Enda bua kuleshe mianda i muanka

Enda bua kuleshe kashibo ka mianda i muanka

CHAPITRE 5

Nfumu batuusha etaata pabitale Bufumu

Nfumu batuusha etaata pabitale Bufumu

AKISAMBILA UNO SHAPITRE

Bafubi b’Efile Mukulu abauku bya binyibinyi pabitale Bufumu, bakunkushi baabo na bantu babukamunu, mpa na akitungu bwa kushaala balamate ku bwanka

1, 2. Mushindo kinyi uleshe Yesu shi nyi mukunkushi sha binangu?

BANDA kupwandjikisha shi nukwete kwenda na muntu kampanda enukunkusha bwanudya nkatala kibundji kimune kibuwa. Nyi mmusango wenu wa kumpala wa kufika mu kino kibundji, byabya nwi batuule lukulupilo looso mwi yawa enukunkusha na kyooso kyamba. Ingi nsaa, obe na ben’obe banudi bafikye nabo bwa kutala kino kibundji nukwete kukema pa kumona bingi bintu bi mu kino kibundji byanushabandile kumona. Kadi, panwipusha yawa kwete kwinukunkusha, apele kwinulungula ingi myanda itale byabya bintu mpa na nsaa yanufiki pabidi bwa kwibimona. Kunyima, anukeme pabitale binangu byadi nabyo, mwanda benulungula myanda yanudi nayo lukalo nka pa nsaa ilombane.

2 Beena Kidishitu ba binyibinyi be nka bi bano bantu bafikye mu kutala kibundji kampanda. Twi na muloo wa kuuka myanda itale kibundji kikile bibundji byooso, “kibalo ki na bibangilo bi bukopo,” Bufumu bw’Efile Mukulu. (Eb. 11:10, EEM) Pabaadi pa nsenga, Yesu baadi mukunkushe balongi baaye aye nabeene, aye nkwibapa kiukilo kikile bukata pabitale Bufumu. Baadi mwaluule nkonko yaabo yooso na kwibalungula myanda yooso itale Bufumu musango umune su? Nya. Bambile shi: ‘Ne na myanda i bungi ya kwinulungula; anka tanwibalombeene kwiyoobesha binobino nya.’ (Yo. 16:12, Kilombeno kipya 2009) Bu byaadi mukunkushi sha binangu bikile, Yesu tabaadi mutentekye balongi baaye bushito bwa kiukilo kya myanda yabashi belumbuule bwa kupusha nya.

3 Yesu besambile mayi e mu Yowano 16:12 mu bufuku bwaaye bwa nfudiilo na muwa pa nsenga. Kunyima kwa lufu lwaaye, mushindo kinyi ubaadi mutungunukye na kulongyesha bafubi baaye basha kululama pabitale Bufumu bw’Efile Mukulu? Baadi mushinkamiishe batumibwa baaye shi: ‘Kikudi ky’eyendo, akikenukunkusha mwiyendo dyooso.’ * (Yo. 16:13, Kilombeno kipya 2009) Twi balombeene kupwandjikisha kikudi kiselele na uno muntu akunkusha bantu na lwishinko looso. Ku bukwashi bwa kikudi kiselele, Yesu alongyeshaa balongi baaye myanda yooso itale Bufumu bw’Efile Mukulu​—pa nsaa ayitungu shi beyiukye.

3, 4. (a) Mushindo kinyi ubaadi Yesu mutungunukye na kulongyesha bafubi baaye basha kululama pabitale Bufumu bw’Efile Mukulu? (b) Nkinyi kyatukyebe kutaluula mu uno shapitre?

