1, 2. Ntchivichi chikulongora kuti Yesu ni mulongozgi wavinjeru?

TIYELEZGERE kuti muli mu msumba wakutowa chomene ndipo munthu uyo wakuwumanya makora ndiyo wakumulongorani umo msumba uwu uliri. Imwe pamoza na ŵanyinu nkhakwamba kufika mu msumba uwu, ndipo mukupulikira vyose ivyo iyo wakuyowoya. Apo mukwenda, imwe na ŵanyinu mukuzukuma chifukwa mukuwona vinthu vinyake ivyo chiwiro mundaviwonepo! Kweni para mukumufumba vinthu ivi, iyo wakuti wamuzgoraninge para mwafika pa malo ghanyake kuti mupulikiske. Ndipo paumaliro, mukukondwa chomene chifukwa wamulongosolerani vinthu ivi pa nyengo yakwenelera.

² Ndimo viliri na Ŵakhristu ŵaunenesko. Nase tili nga mbanthu awo ŵakuwona msumba wakutowa. Tikunweka kumanya vinthu vinandi vya Ufumu wa Chiuta uwo ni “msumba wa fawundeshoni yanadi.” (Heb. 11:10) Apo Yesu wakaŵa pano pasi, wakalongozga ŵasambiri ŵake na kuŵawovwira kuti ŵamanye makora unenesko wa Ufumu uwu. Kasi Yesu wakazgoranga mafumbo ghose nyengo yeneyiyo, na kuŵaphalira vyose vya Ufumu? Yayi. Iyo wakati: “Nichali na vinthu vinandi vyakuti nimuphalirani, kweni mungavipulikiska sono chara.” (Yoh. 16:12) Nga umo wakuchitira munthu yura wakulongozga ŵanthu pakuwona msumba, Yesu pakuŵa wavinjeru chomene, wakaŵaphaliranga vinandinandi yayi ŵasambiri ŵake.

3, 4. (a) Kasi Yesu wakawovwira wuli ŵanthu ŵake kuti ŵapulikiske vya Ufumu? (b) Kasi tisambirenge vichi mu mutu uwu?

³ Yesu wakayowoya mazgu gha pa Yohane 16:12, pausiku wakuti namachero wafwenge. Kweni kasi Yesu wakati wafwa, ntchito ya kusambizga ŵanthu vya Ufumu wa Chiuta yikamalira papo? Pambere wandafwe, wakasimikizgira ŵapositole ŵake, wakati: “Mzimu wa unenesko, uzamumulongozgerani ku unenesko wose.” * (Yohane 16:13) Ipo tingati mzimu utuŵa ukuzikira pakulongozga. Na mzimu uwu, Yesu wakusambizga ŵalondezgi ŵake vya Ufumu wa Chiuta pa nyengo yakwenelera.

 ⁴ Pasono, tisambirenge umo mzimu utuŵa ukulongozgera Ŵakhristu ŵaunenesko kuti ŵamanye makora vya Ufumu uwu. Chakwamba, tiwonenge icho chikatovwira kumanya apo Ufumu wa Chiuta ukambira kuwusa. Chachiŵiri, tisambirenge vya awo ŵamuwusa na ivyo ŵakulindilira, kweniso awo ŵazamuwusika na ivyo ŵakulindilira. Ndipo paumaliro, tiwonenge ivyo vikawovwira ŵasambiri ŵa Yesu kuti ŵapulikiske ng’anamuro la kugomezgeka ku Ufumu.

5, 6. (a) Kasi Ŵasambiri ŵa Baibolo ŵakaŵa na maghanoghano wuli ghakubudika? (b) Chifukwa wuli ntchakwenelera yayi kughanaghana kuti Yesu wakaleka kulongozga ŵalondezgi ŵake?

