1, 2. Na lege wa Jésus ayeke biani mbeni wafango lege so ayeke na ndara?

TARA ti bâ so mo yeke na popo ti ambeni touriste so mbeni zo ayeke tambela ti fa yâ ti mbeni pendere gbata na ala. Ade ala bâ gbata ni so lâ oko ape, tongaso ala kue adengi mê ti ala gi na mbage ti zo ni so. Na ambeni ngoi, ala kpe hio ala hunda tënë na lo na ndo ti ambeni ndo so ade ala bâ ni ape. Me tongana ala hunda tënë na lo, lo zi yanga ape juska ala si na ndo ni so awe si, lo sara tongaso fani mingi. Na ngoi so vizite ni ayeke gue, mo ga ti bâ so lo yeke biani zo ti ndara ndali ti so ye so mo ye ti hinga ni, lo fa ni na mo tâ gi na ngoi so mo yeke na bezoin ni.

² E lingbi ti haka dutingo ti awakua ti Jéhovah na ti atouriste so. E ye mingi ti hinga ye na ndo ti pendere “gbata so tâ gere ni ayeke dä”, gbata ni so ayeke Royaume ti Nzapa (aHéb. 11:10). Tongana Jésus ayeke lani na sese, lo wani lo fa lege na adisciple ti lo ti hinga atënë so andu Royaume ni. Eskê Jésus akiri lani tënë na atënë kue so adisciple ahunda na lo na ndo ti Royaume ni? Ên-ën. Lo tene na ala, lo tene: “Mbi yeke na aye mingi ti tene na ala, me ala lingbi ti gbu nda ni fadeso pëpe.” (Jean 16:12). Teti so Jésus ayeke mbeni wafango lege so ayeke na ndara mingi ahon azo kue, lâ oko pëpe lo fa na ala ambeni tënë so ayeke duti ngangu na ala ti mä yâ ni.

3, 4. (a) Tongana nyen la Jésus angbâ lakue ti fa ye na adisciple ti lo na ndo ti Royaume ti Nzapa? (b) E yeke bâ tënë wa na yâ ti chapitre so?

³ Tënë so ayeke na Jean 16:12 so, Jésus atene ni lani na ndangba bï ti fini ti lo tongana zo na sese. Me so lo kui awe so, lo yeke ngbâ ti fa ye na awakua ti Jéhovah na ndo ti Royaume ti Nzapa ni tongana nyen? Lo dë lani bê ti abazengele ti lo, lo tene: “Yingo ti tâ tënë, fade lo yeke fa lege na ala na yâ ti tâ tënë kue.” (Jean 16:13). Biani, yingo vulu ayeke tongana mbeni wafango lege so akanga bê ti lo mingi. Jésus asara kua na yingo vulu ti fa ye kue so lo ye ti tene adisciple ti lo ahinga na ndo ti Royaume ni gi na ngoi so ala yeke na bezoin ti hinga ni.

⁴ Zia e bâ tongana nyen yingo vulu ti Jéhovah ayeke fa lege na atâ Chrétien ti hinga atënë mingi na ndo ti Royaume ti Nzapa. Kozoni, e yeke bâ ye so e hinga lani na ndo ti ngoi so Royaume ti Nzapa akomanse kua. Na pekoni, e yeke bâ tënë na ndo ti azo so ayeke komande na yâ ti Royaume ni, azo so ayeke  duti ande na gbe ti Royaume ni nga na beku so ala yeke na ni. Na nda ni, e yeke bâ tongana nyen la adisciple ti Jésus akiri ahinga mbilimbili ye so mungo mbage ti Royaume ni aye ti tene.

5, 6. (a) A-Wamandango Bible atene lani nyen na ndo ti ngoi so Christ ayeke komanse ti komande nga na ngoi ti kongo lê ti kobe ni? (b) So ala mä lani yâ ti atënë so nzoni ape, a ye ti tene so Jésus ayeke fa lani lege na ala pëpe?