4 Tubande kutala mushindo wi kikudi kya Yehowa nkikunkushe beena Kidishitu baasha kululama bwa kupeta kiukilo kikata pabitale Bufumu. Kya kumpala, atukyebe kutaluula mushindo watudi bafikye mu kupusha nsaa ibangye kumunana Bufumu bw’Efile Mukulu. Akupu, atukyebe kumona mushindo watudi bafikye mu kuuka baaba abekala bakunkushi ba mu Bufumu na bantu babakamunu mpa na lukulupilo lwabadi nalo kwi bino bisaka bibidi. Ku nfudiilo, atukyebe kutaluula mushindo upete balongi ba Kidishitu mpushisho ebuwa a akitungu kukita bwa kushaala balamate ku Bufumu.

Kushinguula kwa kipwa ki na muulo ukata

5, 6. (a) Balongi ba Bible abaadi na mweneno kinyi e bubi pabitale kutuula kwa Bufumu na kipungo kya kuumbula? (b) Bwakinyi tatwi balombene kwamba shi kukutwa kwabo kwa mpushisho ebuwa mu ino myanda takulesha shi Yesu tabaadi akunkusha balongi baaye?

5 Bu byatumwene mu Shapitre 2 a uno mukanda, munda mwa bipwa makumi, Balongi ba Bible abaadi baleshe shi 1914 nkipwa kikata mu kulombana kwa matemuki a mu Bible. Sunga mbyabya, mu aa mafuku abaadi abapwandjikisha shi kipungo kya kwikala kwa Kidishitu kibabangile mu 1874, na shi babangile kumunana mwiyilu mu 1878, na dingi shi Bufumu t’abushaala kalolo kumpala kwa mweshi w’Ekumi 1914 nya. Abaadi dingi abapwandjikisha shi kipungo kya kuumbula akikakidi mu 1874 mpa na ku 1914, na shi akikyebe kufudiila apakende bedibwe mwimu booso mwiyilu. Kukutwa kwabo kwa mpushisho ebuwa mu ino myanda akulesha shi Yesu tabaadi akunkusha bano bantu basha kululama ku bukwashi bwa kikudi kiselele su?

6 Nya! Twalukye dingi ku kileshesho kyetu kya ku mbangilo. Binangu byabadi nabyo mu mitwe na nkonko yabeele lubilolubilo mbilombeene kwibakatusha mpaka ya’shi yawa ebakunkusha ta mmuntu a kutudila lukulupilo su? Nya! Bi mumune, ingi nsaa bafubi b’Efile Mukulu abatompaa kupusha ingi myanda itale mpàngo ya Yehowa kumpala kwa’shi nsaa ilombane bwashi kikudi kiselele kibakunkushe ku ino myanda, eyendo shi, Yesu kwete kwibakunkusha. Byabya, bano bantu basha kululama abakumiinaa kuludikiibwa, abashintuulaa mweneno aabo na kwiyisha kooso.​—Shak. 4:6.

7. Bafubi b’Efile Mukulu abaadi bapete myabi ku bukwashi bwa yaaya nsembwe ibungi y’etaata dya mu kikudi su?

7 Mu bipwa bibalondele 1919, bafubi b’Efile Mukulu abaadi bapete nsembwe ibungi y’etaata dya mu kikudi. (Badika Misambo 97:11.) Mu 1925, mu Kitenta kya Mulami mubaadi mutuukye mwisambo ukata wi na mutwe wa mwanda awamba shi: “Kutandjikwa kwa kisamba.” Uno mwisambo ubatuushile bishinkamiisho bya mu Bifundwe abilesha shi Bufumu bwa Mesiya bubaadi butandjikwe mu 1914, na kulombasha butemuki bwa mukashi a Efile Mukulu e mwiyilu batanda, bu byabadi bebileshe mu Kibafumbwilwe shapitre 12. * Uno mwisambo ubaadi dingi uleshe shi kubingwabingwa na nkalakasho ibaadi ifwile bafubi ba Yehowa mu byabya bipwa bya ngoshi ibaadi bu kitundwilo kikata akilesha shi Satana baadi musumbudibwe pa nsenga, “mukwatshikye nsungu, mushinguule shi kubamushadila mafuku apeela.”​—Kibaf. 12:12.