⁵ Nga umo tikasambilira mu Mutu 2, Ŵasambiri ŵa Baibolo ŵakamanyirathu kuti mu 1914, uchimi unyake wa mu Baibolo uzamufiskika. Nyengo iyo, ŵakagomezganga kuti Yesu wakamba kuŵapo mu 1874, ndipo wakamba kuwusa kuchanya mu 1878, kweniso kuti Ufumu uzamwamba kuwusa fikepo kwamba mu Okutobala 1914. Chinyake icho ŵakagomezganga ntchakuti mulimo wa kuvuna wambenge mu 1874 m’paka mu 1914, apo ŵakuphakazgika wose ŵazamutolekera kuchanya. Pakuti ŵasambiri aŵa ŵakapuvya, kasi ndikuti Yesu wakaleka kuŵalongozga na mzimu utuŵa? Yayi.

⁶ Kumbukani chiyelezgero chira. Wuli usange awo ŵakuwona malo ŵakufumba, kweni uyo wakuŵalongozga wakuŵazgora dankha yayi ndipo iwo ŵakuchita kughanaghanira waka mazgoro; kasi chingalongora kuti mulongozgi wawo ngwambura kovwira? Yayi. Mwakuyana waka, nyengo zinyake Ŵakhristu ŵangayowoya kuti ŵamanya khumbo la Yehova, uku nyengo yakuti mzimu utuŵa uŵavumbulire yindakwane. Ndipouli, ichi chikung’anamura kuti Yesu waleka kuŵalongozga yayi. Ntheura, awo mbakugomezgeka ŵakujiyuyura na kusintha maghanoghano para ungweru waŵalirapo.—Yak. 4:6.

7. Kasi ŵanthu ŵa Chiuta ŵakapokera ungweru wuli wauzimu?

⁷ Ŵanthu ŵa Chiuta ŵakapokera ungweru wauzimu chaka cha 1919 chati chajumpha. (Ŵerengani Salimo 97:11.) Mu 1925, mu Gongwe la Mulinda mukaŵa nkhani yakukondweska chomene ya mutu wakuti: “Kubabika kwa Mtundu.” Nkhani iyi, yikalongosora makora ukaboni wakufuma mu Malemba wakuti Ufumu ukababika mu 1914. Ntheura uchimi wa pa Chivumbuzi chaputara 12 wakuyowoya vya mwanakazi wa Chiuta kuchanya uyo wakababa mwana ukafiskika. * Nkhani iyi yikalongoraso kuti masuzgo agho ŵanthu ŵa Chiuta ŵakakumana nagho pa nyengo ya nkhondo, ukaŵa ukaboni wakuti Satana wachimbizgika kuchanya, ndipo “wali na ukali ukuru, pakumanya kuti wali na nyengo yifupi.”—Chivu. 12:12.

8, 9. (a) Chifukwa wuli Ufumu wa Chiuta ngwakuzirwa chomene? (b) Kasi tidumbiskanenge mafumbo wuli?

⁸ Chifukwa wuli Ufumu wa Chiuta ngwakuzirwa? Mu 1928, Gongwe la Mulinda likamba kulongosora kuti Ufumu wa Chiuta ngwakuzirwa kuluska kuwombokwa na sembe. Chifukwa chake ntchakuti Ufumu uwu ndiwo uzamutuŵiska zina la Yehova, kukwezga muwuso wake, na kufiska khumbo  lake pa charu chapasi.

⁹ Kasi mbanjani awo ŵazamuwusira lumoza na Khristu mu Ufumu uwu? Kasi mbanjani awo ŵazamuwusika na Ufumu uwu pano pasi? Ndipo kasi ŵalondezgi ŵa Khristu ŵakwenera kuchita mulimo wuli?

10. Kasi ŵanthu ŵa Chiuta ŵakamanyangachi pa nkhani ya ŵa 144,000?

¹⁰ Vyaka vinandi pambere chaka cha 1914 chindafike, Ŵakhristu ŵaunenesko ŵakamanyanga kuti ŵanthu 144,000, ndiwo ŵazamuwusa pamoza na Khristu kuchanya. * Ŵakamanyangaso kuti nambara iyi njanadi, kweniso kuti ŵakuphakazgika ŵakamba kusoleka mu nyengo ya Ŵakhristu ŵakwambilira.