⁵ Tongana ti so e bâ na Chapitre 2 ti buku so, angu mingi kozoni, aWamandango Bible atene so ngu 1914 ayeke duti ande mbeni ngu so ayeke nde mingi, so na yâ ni, ambeni tënë ti aprophétie ti Bible ayeke ga tâ tënë dä. Me, ala pensé so ngoi so Christ ayeke duti dä ato nda ni lani na ngu 1874, nga lo komanse ti komande na yayu kâ na ngu 1878, me kozo ti si na octobre ti ngu 1914, lo yeke wara komandema ni kue pëpe. Nga, ala pensé so kua ti kongo lê ti kobe ni ayeke to nda ni na ngu 1874 ti si na ngu 1914, na a yeke hunzi na ngoi so a yeke bungbi na yayu aChrétien so ayeke na beku ni so. Ala mä lani yâ ti atënë so nzoni ape, me so aye ti tene so Jésus ayeke sara kua pëpe na yingo vulu ti fa lege na awakua be-ta-zo so?

⁶ Ên-ën, tënë ni ayeke tongaso pëpe. Zia e kiri na ndo ti tapande ti atouriste so. So ala kpe fade hio ala hunda tënë na zo ti fango yâ ti gbata ni na ala so, a ye ti fa so lo hinga ti fa lege na ala pëpe? Ên-ën. Legeoko nga, ngoi na ngoi, awakua ti Jéhovah aye ti hinga ambeni tënë na ndo ti ye so Jéhovah aye ti sara kozo ti tene ngoi so yingo vulu ayeke fa ni na ala asi. Me atâa so kue, Jésus ayeke fa lege na ala. Atâ wakua ti Jéhovah so aduti lani nduru ti zia si lo kiri na ala na nzoni lege, nga ala sara tere ti ala kete na ala changé bango ndo ti ala.​—Jacq. 4:6.

7. Mbeni tënë wa ti Bible a kiri a zi ndani na awakua ti Jéhovah?

⁷ Na yâ ti angu so aga na peko ti ngu 1919, a kiri a za lumière na ndo ti ambeni tënë ti Bible nzoni mingi na ala. (Diko Psaume 97:11.) Na tapande, na ngu 1925, a sigigi na mbeni article na yâ ti Tour ti Ba Ndo so mama-tene ni atene: “A dü mbeni mara.” Na yâ ni, a fa so Bible afa polele so a dü Royaume ti Nzapa na ngu 1914, ti gue oko na tënë ti prophétie ti Apocalypse chapitre 12, so a sara tënë ti mbeni wali so ayeke na yayu si lo dü mbeni molenge. * Article ni atene polele so aye ti ngangu nga na akpale so asi na awakua ti Jéhovah na ngoi ti bira so ahon, afa so a bi lani Satan na ngoi ni so na sese awe na “lo yeke na kota ngonzo, teti lo hinga so lo yeke na ngoi mingi pëpe.”​—Apoc. 12:12.

8, 9. (a) Tënë ti Royaume ti Nzapa ayeke kota ahon tënë wa? (b) Ahundango ndo wa la e yeke sara tënë na ndo ni?

⁸ Tënë ti Royaume ni ayeke kota mingi ahon mbeni tënë. Tënë wa? Na ngu 1928, Tour ti Ba Ndo ato nda ti fa so tënë ti Royaume ti Nzapa ayeke kota mingi ahon tënë ti salut so azo ayeke wara ndali ti sandaga ti Christ. A yeke na lege ti Royaume so Christ ayeke duti gbia ni si Jéhovah ayeke sara si iri ti lo aga nzoni-kue. Lo yeke fa droit ti lo ti komande dunia kue na ti sara ye so lo ye ti sara ndali ti azo.

⁹ Me, azo wa la ayeke komande ande na tere ti Christ? Azo wa la ayeke duti ande na ndo ti sese na gbe ti Royaume ni? Nga, kua wa la adisciple ti Christ adoit ti mû tere ti ala kue ti sara ni?

10. Tënë wa la, angu mingi kozo, awakua ti Jéhovah ahinga na ndo ti azo 144 000?

¹⁰ Angu mingi kozo na ngu 1914, atâ Chrétien ahinga so a yeke adisciple ti Christ 144 000 si ayeke gue na yayu ti komande legeoko na lo. * Ala bâ so wungo ni so ayeke na lege ti fä pëpe, na so a komanse ti soro azo ni na ngoi ti abazengele.

