1, 2. (a) Ania ti inaramid ni Jesus tapno mangngeg ti adu a tattao ti mensahena? (b) Kasano a tinulad dagiti matalek a pasurot ni Kristo ti ulidanna, ken apay?

 NAPALIKMUTAN ni Jesus iti adu a tattao iti igid ti baybay, ngem naglugan iti barangay sa immadayo bassit. Apay? Ammona a ti danum papigsaenna ti timekna ket nalawlawag a mangngeg ti adu ti mensahena.​—Basaen ti Marcos 4:1, 2.

² Pinullo a tawen sakbay ken kalpasan ti pannakaipasngay ti Pagarian, tinulad dagiti matalek a pasurot ni Kristo ti ulidanna, a nagusarda iti baro ken nagduduma a pamay-an tapno maisaknap ti naimbag a damag maipapan iti Pagarian iti adu a tattao. Babaen ti panangiwanwan ti Ari, intultuloy ti ili ti Dios ti mangaramid iti panagbalbaliw tapno mabagayanda ti panagbalbaliw ti kasasaad ken ti panagrang-ay ti teknolohia. Kayattayo a makasabaan ti adu a tattao aginggat’ mabalin sakbay a dumteng ti panungpalan. (Mat. 24:14) Usigentayo ti sumagmamano laeng kadagiti pamay-an nga inusartayo tapno makasabaan dagiti tattao iti sadinoman. Panunotem met no kasanom a matulad ti pammati dagiti nangiwaragawag idi iti naimbag a damag.

3. Apay a nakapungtot dagiti bumusbusor iti kinapudno iti panangusartayo kadagiti pagiwarnak?

³ Pagiwarnak. Manipud idi 1879, ipabpablaaken ni Kabsat Russell ken dagiti kakaduana ti Watch Tower, a nangipakaammo iti mensahe maipapan iti Pagarian iti adu a tattao. Ngem iti dekada sakbay ti 1914, agparang nga immaniobra ni Kristo dagiti bambanag tapno ad-adu pay ti makangngeg iti naimbag a damag. Nangrugi dagiti agsasaruno a pasamak idi 1903. Iti dayta a tawen, ni Dr. E. L. Eaton, a pannakangiwat ti maysa a grupo dagiti ministro a Protestante iti Pennsylvania, kinaritna ni Charles Taze Russell nga agdebateda maipapan iti doktrina ti Biblia. Iti suratna ken ni Russell, kinuna ni Eaton: “Napampanunotko a paginteresan la ketdi dagiti tattao no pagdebateanta ti sumagmamano a sursuro a pagdumaanta.” Umanamong iti dayta ni Russell ken dagiti kakaduana, isu nga inyurnosda a maipablaak ti debateda iti kangrunaan a pagiwarnak a, The  Pittsburgh Gazette. Nakalatlatak dagiti artikulo iti pagiwarnak maipapan iti makagutugot a panangilawlawag ni Russell iti kinapudno iti Biblia nga uray la intukon ti pagiwarnak a linawas nga ipablaakda dagiti lektiur ni Russell. Sigurado a nakapungtot iti dayta dagiti bumusbusor iti kinapudno!

4, 5. Ania a kualidad ti imparangarang ni Russell, ken kasano a matulad dayta dagiti addaan iti responsabilidad iti organisasion ti Dios?

⁴ Di nagbayag, ad-adu pay a pagiwarnak ti mayat a mangipablaak kadagiti lektiur ni Russell. Idi 1908, impadamag ti Watch Tower a dagita a sermon ket naipablaak a “regular iti 11 a pagiwarnak.” Nupay kasta, insingasing dagiti kakabsat nga adu ti ammona iti panagipablaak kadagiti pagiwarnak a no dagiti opisina ti Sosiedad iti Pittsburgh ket iyakar ni Russell iti nalatlatak a siudad, ad-adu a pagiwarnak ti mangipablaak kadagiti naibatay iti Biblia nga artikulo. Kalpasan a tiningiting ni Russell dayta a singasing ken ti dadduma pay a banag, inyakarna dagiti opisina iti Brooklyn, New York, idi 1909. Ania ti resultana? Sumagmamano la a bulan kalpasanna, agarup 400 a pagiwarnak ti nangipablaak kadagiti lektiurna, ket immadu pay ti mayat a mangipablaak. Apaman a naipasdek ti Pagarian idi 1914, nasuroken a 2,000 a pagiwarnak iti uppat a lengguahe ti nangipablaak kadagiti sermon ken artikulo ni Russell!