11. Kasi Ŵakhristu ŵakuphakazgika ŵakuchita mulimo wuli apo ŵachali pa charu chapasi?

¹¹ Kasi ŵakuphakazgika aŵa, ŵakapika mulimo wuli pano pasi? Ŵakawona kuti Yesu wakayowoya chomene vya kupharazga ndipo wakati ntchito iyi yikwenera kuchitika mu nyengo ya vuna. (Mat. 9:37; Yoh. 4:35) Mu Mutu 2, tikawona kuti ŵanthu aŵa ŵakaghanaghananga kuti nyengo ya vuna yitorenge vyaka 40, ndipo yizamufikapo nkhanira para ŵakuphakazgika wose ŵatolekera kuchanya. Pakuti mulimo wa vuna ukalutilira vyaka 40 vyati vyajumpha, ipo ŵakakhumbikwiranga kungweluskika. Kweni pasono tikumanya makora kuti mulimo wa vuna ukamba mu 1914. Iyi yikaŵa nyengo ya kupatura tirigu ku duru, kweniso Ŵakhristu ŵakuphakazgika ku Ŵakhristu ŵatesi. Ŵakamanya kuti nyengo yakwana yakuti ŵaŵike mtima pa mulimo wa kuwunganya awo ŵakakhalako kuti ŵakwaniske nambara ya awo ŵakuluta kuchanya.

12, 13. Kasi Yesu wakayowoyachi mu ntharika ya ŵamwali 10 na ya matalente, ndipo ŵakuphakazgika ŵachita wuli?

¹² Kwamba mu 1919, Khristu wachali kulongozga muzga wakugomezgeka na wavinjeru pa mulimo wa kupharazga. Mulimo uwu, Yesu wakadankha kupa Ŵakhristu ŵakale. (Mat. 28:19, 20) Iyo wakayowoyaso ivyo vikukhumbikwa kuti ŵakuphakazgika ŵafiske mulimo uwu. Kasi wakati wuli? Mu ntharika ya ŵamwali 10, Yesu wakalongora kuti ŵakuphakazgika ŵakwenera kuŵa maso. Ichi ntchakuzirwa kuti khumbo lawo lifiskike, lakuti ŵazakaŵepo pa chiphikiro cha nthengwa  apo Khristu wazamukumana na “mwali” wake, awo mba 144,000. (Chivu. 21:2) Kweniso mu ntharika ya matalente, Yesu wakati ŵakuphakazgika ŵakwenera kuŵikapo mtima pa mulimo wa kupharazga uwo wali kuŵapa.—Mat. 25:1-30.

¹³ Ŵakuphakazgika ŵalongora kuti ŵali maso, kweniso ŵalimbikira kuchita ntchito iyi vyaka 100 ivyo vyajumpha. Ntheura, ŵazamupokera nadi njombe yawo. Kweni kasi mulimo wa kuvuna ukumalira pa kuwunganya ŵa 144,000?

14, 15. Kasi kale ŵakatenge pali magulu ghalinga gha ŵanthu? Longosorani.

¹⁴ Ŵateŵeti ŵa Chiuta ŵakanweka chomene kuti ŵamanye makora “mzinda ukuru” uwo ukuzunulika pa Chivumbuzi 7:9-14. Lekani ivyo ŵakayowoyanga pambere Yesu wandaŵavumbulire vikupambana na ivyo tikumanya sono.