8, 9. (a) Muulo wa Bufumu bw’Efile Mukulu ubabaangile kumweneka naminyi? (b) Nkonko kinyi yatukyebe kutaluula?

8 Bufumu bwi na muulo kinyi? Mu 1928, Kitenta kya Mulami kibabangile kulesha shi Bufumu bubaadi na muulo ukata kukila kipandjilo kya muntu ku bukwashi bwa nkuulo. Na dingi, ku bukwashi bwa Bufumu bwa Mesiya nyi akukyebe Yehowa kwikasha eshina dyaaye diselele, kulesha patooka matalwa aaye a kwikala Nfumu, na kukumbasha mpàngo yaaye yooso pabitale bantu.

9 Mbantu kinyi abakyebe nkamunana pamune na Kidishitu mu buno Bufumu? Buno Bufumu abukyebe nkamuna bantu kinyi pa nsenga? Na, mudimo kinyi aukakitshi balondji ba Kidishitu?

Mudimo wa kuumbula ubaadi aukimbi pendabashingwe mwimu

10. Bafubi b’Efile Mukulu abaadi bashinguule kinyi kubanga kala pabitale bantu 144 000?

10 Bipwa makumi kumpala kwa 1914, beena Kidishitu b’eyendo abaadi bashinguule shi balondji ba Kidishitu 144 000 abakyebe kumunana pamune naaye mwiyilu. * Bano Balongi ba Bible abaadi bamone shi buno bungi mbw’eyendo na dingi shi abaadi babangye kubunga kisaka kya bano bantu mu siekle a kumpala B.B.

11. Nkinyi kibaadi akitungu shi bano bantu abakekala bu mukashi a Kidishitu bakite pabakii pa nsenga?

11 Byabya, nkinyi kibaadi akitungu shi bano bantu abakekala bu mukashi a Kidishitu bakite pabakii pa nsenga? Abaadi bamone shi Yesu baadi aata mudimo wa kulungula mukandu wibuwa na muulo ukata na abo nkumona kwipusheena kwi pankatshi p’awo na kipungo kya kuumbula. (Mat. 9:37; Yo. 4:35) Bu byatumwene mu Shapitre 2, munda mwa bipwa abaadi abamba shi kipungo kya kuumbula akikyebe kukita bipwa 40, na kufudiila pa kukongola kwa bedibwe mwimu bwa kwenda mwiyilu. Anka, bu bi mudimo ubaadi utungunukye kunyima kwa bino bipwa 40, bibaadi abitungu kutaluula dingi uno mpushiisho a myanda. Binobino atuuku shi kipungo kya kuumbula kibaadi kipungo kya kwabuula mbyo ibuwa na lubishi lubi, beena Kidishitu basha kululama bedibwe mwimu na beena Kidishitu ba madimi—kubabangile mu 1914. Nsaa ibaadi ilombane bwa kwipaana dingi ku mudimo wa kubunga bantu bashaale bwa kulombasha kisaka kya baaba abende mwiyilu!

1914 nyi kipwa akilesha mbangilo a kipungo kya kuumbula (Tala Kikoso 11)

12, 13. Mushindo kinyi ulombane lukindji lwa Yesu lwa bansongwakashi ekumi na lwa ntalenta mu mafuku a ku nfudiilo?

12 Kubanga mu 1919, Kidishitu baadi mutungukye na kukunkusha mpika a kishima na mupatulukye bwa kutuula mudimo wa kulungula mukandu wibuwa pa mbalo ya kumpala. Baadi mwibape uno mudimo mu siekele a kumpala. (Mat. 28:19, 20) Baadi muleshe dingi ngikashi ayitungu shi balongi baaye bashingye mwimu bekale nayo bwa kulombasha wawa mudimo wa bulungudi. Mushindo kinyi? Mu lukindji lwa bansongwakashi ekumi, baadi muleshe shi bedibwe mwimu abekala bashaale bapasukye, bashi balaale mu kikudi su abakumiina kupetekyela ku feete a dibaka akitshika mwiyilu, nsaa ayikafumankana Kidishitu na “mukashi” aaye, bantu 144 000. (Kibaf. 21:2) Akupu, mu lukindji lwa ntalenta, Yesu baadi mulongyeshe shi bafubi baaye bedibwe mwimu abekala abakitshi mudimo wa kulungula mukandu wibuwa ubaadi mwibape na katshintshi.​—Mat. 25:1-30.

