Thiĩ harĩ ũhoro

Thiĩ harĩ ũhoro ũrĩa wĩ thĩinĩ

GĨCUNJĨ KĨA 7

Njĩra Cia Kũhunjia​—Kũhũthĩra Njĩra o Yothe Gũkinyĩra Andũ

Njĩra Cia Kũhunjia​—Kũhũthĩra Njĩra o Yothe Gũkinyĩra Andũ

MUOROTO WA GĨCUNJĨ GĨKĨ

Kuonania ũrĩa andũ a Ngai mahũthĩrĩte njĩra itiganĩte cia kũhunjia nĩguo makinyĩre andũ aingĩ o ũrĩa kwahoteka

1, 2. (a) Jesu aahũthĩrire njĩra ĩrĩkũ kwarĩria kĩrĩndĩ kĩnene? (b) Arũmĩrĩri a Kristo arĩa ehokeku megerekanĩtie nake na njĩra ĩrĩkũ, na mekaga ũguo nĩkĩ?

 MŨTHENYA ũmwe kĩrĩndĩ nĩ kĩagomanire harĩa Jesu aarĩ hũgũrũrũ-inĩ cia iria, no we akĩingĩra gatarũ-inĩ, agĩcoka thĩinĩ wa iria hanini. Eekire ũguo nĩkĩ? Nĩ aamenyaga atĩ maĩ nĩ marĩ ũhoti wa gũtũma mũgambo ũiguĩke wĩ mũnene, na nĩ ũndũ ũcio kĩrĩndĩ kĩu nĩ kĩngĩaiguire ndũmĩrĩri yake wega makĩria.​—Thoma Mariko 4:1, 2.

2 Mĩaka ĩrĩa yarĩ mbere na thutha wa gũciarũo kwa Ũthamaki, arũmĩrĩri a Kristo arĩa ehokeku nĩ meegerekanirie nake, makĩhũthĩra njĩra njerũ gũkinyĩria andũ aingĩ ũhoro mwega wa Ũthamaki. Rungu rwa ũtongoria wa Mũthamaki, andũ a Ngai mathiaga makĩgarũragĩra njĩra iria mahũthagĩra kũringana na ũrĩa maũndũ maracenjia na gũgakorũo na tekinolojĩ njerũ. Twendaga gũkinyĩra andũ aingĩ o ũrĩa kwahoteka ithirĩro rĩtanakinya. (Mat. 24:14) Reke tuone njĩra imwe iria twanahũthĩra gũkinyĩra andũ o kũrĩa mangĩkorũo marĩ. Ningĩ, wĩcirie njĩra iria ũngĩĩgerekania na wĩtĩkio wa arĩa maahunjagia ũhoro ũrĩa mwega hĩndĩ ya Arutwo a Bibilia.

Gũkinyĩra Andũ Aingĩ

3. Nĩ kĩĩ gĩatũmire arĩa mathũire ũhoro wa ma marakario nĩ njĩra itũ ya kũhũthĩra ngathĩti cia mohoro?

3 Ngathĩti cia mohoro. Mũrũ wa Ithe Witũ Russell na arĩa maanyitanagĩra nake maakoretwo magĩcaba ngathĩti ya Mũrangĩri kuuma mwaka wa 1879, na njĩra ĩyo magakinyĩria andũ aingĩ ndũmĩrĩri ya Ũthamaki. No mĩaka ĩigana ũna mbere ya 1914, Kristo nĩ aahũthĩrire ũũgĩ gũtongoria maũndũ nĩguo ũhoro mwega ũkinyĩre andũ aingĩ makĩria. Kwambĩrĩirie gũkorũo na mogarũrũku kuuma mwaka wa 1903. Mwaka-inĩ ũcio, Dr. E. L. Eaton, ũrĩa warĩ mwaria wa gĩkundi kĩa atungatĩri a kanitha wa Gĩprotestanti taũni-inĩ ya Pennsylvania, nĩ eerire Russell maarĩrĩrie morutani maigana ũna ma Bibilia marĩ mbere ya andũ. Aandĩkĩire Russell marũa akĩmwĩra ũũ: “Ndĩcirĩtie ngona atĩ tũngĩarĩrĩria tũrĩ mbere ya andũ maũndũ mamwe marĩa niĩ nawe tũtaiguithanagĩria . . . no magucĩrĩrio mũno nĩ ũndũ ũcio.” Russell na arĩa maanyitanagĩra nake o nao nĩ monire atĩ ũndũ ũcio no ũkenie andũ, kwoguo makĩbanga ndeereti icio icabithagio ngathĩti-inĩ ĩmwe yoĩkaine mũno yetagwo The Pittsburgh Gazette. Icunjĩ icio nĩ ciakenagirũo nĩ andũ aingĩ na makahutio ngoro nĩ ũrĩa Russell aataaragĩria ma cia Bibilia, nginya ene ngathĩti ĩyo makiuga atĩ marĩcabaga mĩario ya Russell o kiumia. No mũhaka akorũo arĩa maamenete ũhoro wa ma nĩ maarakaririo mũno nĩ ũndũ ũcio!