11. Nyen la azo so a soro ala ti gue na yayu ahinga lani na ndo ti kua so a mû na ala ti sara?

¹¹ Me, na ngoi so azo so a soro ala ti gue na yayu angbâ na sese, kua wa la ala doit ti sara? Ala ga ti hinga so Jésus agboto lê lani mingi na ndo ti kua ti fango tënë so lo haka ni na ngoi ti kongo lê ti kobe (Mat. 9:37; Jean 4:35). Tongana ti so e bâ na Chapitre 2 ti buku so, na mbeni ngoi, ala pensé ti ala atene ngoi ti kongo lê ti kobe ni ayeke ninga ngu 40, na a yeke hunzi na ngoi so a yeke bungbi na yayu aChrétien so a soro ala. Ye oko, ndali ti so kua ni aninga ahon ngu 40, a yeke nzoni a kiri a fa nda ti tënë so nzoni. Laso, e hinga so kusala ti kongo lê ti kobe ni ato nda ni na ngu 1914. A yeke na ngoi ni so si a kangbi popo ti ablé (atâ wakua ti Jéhovah) na asioni pere (aChrétien ti wataka). Fadeso, ngoi alingbi awe ti tene a gboto lê ti azo na ndo ti bungbingo tanga ti ala so ayeke na beku ti gue na yayu me so ala ngbâ na ndo ti sese.

12, 13. Tongana nyen la atoli so Jésus afa na ndo ti amasia bale-oko nga na atalent aga tâ tënë na alango ti nda ni so?

¹² Ti londo na ngu 1919 ti ga na ni, Christ angbâ lakue ti fa lege na ngbâa be-ta-zo ti zia kusala ti fango tënë na kozo ndo. Lo sara tënë ti kua so na ngoi ti akozo Chrétien (Mat. 28:19, 20). Lo fa nga aye so adisciple ti lo, so a soro ala ti gue na yayu, alingbi ti sara ti sara kua so. Lo fa ni tongana nyen? Na lege ti toli ti amasia bale-oko, lo fa so gi tongana aChrétien so a soro ala ti gue na yayu azia lê ti ala angbâ na zingo ni, nga ala lango pëpe na lege ti yingo si ala lingbi ti wara futa ti ala. Futa ni so ayeke ti duti na yâ ti kota matanga ti mariage na yayu, ngoi so Christ ayeke sara mariage na “wali” ti lo ni so ayeke azo 144 000 (Apoc. 21:2). Nga, na yâ ti toli ti atalent, Jésus afa so kua ti fango tënë so lo zia ni na maboko ti adisciple ti lo, so a soro ala ti gue na yayu, a lingbi ala sara ni na ngangu ti ala kue.​—Mat. 25:1-30.

¹³ Na yâ ti angu mingi so ahon, aChrétien so a soro ala ti gue na yayu afa so ala yeke lango pëpe nga ala sara kua ti fango tënë  na ngangu ti ala kue. So ala lango ape so, ala yeke bâ nzoni na pekoni. Me, kota kua ti fango tënë ni so angbâ gi na ndo ti tënë ti bungbingo azo 144 000 so ayeke komande legeoko na Jésus awe?

14, 15. Agroupe osio wa la a sara tënë ni na yâ ti buku Le mystère accompli?

¹⁴ A sara angu mingi awe la awakua ti Jéhovah ayeke gi ti hinga ye na ndo ti “azo mingi mingi” so a sara tënë ti ala na Apocalypse 7:9-14. Me, kozo ti tene ngoi alingbi ti tene Christ afa azo wa mbilimbili la ayeke “azo mingi mingi” ni so, mingi ti atënë so a fa lani na ndo ti ala ayeke tâ nde mingi na atâ tënë so e hinga ni laso na so e ye ni. Atâ tënë ni so ayeke polele nga ayeke ngangu pëpe ti mä yâ ni.