¹⁵ Mu 1917, buku linyake likati “pali magulu ghaŵiri gha ŵanthu awo ŵazamupona kuya kuchanya, kweniso magulu ghaŵiri gha ŵanthu awo ŵazamupona na kukhala pano pasi.” (The Finished Mystery) Kasi ŵakatenge magulu ghanayi agha ni nga? Lakwamba, ŵakatenge mba 144,000 awo ŵamuwusa pamoza na Khristu. Lachiŵiri, ŵakatenge ni mzinda ukuru. Ŵakaghanaghananga kuti ŵa mzinda ukuru aŵa, Mbakhristu awo ŵakaŵa kuti ŵachali mu visopa vyautesi. Ŵakatenge ŵanthu aŵa chipulikano chikaŵa chichoko, chakuti chingaŵawovwira yayi kuti ŵalutilire kugomezgeka. Ntheura ŵakatenge gulu ili lamupika malo ghapasi kuchanya. Ndipo gulu lachitatu ŵakatenge mbanthu awo ŵazamukhala pa charu chapasi. Ŵakatenge mu gulu ili muli “ŵanthu ŵakale” ŵakugomezgeka nga ni Abrahamu, Mozesi, na ŵanyake. Ndipo ŵakatenge aŵa ndiwo ŵazamuwusanga gulu lachinayi, ilo ni ŵanthu wose pa charu chapasi.

16. Kasi ni ungweru wuli wauzimu uwo ukaŵala mu 1923 na 1932?

¹⁶ Kasi mzimu utuŵa ukaŵawovwira wuli ŵabali aŵa kuti ŵamanye makora unenesko? Ungweru ukaŵalirangapo pachokopachoko. Mu 1923, Gongwe la Mulinda likalongosora gulu linyake la ŵanthu awo ŵazamukhala pa charu chapasi, ndipo ŵazamuwusika na Ufumu wa Khristu. Mu 1932, Gongwe la Mulinda likalongosora vya Yehonadabu uyo wakajibatika kwa Yehu, Themba lakuphakazgika la Israyeli, kuti wamovwire kumazga chisopa chautesi. (2 Mathe. 10:15-17) Gongwe la Mulinda ili likati pali gulu la ŵanthu mazuŵa ghano, ilo lili nga ni Yehonadabu. Likatiso gulu ili, Yehova wazamuliponoska pa “nkhondo ya Aramagedoni,” ndipo lizamukhala pa charu chapasi.

17. (a) Kasi ni ungweru wuli uwo ukaŵala mu 1935? (b) Kasi Ŵakhristu ŵakachita wuli ŵakati ŵapulikiska vya mzinda ukuru? (Wonani bokosi la mutu wakuti “ Tikangweluskika.”)

¹⁷ Mu 1935, ungweru ukaŵaraso. Pa ungano wa chigaŵa uwo ukachitikira ku Washington, D.C., vikamanyikwa makora kuti wumba ukuru uzamukhala pano pasi. Aŵa ndiwo Yesu wakazunura mu ntharika ya mberere na mbuzi. (Mat.  25:33-40) Ŵasambiri ŵakamanya kuti wumba ukuru uwu, ukwenera kuŵa chigaŵa cha “mberere zinyake” izo Yesu wakati: “Nazo nkhwenera kuzitora.” (Yoh. 10:16) Apo Mubali J.F. Rutherford wakayowoyanga nkhani, wakati: “Wose awo ŵali na chigomezgo cha kuzakakhala pa charu chapasi, ŵayimilire!” Ŵanandi ŵakayimilira. Iyo wakati: “Wonani, mzinda ukuru!” Ŵanandi ŵakakondwa chomene, chifukwa ŵakamanya makora chigaŵa chawo.