Gũkinyĩria mwaka wa 1914, makĩria ma ngathĩti 2,000 nĩ ciacabithagia mĩario ya Russell

4, 5. Russell onanirie ngumo ĩrĩkũ, na arĩa mehokeirũo maũndũ ithondeka-inĩ mangĩĩgerekania nake atĩa?

4 Thutha wa kahinda kanini, ngathĩti ingĩ nĩ ciendire gũcabaga mĩario ya Russell. Gũkinyĩria mwaka wa 1908, ngathĩti ya Mũrangĩri yoigire atĩ mĩario ĩyo yacabagwo thĩinĩ wa “ngathĩti ikũmi na ĩmwe hatarĩ gũtĩrĩria.” No ariũ a Ithe witũ arĩa maamenyaga ũhoro wa ngathĩti wega, magĩtaara Russell atĩ angĩthaamia wabici cia Sosaitĩ kuuma Pittsburgh acitware taũni-inĩ ĩngĩ yoĩkaine wega, icunjĩ icio ciaragĩrĩria ũhoro wa Bibilia nĩ ingĩacabirũo thĩinĩ wa ngathĩti nyingĩ makĩria. Thutha wa gwĩciria ũtaaro ũcio na maũndũ mangĩ, Russell agĩthaamia wabici icio agĩcitwara Brooklyn, New York, mwaka wa 1909. Moimĩrĩro maarĩ marĩkũ? Mĩeri mĩnini thutha ũcio, hakuhĩ ngathĩti 400 nĩ ciacabaga mĩario ĩyo, na ciathiaga ikĩongererekaga. Gũkinyĩria mwaka wa 1914 rĩrĩa Ũthamaki wahandirũo, makĩria ma ngathĩti 2,000 nĩ ciacabaga mĩario ya Russell na icunjĩ ciake na thiomi inya.

5 Nĩ ũndũ ũrĩkũ wa bata tũreruta kuumana na ũndũ ũcio? Andũ arĩa mehokeirũo maũndũ thĩinĩ wa ithondeka ũmũthĩ no megerekanie na wĩnyihia wa Russell. Na njĩra ĩrĩkũ? Na njĩra ya gũthikagĩrĩria motaaro ma arĩa angĩ rĩrĩa maratua matua ma bata.​—Thoma Thimo 15:22.

6. Mũtumia ũmwe aahutirio atĩa nĩ ma iria ciacabagwo icunjĩ-inĩ cia ngathĩti?

6 Ma cia Ũthamaki iria ciacabagwo icunjĩ-inĩ icio cia ngathĩti nĩ ciagarũrire mĩtũũrĩre ya andũ. (Ahib. 4:12) Kwa ngerekano, Ora Hetzel ũrĩa wabatithirio mwaka wa 1917, aarĩ ũmwe wa arĩa maamenyire ũhoro wa ma kũgerera icunjĩ icio. Oigire ũũ: “Thutha wa kũhika, nĩ ndaathiire gũceerera mami taũni-inĩ ya Rochester, Minnesota. Rĩrĩa ndaakinyire, ndaakorire agĩtinĩrĩria tũcunjĩ twarĩ ngathĩti-inĩ. Yarĩ mĩario ya Russell. Akĩndaarĩria maũndũ marĩa eerutĩte kuumana na tũcunjĩ tũu.” Ora agĩĩtĩkĩra ũhoro wa ma ũrĩa eerutĩte, na kwa ihinda rĩa mĩaka mĩrongo ĩtandatũ akĩhunjia ũhoro wa Ũthamaki wa Ngai arĩ mwĩhokeku.

