1, 2. (a) Wlɛnwín tɛ Jezu ka zán bo na mɔ tɛn dó ɖɔ xó nú mɛ gègě? (b) Nɛ̌ ahwanvu Klisu tɔn gbejinɔtɔ́ lɛ ka nɔ xwedó kpɔ́ndéwú tɔn gbɔn? Etɛwu?

 AHWAN ɖé kplé lɛlɛ̌ dó Jezu ɖò tɔ̀ ɖé tó, bɔ é byɔ tɔjihun ɖé mɛ bo sɛyi zɔ zaan ɖò tɔ̀ ɔ jí. Etɛwu? Ðó é tuùn ɖɔ jɔhɔn e ɖò tɔ̀ ɔ jí é na dɔn gbè emitɔn yì bɔ mɛ e kplé ɖò finɛ lɛ é na mɔ tɛn dó sè wɛn emitɔn ganji.​—Xà Maki 4:1, 2.

² Ðò xwè ɖěɖee lɛlɛ̌ dó Axɔsuɖuto ɔ sín jiji wu lɛ é mɛ ɔ, ahwanvu gbejinɔtɔ́ Klisu tɔn lɛ xwedó kpɔ́ndéwú tɔn, bo zán wlɛnwín yɔyɔ̌ lɛ dó funfún wɛn Axɔsuɖuto ɔ tɔn kpé, bɔ mɛ gègě sè. Ðò alixlɛ́mɛ Axɔsu ɔ tɔn glɔ ɔ, togun Mawu tɔn kpó ɖò nǔ yɔyɔ̌ lɛ dó wá wɛ, bo nɔ sɔgbe xá ninɔmɛ e ɖò huzuhuzu wɛ lɛ é kpo nùnywɛ xwitixwiti sín nǔ yɔyɔ̌ e tíìn lɛ é kpo. Mǐ ba na mɔ mɛ gègě lee é nyɔ́ bló gbɔn é cobɔ gbɛ̀ ɔ na vɔ. (Mat. 24:14) Mǐ ni kpɔ́n ɖé lɛ ɖò wlɛnwín ɖěɖee mǐ ko zán dó ba mɛ lɛ mɔ ɖò fí ɖebǔ e ye nɔ nɔ é é. Lɛ̌vɔ lin tamɛ dó ali ɖěɖee nu a sixu xwedó nùɖiɖi sín kpɔ́ndéwú e mɛ ɖěɖee jla wɛnɖagbe ɔ ɖò bǐbɛ̌mɛ azɔ̌ mǐtɔn tɔn lɛ é zé ɖ’ayǐ é jí.

3. Nɛ̌ kɛntɔ́ nugbǒ ɔ tɔn lɛ ka sìn xomɛ ɖó xójlawema lɛ e mǐ nɔ zán é wu gbɔn?

³ Xójlawema lɛ. Nɔví Russell kpo hagbɛ̌ tɔn lɛ kpo ko ɖò Atɔxwɛ ɖetɔ́n wɛ sín 1879, bo nɔ dó hɛn wɛn Axɔsuɖuto ɔ tɔn yì nú mɛ gègě. Loɔ, ɖò xwè ɖěɖee jɛ nukɔn nú 1914 lɛ é mɛ ɔ, é cí ɖɔ Klisu bló tuto bonu mɛ gègě na mɔ tɛn dó sè wɛnɖagbe ɔ ɖɔhun. Nǔ ɖebɔdoɖewu ɖé jɛ jijɛ jí ɖò 1903. Ðò xwè enɛ ɔ mɛ ɔ, Ephraim L. Eaton ee nyí ɖɛ̌mɛnu nú nukɔntɔ́ Protestant tɔn lɛ sín gbɛ̌ta ɖé ɖò Pennsylvanie é ɖɔ nú Charles Taze Russell ɖɔ ye na kpé nu azɔn nabi ɖé bo ɖɔ xó dó sinsɛn-núkplɔnmɛ Biblu tɔn lɛ jí. Ðò wema e Eaton wlan sɛ́dó Russell é mɛ ɔ, é ɖɔ: “Un lin ɖɔ nú mǐ kpé nu bo ɖɔ xó dó nùkanbyɔ ɖěɖee jí mǐ ma ɖó linlin ɖokpo ɔ dó ǎ lɛ é jí ɖò agbawungba ɔ, . . . é na dɔn gbɛtɔ́ lɛ tawun.” Russell kpo hagbɛ̌ tɔn lɛ kpo lɔmɔ̌ lin ɖɔ é na dɔn gbɛtɔ́ lɛ tawun, enɛ wu ɔ, ye bló tuto bɔ è ɖè xóɖiɖɔ mɔhun lɛ tɔ́n dó xójlawema The Pittsburgh Gazette mɛ. Xota xójlawema ɔ tɔn lɛ dɔn mɛ gègě, bɔ tinmɛ e Russell nɔ na dó nugbǒ Biblu tɔn  lɛ jí b’ɛ nɔ ɖò wɛn lɛ é ɖu ɖò mɛ jí tawun kaka bɔ è byɔ ɖɔ è na nɔ ɖè xóɖiɖɔ enɛ lɛ tɔ́n ɖò aklunɔzán gbla lɛ bǐ mɛ. Kpɔ́n lee nukɔnyiyi mɔhun na ko dó xomɛsin nú kɛntɔ́ nugbǒ ɔ tɔn lɛ sɔ́ é!