¹⁵ Na ngu 1917, buku Le mystère accompli afa so a yeke wara “agroupe ti azo use so ayeke wara salut na yayu nga agroupe ti azo use so ayeke wara salut na ndo ti sese.” Me, azo wa la ayeke na yâ ti agroupe osio so beku ti ala ayeke nde nde so? Kozo groupe ni ayeke ti azo 144 000 so ayeke komande na tere ti Christ. Use groupe ni ayeke ti “azo mingi mingi”. Na ngoi ni kâ, awakua ti Jéhovah apensé so “azo mingi mingi” ni so ayeke aChrétien ti yanga so ahinga tâ tënë awe me so angbâ lani na yâ ti a-eglize ti ala. Ala yeke na mabe kamême me mabe ni akpengba nzoni pëpe ti mû maboko na ala ti mû mbage ti bungbi ti Jéhovah. Tongaso, ala yeke wara fini na yayu me ala yeke duti na gbe ti azo ti kozo groupe ni. Ota groupe ni, so ayeke ti lo na ndo ti sese ge, ayeke “awakua ti Nzapa ti ngoi ti giriri so alingbi biani ti wara salut”. A yeke azo tongana Abraham, Moïse nga na ambeni wakua ti Jéhovah ti ândö, ala la ayeke na komandema na ndo ti azo ti osio groupe ni na sese ge, so ayeke azo ti dunia so.

16. Atënë wa ti Bible a zi ndani na ngu 1923 nga na ngu 1932?

¹⁶ Me, tongana nyen la yingo vulu afa lege na adisciple ti Christ ti hinga tâ tënë so e ye ni mingi laso? Ala hinga ni yeke na yeke na lege ti ambeni tënë ti Bible so a zi ndani na ala na peko ti tere. Gi na ngu 1923, Tour ti Ba Ndo asara tënë ti mbeni groupe so ayeke wara fini na yayu pëpe me na ndo ti sese na gbe ti komandema ti Christ. Na ngu 1932, mbeni article ti Tour ti Ba Ndo asara tënë na ndo ti Jonadab so amû maboko lani na Jéhu, gbia so Jéhovah asoro lo ti futi vorongo ti wataka (2 aGbia 10:15-17). Article ni atene so mbeni groupe ti azo ayeke dä na ngoi ti e so a haka ala na Jonadab. Article ni akiri atene so Jéhovah ayeke zi azo ti groupe so na yâ ti “kota ye so ayeke si na Harmaguédon” ti duti na ndo ti sese ge.

17. (a) Na ngu 1935, mbeni kota tënë ti Bible wa a zi ndani na awakua ti Jéhovah? (b) Na ngoi so awakua ti Jéhovah ahinga tënë na ndo ti azo mingi mingi so, bê ti ala ayeke tongana nyen? (Bâ encadré “ Bê ti mingi ti aita adë.”)

¹⁷ Na ngu 1935, a kiri a za lumière na ndo ti tënë so. Na ngoi ti mbeni kota bungbi na Washington, D.C., a fa so azo mingi mingi so ayeke na beku ti wara fini na ndo ti sese, na a yeke ala la Jésus asara tënë ti ala lani na yâ ti toli ti angasangbaga na angasa (Mat. 25:33-40). Azo mingi mingi ni ayeke na popo ti “ambeni ngasangbaga” so Jésus asara tënë na ndo ti ala, lo tene:  “A lingbi mbi ga na ala so nga.” (Jean 10:16). Tongana Ita Joseph Rutherford, so ayeke mû lani diskur ni, atisa azo so aga, lo tene: “Zia azo kue so ayeke na beku ti wara fini ti lakue lakue na ndo ti sese alondo aluti na nduzu”, mo ye ti bâ, gbâ ti azo alondo. Tongana lo bâ ala, lo tene: “Bâ azo mingi mingi ni la!” Tere ti mingi ti ala anzere ti hinga fadeso beku ti ala.

18. Adisciple ti Christ azia lani lê ti ala kue na ndo ti nyen? Jéhovah airi tënë nzoni na ndo ni?

¹⁸ Ngbene ye na ngoi ni so, Christ ayeke fa lege na awakua ti Jéhovah ti zia lê ti ala kue na ndo ti kua ti bungbingo azo mingi mingi so, ti tene ala sö fini ti ala na ngoi ti kota ye ti vundu. Na tongo nda ni, a bâ so wungo ti azo ni so ayeke mingi ape. Même Ita Rutherford atene mbeni lâ, a tene: “Mbi bâ so ‘azo mingi mingi ni’ so ayeke duti ande mingi ape.” Me fadeso e hinga tongana nyen la ngbene ye kâ Jéhovah airi tënë nzoni na ndo ti kua ti bungbingo azo so. Na gbe ti fango lege ti Jésus nga na ti yingo vulu, aChrétien so a soro ala ti gue na yayu wala akamarade ti ala, “ambeni ngasangbaga”, aga “kundu oko” tongana ti so Jésus asara tënë ni lani, na ala yeke sara kua na gbe ti “berger oko.”