13 bedibwe mwimu mbaleshe shi mbapasukye na be na kishima mu bipwa lukama bikile. Kushi mpaka, abapete bwedi mwanda wa kupasuka kwabo! Twi kwamba shi, mudimo ukata wa kuumbula ubaadi na kya kwimeena nkapenda mu kubunga kwa baaba ba ku bantu 144 000 abakekala banfumu pamune na Kidishitu bakii pa nsenga su?

Bufumu bubabanga kubunga bantu abakashaala pa nsenga!

14, 15. Mbisaka kinyi binanka bibaadi bisambile mukanda wa Le mystère accompli?

14 Kubanga kala, balume na bakashi basha kululama abaadi na lukalo lukata lwa kuuka “kibumbu kikata kikile” kyabadi besambile mu Kibafumbwilwe 7:9-14. Mwanda wa kukaanya, kumpala kwashi nsaa ilombane ya Kidishitu kupatuula kino kisaka kikata, myanda ibungi ibaadi yakulwe pabitale uno mwanda ibaadi ishintulukye mu mushindo ubofule, ayo nkufika bya binyibinyi byatuuku na byatudi bafule lelo uno.

15 Mu 1917, mukanda wa Le mystère accompli ubambile shi kwi “bisaka bibidi abipete kipandjilo mwiyilu, na bisaka bibidi abipete kipandjilo pa nsenga.” Mbantu kinyi bakite bino bisaka binanka bi na lukulupilo lwilekeenelekeene? Kya kumpala, kubaadi bantu 144 000, bano abakamunana pamune na Kidishitu. Kya kabidi, kubaadi kibumbu kikata kikile kya bantu. Mu aa mafuku, abaadi abamono shi bano bantu nyi mbano beena Kidishitu bakii mu bingi bipwilo bikwete kwiamba bu bya bwina Kidishitu. Be na ndambo ya lukumiino kadi lushi lukambe kunyinga bwa kulama bululame bwabo. Byabya, abebapa mbalo i na muulo wikye mwiyilu. Bwa pa nsenga, abaadi abapwandjikisha shi kisaka kya kasatu, “bantu bebuwa ba kala”​—bantu babaadi basha kululama bu Abrahame, Moyiise, na bangi​—abekala na mbalo ya bufumu kunundu kwa kisaka kya kananka, bantu ba pano pa nsenga.

16. Nsembwe kinyi y’etaata dya mu kikudi ibafikile mu 1923 na mu 1932?

16 Mushindo kinyi ubaadi kikudi kiselele kikunkushe balongi ba Kidishitu ku uno mpushisho atudi bafule lelo uno? Bibaadi bikitshikye kapeelakapeela, ku bukwashi bwa nsembwe y’etaata dya mu kikudi. Mu 1923, Kitenta kya Mulami kibaadi kiisambile pabitale kisaka kimune kya bantu be na lukulupilo lwa kwikala na muwa pa nsenga mu bufumu bwa Kidishitu. Mu 1932, Kitenta kya Mulami kibaadi kisambe pabitale Yonadabe (Yehonadabe), baadi mulamate kwi Yehu, Nfumu abadi bashingye mwimu kwi Efile Mukulu bwa kumukwatshishena mu ngoshi ibaadi mulwe bwa kubutula lulangwilo lwa madimi. (2 Bf. 10:15-17) Wawa mwisambo ubaadi wambe shi kwi kisaka kya bantu ba ano mafuku be bu Yonadabe, akupu nkukumbasha shi Yehowa akyebe kwata kino “ kisaka ku Armagedone” bwa kwikala na muwa pano pa nsenga.