4, 5. Jijɔ tɛ Russell ka ɖexlɛ́? Nɛ̌ mɛ ɖěɖee ɖó acɛkpikpa ɖó bǎ ɖé mɛ lɛ é ka sixu xwedó kpɔ́ndéwú tɔn gbɔn?

⁴ É lín ɖebǔ ǎ bɔ mɛ gègě ba ɖɔ xóɖiɖɔ Russell tɔn lɛ ni tɔ́n ɖò xójlawema emi lɔ tɔn mɛ. Ðò 1908 ɔ, Atɔxwɛ ɖó gbè ɖɔ xóɖiɖɔ lɛ nɔ tɔ́n ɖò “xójlawema wǒ-ɖokpo mɛ ɖò gbesisɔmɛ.” Amɔ̌, nɔví ɖěɖee tuùn xójlawemazɔ́ lɛ é kplɔ́n Russell ɖɔ nú é sɛ̀ tɛn nú Gbɛ̌ sín azɔ̌xwé ɔ sín Pittsburgh wá toxo hun nukún ɖé mɛ ɔ, xota junjɔn Biblu jí lɛ na nɔ tɔ́n ɖò xójlawema gègě mɛ hú mɔ̌. Ee é da xó e ye ɖɔ n’i é kpo nǔ ɖevo lɛ kpo kpɔ́n é ɔ, Russell sɛ̀ tɛn nú azɔ̌xwé ɔ yì Brooklyn ɖò New York, ɖò 1909. Etɛ mɛ é ka tɔ́n kɔ dó? È sɛ̀ tɛn b’ɛ bló sun yɔywɛ ɖé gudo é ɔ, xójlawema 400 wɛ nɔ ɖè xóɖiɖɔ lɛ tɔ́n, bɔ kɛ́n ɔ fɔ́n bo ɖò jijɛ jí wɛ. Hwenu e è ɖó Axɔsuɖuto ɔ ayǐ ɖò 1914 é ɔ, xójlawema nǔ hú 2 000 mɛ wɛ xóɖiɖɔ Russell tɔn lɛ nɔ tɔ́n ɖè ɖò gbè ɛnɛ mɛ!

⁵ Nǔ taji tɛ nukɔnyiyi enɛ ka kplɔ́n mǐ? É na nyɔ́ ɖɔ mɛ ɖěɖee ɖó acɛkpikpa ɖó bǎ ɖé mɛ ɖò tutoblonunu Mawu tɔn mɛ égbé lɛ é ni xwedó kpɔ́ndéwú mɛɖesɔhwe tɔn Russell tɔn. Ðò ali tɛ nu? Nú ye jló na wá gbeta titewungbe ɖé kɔn ɔ, ye ɖó na ba wěɖexámɛ mɛ ɖevo lɛ tɔn.​—Xà Nùnywɛxó 15:22.

6. Nɛ̌ nugbǒ ɖěɖee è ɖetɔ́n dó xójlawema mɛ lɛ é ka huzu gbɛzán nawe ɖokpo tɔn gbɔn?

⁶ Nugbǒ Axɔsuɖuto ɔ tɔn ɖěɖee è ɖetɔ́n ɖò xójlawema enɛ lɛ mɛ lɛ é huzu gbɛzán mɛ gègě tɔn. (Ebl. 4:12) Ði kpɔ́ndéwú ɔ, Ora Hetzel ee bló baptɛm ɖò 1917 é nyí ɖokpo ɖò mɛ maxamaxa e kplɔ́n nugbǒ ɔ gbɔn xota enɛ lɛ gblamɛ é mɛ. Ora ɖɔ: “Hwenu e un wlí alɔ gudo é ɔ, un yì kpɔ́n nɔ ce ɖò Rochester, Minnesota. Hwenu e un wá é ɔ, un mɔ ɛ bɔ é ɖò xóɖiɖɔ enɛ lɛ sɛ́n sín xójlawema ɖé mɛ wɛ. Xóɖiɖɔ Russell tɔn lɛ wɛ. Mamáa tinmɛ nǔ ɖěɖee é kplɔ́n ɖò xóɖiɖɔ enɛ lɛ mɛ lɛ é nú mì.” Ora yí gbè nú nugbǒ ɖěɖee é kplɔ́n lɛ é bɔ nú xwè 60 mɔ̌ ɔ, é nyí wɛnjlatɔ́ gbejinɔtɔ́ Axɔsuɖuto Mawu Tɔn tɔn ɖé.