19. Tongana nyen la e kue e lingbi ti mû mbage na yâ ti kua ti bungbingo azo mingi mingi so?

¹⁹ Mingi ti azo so ayeke be-ta-zo na Jéhovah ayeke wara ande fini ti lakue lakue na yâ ti paradis na ndo ti sese ge, nga Jésus na azo 144 000 la ayeke komande na ndo ti ala. A nzere na e biani ti bâ tongana nyen la Christ afa lege lani na awakua ti Jéhovah ti hinga tâ tënë so ayeke polele na ndo ti pendere beku so Bible afa ni. A yeke biani mbeni kota pasa ti tene e nga e fa tënë ti beku ni so na azo na fango tënë. Ni la, tongana dutingo ti e amû lege na e, zia e sara kue ti fa tënë lakue si wungo ti azo mingi mingi so angbâ gi ti gue na li ni, ti tene iri ti Jéhovah awara gonda mingi.​—Diko Luc 10:2.

20. Aye wa la ayeke na yâ ti bungbi ti Satan? Aye ni so andu mungo mbage ti Royaume ni tongana nyen?

²⁰ Na ngoi so awakua ti Jéhovah angbâ lakue ti manda ye na ndo ti Royaume ni, ala yeke gi nga ti hinga ambeni ye mbilimbili na ndo ti mungo mbage ti gouvernement ti Nzapa. Tongaso, na ngu 1922, Tour ti Ba Ndo afa so abungbi ayeke use, bungbi ti Jéhovah na bungbi ti Satan. Na yâ ti bungbi ti Satan ni, mo yeke wara alege ti dengo buze, abungbi ti vorongo nzapa nga na abungbi ti poroso. Azo kue so amû mbage ti Royaume ti Nzapa so Christ ayeke Gbia ni, ala yeke yôro tere ti ala oko pëpe na yâ ti aye so andu bungbi ti Satan (2 aCor. 6:17) So aye ti tene nyen la?

21. (a) Aye wa la ngbâa be-ta-zo ayeke fa ni na e na ndo ti tënë ti dengo buze ti dunia so? (b) Na ngu 1963, tënë wa la Tour ti Ba Ndo afa polele na ndo ti “Babylone, Ngangu Gbata”?

²¹ Kobe ti yingo so e yeke wara ni na maboko ti ngbâa be-ta-zo ayeke fa na e lakue so aye ti sioni ayeke na yâ ti alege ti dengo buze ti dunia so, nga a gboto mê ti e ti tomba peko ti aye ti sese so pëpe (Mat. 6:24). Nga, ambeti ti e ayeke sigigi lakue na nda ti abungbi ti vorongo nzapa so ayeke na yâ ti bungbi ti Satan. Na ngu 1963, Tour ti Ba Ndo atene polele so “Babylone, Ngangu gbata” aye gi ti sara tënë ti a-eglize pëpe me aye nga ti sara tënë ti abungbi ti vorongo nzapa ti wataka ti dunia so kue. Na Chapitre 10 ti buku so, e yeke bâ ande tongana nyen la a mû lege lani na azo  ti akodoro nde nde ti “sigigi na yâ ti gbata” so na lege so ala fâ akamba ti afango ye ti wataka kue na tere ti ala.​—Apoc. 18:2, 4.

22. Na ngoi ti Kozo Bira so Amû Sese Kue, awakua ti Jéhovah mingi apensé nyen na ndo ti aRomain 13:⁠1?

²² Ka ti abungbi ti poroso ayeke tongana nyen? Atâ Chrétien alingbi ti yôro tere ti ala na yâ ti abira? Na ngoi ti Kozo Bira so Amû Sese Kue, aWamandango Bible ahinga so adisciple ti Christ ayeke mû tere ti ala na tënë ti fango zo pëpe (Mat. 26:52). Me, mingi ti ala apensé atene tënë so a wara ni na aRomain 13:1, so a hunda ti woko tere na gbe ti “akota zo ti komande” so, aye ti tene so ala lingbi ti gue ti sara kua ti turugu, ti yü bongo ni na ti gbu ngombe. Me, tongana a hunda na ala ti fâ awato ti ala, ala yeke pika ngombe ni gi na yâ ti pupu tongaso.