7. Nĩ kĩĩ gĩatũmire arĩa maatongoragia mecirie kerĩ ũhoro wa kũhũthĩra ngathĩti cia mohoro?

7 Nĩ kũrĩ maũndũ merĩ meekĩkire mwaka wa 1916, magĩtũma arĩa maatongoragia mecirie kerĩ ũhoro wa kũhũthĩra ngathĩti kũhunjia ũhoro ũrĩa mwega. Ũndũ wa mbere, Mbaara Ĩrĩa Nene nĩ yacacĩte mũno hĩndĩ ĩyo, ĩgatũma ũkorũo ũrĩ ũndũ mũritũ kuona indo cia gũcaba. Mwaka-inĩ wa 1916, riboti ĩmwe kuuma rũhonge-inĩ rwitũ rwa ngathĩti bũrũri-inĩ wa Britain nĩ yataarĩirie ũritũ ũcio ĩkiuga ũũ: “No ngathĩti ta 30 tu iracabithia Mĩario ĩyo ihinda-inĩ rĩrĩ. Kwĩ na ũhotekeku mũnene atĩ thutha wa kahinda kanini mũigana ũcio nĩ ũkũnyiha mũno nĩ ũndũ wa ũrĩa maratathi marathiĩ magĩĩte goro.” Ũndũ wa kerĩ warĩ gĩkuũ kĩa Mũrũ wa Ithe Witũ Russell, Oktomba 31 mwaka wa 1916. Nĩkĩo ngathĩti ya Mũrangĩri ya Dicemba 15, 1916 yamenyithanirie ũũ: “Rĩu tondũ Mũrũ wa Ithe Witũ Russell nĩ akuĩte, icunjĩ cia mĩario [thĩinĩ wa ngathĩti cia mohoro] itigũcoka gũcabwo.” O na gũtuĩka njĩra ĩyo ya kũhunjia nĩ yathirire, njĩra ingĩ ta kũhũthĩra thenema ya “Photo-Drama of Creation,” nĩ ciathiire na mbere kũgĩa na moimĩrĩro mega.

8. Nĩ maũndũ marĩkũ meekirũo nĩguo thenema ya “Photo-Drama of Creation” ĩrutwo?

8 Kuonania mbica. Russell na arĩa maanyitanagĩra nake maahũthĩrire hakuhĩ mĩaka ĩtatũ gũthondeka thenema ya “Photo-Drama of Creation,” ĩrĩa yarutirũo mwaka wa 1914. (Thim. 21:5) Andũ aingĩ maamĩtaga Drama, na yarĩ njĩra njerũ ya kũhũthĩra mbica, mĩgambo, na tũcicio tũrĩ na marangi ngũrani gũthondeka thenema. Andũ aingĩ nĩ meerutĩire gũthaaka icunjĩ cia Bibilia iria ciarĩ thenema-inĩ ĩyo, na yarĩ nginya na nyamũ. Riboti ĩmwe ya mwaka wa 1913 yoigire atĩ “gĩcunjĩ kĩnene kĩa nyamũ thĩinĩ wa mũgũnda ũmwe mũnene wa kũiga nyamũ, nĩ kĩahũthĩrirũo kũruta mbica irĩ na mũgambo cia kuonania hĩndĩ ya Nuhu thĩinĩ wa historĩ ya thĩ.” Tũcicio magana maingĩ tũrĩa twahũthĩrirũo thenema-inĩ ĩyo twahakirũo rangi nĩ acori arĩa maarĩ London, New York, Paris, na Philadelphia makĩhũthĩra moko.