⁵ Ania a napateg a leksion ti masursurotayo iti dayta? Dagiti addaan iti responsabilidad iti organisasion ti Dios ita nagsayaat a tuladenda ti kinapakumbaba ni Russell. Kasano? No mangaramidda kadagiti napateg a desision, ikabilanganda ti singasing dagiti dadduma.​—Basaen ti Proverbio 15:22.

6. Ania ti epektona iti maysa a tao dagiti kinapudno a naipablaak kadagiti pagiwarnak?

⁶ Dagiti kinapudno maipapan iti Pagarian a naipablaak kadagiti pagiwarnak binalbaliwanna ti biag dagiti tattao. (Heb. 4:12) Kas pagarigan, ni Ora Hetzel, a nabautisaran idi 1917, ket maysa kadagiti adu a nakaammo iti kinapudno babaen kadagiti artikulo iti pagiwarnak. Kinuna ni Ora: “Kalpasan ti kasarko, sinarungkarak ni nanangko iti Rochester, Minnesota. Nasangpetak a karkartibenna dagiti artikulo iti pagiwarnak maipapan kadagiti sermon ni Russell. Inlawlawag ni Nanang dagiti nasursurona kadagita.” Inawat ni Ora dagiti kinapudno a naammuanna ket agarup innem a dekada a nagserbi kas matalek a manangiwaragawag iti Pagarian ti Dios.

7. Apay a dagiti mangidadaulo tiningitingda manen ti panangusar kadagiti pagiwarnak?

⁷ Gapu iti dua a napateg a pasamak idi 1916, tiningiting dagiti mangidadaulo iti organisasion no itultuloyda nga usaren dagiti pagiwarnak a mangiwaragawag iti naimbag a damag. Umuna, madama idi ti Dakkel a Gubat isu a narigat ti makaala kadagiti suplay a pagimprenta. Idi 1916, impakaammo ti newspaper department iti Britain daytoy a problema: “Nasurok laengen a 30 a pagiwarnak ti mangipabpablaak kadagiti Sermon. Di agbayag, posible a bumassit pay daytoy a bilang gapu iti ingingina ti papel.” Ti maikadua a pasamak ket ti ipapatay  ni Kabsat Russell idi Oktubre 31, 1916. Gapuna, kastoy ti impakaammo ti Disiembre 15, 1916 a ruar ti The Watch Tower: “Ita ta natayen ni Kabsat Russell, saanen a maipablaak dagiti sermon [kadagiti pagiwarnak].” Nupay naisardengen daytoy a pamay-an ti panangasaba, nagtultuloy met a nasayaat ti resulta ti sabali a pamay-an kas iti “Photo-Drama of Creation.”

8. Ania ti ramanen ti panangaramid iti “Photo-Drama of Creation”?

⁸ Slide ken pelikula. Agarup tallo a tawen ti binusbos da Russell ken dagiti kakaduana a nangaramid iti “Photo-Drama of Creation,” a nairuar idi 1914. (Prov. 21:5) Daytoy a Drama, kas panangawagda idi, ket kombinasion ti pelikula, sound recording, ken dekolor a glass slide. Ginasut a tattao ti nakiraman iti panangyakto kadagiti eksena iti Biblia sa nai-video. Adda pay dagiti nausar nga animal. Kastoy ti kuna ti maysa a report idi 1913: “Nausar ti adu nga animal iti maysa a dakkel a  zoo tapno maipelikula ti napateg a paset ni Noe iti pakasaritaan ti lubong.” Dagiti ginasut a glass slide ket manomano a kinoloran dagiti artist manipud London, New York, Paris, ken Philadelphia.

9. Apay nga adu a tiempo ken kuarta ti nabusbos iti “Photo-Drama”?

⁹ Apay nga adu a tiempo ken kuarta ti nabusbos iti panangaramid iti “Photo-Drama”? Kastoy ti panangilawlawag ti resolusion a naibasa kadagiti serye ti kombension idi 1913: “Ti naballigi a panangusar kadagiti cartoons ken retrato kadagiti pagiwarnak iti Amerika kasta met ti kinalatak dagiti pelikula ket pammaneknek nga epektibo dagita. Gapuna, kas progresibo a manangaskasaba ken mannursuro iti Biblia, naan-anay nga iparegtami ti panangusar kadagiti pelikula ken stereopticon slide kas makagunggona ken epektibo a pamay-an ti panangisuro dagiti ebanghelisador ken mannursuro.”