17. (a) Mu 1935, nsembwe kinyi y’etaata dya mu kikudi ibafikile? (b) Mpushisho mupya a kibumbu kikata kya bantu baadi mukume mashimba a beena Kidishitu baasha kululama naminyi? (Tala kashibo akamba shi: “ Mashimba Abayiki.”)

17 Mu 1935 nsembwe y’etaata dya mu kikudi ibaadi imunyikye dingi ngofu. Ku kikongeno kibaadi kikitshikye ku Washington, abaadi bafumbule na kupatuula kibumbu kikata kya baaba abakashaala pa nsenga, mpa na mikooko i mu lukindji lwa Yesu alutala mikooko na mbushi. (Mat. 25:33-40) Kino kibumbu kikata kikile ki mu “yingi mikooko,” ibaadi Yesu mwambe shi: “Abitungu neyilombole, ayo namu.” (Yo. 10:16, Kilombeno kipya 2009) Munkatshi mwa mwisambo, Joseph Rutherford, bayipwishe shi: “Booso be na lukulupilo lwa kushala na muwa wa looso pa nsenga mbalombeene kwimana su?” Bantu kukila kya pankatshi abebwele bwimane! Bambile shi: “Talayi! Kibumbu kikata kikile!” Bantu bebungi abaadi na muloo ukata wa kuuka lukulupilo lwabo bwa mafuku e kumpala.

18. Mushindo kinyi ubaadi balondji ba Kidishitu bepaane ngofu mu mudimo, na kwakwa kwipaana nkutushe bipeta kinyi?

18 Kubanga paapa, Kidishitu mukunkushe bafubi baaye bwa kwipaana ku mudimo wa kubunga kino kibumbu kikata kya bantu abakyebe kupanda na kushaala na muwa mu kutompibwa kukata. Ku mbangilo, kubunga kwa kino kibumbu takubaadi akumweneka bu akwende kumpala ngofu nya. Joseph Rutherford baadi mpa na mwambe shi: “Abimweneka nka bu’shi ‘kibumbu kikata kikile’ takikala kikambe bukata nya.” Oolo, lelo uno atuuku mushindo wi Yehowa mwelele mudimo wa kuumbula mwabi kubanga paapa! Ku bukunkushi bwa Yesu na bwa kikudi kiselele, bedibwe mwimu na bakwabo ba mu “ingi mikooko” mbapwe kufika nka bu bibaadi bitemukye Yesu—“lombe lumune” alufubu ku bukunkushi bwa “mulami umune.”

Kubanga ku mboko ibakashi na ku mboko ibalume: Nathan Knorr, Joseph Rutherford, na Hayden Covington

19. Mushindo kinyi watudi balombeene kwikala na mudimo mu kutamisha kwa kibumbu kikata?

19 Kisaka kikata kya bantu basha kululama abakyebe kwikala na muwa wa looso mu mpaladiiso, akikunkushibwa na Kidishitu na bantu 144 000 abakamunana pamune naaye. Tatwi na muloo wa kumona mushindo wi Kidishitu mukunkushe bafubi b’Efile Mukulu bwa kwikala na luno lukulupilo lwibuwa na alupushika kalolo muyiile abyamba Bifundwe bwa mafuku e kumpala su? Twi dingi na muloo wa kulungula bantu batufumankana nabo mu mudimo wa bulungudi luno lukulupilo! Tutungunukyeyi na kwipaana mu uno mudimo muyiile mushindo watudi nao bwashi kino kibumbu kikata kitungunukye na kutama, bwa kutungunuka na kwibwesha mayi bwa kutumbisha eshina dya Yehowa!​—Badika Luuka 10:2.