9. Nĩ kĩĩ gĩatũmire kũhũthĩrũo ihinda inene na mbeca nyingĩ gũthondeka thenema ya “Photo-Drama?”

9 Nĩ kĩĩ gĩatũmire kũhũthĩrũo ihinda inene na mbeca nyingĩ gũthondeka thenema ĩyo? Itua rĩrĩa rĩatuirũo igomano-inĩ iria ciekirũo mwaka wa 1913, nĩ rĩataarĩirie gĩtũmi rĩkiuga ũũ: “Ũgaacĩru mũnene ũrĩa ngathĩti cia Amerika igĩĩte naguo nĩ ũndũ wa kũhũthĩra katuni na mbica kũgucĩrĩria andũ . . . hamwe na ũrĩa ingĩhũthĩrũo kũheana ũhoro na njĩra itiganĩte, nĩ kũronania atĩ nĩ cia bata. Na tondũ ithũĩ tũrĩ ahunjia na arutani a ũhoro wa Bibilia, twĩ na gĩtũmi kĩega gĩa kũhũthĩra mbica ĩrĩ njĩra njega na ĩrĩ na moimĩrĩro mega harĩ ahunjia na arutani.”

Rũgongo: Kanyũmba ga kuonanĩria thenema ya “Photo-Drama” ciakoragwo; kianda: Mbica cia “Photo-Drama”

10. Thenema ya “Photo-Drama” yonanirio na gĩkĩro kĩigana atĩa?

10 Mwaka-inĩ wa 1914 thenema ya “Photo-Drama” yonanagio thĩinĩ wa taũni 80 o mũthenya. Hakuhĩ andũ milioni inyanya thĩinĩ wa Amerika (U.S.) na Canada nĩ meeroreire thenema ĩyo. Mwaka-inĩ o ũcio, thenema ĩyo nĩ yonanirio mabũrũri-inĩ ma Australia, Britain, Denmark, Finland, Njĩrĩmani, New Zealand, Norway, Sweden, na Switzerland. Nĩ gwathondekirũo thenema ĩngĩ nguha-nguhĩ yatariĩ o ta ĩyo ĩtaarĩ na mbica, ya kuonanio taũni-inĩ iria itaarĩ nene. Thenema ĩyo yetagwo “Eureka Drama,” na yarĩ hũthũ gũkuua na ndĩabataraga mbeca nyingĩ gũthondeka. Gũkinyĩria mwaka wa 1916, thenema ya “Photo-Drama” na “Eureka Drama” nĩ ciataũrĩtwo na thiomi ingĩ nyingĩ.

Mwaka-inĩ wa 1914, thenema ya “Photo-Drama” yonanagĩrio kũndũ kũiyũire andũ

11, 12. Thenema ya “Photo-Drama” yahutirie mwanake ũmwe atĩa, na aatũigĩire kĩonereria kĩrĩkũ?

11 Mwanake ũmwe wa mĩaka 18 wetagwo Charles Rohner nĩ aahutirio mũno nĩ thenema ya “Photo-Drama” ya Kĩfaranja. Oigire ũũ: “Yonanirio taũni-inĩ ĩrĩa ndaikaraga ya Colmar, gĩcigo-inĩ kĩa Alsace, Faranja. Kuuma o kĩambĩrĩria, nĩ ndagucĩrĩirio nĩ kuona ũrĩa ma cia Bibilia ciataaragĩrio na njĩra njega.”