7. Etɛwu mɛ ɖěɖee ɖò nukún kpé nǔ wu wɛ lɛ é ka vɔ́ xójlawema lɛ zinzan gbéjé kpɔ́n?

⁷ Ðò 1916 ɔ, nǔ titewungbe wè jɛ bo zɔ́n bɔ mɛ e ɖò nukún kpé dó nǔ wu wɛ lɛ é lɛ́ vɔ́ xójlawema lɛ zinzan dó jla wɛnɖagbe ɔ gbéjé kpɔ́n. Nukɔntɔn ɔ, Ahwan Ðaxó ɔ e ɖò nǔ viva wɛ hwenɛnu é zɔ́n bɔ nǔ ɖěɖee è nɔ zán dó zín wema lɛ é mimɔ nɔ vɛwǔ. Ðò 1916 ɔ, gbeɖiɖó ɖé gosin azɔ̌xɔsa mǐtɔn e nɔ kpé nukún dó xójlawema lɛ wu ɖò Grande-Bretagne é bo tɛɖɛ̌ wuvɛ̌ ɔ jí, bo ɖɔ: “Ðò alɔnu dìn ɔ, xójlawema ɖibla yì 30 kpowun wɛ ɖò xóɖiɖɔ lɛ ɖetɔ́n wɛ. É ɖò wɛn ɖɔ é na lɛ́vɔ ɖekpo hú mɔ̌, ɖó wemakwɛ lɛ ɖò axi vɛ́ wɛ tawun.” Nǔ wegɔ ɔ wɛ nyí kú Nɔví Russell tɔn ɖò Kɔnyásun 1916 tɔn sín azǎn 31gɔ́ ɔ gbè. Enɛ wu ɔ, Atɔxwɛ (Glɛnsigbe) Woosun 15, 1916 tɔn ɖɔ: “Dìn e Nɔví Russell ko kú é ɔ, xóɖiɖɔ  ɖěɖee nɔ [tɔ́n ɖò xójlawema mɛ] lɛ é na ɖó te bǐ mlɛ́mlɛ́.” Wɛnɖagbejijla ɖò ali enɛ nu wá fifonu có, wlɛnwín ɖevo lɛ́ ɖi “Photo-Drame de la Création” kpó ɖò nukɔnyiyi ɖaxó ɖó wɛ.

8. Etɛ “Photo-Drame de la Création” biblo ka byɔ?

⁸ Ðiɖe lɛ xwíxwlémɛ. Russell kpo hagbɛ̌ tɔn lɛ kpo w’azɔ̌ nú xwè ɖibla yì atɔn bo bló “Photo-Drame de la Création” bɔ è ɖetɔ́n ɖò 1914. (Nùx. 21:5) Drame wɛ è nɔ ylɔ ɖɔ. Wlɛnwín yɔyɔ̌ ɖé wɛ è zán bo cáká ɖiɖe e nɔ danwǔ lɛ é, nùxixo lɛ kpo ɖiɖe dǒwu tɔn hwɛkan gègěnɔ lɛ kpo ɖó kpɔ́. Gbɛtɔ́ kanweko gègě nɔ ɖ’alɔ ɖò nǔ e jɛ bɔ Biblu ɖɔ lɛ é vívɔ́ bló mɛ, bɔ è nɔ wlí yɛ tɔn, kanlin lɛ lɔ tlɛ nɔ ɖ’emɛ. Gbeɖiɖó 1913 tɔn ɖé ɖɔ: “È zán gègě kanlin e nɔ nɔ jikpá ɖé mɛ é tɔn dó vɔ́ lee nǔ lɛ jɛ gbɔn ɖò Nɔwée sín hwenu é xlɛ́.” Sɛnsadónǔtɔ́ sunnu kpo nyɔnu kpo ɖěɖee nɔ nɔ Londres, New  York, Paris kpo Philadelphie kpo lɛ é wɛ sɔ́ alɔ dó sá nǔ dó ɖiɖe hwɛkan gègěnɔ kanweko ɖěɖee è zán lɛ é ɖokpo ɖokpo mɛ.

