwaka wa 1914 ukekala mwaka mukatampe mu kufikidila kwa bupolofeto bwa mu Bible. Inoko mu kitatyi’kya badi balanga amba kwikala’ko kwa Kidishitu kwashilwile mu 1874, ne amba washilwile kubikala mūlu mu 1878, ne amba Bulopwe bukāla miji mu Kweji 10, 1914. Kadi amba mwangulo wadi wa kutandabuka tamba mu 1874 kutūla ku 1914 ne kunana kitatyi kikakongakanibwa bashingwe māni bonso mūlu. Le ino milangwe mitupe ilombola amba Yesu kadipo uludika bantu ba kikōkeji na mushipiditu wandi ujila?

⁶ Nansha dimo! Vuluka monka kyelekejo kyetu kya ku ngalwilo. Le milangwe ya kwipejeja ne bukidi bwa kwipangwila bwa bañenda, bilombola amba kebadipo bakulupile bwino bwa mwendeji bwabo? Aa! Muswelo umo onka, nansha bantu ba Leza nabo byobepējejanga kyaba kimo kukimba kuyuka nshintulwilo ya mpango ya Yehova kumeso kwa mushipiditu ujila kwibaludikila ku buno bubine, i kimweke patōka amba Yesu wibaludikanga. O mwanda, bantu ba kikōkeji betabijanga na mutyima umo kulemununwa ne balemununanga mumweno wabo na kwityepeja.—Yak. 4:6.

7. Bantu ba Leza baeselwe na mwinya’ka wa ku mushipiditu?

⁷ Mu myaka yalondele 1919, bantu ba Leza baeselwe madyese mavule na kupebwa mwinya wa ku mushipiditu. (Tanga Mitōto 97:11.) Mu 1925, kwalupwilwe mu Kiteba kya Mulami kishinte kya kasekuseku kyadi na mutwe wa mwanda unena’mba “Kubutulwa kwa Muzo.” Kyaletele bukamoni kebupatanibwa bwa mu Bisonekwa amba Bulopwe bwa Meshiasa bwabutwilwe mu 1914, bwafikidija bupolofeto bwa mwana-mukaji wa Leza ubutula mwana mūlu, monka mokilembelwe mu Kusokwelwa shapita 12. b Kadi kishinte kyalombwele amba kupangwapangwa kwaikele pa bantu ba Yehova mu bula bwa myaka ya mavita’ya, i kiyukeno kimweke kilombola amba Satana wapangilwe mūlu ne kwelwa panshi, wadi na “bulobo bukatampe, pa kuyuka’mba udi na kakitatyi katyetye.”—Kus. 12:12.

8, 9. (a) Le Bulopwe bwa Leza bwaikele na kamweno’ka mwenda mafuku? (b) I bipangujo’ka byotusa kubandaula?

⁸ Le Bulopwe budi na mvubu’ka? Mu 1928 Kiteba kya Mulami kyashilwile kukomeneja amba buno Bulopwe budi na mvubu mikatampe kupita’ko kupandijibwa kwa muntu na kinkūlwa. Mwanda, Yehova ukasubula dijina dyandi, kubingija bubikadi bwandi ne kufikidija mpango yandi yonso itala bantu kupityila ku Bulopwe bwa Meshiasa.

⁹ Le i bāni bakaludika na Kidishitu mu buno Bulopwe? Le i bāni bakekala babikalwa ba buno Bulopwe? Ne i mwingilo’ka ufwaninwe kwingila balondi ba Kidishitu?

10. Le pa kala bantu ba Leza badi na mwivwanino’ka utala pa ba 144 000?

¹⁰ Makumi a myaka kumeso kwa 1914, bene Kidishitu ba bine baimvwanije amba, kudi balondi ba kikōkeji ba Kidishitu 144 000 bakabikala nandi mūlu. c Bano Befundi ba Bible bamwene amba kino kibalwa ke kya kyelekejopo ne amba kyashilwile kudingwa tamba mu myaka katwa kabajinji K.K.