12 Nĩ ũndũ ũcio, Charles akĩbatithio, na agĩtuĩka ndungata ya mahinda mothe mwaka wa 1922. Ũmwe wa mawĩra marĩa aaheirũo, warĩ gũteithĩrĩria harĩ kuonania thenema ya “Photo-Drama” bũrũri-inĩ wa Faranja. Charles aatarĩirie wĩra ũcio akiuga ũũ: “Ndaheirũo mawĩra matiganĩte ta gũthaaka ngita, kũrũgamĩrĩra mathabu, o hamwe na mabuku. Ningĩ nĩ ndaahetwo wĩra wa kwĩra andũ makire thenema ĩtanambĩrĩria. Ihinda rĩa kũhurũka rĩakinya, twaheaga andũ mabuku. Aarĩ na ariũ a Ithe witũ maagayagĩrũo o mũndũ gĩcigo gĩake thĩinĩ wa nyũmba ĩrĩa yonanagĩrio thenema. Mũndũ aakuuaga mabuku na moko agathiĩ harĩ o mũndũ gĩcigo-inĩ kĩrĩa agaĩirũo. Makĩria ma ũguo, nĩ twaigĩte metha ciyũire mabuku mũrango-inĩ wa kũingĩra nyũmba ĩyo.” Charles nĩ aaheirũo mweke wa gũtungata thĩinĩ wa Betheli ya Brooklyn, New York, mwaka wa 1925. Arĩ kũu, nĩ aaheirũo wĩra wa gũtongoria gĩkundi kĩa aini nĩ ũndũ wa ceceni njerũ ya redio yetagwo WBBR ĩrĩa yakoretwo yahingũrũo. Thutha wa gũthuthuria kĩonereria kĩu kĩa Mũrũ wa Ithe Witũ Charles, no twĩyũrie atĩrĩ, ‘Hihi niĩ nĩ ngoragwo ndĩharĩirie kũruta wĩra o wothe ũrĩa ingĩheo wa gũteithĩrĩria kũhunjia ndũmĩrĩri ya Ũthamaki?’​—Thoma Isaia 6:8.

13, 14. Redio yahũthĩrirũo atĩa gũtheremia ũhoro mwega? (Rora nginya tũthandũkũ tũrĩ na ciongo “ Tabarĩra cia WBBR” na “ Kĩgomano Gĩtakariganĩra.”)

13 Redio. Mĩaka-inĩ ya 1920, thenema ya “Photo-Drama” ndĩahũthagĩrũo mũno, no redio nĩ yatuĩkĩte njĩra ya bata ya gũtheremia ũhoro ũrĩa mwega wa Ũthamaki. Kũrĩ Ĩpuro 16, 1922, Mũrũ wa Ithe Witũ Rutherford nĩ aaheanire mĩario ĩtakaariganĩra redio-inĩ arĩ thĩinĩ wa Metropolitan Opera House taũni-inĩ ya Philadelphia, Pennsylvania. Hakuhĩ andũ 50,000 nĩ maaiguire mĩario yarĩ na kĩongo “Andũ Milioni Nyingĩ Arĩa Marĩ Muoyo Rĩu Matigaakua.” Naguo mwaka wa 1923, gũkĩmemerekio mĩario ya kĩgomano riita rĩa mbere. Hamwe na kũhũthĩra ceceni cia kĩbiacara, arĩa maatongoragia nĩ monire arĩ ũndũ mwega gwaka ceceni yao, ĩrĩa yaakirũo taũni-inĩ ya Staten Island, New York, na ĩkĩandĩkithio kĩĩwatho ĩgĩĩtwo WBBR. Yamemerekirie ũhoro riita rĩa mbere Februarĩ 24, 1924.

Mwaka-inĩ wa 1922, kwĩgeragĩrio atĩ andũ 50,000 nĩ maathikĩrĩirie mĩario yarĩ na kĩongo “Andũ Milioni Nyingĩ Arĩa Marĩ Muoyo Rĩu Matigaakua” thĩinĩ wa redio

14 Ĩgĩtaarĩria muoroto wa ceceni ya WBBR, ngathĩti ya Mũrangĩri ya Dicemba 1, 1924 yoigire ũũ: “Twĩ na ma atĩ redio nĩyo njĩra hũthũ na ĩrĩ na moimĩrĩro mega ĩrĩa yanahũthĩrũo gũkinyĩria andũ ũhoro wa ma.” Ĩgĩcoka ĩkĩongerera ũũ: “Mwathani angĩona arĩ wega twake ceceni ingĩ cia redio nĩguo ũhoro wa ma ũhunjio, nĩ egũtũhe mbeca kũgerera njĩra ĩrĩa ekuona yagĩrĩire.” (Thab. 127:1) Gũkinyĩria mwaka wa 1926, andũ a Jehova maarĩ na ceceni ithathatũ cia redio. Igĩrĩ ciacio ciarĩ Amerika (U.S.)—WBBR yarĩ New York, nayo WORD yarĩ hakuhĩ na Chicago. Icio ingĩ inya ciarĩ bũrũri-inĩ wa Canada, icigo-inĩ cia Alberta, British Columbia, Ontario, na Saskatchewan.