9. Etɛwu è ka zán hwenu kpo akwɛ kpo dó “Photo-Drame” ɔ tamɛ sɔmɔ̌?

⁹ Etɛwu è ka zán hwenu kpo akwɛ kpo dó “Photo-Drame” ɔ mɛ sɔmɔ̌? Gbeta e kɔn è wá ɖò kpléɖókpɔ́ ɖaxó ɖebɔdoɖewu ɖěɖee è bló ɖò 1913 lɛ é hwenu e ɖokpo tinmɛ ɖɔ: “Ðiɖe e ɖò xójlawema Amɛlika tɔn lɛ mɛ lɛ é ko huzu linlin nú mɛ lɛ tawun, bɔ è ko mɔ nǔ mɔhun kpɔ́n gbeɖé ǎ. Gɔ́ nú enɛ ɔ, mɛ gègě yí wǎn nú ɖiɖe e nɔ danwǔ lɛ é bɔ ɖiɖe enɛ lɛ zinzan ka vɛwǔ ǎ. Enɛ lɛ bǐ xlɛ́ ɖɔ ɖiɖe lɛ ɖó hlɔnhlɔn bo nɔ lɛ́ dɔn mɛ, bɔ mǐ mɛ e nyí wɛnjlatɔ́ bo lɛ́ nyí Biblu kplɔnmɛtɔ́ bo nɔ ba nukɔnyiyi lɛ é yí gbè bǐ mlɛ́mlɛ́ ɖɔ wɛnɖagbejlatɔ́ lɛ kpo nùkplɔnmɛtɔ́ lɛ kpo hɛn ɔ, ye na zán ɖiɖe e nɔ danwǔ lɛ é kpo macinu yɛwunkɔnnyidowǔ tɔn lɛ kpo.”

10. Bǎ tɛ mɛ è ka xlɛ́ “Photo-Drame” ɔ yì jɛ?

¹⁰ Ðò 1914 ɔ, è nɔ xlɛ́ “Photo-Drame” ɔ ɖò toxo 80 mɛ ɖò azǎn ɖokpo ɖokpo gbè. Gbɛtɔ́ ɖibla yì livi tantɔn wɛ kpɔ́n nùxwlémɛ ɔ ɖò États-Unis kpo Canada kpo. Ðò xwè enɛ ɖokpo ɔ mɛ ɔ, è lɛ́ xlɛ́ “Photo-Drame” ɔ ɖò Allemagne, Australie, Danemark, Finlande, Grande-Bretagne, Norvège, Nouvelle-Zélande, Suède kpo Suisse kpan. È lɛ́ bló ɖevo bɔ é bɔkun bɔ enɛ ɖó sinimáa ǎ, bonu è na nɔ xlɛ́ ɖò toxo kpɛví kpɛví lɛ mɛ. Alɔkpa enɛ e è bló b’ɛ nɔ nyí “Eurêka-Drame” é ɖu akwɛ sɔmɔ̌ ǎ, bɔ tɛn sisɛ na ka lɛ́ vɛwǔ ǎ. Ðò 1916 ɔ, è lilɛ “Photo-Drame” alǒ “Eurêka-Drame” ɔ dó Arménie-gbè, Dano-Norvège-gbè, Espagne-gbè, Flansegbe, Glɛkigbe, Italie-gbè, Pologne-gbè kpo Suède-gbè kpo mɛ.

11, 12. Nɛ̌ “Photo-Drame” ɔ ka d’alɔ dɔnkpɛvu ɖé gbɔn? Kpɔ́ndéwú tɛ é ka sɔ́ ɖ’ayǐ?

¹¹ “Photo-Drame” e è lilɛ dó Flansegbe mɛ é d’alɔ Charles Rohner e ɖó xwè 18 é tawun. Charles ɖɔ: “È xlɛ́ ɖò toxo ce mɛ ɖò Colmar, Alsace ɖò France. Sín bǐbɛ̌mɛ ɔ, lee è sɔ́ nugbǒ Biblu tɔn ɔ xwlé mɛ nyì wɛn gbɔn é jiwǔ nú mì.”