11. Le bantu badi ba kubadilwa mu musongwa wa Kidishitu baendelele kuyuka namani mwingilo wabo wa pano panshi?

¹¹ Le pene’pa i bika binenwe kulonga boba bakabadilwa mu kabumbo ka musongwa wa Kidishitu pobakidi pano panshi? Bamwene amba Yesu wādi ukomeneja bininge mwingilo wa busapudi ne kwiukwatañanya na kitatyi kya mwangulo. (Mat. 9:37; Yoa. 4:35) Monka motwekimwenine mu Shapita 2, bamwene mu bula bwa myaka amba mwangulo wadi wa kwija myaka 40 ne kunana’o kitatyi kikabungilwa bashingwe māni mūlu. Inoko, mwingilo byowaendelele myaka 40 papo ke mipwe, nanshi padi pafwaninwe kutōkejibwa monka. Ino pano tubayuka amba kitatyi kya mwangulo kyashilwile mu 1914. Kyadi kitatyi kya kusansanya ñano na biyombo bityani, bene Kidishitu bashingwe māni ba kikōkeji na bene Kidishitu ba kwitela bitupu. Kitatyi kyabwene kya kuta mutyima ku kukongakenya pamo basheleshele’ko ba mu kabumbo ka mūlu!

12, 13. Le byelekejo bya Yesu bya bajike dikumi ne talenta bifikidilanga namani mu mafuku a mfulo?

¹² Tamba mu 1919, Kidishitu waendelele na kuludika umpika mukōkele ne mudyumuke ate mutyima ku mwingilo wa busapudi. Wāmupele uno mwingilo mu myaka katwa kabajinji. (Mat. 28:19, 20) Wālombwele ne ngikadilo ifwaninwe kwikala nayo balondi bandi bashingwe māni pa kusaka bavuije uno mwingilo. Namani? Wālombwele mu kyelekejo kyandi kya bajike amba, bashingwe māni badi bafwaninwe kwikala nyeke batengele, balanguke ku mushipiditu, shi basaka kufikila pa kitungo kyabo kya kutanwa ku masobo a butundaile mūlu, kitatyi kikatundaila Kidishitu “musongwa” wandi, ba 144 000. (Kus. 21:2) Ne kadi, mu kyelekejo kyandi kya talenta, Yesu wāfundije bengidi bandi bashingwe māni amba, bafwaninwe kwingila na kininga uno mwingilo wa busapudi waebapele.—Mat. 25:1-30.

¹³ Bashingwe māni belombwele bu badyumuke kadi ba kininga mu myaka katwa ishele kunyuma. Na bubine kutala  kukebapeja mpalo! Ino, le mwingilo mukatakata wa mwangulo wadi ufwaninwe’nka kwimanina pa kukongakanya bantu 144 000 ba kubikala na Kidishitu?

14, 15. Le i bisumpi’ka biná bisambīlwe’po mu Kifyame Kikatakata?

¹⁴ Bana-balume ne bana-bakaji ba kikōkeji badi na mēlu mpata a kuyuka “kibumbo kikatampe” (“bantu mulwi,” King James Version) batelelwe mu Kusokwelwa 7:9-14. Ke kya kutulumukapo, shi kumeso kwa Kidishitu kusokola kibumbo kikatampe, kwadi bivule byadi binenwa pa uno mwanda byadi bitupe na buno bubinebine bwivwanike, bupēla buno botuyukile ne botusenswe dyalelo.