15, 16. (a) Atongoria a ndini a Canada maaiyũkirie atĩa ũhoro wa kũmemerekio kwa ma cia Bibilia kũgerera redio? (b) Kũmemerekio kwa mĩario ya Bibilia gwateithagĩrĩria atĩa wĩra wa kũhunjia nyũmba kwa nyũmba?

15 Atongoria a ndini nĩ monire ũrĩa ma cia Bibilia ciakinyagĩra andũ aingĩ kũgerera redio. Albert Hoffman, ũrĩa wamenyaga wĩra ũrĩa warutagwo ceceni-inĩ ĩrĩa yarĩ Saskatchewan, Canada, oigire ũũ: “Andũ aingĩ nĩ maambĩrĩirie kũmenya Arutwo a Bibilia [ta ũrĩa Aira a Jehova meetagwo hĩndĩ ĩyo]. Ũira mũnene nĩ warutirũo gũkinyĩria mwaka wa 1928, rĩrĩa atongoria a ndini maahatĩrĩirie atongoria a thirikari magĩtũma ceceni ciothe cia Arutwo a Bibilia iria ciarĩ Canada itunywo marũa.”

16 O na gũtuĩka ceceni iria ciarĩ Canada nĩ ciahingirũo, mĩario ya Bibilia no yathiire na mbere kũmemerekio ceceni-inĩ cia kĩbiacara. (Mat. 10:23) Nĩguo andũ magunĩke, ngathĩti ya Mũrangĩri na The Golden Age (ĩrĩa rĩu ĩtagwo Arahũkai!) nĩ cionanagia ceceni cia kĩbiacara iria ciamemerekagia ũhoro wa ma nĩguo ahunjia magĩthiĩ nyũmba kwa nyũmba, mere andũ mathikĩrĩrie mĩario ĩyo ceceni-inĩ iria cianyitaga kwao. Moimĩrĩro maarĩ marĩkũ? Bulletin ya Janũarĩ mwaka wa 1931 yoigire ũũ: “Redio ĩkoretwo ĩrĩ ũteithio mũnene mũno harĩ aarĩ na ariũ a Ithe witũ makĩhunjia nyũmba kwa nyũmba. Wabici nĩ ĩkinyĩirũo nĩ riboti nyingĩ atĩ andũ aingĩ nĩ marathikĩrĩria, na nĩ ũndũ wa kũigua mĩario ya Mũrũ wa Ithe Witũ Rutherford, nĩ meendaga mũno kuoya mabuku marĩa maaheagwo.” Karatathi kau koigire atĩ tabarĩra cia redio na kũhunjia nyũmba kwa nyũmba nĩcio “njĩra igĩrĩ nene iria ithondeka rĩa Mwathani rĩrahũthĩra.”

17, 18. O na gũtuĩka maũndũ nĩ maacenjirie-rĩ, redio yathiire na mbere kũhũthĩrũo na njĩra ĩrĩkũ?