¹² Nǔ e mɛ é tɔ́n kɔ dó é wɛ nyí ɖɔ Charles bló baptɛm, bɔ ɖò 1922 é bɛ́ sinsɛnzɔ́ hwebǐnu tɔn. Azɔ̌ nukɔntɔn e è sɔ́ d’así n’i lɛ é ɖokpo wɛ nyí ɖɔ é na d’alɔ bɔ è na xlɛ́ “Photo-Drame” mɛ lɛ ɖò France. Ee Charles ɖò azɔ̌ enɛ tinmɛ wɛ é ɔ, é ɖɔ: “Azɔ̌ gègě wɛ è sɔ́ d’así nú mì: un nɔ xò giwuntá, nɔ kpé nukún dó akwɛzinzan agun tɔn lɛ kpo wema lɛ kpo wu. È lɛ́ byɔ ɖò así ce ɖɔ má ɖɔ nú kpléwatɔ́ lɛ kpo sísí kpo ɖɔ ye ni nɔ abwɛ cobonu tuto nùxwlémɛ ɔ tɔn na bɛ́. Ðò gbɔjɛyiyi hwenu ɔ, mǐ nɔ xwlé wema mɛ lɛ. Mǐ nɔ má fí e xwlé nǔ ɔ mɛ ɖè wɛ mǐ ɖè é bo nɔ sɔ́ akpáxwé ɖokpo ɖokpo d’así nú nɔví sunnu ɖé alǒ nɔví nyɔnu ɖé, bɔ ye nɔ sɛkpɔ mɛ lɛ bo nɔ sɔ́ wema lɛ nú ye. Gɔ́ na ɔ, fí e bló nǔ ɔ ɖé wɛ mǐ ɖè é sín xɔlinu ɔ, tavo lɛ nɔ ɖò finɛ bɔ wema nɔ gɔ́ jí.” Ðò 1925 ɔ, è ylɔ Charles bonu é na wà sinsɛnzɔ́ ɖò Betɛli ɖò Brooklyn, New York. Ðò finɛ ɔ, è sɔ́ azɔ̌ d’así n’i ɖɔ é ni kpé nukún dó  nùxogbɛta yɔyɔ̌ e è sɔ́ ɖ’ayǐ nú hladioxwé WBBR é wu. Ee mǐ gbéjé kpɔ́ndéwú Nɔví Rohner tɔn kpɔ́n gudo dìn é ɔ, mǐ sixu kanbyɔ mǐɖée ɖɔ: ‘Un ka nɔ sɔ́ jlǒ dó yí gbè nú azɔ̌ ɖěɖee è sɔ́ d’así nú mì b’ɛ na d’alɔ bɔ wɛn Axɔsuɖuto ɔ tɔn na dó gbakpé lɛ é à?’​—Xà Ezayíi 6:8.

13, 14. Nɛ̌ è ka zán hladio dó vúnvún wɛnɖagbe ɔ kpé gbɔn? (Lɛ̌ kpɔ́n gbàví “ Tuto WBBR Jí Tɔn Lɛ” kpo “ Kpléɖókpɔ́ Manawɔn Ðé” kpo.)

¹³ Hladio. Ðò xwè 1920 jɛ 1929 vlamɛ ɔ, “Photo-Drame” zinzan jɛ ɖiɖekpo jí, amɔ̌, hladio zinzan dó jla wɛnɖagbe Axɔsuɖuto ɔ tɔn wá nyí wlɛnwín titewungbe ɖé. Nɔví Rutherford sɔ́ xóɖiɖɔ hladio jí tɔn nukɔntɔn ɔ xwlé mɛ ɖò Lidosun 1922 tɔn ɔ sín azǎn 16gɔ́ ɔ gbè ɖò Metropolitan Opera, Philadelphie tɔn, ɖò Pennsylvanie. Gbɛtɔ́ 50 000 mɔ̌ wɛ sè xóɖiɖɔ ɔ “Gbɛtɔ́ Livi Mɔkpan Ðò Gbɛ̀ Dìn Bo Na Kú Gbeɖé Ǎ.” Enɛ gudo ɖò 1923 ɔ, è sɔ́ kpléɖókpɔ́ ɖaxó ɖé sín akpáxwé ɖé xwlé mɛ ɖò hladio jí azɔn nukɔntɔn ɔ. Gbɔn vo nú hladio ajɔ̌wiwa tɔn lɛ zinzan ɔ, mɛ ɖěɖee ɖò nukún kpé dó nǔ wu wɛ lɛ é wá gbeta ɔ kɔn ɖɔ é na nyɔ́ ɖɔ mǐ ni ɖó hladioxwé mǐɖesunɔ tɔn. È wá gbá hladioxwé ɔ ɖó Staten Islande ɖò New York, bo sɔ́ nyikɔ WBBR dó dó hladioxwé ɔ wema mɛ. WBBR bɛ́ azɔ̌ ɖò Zofínkplɔsun 1924 tɔn sín azǎn 24gɔ́ ɔ gbè.

¹⁴ Atɔxwɛ (Glɛnsigbe) Woosun 1, 1924 tɔn tinmɛ nǔ e wu è ɖó WBBR ɔ ayǐ é, bo ɖɔ: “Bonu è na dó vúnvún nugbǒ ɔ sín wɛn kpé ɔ, mǐ ɖi ɖɔ hladio wɛ nyí wlɛnwín e kpɔ̀ bo lɛ́ yá hú wlɛnwín e è ko zán kpɔ́n é bǐ.” É lɛ́ ɖɔ gɔ́ na ɖɔ: “Nú Aklunɔ ɔ mɔ ɖɔ é sɔgbe ɖɔ è ni gbá hladioxwé ɖevo lɛ dó vúnvún nugbǒ ɔ sín wɛn kpé ɔ, é na bló bɔ mǐ na mɔ akwɛ tɔn lee éɖesunɔ mɔ ɖɔ é nyɔ́ gbɔn é.” (Ðɛh. 127:1) Ðò 1926 ɔ, togun Jehovah tɔn ɖó hladioxwé ayizɛ́n. Wè ɖò États-Unis: WBBR ɖò New York, bɔ WORD sɛkpɔ Chicago. Ɛnɛ e kpò lɛ é ɖò toxo elɔ lɛ mɛ ɖò Canada: Alberta, Colombie Britanique, Ontario, kpo Saskatchewan kpo.