18. Kasi ntchivichi icho chikovwira ŵalondezgi ŵa Yesu kuŵika mtima pa uteŵeti? Ndipo ŵatumbikika wuli?

¹⁸ Kwamba nyengo iyo, Yesu wakulongozga ŵanthu ŵake kuti ŵaŵikenge mtima pa mulimo wa kuwunganya mzinda ukuru uwo uzamupona pa suzgo yikuru. Pakwamba, ntchito ya kuwunganya mzinda ukuru yikaŵa nga yilutenge patali yayi. Mubali Rutherford wakati: “Vikuwoneka kuti ŵa ‘mzinda ukuru’ ŵaŵenge ŵanandi viŵi yayi.” Kweni Yehova watumbika mulimo wa vuna uwu kwamba pakwamba. Yesu kweniso mzimu utuŵa wawovwira kuti ŵakuphakazgika na ‘ŵamberere zinyake,’ ŵaŵe “mskambo umoza” na “muliska yumoza.”

19. Kasi tingachita wuli kuti nase tichiteko mulimo wa kuwunganya ŵa mzinda ukuru?

¹⁹ Ŵanthu ŵanandi ŵakugomezgeka ŵazamukhala kwamuyirayira mu paradiso pa charu chapasi, ndipo ŵazamukondwa apo Khristu pamoza na ŵa 144,000 ŵazamuŵawusa. Ntchakukondweska chomene kumanya umo Khristu wawovwilira ŵalondezgi ŵake kuti ŵamanye makora ivyo ŵakulindilira munthazi. Ipo ni mwaŵi wapadera kuphalirako ŵanyithu vya chigomezgo chiwemi ichi. Ntheura tiyeni tichite chilichose icho tingafiska pa mulimo wa kuwunganya mzinda ukuru, kuti zina la Yehova lilumbike chomene.—Ŵerengani Luka 10:2.

20. Kasi mbanjani ŵali mu gulu la Satana, ndipo Ŵakhristu ŵakwenera kuchita wuli?

²⁰ Ŵanthu ŵa Chiuta ŵakalutilira kusambira vya Ufumu. Kweni ŵakeneranga kumanya ng’anamuro la kugomezgeka ku Ufumu uwu. Ntheura mu 1922, Gongwe la Mulinda likalongosora kuti pali magulu ghaŵiri agho ghakulimbana, la Yehova na la Satana. Mu gulu la Satana ili muli ŵamalonda, ŵavisopa, na ŵandyali. Wose awo mbakugomezgeka ku Ufumu wa Chiuta ŵakwenera kuchenjera chomene na chigaŵa chilichose cha gulu la Satana. (2 Kor. 6:17) Kasi fundo iyi yikung’anamurachi?

21. (a) Kasi muzga wakugomezgeka wakutichenjezga vichi? (b) Kasi Gongwe la Mulinda mu 1963 likati “Babuloni Mukuru” ni vichi?

²¹ Muzga wakugomezgeka wali kuvumbura kuti ŵamalonda ŵakutemwa ukhuluku, ndipo wakamba ni kale kutichenjezga vya uheni wa kutemweseska vinthu vyakuthupi. (Mat. 6:24) Kweniso mabuku ghithu ghakuchenjezga chomene vya visopa vyautesi. Mu 1963, Gongwe la Mulinda likalongosora makora kuti “Babuloni Mukuru” ni visopa vyose vyautesi. Mu Mutu 10, tizamusambira umo ŵanthu ŵa  Chiuta pa charu chose ŵawovwilikira ‘kufumamo mwa iyo’ [Babuloni Mukuru] na kuleka chilichose chakukhwaskana na chisopa chautesi.—Chivu. 18:2, 4.

22. Kasi lemba la Ŵaroma 13:1, ŵakatenge likung’anamurachi?

²² Wuli pa nkhani ya ndyali? Kasi ntchakwenelera kuti Ŵakhristu ŵaunenesko ŵachitengeko? Kasi ŵakwenera kuchitako nkhondo na vivulupi? Apo Nkhondo Yakwamba ya Charu Chose yikaŵa mukati, Ŵasambiri ŵa Baibolo ŵakapulikiska kuti ntchiwemi yayi kukoma ŵanthu. (Mat. 26:52) Ndipouli, ŵanji fundo iyo yili pa Ŵaroma 13:1, yakuti tikwenera kupulikira “ŵamazaza,” ŵakayipulikira mphuvya. Iwo ŵakawonanga nga ŵangaluta ku nkhondo, kuvwara vyankhondo, na kunyamura vilwero, chikuru ŵakuleka kukoma munthu.