17 Mĩaka-inĩ ya 1930, kũhũthĩra ceceni cia kĩbiacara nĩ guokĩrĩirũo mũno. Nĩ ũndũ ũcio, mũthia-inĩ wa mwaka wa 1937, andũ a Jehova makĩgarũrĩra maũndũ. Magĩtiga kũhũthĩra ceceni icio kũmemerekia ũhoro wa ma, na magĩĩkĩrĩra wĩra wa kũhunjia nyũmba kwa nyũmba. a O na kũrĩ ũguo, redio no yathiire na mbere kũhũthĩrũo gũkinyĩria andũ ndũmĩrĩri ya Ũthamaki icigo-inĩ iria ciarĩ kũraihu, kana kũrĩa gũtaarĩ ũndũ mũhũthũ kũhunjia. Kwa ngerekano, kuuma mwaka wa 1951 nginya 1991, ceceni ĩmwe yarĩ West Berlin, Njĩrĩmani, nĩ yamemerekagia mĩario ya Bibilia nĩgetha arĩa maaikaraga gĩcigo-inĩ kĩrĩa gĩetagwo East Germany maigue ndũmĩrĩri ya Ũthamaki. Kwambĩrĩria mwaka wa 1961 na makĩria ma mĩaka mĩrongo ĩtatũ thutha ũcio, ceceni ĩmwe ĩrĩa yarĩ Suriname, Amerika ya mũhuro, nĩ yamemerekagia tabarĩra ya ndagĩka 15 ĩrĩa yaaragĩrĩria ma cia Bibilia. Kuuma mwaka wa 1969 nginya 1977, ithondeka nĩ rĩarutire makĩria ma tabarĩra 350 thĩinĩ wa kĩrũmanĩrĩrio kĩarĩ na kĩongo “Maandĩko Mothe Nĩ Marĩ Ũguni.” Thĩinĩ wa Amerika (U.S.), ceceni 291 cia redio thĩinĩ wa icigo 48 nĩ ciamemerekagia tabarĩra icio. Mwaka wa 1996, ceceni ĩmwe ya redio ĩrĩa yarĩ Apia, taũni nene ya bũrũri wa Samoa, nĩ yamemerekagia tabarĩra ya o kiumia yarĩ na kĩongo “Macokio ma Ciũria Ciaku cia Bibilia.”

18 Mũthia-inĩ wa karine ya 20, redio ndĩahũthagĩrũo mũno kũhunjia ũhoro ũrĩa mwega. O na kũrĩ ũguo, nĩ kwoimĩrire mũthemba ũngĩ wa tekinolojĩ, ũrĩa watũmire kũhoteke gũkinyĩra andũ aingĩ gũkĩra hĩndĩ ĩngĩ o yothe.

19, 20. Nĩ kĩĩ gĩatũmire andũ a Jehova mathondeke jw.org, na ĩkoretwo na moimĩrĩro marĩkũ? (Rora nginya ithandũkũ, “ JW.ORG.”)

19 Intaneti. Gũkinyĩria mwaka wa 2013, makĩria ma andũ bilioni 2.7, hakuhĩ gĩcunjĩ kĩa 40 harĩ igana kĩa andũ thĩinĩ wa thĩ, nĩ maahũthagĩra Intaneti. Ũthuthuria ũmwe wonanagia atĩ hakuhĩ andũ bilioni igĩrĩ mamĩhũthagĩira kũgerera thimũ na tablet. Mũigana ũcio no ũrathiĩ na mbere kuongerereka thĩinĩ wa thĩ, no kũrĩa ũhũthĩri wa Intaneti ũingĩhĩte mũno nĩ Afrika, kũrĩa kũrĩ na makĩria ma andũ milioni 90 mahũthagĩra Intaneti. Ũthii ũcio wa na mbere nĩ ũcenjetie mũno njĩra ĩrĩa andũ aingĩ marakinyĩrũo nĩ ũhoro nayo.

20 Kwambĩrĩria mwaka wa 1997, andũ a Jehova nĩ maambĩrĩirie kũhũthĩra njĩra ĩyo ya gũkinyĩra andũ aingĩ. Mwaka-inĩ wa 2013, Web site ya jw.org yonekaga na hakuhĩ thiomi 300, na yarĩ na ũhoro wa Bibilia ũrĩa ũngĩarutirũo Intaneti-inĩ na makĩria ma thiomi 520. Web site ĩyo ĩhingũragwo makĩria ma maita 750,000 o mũthenya. O mweri, makĩria ma kwĩrorera video, andũ nĩ marutaga mabuku milioni 3, ngathĩti milioni 4, na icunjĩ milioni 22 cia ũhoro wa gũthikĩrĩria.