10. Kasano kasaknap ti pannakaipabuya ti “Photo-Drama”?

¹⁰ Idi 1914, inaldaw a naipabuya ti “Photo-Drama” iti 80 a siudad. Agarup walo a milion ti nakabuya iti dayta iti Estados Unidos ken Canada. Iti dayta met la a tawen, naipabuya ti “Photo-Drama” iti Australia, Britain, Denmark, Finland, Germany, New Zealand, Norway, Sweden, ken Switzerland. Adda met ti naaramid a napasimple a bersion, a buklen dagiti glass slide laeng, a naipabuya kadagiti babbabassit nga ili. Basbassit ti magastos iti panangaramid iti daytoy a bersion, a naawagan iti “Eureka Drama,” ken nalaklaka nga ibiahe. Idi 1916, ti “Photo-Drama” wenno ti “Eureka Drama” ket agpada a naipatarus iti Armenian, Dano-Norwegian, French, German, Greek, Italian, Polish, Spanish, ken Swedish.

11, 12. Ania ti epekto ti “Photo-Drama” iti maysa nga agtutubo a lalaki, ken ania nga ulidan ti impakitana?

¹¹ Ti French a patarus ti “Photo-Drama” ket dakkel ti epektona ken ni Charles Rohner, nga agtawen idi iti 18. “Naipabuya dayta iti ilimi a Colmar, Alsace, France,” kuna ni Charles. “Iti rugrugina pay laeng, nagustuakon ti nalawag a panangidatagna iti kinapudno iti Biblia.”

¹² Kas resultana, nabautisaran ni Charles ket idi 1922, nagserbi iti amin a tiempo. Ti maysa kadagiti immuna nga annongenna ket tumulong iti pannakaipabuya ti “Photo-Drama” kadagiti Pranses. Kastoy ti panangdeskribir ni Charles iti daytoy a trabaho: “Adda sumagmamano a trabahok​—agtokar iti violin, account servant, ken literature servant. Siak pay ti nadutokan a mangpaulimek iti tallaong sakbay a mangrugi ti programa. Bayat ti intermision, agiwaraskami iti literatura. Adda seksion iti hall a naituding iti tunggal kabsat a lalaki wenno babai. Adda iggemda a literatura nga iwarasda iti tunggal tao iti seksion nga ayanda. Malaksid iti dayta, adda dagiti lamisaan a napno iti literatura a naipuesto iti pagserkan ti hall.” Idi 1925, naawis ni Charles nga agserbi iti Bethel iti Brooklyn, New York. Isu ket nadutokan a konduktor ti orkestra para iti kabbuangay  nga estasion ti radio a WBBR. Iti panangusigtayo iti ulidan ni Kabsat Rohner, isaludsodtayo iti bagitayo, ‘Sidadaan kadi nga awatek ti aniaman nga annongen a maited kaniak tapno maiwaragawag ti mensahe maipapan iti Pagarian?’​—Basaen ti Isaias 6:8.

13, 14. Kasano a nausar ti radio tapno maiwaragawag ti naimbag a damag? (Kitaenyo met dagiti kahon a “ Dagiti Programa iti WBBR” ken “ Nakallalagip a Kombension.”)

¹³ Radio. Idi 1920’s, manmano laengen a naipabuya ti “Photo-Drama,” ngem nangrugi met a nausar ti radio kas epektibo a pamay-an ti panangiwaragawag iti naimbag a damag maipapan iti Pagarian. Idi Abril 16, 1922, impaay ni Kabsat Rutherford ti nakallalagip a palawagna a naibrodkas iti radio manipud iti Metropolitan Opera House iti Philadelphia, Pennsylvania. Mapattapatta a 50,000 ti nakangngeg iti palawag a “Minilion a Sibibiag Ita ti Saanto a Pulos a Matay.” Kalpasanna, idi 1923, damo a naibrodkas ti sesion ti kombension. Malaksid kadagiti komersial nga estasion ti radio, inkeddeng dagiti mangidadaulo a nasayaat no addaantayo met iti bukod nga estasion. Naipasdek dayta iti Staten Island, New York, ken nairehistro dayta kas WBBR. Ti damo a pannakausarna ket idi Pebrero 24, 1924.

¹⁴ Nailawlawag ti panggep ti WBBR iti Disiembre 1, 1924 a ruar ti The Watch Tower. Kunana: “Patienmi a ti radio ti kalakaan ken kaepektibuan pay laeng a pamay-an ti panangiwaragawag iti mensahe ti kinapudno.” Innayonna: “No makita ti Apo a kasapulan ti ad-adu pay nga estasion ti radio para iti panangiwaragawag iti kinapudno, isunto ti mangipaay iti pondo.” (Sal. 127:1) Idi 1926, addaanen ti ili ni Jehova iti innem nga estasion ti radio. Dua ti adda iti Estados Unidos​—WBBR iti New York ken WORD iti asideg ti Chicago. Ti uppat ket adda iti Canada​—iti Alberta, British Columbia, Ontario, ken Saskatchewan.