23, 24. Pa nyengo ya nkhondo yachiŵiri, kasi tikatenge lemba la Ŵaroma 13:1 likung’anamurachi? Ndipo ni fundo wuli iyo yikawovwira kuti tipulikiske?

²³ Nkhondo Yachiŵiri ya Charu Chose yikati yamba mu 1939, Gongwe la Mulinda, likalongosora vinandi pa nkhani ya kuleka kuchitako vya charu. Gongwe la Mulinda ili, likalongosora makora kuti Ŵakhristu ŵaunenesko ŵakwenera yayi kurwa nkhondo, nesi kunjilirapo pa viwawa. Uwu ukaŵa ulongozgi wapanyengo yake. Ivi vikawovwira kuti Ŵakhristu ŵaleke kuŵa na mulandu wa ndopa uwo vyaru vinandi vikaŵa nawo. Kwamba mu 1929, mu mabuku ghithu ŵakatenge ŵamazaza awo ŵakuzunulika pa Ŵaroma 13:1, mba ku charu yayi, kweni ni Yehova na Yesu. Ndipouli, ŵakakhumbikwiranga kuyipulikiska fundo iyi.

²⁴ Mzimu utuŵa ukawovwira ŵalondezgi ŵa Khristu kuti  ŵapulikiske fundo iyi. Mu 1962, mu Gongwe la Mulinda la Novembala 15 na la Disembala 1, mukaŵa nkhani izo zikalongosora makora ivyo lemba la Ŵaroma 13:1-7, likung’anamura. Fundo iyo Yesu wakayowoya yakuti “Pelekani vinthu vya Kesare kwa Kesare, ndipo vya Chiuta kwa Chiuta,” yikawovwira ŵanthu kuti ŵapulikiske ng’anamuro la kujilambika ku ŵamazaza. (Luka 20:25) Kweni sono Ŵakhristu ŵaunenesko ŵakumanya kuti ŵamazaza mbalongozgi ŵa maboma gha charu ichi, ndipo ŵakwenera kuŵapulikira. Kweni kupulikira uku kuli na mphaka. Usange ŵalara ŵa boma ŵakutichichizga kuti tileke kupulikira Yehova, nase tikuzgora nga mbapositole, awo ŵakati: “Tikwenera kupulikira Chiuta nga muwusi m’malo mwa ŵanthu.” (Mil. 5:29) Mu Mutu 13 na 14, tizamusambira umo Ŵakhristu ŵakuchitira kuti ŵaleke kunjilirapo pa vya charu.

25. Chifukwa wuli tikwenera kuwonga?

²⁵ Ŵanthu ŵa Chiuta ŵasambizgika vinandi pa nkhani ya Ufumu mu vyaka 100 ivi. Tikumanya apo Ufumu wa Chiuta ukambira kuwusa kuchanya, kweniso tikumanya kuzirwa kwa Ufumu uwu. Sono tikumanya makora kuti ŵanthu ŵakugomezgeka ŵalipo magulu ghaŵiri, ŵanyake ŵazamuluta kuchanya apo ŵanyake ŵazamusangwa na umoyo pa charu chapasi. Ndipo tikumanya umo tingaŵira ŵakugomezgeka ku Ufumu wa Chiuta uku tikupulikira ŵalongozgi ŵa maboma gha charu. Ntchiwemi kujifumba kuti, ‘Kasi nkhate nimanyenge wuli unenesko wose uwu, Yesu Khristu walekenge kovwira muzga wakugomezgeka? Ni mwaŵi wapadera chomene kuti tili na Khristu kweniso mzimu utuŵa uwo ukutilongozga.