21. Weruta atĩa kuumana na ũndũ wonetwo wĩgiĩ Sina?

21 Ĩkoretwo ĩrĩ njĩra njega mũno ya gũkinyĩria andũ ũhoro mwega wa Ũthamaki wa Ngai nginya mabũrũri-inĩ marĩa wĩra witũ wa kũhunjia ũgirĩtio. Kwa ngerekano, kĩambĩrĩria-inĩ kĩa mwaka wa 2013, mũthuri wĩtagwo Sina nĩ onire Web site ya jw.org na akĩhũũra thimũ wabici nene ya Aira a Jehova bũrũri-inĩ wa Amerika (U.S.), akiuga arenda ũhoro makĩria wĩgiĩ Bibilia. Nĩ kĩĩ gĩatũmire ũndũ ũcio ũkorũo ũrĩ wa mwanya? Sina arereirũo famĩlĩ-inĩ ya Gĩithiramu na aikaraga gĩcagi-inĩ kĩmwe kĩrĩ kũraihu thĩinĩ wa bũrũri ũmwe ũrĩa wĩra wa Aira a Jehova ũtetĩkĩrĩtio o na hanini. Thutha wa kũhũũra thimũ, mĩbango nĩ yekirũo nĩguo Sina erutage Bibilia maita merĩ harĩ kiumia arĩ hamwe na mũrũ wa Ithe witũ ũmwe wa Amerika (U.S.). Maathomagĩra Intaneti-inĩ kũgerera video.

Gũthomithia Mũndũ Ũmwe Ũmwe

22, 23. (a) Hihi njĩra cia gũkinyĩra andũ aingĩ nĩ icokete ithenya rĩa ũtungata wa nyũmba kwa nyũmba? (b) Mũthamaki arathimĩte kĩyo gitũ na njĩra ĩrĩkũ?

22 Gũtirĩ njĩra o na ĩmwe ya iria ciothe tũhũthĩrĩte gũkinyĩra andũ aingĩ, ta ngathĩti cia mohoro, thenema ya “Photo-Drama,” redio, kana Web site, ĩrongoreirio kuoya ithenya rĩa ũtungata wa nyũmba kwa nyũmba. Nĩkĩ hihi? Nĩ tondũ andũ a Jehova nĩ meerutire kuumana na kĩonereria kĩrĩa Jesu aamaigĩire. O na gũtuĩka nĩ aahunjagĩria andũ marĩ gĩkundi, eendaga mũno gũteithia mũndũ ũmwe ũmwe. (Luk. 19:1-5) Ningĩ Jesu nĩ onirie arutwo ake gwĩka o ũguo, na akĩmahe ndũmĩrĩri ya kũhunjia. (Thoma Luka 10:1, 8-11.) O ta ũrĩa tuonire Gĩcunjĩ-inĩ gĩa 6, arĩa matongoragia nĩ mekagĩra ndungata cia Jehova ngoro ciaragie na andũ ũthiũ kwa ũthiũ.​—Atũm. 5:42; 20:20.

23 Mĩaka 100 thutha wa Ũthamaki gũciarũo, kũrĩ na ahunjia makĩria ma milioni 8 merutagĩra gũthomithia andũ arĩa angĩ ũhoro wĩgiĩ muoroto wa Ngai. Hatarĩ nganja, Mũthamaki nĩ arathimĩte njĩra iria tũkoretwo tũkĩhũthĩra kwanĩrĩra Ũthamaki. O ta ũrĩa gĩcunjĩ kĩrĩa kĩrũmĩrĩire gĩgũtuonia, nĩ atũheete nginya indo iria tũrabatara cia gũtũteithia gũtheremia ũhoro ũrĩa mwega kũrĩ andũ a ndũrĩrĩ, mĩhĩrĩga, na thiomi ciothe.​—Kũg. 14:6.

a Mwaka-inĩ wa 1957, arĩa maatongoragia nĩ maatuire itua rĩa kũhinga ceceni ya WBBR thĩinĩ wa New York, ĩrĩa tu yatigarĩte.