15, 16. (a) Nɛ̌ sinsɛngán Canada tɔn lɛ ka wà nǔ gbɔn xá tuto hladio jí tɔn mǐtɔn lɛ? (b) Nɛ̌ xóɖiɖɔ hladio jí tɔn lɛ kpo azɔ̌ xwé ɖé gbè jɛ xwé ɖé gbè tɔn ɔ kpo ka nɔ zɔn kpɔ́ gbɔn?

¹⁵ Sinsɛngán Klisanwun-nyijɛtɔ́ lɛ tɔn lɛ ɖ’ayi nugbǒ Biblu tɔn ɖěɖee mǐ nɔ vúnvún kpé gbɔn hladio jí lɛ é wu. Albert Hoffman e mɔ dò nú azɔ̌ ɖěɖee è nɔ wà ɖò hladioxwé Saskatchewan tɔn ɖò Canada é ɖɔ: “Gègě mɛ lɛ tɔn jɛ Biblu Kplɔntɔ́ lɛ tuùn jí [mɔ̌ wɛ è nɔ ylɔ Kúnnuɖetɔ́ Jehovah Tɔn lɛ ɖɔ ɖ’ayǐ]. È zán wlɛnwín enɛ dó ɖekúnnu jiwǔ ɖé kaka jɛ 1928, hwenu e sinsɛngán lɛ dó cɔcɔ nú gǎn lɛ kaka bɔ ye yí acɛ sín hladioxwé Biblu Kplɔntɔ́ lɛ tɔn ɖěɖee ɖò Canada lɛ é bǐ sí dó é.”

¹⁶ È sú hladioxwé mǐtɔn lɛ ɖò Canada có, è kpò ɖò xóɖiɖɔ junjɔn Biblu jí lɛ xwlé mɛ wɛ ɖò hladio ajɔ̌wiwa tɔn lɛ jí. (Mat. 10:23) Bonu tuto enɛ lɛ ni dó kpɔ́n te d’eji ɔ, è slɛ́ hladio ajɔ̌wiwa tɔn ɖěɖee jí nugbǒ Biblu tɔn lɛ nɔ dín gbɔn lɛ é dó Atɔxwɛ kpo L’Âge d’Or (ee è nɔ ylɔ ɖɔ Réveillez-vous!  égbé é) kpo mɛ, bonu wɛnjlatɔ́ lɛ ɖò xwégbe xwégbe gbɔn wɛ ɔ, ye na dó sixu dó wusyɛn lanmɛ nú mɛ lɛ ɖɔ ye ni nɔ ɖótó xóɖiɖɔ mɔhun lɛ ɖò hladio e ɖò xá yetɔn mɛ lɛ é jí. Etɛ mɛ é ka tɔ́n kɔ dó? Bulletin Aluùnsun 1931 tɔn ɖɔ: “Xóɖiɖɔ hladio jí tɔn lɛ dó wusyɛn lanmɛ nú nɔví ɖěɖee nɔ jla wɛnɖagbe ɔ gbɔn xwégbe xwégbe lɛ é tawun. Mǐ mɔ gbeɖiɖó gègě bɔ ye xlɛ́ ɖɔ mɛ gègě ɖótó xóɖiɖɔ Nɔví Rutherford tɔn lɛ, enɛ zɔ́n bɔ ye nɔ ɖò gbesisɔmɛ bo na yí wema ɖěɖee è nɔ xwlé ye lɛ é.” Bulletin ɔ tinmɛ ɖɔ xóɖiɖɔ hladio jí tɔn lɛ kpo xwé ɖé gbè jɛ xwé ɖé gbè zɔ́ ɔ kpo nyí “wlɛnwín wɛnɖagbejijla tɔn ɖaxó wè e ɖò tutoblonunu Aklunɔ tɔn ɔ mɛ é.”

17, 18. Ninɔmɛ lɛ ɖyɔ có, nɛ̌ hladio ka kpó ɖò alɔ dó mɛ wɛ gbɔn?