15, 16. (a) Ania ti reaksion ti klero iti Canada kadagiti ibrodbrodkastayo? (b) Kasano nga agkakomplemento ti lektiur iti radio ken ti panangasaba iti binalaybalay?

¹⁵ Naalarma ti klero ti Kakristianuan gapu iti nasaknap a pannakaibrodkas ti kinapudno iti Biblia. Kinuna ni Albert Hoffman, a pamiliar iti trabaho a maar-aramid iti estasion ti radio iti Saskatchewan, Canada: “Umad-adu nga umad-adu dagiti makaam-ammon kadagiti Estudiante ti Biblia [nga awag idi kadagiti Saksi ni Jehova]. Nangipaay dayta iti nagsayaat a panangsaksi, ngem idi 1928, sinugsogan ti klero dagiti opisial ket nawaswas ti lisensia ti amin nga estasion ti radio iti Canada a kukua dagiti Estudiante ti Biblia.”

¹⁶ Nupay naiserra dagiti estasiontayo iti radio iti Canada, nagtultuloy a naibrodkas dagiti lektiur a naibatay iti Biblia babaen kadagiti komersial nga estasion. (Mat. 10:23) Tapno ad-adda nga epektibo dagitoy a programa, naikabil iti The Watch Tower ken The Golden Age (Agriingkayo! itan) ti listaan dagiti komersial nga estasion a mangibrodbrodkas kadagiti lektiur ket no mangasaba dagiti agibumbunannag iti binalaybalay, iparegtada kadagiti tattao a denggenda dagiti lektiur kadagita  nga estasion. Ania ti resultana? Kuna ti Enero 1931 a ruar ti Bulletin: “Dakkel ti naitulong ti radio iti panangasaba dagiti kakabsat iti binalaybalay. Adu a report ti naawat ti opisina a mangipakpakaammo a dumdumngeg dagiti tattao iti radio ket gapu ta mangmangngegda dagiti lektiur ni Kabsat Rutherford, awatenda a dagus dagiti libro a maitukon kadakuada.” Kuna ti Bulletin a dagiti lektiur iti radio ken ti panangasaba iti binalaybalay ket “dua a nagpateg a pamay-an ti panangasaba ti organisasion ti Apo.”

17, 18. Nupay nagbalbaliw ti kasasaad, apay a napateg latta ti pannakausar ti radio?

¹⁷ Bayat ti 1930’s, kimmaro ti ibubusor iti panangusartayo kadagiti komersial nga estasion ti radio. Isu nga iti maudi a paset ti 1937, nakibagay ti ili ni Jehova iti agbalbaliw a kasasaad. Insardengda nga usaren dagiti komersial nga estasion ti radio ket ad-adda nga impamaysada ti panangasaba iti binalaybalay. a Uray no kasta, nausar latta ti radio kas napateg a pamay-an iti panangiwaragawag iti mensahe maipapan iti Pagarian iti dadduma a nasulinek a paset ti lubong. Kas pagarigan, idi 1951 agingga idi 1991, adda estasion iti West Berlin, Germany, a regular a mangibrodbrodkas kadagiti palawag iti Biblia tapno dagiti agnanaed kadagiti paset ti dati nga East Germany mangngegda ti mensahe maipapan iti Pagarian. Nangrugi idi 1961 ken nasurok a tallo a dekada kalpasanna, adda estasion ti radio iti Suriname, South America, a linawas a mangibrodbrodkas iti 15-minuto a programa a nangiwaragawag kadagiti kinapudno iti Biblia. Manipud idi 1969 agingga idi 1977, nakaaramid ti organisasion iti nasurok a 350 a nagduduma a nairekord a programa iti radio iti serye a napauluan iti, “Amin a Kasuratan ket Makagunggona.” Iti Estados Unidos, 291 nga estasion, iti 48 nga estado, ti nangibrodkas kadagiti programa. Idi 1996, ti estasion ti radio iti Apia, a kabesera ti Samoa nga adda iti South Pacific, linawas nga imbrodkasna ti programa a napauluan iti “Sungbat Dagiti Saludsodyo iti Biblia.”