23, 24. A si na ngoi ti Use Bira so Amû Sese Kue, awakua ti Jéhovah amä yâ ti versê ti aRomain 13:1 so tongana nyen? (b) Christ afa lege na adisciple ti lo ti kiri ti hinga nda ti tënë ni so nzoni tongana nyen?

²³ Gi na ngoi so Use Bira so Amû Sese Kue asungba na ngu 1939, mbeni article ti Tour ti Ba Ndo akiri ahasa yâ ti tënë ti dutingo nde na aye ti dunia ti Satan so. Article ni atene polele so aChrétien ayeke yôro tere ti ala oko pëpe na yâ ti abira ti dunia ti Satan so. So tâ pendere fango lege la asi tâ na ngoi ni so! Ye so abata lani adisciple ti Christ si ala yôro tere ti ala pëpe na yâ ti tënë ti mênë ti azo kutu mingi so atuku na ngoi ti bira so. Ye oko, a to nda ni lani na ngu 1929, ambeti ti e atene nga atene so akota zo ti komande, so a sara tënë ti ala na aRomain 13:1, ayeke agbia ti dunia so pëpe, me a yeke Jéhovah na Jésus. A yeke nzoni a vuru lê ti tënë ni so lani nzoni si.

²⁴ Yingo vulu afa lani lege na adisciple ti Christ ti leke yâ ti tënë so nzoni na ngu 1962, na ngoi so ambeni article ahasa yâ  ti tënë ti aRomain 13:1-7 na yâ ti Tour ti Ba Ndo ti lango 15 ti novembre nga na ti lango 1 ti décembre na Anglais. Awakua ti Jéhovah aga ti hinga so ala yeke mä yanga ti azo ti komande ni gi na yâ ti ambeni ye, ti gue oko na tënë so Jésus atene so azo ahinga ni mingi. Lo tene: “Ala kiri na César aye so ayeke ti César, me na Nzapa aye so ayeke ti Nzapa.” (Luc 20:25). Atâ Chrétien ahinga fadeso awe so akota zo ti komande ni ayeke ala ti dunia so, na a lingbi adisciple ti Christ awoko tere na gbe ti ala. Me, a yeke na yâ ti aye kue pëpe. Tongana azo ti komande ti dunia so ahunda na e ti ke yanga ti Jéhovah Nzapa, e yeke kiri tënë na ala gi tongana ti so abazengele atene ândö, a tene: “A lingbi e mä yanga ti Nzapa, so ayeke mokonzi, ahon ti mä azo.” (Kus. 5:29) Na Chapitre 13 nga na 14 ti buku so, fade e yeke manda ambeni tënë mingi na ndo ti aye so awakua ti Jéhovah asara ti fa so ala duti nde na dunia ti Satan.

25. Tongana mo bâ tongana nyen la yingo vulu amû maboko na e ti mä yâ ti atënë so andu Royaume ti Nzapa, a sara nyen na bê ti mo?

²⁵ Bâ gi aye so kue a fa na adisciple ti Christ na yâ ti angu mingi so ahon so ma! A fa na e lawa la Royaume ti Nzapa akomanse ti sara kua nga tongana nyen la tënë ti Royaume ni so ayeke kota mingi. E hinga tënë mbilimbili na ndo ti abeku use so ayeke na gbele awakua be-ta-zo ti Jéhovah, beku ti warango fini na yayu nga na ti warango fini na ndo ti sese. Nga, e bâ tongana nyen la e lingbi ti fa so e mû mbage ti Royaume ti Nzapa nga juska ndo wa la e lingbi ti woko tere ti e na gbe ti akota zo ti dunia so. Fadeso, hunda tere ti mo na tënë so: ‘Tongana Jésus afa lani lege pëpe na ngbâa be-ta-zo, so ayeke na ndo ti sese ge, ti mä yâ ti apendere tâ tënë so, ka mbi yeke hinga ni laso si mbi fa ni na ambeni zo?’ E yeke biani na kota pasa ti tene Christ na yingo vulu si afa lege na e!