¹⁷ Ðò 1930 kpo 1939 kpo vlamɛ ɔ, è klán gbè xá mǐ syɛnsyɛn ɖó hladioxwé ajɔ̌wiwa tɔn e mǐ nɔ zán lɛ é wutu. Enɛ wu ɔ, ɖò vivɔnu 1937 tɔn ɔ, togun Jehovah tɔn tɛnkpɔn bo sɔgbe xá ninɔmɛ lɛ. Ye jó xóɖiɖɔ ɖò hladio ajɔ̌wiwa tɔn lɛ jí dó bo sɔ́ ayi yetɔn ɖó sinsɛnzɔ́ xwé ɖé gbè jɛ xwé ɖé gbè tɔn ɔ jí hugǎn. a É ɖò mɔ̌ có, hladio kpó ɖò azɔ̌ titewungbe ɖé wà wɛ nú nǔ e kàn wɛn Axɔsuɖuto ɔ tɔn vúnvún vúnvún kpé ɖò xá e jɛ gblolo alǒ fí ɖěɖee wɛnɖagbejijla ɔ nɔ vɛwǔ ɖè ɖó awa gbɛ̀ ɔ tɔn ɖé lɛ xwé é. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, sín 1951 jɛ 1991 ɔ, hladioxwé ɖé ɖò Gbadahweji Berlin Tɔn ɖò Allemangne bo nɔ xwlé xóɖiɖɔ jinjɔn Biblu jí lɛ mɛ hwɛhwɛ bonu mɛ ɖěɖee ɖò Zǎnzǎnhweji Allemangne tɔn sín awa ɖé lɛ xwé lɛ é ni dó sixu sè wɛnɖagbe Axɔsuɖuto ɔ tɔn. Bɛ́sín 1961 kaka nú xwè 30 jɛji ɔ, hladio axɔsu tɔn ɖé ɖò Suriname ɖò Tofɔligbe Amɛlika Tɔn bo nɔ vúnvún nugbǒ Biblu tɔn lɛ kpé nú cɛju 15 ɖò aklunɔzán gbla ɖokpo ɖokpo mɛ. Sín 1969 jɛ 1977 ɔ, tutoblonunu ɔ ɖè tuto hladio jí tɔn e è yí dó kàn jí é ɖebɔdoɖewu 350 jɛji tɔ́n dó xota “Toute Écriture est utile” jí. Ðò États-Unis ɔ, hladioxwé 291 wɛ xwlé tuto enɛ lɛ mɛ ɖò toxo 48 mɛ. Ðò 1996 ɔ, hladixoxwé ɖé ɖò Apia e nyí hɔnkàn nú Samoa é bo nɔ xwlé tuto aklunɔzán gblamɛ tɔn ɖé ee xota tɔn nyí “Réponses à vos questions bibliques” é mɛ.

¹⁸ Ee xwè kanweko 20gɔ́ ɔ xwè fifo gbé é ɔ, hladio sɔ́ wá nyí wlɛnwín taji e è nɔ zán dó vúnvún wɛnɖagbe ɔ kpé é ǎ. Loɔ, azɔwanú nùnywɛ xwitixwiti tɔn ɖevo zɔ́n bɔ è hɛn ɔ, è na ba gbɛtɔ́ mɔ hugǎn ɖ’ayǐ tɔn.

19, 20. Etɛwu togun Jehovah tɔn ka sɔnǔ nú jw.org? Nɛ̌ é ka nyí azɔwanú ɖagbe ɖé gbɔn? (Lɛ̌ kpɔ́n gbàví “ JW.ORG.”)

¹⁹ Ɛntɛnɛti. Ðò 2013 ɔ, gbɛtɔ́ liva 2,7 jɛji, enɛ wɛ nyí ɖibla yì 40 ɖò kanweko jí mɛ e ɖò gbɛ̀ ɔ mɛ lɛ é tɔn wɛ nɔ zán Ɛntɛnɛti. Mɛɖé lɛ ɖɔ ɖɔ gbɛtɔ́ liva wè mɔ̌ wɛ nɔ zán Ɛntɛnɛti ɖò alokan, tablɛti kpo nǔ mɔhun ɖevo lɛ kpo jí. Kɛ́n enɛ fɔ́n bo ɖò jijɛ jí wɛ ɖò gbɛ̀ ɔ bǐ mɛ; ɖò Aflika ɔ, Ɛntɛnɛti zinzan ɖò alokan lɛ jí ɖò jijɛ jí wɛ tawun, fí e gbɛtɔ́ nǔ hú livi 90 na nyikɔ nú zinzan tɔn ɖè é. Nukɔnyiyi enɛ lɛ ɖyɔ ali e nu gbɛtɔ́ gègě nɔ sè wɛn ɖè é tawun.

 ²⁰ Bɛ́sín 1997 ɔ, togun Jehovah tɔn jɛ wlɛnwín enɛ zán jí. Ðò 2013 ɔ, Tɛn Ɛntɛnɛti Tɔn jw.org ko ɖò gbè 300 mɔ̌ mɛ, bɔ nǔ ɖěɖee junjɔn Biblu jí lɛ é ɖ’eji bɔ è sixu yí dó gbè 520 jɛji mɛ. Ayihɔngbe ayihɔngbe tɛgbɛ ɔ, mɛ lɛ nɔ zán azɔwanú 750 000 jɛji dó yì Tɛn Ɛntɛnɛti Tɔn mǐtɔn jí. Sunmɛ sunmɛ tɛgbɛ ɔ, gɔ́ nú video lɛ kpinkpɔn ɔ, mɛ lɛ nɔ yí wema livi 3 jɛji, xójlawema livi 4 jɛji kpo xóyidókanji livi 22 jɛji kpo.