¹⁵ Mu 1917, dibuku Kifyame Kikatakata dya mu Angele dyanene amba, kudi “bisumpi nansha bibumbo bibidi bya lupandilo lwa Mūlu, ne bisumpi nansha bibumbo bibidi bya lupandilo lwa pano panshi.” Le i bāni badi babundile bino bisumpi biná bya bantu badi na ino nkulupilo ya lupandilo mishileshile? Kibajinji kwadi bantu 144 000, ba kubikala na Kidishitu. Kya bubidi kyadi kibumbo kikatampe. Tamba kala, mulangwe wadi wa amba, i bene Kidishitu bonso ba dijina bitupu badi bakidi mu bipwilo byonso bya kine Kidishitu. Badi na lwitabijo mu ludingo kampanda, ino kelwadipo lukomo lwibakwasha bekale balulame. O mwanda badi bafwaninwe kupebwa kifuko kya munshi momwa mūlu. Kwadi mulangwe mukwabo utala kisumpi kya busatu kya pano pa ntanda kya “bakulutuba balēme”—bantu ba kikōkeji kimfwa, Abalahama, Mosesa, ne bakwabo—badi ba kwikala na lupusa pa kisumpi kya buná, ke ntanda ya bantu kadi.

16. Le i mwinya’ka wa ku mushipiditu wasokwelwe mu 1923 ne 1932?

¹⁶ Le mushipiditu ujila waludikīle namani balondi ba Kidishitu ku kuno kwivwanija kwivwanike kadi kupēla kotumwene na mvubu dyalelo? Webaludikile bityebitye, kupityila ku mikejima ya mwinya wa ku mushipiditu. Ku ngalwilo kwa mwaka 1923, Kiteba kya Mulami kyatele mutyima bininge pa kisumpi kekyadipo na lukulupilo lwa mūlu, kya ba kwikala pano pa ntanda mu umbikalo wa Kidishitu. Mu 1932, Kiteba kya Mulami kyesambīle pa Yonadaba (Yehonadaba) wēlungile kudi Yehu mulopwe mwine Isalela mushingwe māni, amukwashe mwanda wa kulwa na mutōtelo wa bubela. (2 Ba. 10:15-17) Kishinte kyanene amba, kwadi kibumbo kya bantu ba mu ano etu mafuku badi pamo bwa Yonadaba, kyabweja’ko amba Yehova wadi wa kusela kino kibumbo “kwikikūla mu malwa pa Amakedona” mwanda wa kikale pano panshi.

17. (a) Le i mwinya’ka wa ku mushipiditu wamunikile mu 1935? (b) Le bene Kidishitu ba kikōkeji batengelwe namani na mwivwanino mupya utala pa kibumbo kikatampe? (Tala kapango “ Nsangaji Mikatampe.”)

¹⁷ Mu 1935 kwamwekele mwinya mukatampe wa ku mushipiditu. Ku kitango kyalongelwe mu Washington, D.C., twajingulwile amba kibumbo kikatampe i kya bantu ba kwikala pano panshi, ke mikōko kadi ya mu lukindi lwa Yesu lwa mikōko ne bambuji. (Mat. 25:33-40) Bano bantu mulwi badi ba kubadilwa mu mikōko mikwabo yānene’po Yesu amba: “Ayo  nayo mfwaninwe kwiileta.” (Yoa. 10:16) Kitatyi kyanene muneni J. F. Rutherford, amba: “Boba bonso badi na lukulupilo lwa kwikala na būmi bwa nyeke pano pa ntanda bemane!” Kubwipi kwa kipindi kimo pa bibidi kya bemvwaniki kyaimana! Wanena monka amba: “Imanai! Banwe ba kibumbo kikatampe!” Ebiya bantu bavule baivwanija lukulupilo lwabo lwa mafuku a kumeso.