Kibumbu kikata kikwete kwenda na kutama

Akitungu kukita bwa kushaala balamate ku Bufumu

20. Ndumbulwilo a Satana musangishe myanda kinyi, na nkinyi akilesha bulamate bwa beena Kidishitu?

20 Pakwete kutungunuka bafubi b’Efile Mukulu na kulonga pabitale Bufumu, abitungu baukye kalolo akilesha kwikala balamate ku uno guvernema e mwiyilu. Pabitale uno mwanda, mu 1922, Kitenta kya Mulami kibaadi kileshe shi kwi ndumbulwilo ibidi, a Yehowa na a Satana, na’shi ndumbulwilo a Satana musangishe myanda ya makuta, ya bipwilo, na ya politike. Baaba balamate ku Bufumu bw’Efile Mukulu abukunkushibwa na Kidishitu ta mbalombeene kulwisha bulamate bwabo pa’bo kutwelakana mu myanda kampanda ya uno ndumbulwilo a Satana nya. (2 Kod. 6:17) Bino abilesha kinyi?

21. (a) Mushindo kinyi wi mpika a kishima kwete kulesha kukutwa kwa kululama kwi mu myanda ya bunsunga bukata? (b) Mu 1963, kinyi kibaadi kileshe Kitenta kya mulami pabitale “Babilone mukata”?

21 Bidiibwa bya mu kikudi abifiki kwi mpika a kishima mbileshe nsaa na nsaa pabitale kukutwa kwa kululama kwi mu myanda ya bunsunga bukata na mbidimushe bantu bwa kuleka kukimba kwa kwikala na bintu bya ku mbidi bikile bungi. (Mat. 6:24) Bi mumune, mikanda yetu ngituushe etaata dikata adileshe kipindji kya ndumbulwilo a Satana kitale myanda ya bipwilo. Mu 1963, Kitenta kya Mulami kibaadi kileshe shi “Babilone Mukata” ta mpenda bipwilo bya bwina Kidishitu bwa madimi nya, mmusangishe bipwilo byooso bya madimi. Byabya, bu byatukyebe kumona kalolo mu Shapitre 10 a uno mukanda, mbakwashe bafubi b’Efile Mukulu mwiumbo dyooso, mu bipikwa byooso bwa ‘kutuuka munkatshi mwe,’ nkwisuula ku myanda ibubi yooso ya bipwilo.​—Kibaf. 18:2, 4.

22. Mu mafuku a Ngoshi ya Kumpala ya nsenga ishima, mushindo kinyi ubaadi balondji ba Kidishitu bebungi bapushe elango di mu Beena-Looma 13:1?

22 Kadi, twi kwamba kinyi pabitale kipindji kya ndumbulwilo a Satana kitale myanda ya politike? Beena Kidishitu b’eyendo mbalombeene kutwela mu ngoshi na kwilwilena kwa maumbo su? Mu mafuku a Ngoshi ya Kumpala ya nsenga ishima, Balongi ba Bible abaadi abauku shi balongi ba Kidishitu ta mbalombeene kwipa bantu na’bo nya. (Mat. 26:52) Kadi, bebungi abaadi abapusha shi kulonda elango di mu Beena-Looma 13:1 dya kukokyela “ba-nfumu be kunundu” akulesha shi be na kya kutwela mu busalayi, kufwala bilamba bya busalayi, na kwikala na ma mputu; anka, su abebatekye bwa kwipa mwishikwanyi, abitungu baase mwiyilu.

23, 24. Mu mafuku a Ngoshi ya kabidi ya nsenga ishima, mpushisho etu baadi naminyi pabitale Beena-Loom 13:1, na mmwanda kinyi dingi ubapushishe balondji ba Kidishitu kalolo?

23 Pababangile Ngoshi ya Kabidi ya nsenga ishima mu 1939, Kitenta kya Mulami kibaadi dingi kisambile ngofu mwanda utale kupela kutwelakana mu myanda ya pano. Uno mwisambo ubaadi uleshe kalolo shi beena Kidishitu tambalombeene kutwela mu myanda ya ngoshi ya maumbo a mu uno ndumbulwilo a Satana su nkapeela nya. Buno bukunkushi bubafikile pa nsaa ilombane! Byabya balongi ba Kidishitu abaadi bakalwilwe kwibaasa dya mase abakwete kupongoola kwi miilo mu ngoshi. Anka, kubanga mu 1929, mikanda yeetu ibaadi dingi ileshe shi banfumu be kunundu be mu Beena-Looma 13:1 ta mbakata ba mbulamatadi nya, nyi Yehowa na Yesu. Bibaadi abitungu kupeta mpushisho ebuwa pabitale uno mwanda.