21. Etɛ Sina sín tan ka kplɔ́n we?

²¹ Tɛn Ɛntɛnɛti Tɔn ɔ ko huzu wlɛnwín wɛnɖagbe Axɔsuɖuto Mawu Tɔn vúnvún vúnvún kpé tɔn ɖaxó ɖé, é na bo tlɛ nyí ɖò fí e è ɖó wɛnɖagbejijlazɔ́ mǐtɔn te ɖè é ɔ nɛ. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, ɖò 2013 sín bǐbɛ̌mɛ ɔ, nya ɖé nɔ nyí Sina bo mɔ Tɛn Ɛntɛnɛti Tɔn jw.org ɔ bo ylɔ hɔnkàn mǐtɔn ɖò États-Unis bo kàn nǔ gègě byɔ dó Biblu jí. Etɛwu mɛylɔylɔ enɛ ka gbɔn vo? Sina nyí Malɛnu ɖé bo nɔ nɔ gletoxo e jɛ gblolo mɛ ɖò tò ɖé mɛ fí e è gbɛ́ azɔ̌ Kúnnuɖetɔ́ Jehovah Tɔn lɛ tɔn ɖè bǐ mlɛ́mlɛ́ é. Nǔ e mɛ mɛylɔylɔ enɛ tɔ́n kɔ dó é wɛ nyí ɖɔ è bló tuto bɔ Kúnnuɖetɔ́ e ɖò États-Unis é ɖé na nɔ kplɔ́n Biblu xá Sina azɔn wè ɖò aklunɔzán gbla ɖokpo ɖokpo mɛ. Ɛntɛnɛti wɛ è zán dó kplɔ́n nǔ xá ɛ.

22, 23. (a) Wlɛnwín ɖěɖee mǐ zán bo na dó ba mɛ gègě mɔ lɛ é ka ɖyɔ sinsɛnzɔ́ xwé ɖé gbè jɛ xwé ɖé gbè tɔn ɔ wɛ à? (b) Nɛ̌ Axɔsu ɔ ka kɔn nyɔna dó gǎndido mǐtɔn lɛ jí gbɔn?

²² Wlɛnwín ɖěɖee mǐ zán bo na dó ba mɛ gègě mɔ lɛ é, ɖi xójlawema lɛ, “Photo-drame,” tuto hladio jí tɔn lɛ kpo Tɛn Ɛntɛnɛti Tɔn kpo ɖebǔ sixu ɖyɔ sinsɛnzɔ́ xwé ɖé gbè jɛ xwé ɖé gbè tɔn ɔ ǎ. Etɛwu? Ðó togun Jehovah tɔn nɔ zé afɔ dó afɔdo Jezu tɔn mɛ. É nɔ wà nǔ zɛ Mawuxóɖiɖɔ nú mɛ lɛ wu;  é nɔ sɔ́ ayi ɖó alɔdido mɛ ɖokpo ɖokpo jí. (Luk. 19:1-5) Jezu lɛ́ kplɔ́n azɔ̌ ahwanvu tɔn lɛ bonu ye na wà nǔ ɖokpo ɔ, bo sɔ́ wɛn e ye na jla ɔ d’así nú ye. (Xà Luk. 10:1, 8-11.) Lee mǐ ko ɖɔ xó d’eji gbɔn ɖò Wemata 6gɔ́ ɔ mɛ é ɔ, mɛ ɖěɖee ɖò nukún kpé dó nǔ wu wɛ lɛ é nɔ dó wusyɛn lanmɛ nú Jehovah sɛntɔ́ lɛ ɖokpo ɖokpo hwebǐnu bonu ye na kpannukɔn mɛ lɛ bo ɖɔ xó nú ye.​—Mɛ. 5:42; 20:20.

²³ Ee è jì Axɔsuɖuto ɔ b’ɛ bló xwè kanweko gudo é ɔ, wɛnjlatɔ́ ɖibla yì livi tantɔn wɛ nɔ kplɔ́n nǔ mɛ ɖevo lɛ dó linlin Mawu tɔn lɛ wu kpo kanɖodonǔwu kpo. É ɖò wɛn ɖɔ Axɔsu ɔ ko kɔn nyɔna tɔn dó wlɛnwín ɖěɖee mǐ zán bo jla Axɔsuɖuto ɔ lɛ é jí. Lee wemata e bɔ d’ewu é na xlɛ́ gbɔn é ɔ, é lɛ́ na mǐ azɔwanú ɖěɖee sín hudo mǐ ɖó bo na jla wɛnɖagbe ɔ tò bǐ, akɔta bǐ kpo gbè bǐ kpo lɛ é.​—Nǔɖe. 14:6.