18. Le balondi ba Kidishitu batele mutyima namani ku mingilo, ne kwalupuka bika?

¹⁸ Tamba penepa, Kidishitu waludikile bantu bandi bate mutyima ku bukomo bwabo bwa kukongakanya bantu ba mu kibumbo kikatampe kikapita ne kupanda mu malwa makatampe. Ku ngalwilo, uno mwingilo wadi umweka bu uzakaja. Tutu Rutherford wanena amba: “Byadi bimweka amba ‘bano bantu mulwi’ kebasapo kuvudila’ko mpata.” Ino pano, tubamone muswelo wesela Yehova mwangulo tamba kitatyi’kya. Munshi mwa buludiki bwa Yesu ne mushipiditu ujila, bashingwe māni ne bapwani nabo “mikōko mikwabo,” abaikala monka mwēkilaile Yesu—“luombe lumo” bengila munshi mwa “mukumbi nandi umo.”

19. Le i muswelo’ka otubwanya netu kwingila mu kutandabula kibumbo kikatampe?

¹⁹ Bantu bavule ba kikōkeji bakekala bōmi nyeke mu paladisa pano pa ntanda, baludikwa na Kidishitu ne bantu 144 000 bakaludika nandi. Mwene i kisangaja mpata kumona muswelo uludikile Yesu bantu ba Leza ku luno lukulupilo lwa mu Bisonekwa lwivwanike lutala mafuku a kumeso? Bine tudi’po na dyese dya kupāna lukulupilo ku boba botutana mu mwingilo! Twikalei batakamane mungya bukomo bwetu bonso amba kibumbo kikatampe kyende kivudila’ko, na kutundula pakatampe pene diwi dya kutumbija dijina dya Yehova!—Tanga Luka 10:2.

20. Le bulongolodi bwa Satana bubundilwe na bitango’ka, ne kikōkeji kya bene Kidishitu kitalwa na uno mwanda namani?

²⁰ Padi penda pafundila’ko bantu Leza myanda itala Bulopwe, badi bafwaninwe kadi ne kwivwanija senene bilombwa pa kukōkela ku buno buludiki bwa mūlu. Pa uno mwanda, Kiteba kya Mulami kyanene mu 1922 amba kudi malongolodi abidi engila, bumo i bwa Yehova, bukwabo i bwa Satana, bwa Satana bubundilwe na bitango bya busunga, bya bipwilo ne bya politike. Boba bakōkele ku Bulopwe bwa Leza bwendejibwa na Kidishitu kebafwaninwepo kulamuka’ko na kwikuja mu kipindi nansha kimo kya bulongolodi bwa Satana. (2 Ko. 6:17) Le ko kunena namani?

21. (a) Le umpika mukōkele udyumunanga namani bantu ba Leza ku myanda ya busunga bukatampe? (b) Le Kiteba kya Mulami kya mu 1963, kyanene bika pa “Babiloni Mukatampe”?

²¹ Bidibwa bya ku mushipiditu bitamba kudi umpika mukōkele bilombolanga nyeke patōka disubi didi mu busunga bukatampe ne kudyumuna bantu ba Leza baleke kwikuja mu ludindi lwa kuswa bya bupeta. (Mat. 6:24) Mo monka, kadi mabuku etu alombolanga kyaba ne kyaba bipwilo mobikadile mu bulongolodi bwa Satana. Kiteba kya Mulami kya mu 1963 kyanene amba, “Babiloni Mukatampe” kelekejangapo’nka bipwilo bya kine Kidishitu ino i umbikalo onso wa bipwilo bya bubela. O mwanda’nka na motusa kwikimwena mu  dino dibuku, mu Shapita 10, bantu ba Leza mu matanda onso ne bibidiji byonso i bakwashibwe ‘kutamba’mo’ ne kwisubula ku bisela byonso bya bipwilo bya bubela.—Kus. 18:2, 4.