¹⁸ Bayat nga aglepleppas ti maika-20 a siglo, saanen a nausar ti radio kas kangrunaan a pamay-an ti panangiwaragawag iti naimbag a damag. Nupay kasta, adda baro a teknolohia a makatulong tapno makasabaan ti ad-adu a tattao aginggat’ mabalin.

19, 20. Apay nga inaramid ti ili ni Jehova ti jw.org, ken kasano ti kaepektibona? (Kitaenyo met ti kahon a “ JW.ORG.”)

¹⁹ Ti Internet. Iti 2013, nasurok a 2.7 a bilion a tattao, agarup 40 a porsiento iti populasion ti lubong, ti agus-usaren iti Internet. Sigun iti dadduma a pattapatta, agarup dua a bilion ti agus-usar iti dayta babaen kadagiti mobile device, kas kadagiti smartphone ken tablet. Agtultuloy nga umad-adu dayta a bilang iti intero a lubong, ngem ti kapartakan ket ti Africa ta agdagup iti nasurok a 90 a milion ti addaan iti mobile Internet connection. Dagita a panagrang-ay ti nangbalbaliw iti pamay-an a pananggun-od ti adu a tattao iti impormasion.

 ²⁰ Nangrugi idi 1997, inusar ti ili ni Jehova daytoy a pamay-an ti panangisaknap iti impormasion. Idi 2013, ti Web site a jw.org ket addaanen iti agarup 300 a lengguahe, ken mabalinen ti agi-download kadagiti naibatay iti Biblia nga impormasion iti nasurok a 520 a lengguahe. Inaldaw a nasurok a 750,000 ti mangluklukat iti dayta a Web site. Malaksid iti panagbuya kadagiti video, binulan nga agida-download dagiti tattao iti nasurok a 3 a milion a kompleto a libro, 4 a milion a kompleto a magasin, ken 22 a milion nga audio track.

21. Ania ti nasursuroyo iti kapadasan ni Sina?

²¹ Ti Web site ket epektibo a pamay-an ti panangiwaragawag iti naimbag a damag maipapan iti Pagarian ti Dios, uray kadagiti lugar a maiparit ti trabaho a panangasaba. Kas pagarigan, iti nasapa a paset ti 2013, ti lalaki nga agnagan iti Sina linuktanna ti jw.org a Web site ket timmawag iti sangalubongan a hedkuarter, iti Estados Unidos, tapno agkiddaw iti ad-adu pay nga impormasion maipapan iti Biblia. Apay a saan a gagangay daytoy a tawag? Ngamin, maysa a Muslim ni Sina ken agnanaed iti nasulinek a purok iti maysa a pagilian a nainget ti pannakaiparit ti trabaho dagiti Saksi ni Jehova. Gapu iti dayta a tawag, nayurnos nga adda Saksi iti Estados Unidos a mangyadal ken ni Sina mamindua iti kada lawas. Naikondukta ti panagadal babaen ti video call.

22, 23. (a) Dagiti kadi pamay-an ti panangdanon iti adu a tattao sinuktanna ti panangasaba iti binalaybalay? (b) Kasano a binendisionan ti Ari ti panagreggettayo?

²² Dagiti inusartayo a pamay-an ti panangdanon iti adu a tattao, kas iti pagiwarnak, “Photo-Drama,” programa iti radio, ken ti Web site saanna a sinukatan ti panangasaba iti binalaybalay.  Apay? Gapu ta tultuladen ti ili ni Jehova ti ulidan ni Jesus. Saan laeng a nangasaba iti adu a tattao kas grupo; kinasabaanna met ti tunggal indibidual. (Luc. 19:1-5) Sinanay pay ni Jesus dagiti adalanna a mangaramid met iti dayta, ken inikkanna ida iti mensahe nga idanonda. (Basaen ti Lucas 10:1, 8-11.) Kas nailawlawag iti Kapitulo 6, kanayon nga iparparegta dagiti mangidadaulo kadagiti adipen ni Jehova a kasabaanda a personal dagiti tattao.​—Ara. 5:42; 20:20.

²³ Sangagasut a tawen kalpasan ti pannakaipasngay ti Pagarian, nasurok a 7.9 a milion nga agibumbunannag ti aktibon a mangisursuro kadagiti tattao iti panggep ti Dios. Awan duadua a binendisionan ti Ari dagiti pamay-antayo a mangiwaragawag iti Pagarian. Kas ipakita ti sumaruno a kapitulo, inikkannatayo met kadagiti alikamen a mangidanon iti naimbag a damag iti tunggal nasion, tribu, ken pagsasao.​—Apoc. 14:6.