24 Kikudi kiselele kibaadi kikunkushe balongi ba Kidishitu ku yawa mpushisho mu 1962, pabaadi patuukye miisambo ikata itale Beena-Looma 13:1-7 mu Kitenta kya Mulami kya mu 15/11/1962 na kya 1/12/1962. Binobino, bafubi b’Efile Mukulu abafikile mu kupusha kalolo shi matalw’Efile Mukulu e kunundu kwa a bantu bu bibaadi Yesu mwibileshe mu ano mayi aaye: “Paayi Keezare bya Keezare, nupe Efile Mukulu by’Efile Mukulu.” (Luk. 20:25) Paapa beena Kidishitu ba binyibinyi abapushishe shi bano banfumu be kunundu nyi mbakata ba mbulamatadi na dingi shi beena Kidishitu be na kya kwibakokyela. Sunga mbyabya, matalwa aabo e muushi mwa matalw’Efile Mukulu. Su bakata ba mbulamatadi abetutekye bwa kupela kukokyela Efile Mukulu, atukyebe kwaluula bu bibalulwile batumibwa shi: “Bibuwa kukookyela Efile Mukulu pe kukookyela bantu.” (Bik. 5:29) Mu Shapitre 13 na 14 ya uno mukanda, atukyebe kulonga ngofu pabitale mushindo wi bafubi b’Efile Mukulu balonde uno mwiya wa kupela kutwela mu myanda ya pano pa nsenga.

Muloo kinyi watudi nao wa kulungula bangi lukulupilo lwi mu Bible lwa muwa wa looso!

25. Bwakinyi osangeela bukunkushi bwa kikudi kiselele mu mpushisho a Bufumu bw’Efile Mukulu?

25 Tubande kwela binangu pabitale byooso bilongye balongi ba Kidishitu pabitale Bufumu mu bipwa lukama bishaale. Tubamono mafuku abaadi atudibwe Bufumu mwiyilu na muulo wabo. Twi na mpushisho ebuwa pabitale nkulupilo ibidi yabadi bape bantu basha kululama, lwa kwenda mwiyilu na lwa kushaala na muwa pa nsenga. Na atuuku mushindo wa kulesha shi twi balamate ku Bufumu bw’Efile Mukulu na atukookyela bakata ba pano pa nsenga kadi atuuku shi matalwa aabo e mushi mwa a Efile Mukulu. Binobino, eyipushe shi: ‘Nadya kuuka kintu sunga nkimune kya ku bino bya binyibinyi su Yesu Kidishitu tabaadi mukunkushe mpika aaye sha kishima bwa kwibipusha na kwibilongyesha su?’ Twi na mwabi ukata wa kwikala na Kidishitu na kikudi kiselele bwa kwitukunkusha!

^ par. 3 Ungi mukanda awamba shi kishima kya mu kina Greke kyabadi baluule mu yawa verse bu ‘kukunkusha’ akipatuula “kulesha eshinda.”

^ par. 7 Kumpala kwa aa mafuku, abaadi abapwandjikisha shi kino kimonwa akilesha ngoshi i pankatshi pa Rome a ba mpangano na Rome a pape.

^ par. 10 Mu mweshi wa Kasamombo 1880, Kitenta kya Mulami a Siyoona kibaadi kileshe shi bantu 144 000 abekala penda beena Yuuda ba ku mbidi abakaluluka kumpala kwa 1914. Anka, kunyima mu 1880, ungi mpushisho baadi mutukye baadi pepi na mpushisho atudi naye kubanga aa mafuku.