22. Mu bula bwa Divita I dya Ntanda, le bantu ba Leza bavule baivwanije namani musoñanya udi mu Loma 13:1?

²² Le tunena bika pa kitango kya politike kibadilwa mu bulongolodi bwa Satana? Le bene Kidishitu ba bine babwanya kwikuja mu mavita ne mu ñuma ya mizo? Mu bula bwa Divita I dya Ntanda, Befundi ba Bible baivwanije amba balondi ba Kidishitu kebafwaninwepo kwipaya bantu-nabo. (Mat. 26:52) Inoko ku bavule badi balanga amba, musoñanya udi mu Loma 13:1 wa kukōkela “balupusa batabukile bukatampe” ushintulula kutwela mu busola, kuvwala bisandi bya basola ne kusela mata, ino pa kyaba kya kwasa muntu, bela’ko masashi mūlu.

23, 24. Le twaivwanije namani Loma 13:1 mu bula bwa Divita II dya Ntanda, ne balondi ba Kidishitu baludikīlwe ku mumweno’ka mupotoloke?

²³ Paponene Divita II dya Ntanda mu 1939, Kiteba kya Mulami kyesambile pa kubulwa kwikuja mu politike. Kishinte kyalombwele patōkelela amba bene Kidishitu kebadipo bafwaninwe kwikuja mu mavita ne mu ñuma ya mizo idi mu ino ntanda ya Satana. Bine buno bulombodi bwafikile pa kitatyi kifwaninwe! O mwanda balondi ba Kidishitu bakingilwe ku kumwanga mashi kubikubi kwatwele mizo mu dino divita. Tamba mu 1929, mabuku etu alombwele amba, ba lupusa batabukile bukatampe batelelwe mu Loma 13:1 ke balopwepo ba ntanda, ino i Yehova ne Yesu. Pano padi pakisakilwa kadi nshintulwilo mikwabo mimvwanike.

 ²⁴ Mu 1962, mushipiditu ujila waludikile balondi ba Kidishitu kulemununa uno mulangilo kitatyi kyalupwilwe bishinte bīsambila pa Loma 13:1-7 mu Kiteba kya Mulami kya 15 Kweji 11, ne kya 1 Kweji 12. Mfulo mfulō bantu ba Leza bajingulula musoñanya wa kukōkela kwa mu ludingo kampanda kwēsambīle’po Yesu mu binenwa byandi kebidi mwa kwidilwa bya amba: “Futai bintu bya Kesala kudi Kesala, ino bintu bya Leza nabyo kudi Leza.” (Luka 20:25) Bene Kidishitu ba bine pano abaimvwanija amba ba lupusa batabukile bukatampe i balopwe ba ino ntanda ne amba bene Kidishitu bafwaninwe kwibakōkela. Ino kuno kukōkela i kwa mu ludingo kampanda. Shi ba lupusa abetunena kuleka kukōkela Yehova Leza, tulondololanga na mwānenene balondi amba: “Tufwaninwe kukōkela Leza bu mulopwe kupita’ko bantu.” (Bil. 5:29) Mu Shapita 13 ne 14 wa dino dibuku, tusa kwifunda bivule bitala pa muswelo walondele bantu ba Leza musoñanya wa kuleka kwikuja mu ino ntanda.

25. Mwanda waka usangedile buludiki bwa mushipiditu ujila mu kwivwanija Bulopwe bwa Leza?

²⁵ Yuka amba pano ke myaka katwa ne kupita ifundijibwa balondi bonso ba Kidishitu myanda itala Bulopwe. Twajingulwile kitatyi kyashimikilwe Bulopwe bwa Leza mūlu ne mvubu yabo. Twi bemvwanije nkulupilo ibidi ipēlwe bantu ba kikōkeji, lwa mūlu ne lwa pano panshi. Kadi tuyukile mwa kulombwela kikōkeji ku Bulopwe bwa Leza, koku tukōkele mu ludingo kampanda ba lupusa ba ino ntanda. Wiipangule amba, ‘Le nadi wa kuyuka namani bubine bwa kamweno shi Yesu Kidishitu kaludikilepo umpika mukōkele pano panshi ajingulule’bo ne kufundija’bo?’ Bine tudi na dyese dya kuludikwa na Kidishitu ne mushipiditu ujila!