Ankan kxpulakni

Ankan kliputsan

CAPÍTULO 7

La lichuwinankan Dios: Pulaklhuwa tuku tamaklakaskin

La lichuwinankan Dios: Pulaklhuwa tuku tamaklakaskin

TUKU NALICHUWINAN UMA CAPÍTULO

Xkachikin Dios katuwa tuku maklakaskinit xlakata nakatekgskgo tlakg lhuwa latamanin

1, 2. 1) ¿Tuku tlawalh Jesús xlakata xkgaxmatnikgolh lhuwa latamanin? 2) ¿La stalanikgonit xliʼakxilhtit Jesús kstalaninanin tiku ni makgxtakgkgo chu tuku xlakata?

 AKXNI Jesús xwi kxkilhtun chuchut talakatsuwinikgolh lhuwa latamanin xlakata nakgaxmatnikgo. Pero xla tajulh kʼakgtum barco chu tsinu tamakgatlilh. ¿Tuku xlakata? Jesús katsi pi kxkgalhni chuchut tlawa pi tlakg tliwakga natakgaxmata tuku wan xlakata lhuwa latamanin liwana nakgaxmatkgo tuku nakawani (kalikgalhtawakga Marcos 4:1, 2).

2 Akxni xtsankga makgapitsi décadas chu akxni xtitaxtunita kata 1914, xtawilanita, kstalaninanin Cristo tiku ni xmakgxtakgkgo stalanikgolh xliʼakxilhtit chu limaklakaskinkgo tuku xasasti xlakata xmalakgatumikgolh tamakatsin xla Tamapakgsin. Xlakata kapulalima Mapakgsina, xkachikin Dios ni taʼakgxtakgtawilamakgolh. Chuna la talakgpali kilhtamaku chu taxtu tuku tlakg xasasti na lakgpalikgo la lichuwinankgo Dios. Xlakata nina chin lisputni lhuwa tiku katekgsputunaw (Mat. 24:14). Kalichuwinaw kaj makgapitsi tuku limaklakaskinitaw xlakata nakatekgsaw latamanin, maski kaniwa niku lamakgolh. Akxni nalikgalhtawakgayaw uma capítulo, kalilakapastakwi la tlan nachuna natlawayaw la xapulana xLikgalhtawakgananin Biblia.

Kaliniyaw tamakatsin lhuwa latamanin

3. ¿Tuku xlakata nitlan limakgkatsikgolh tiku ni xakxilhputunkgo tuku xaxlikana akxni maxtuka kperiódico tuku xlichuwinan Russell?

3 Periódicos: Tala Russell chu tiku xmakgtayakgo xtlawakgo revista Watch Tower lata kata 1879, chu xlimaklakaskinkgo xlakata xkamakatsinikgolh lhuwa latamanin xlakata Tamapakgsin. Pero akxni nina xchan década 1914, litasiyalh pi Cristo pulalilh xlakata tlakg lhuwa tiku xkgaxmatkgolh xalakwan xalaksasti. Litsukulh kkata 1903 akxni E. L. Eaton, wanilh tala Russell pi xlikgalhchuwinankgolh tamasiy xalak Biblia. Eaton xpalakachuwinan akgtum grupo xla protestantes kPensilvania (Estados Unidos). Eaton malakgachanilh maktum carta Russell, niku xwan: «Klakpuwan pi komo nalikgalhchuwinanaw xlakatin amakgapitsin tuku wix chu akit ni akxtum lakpuwanaw [...] latamanin lu nalakgatikgo». Tala Russell chu tiku xmakgtayakgo nachuna xlakpuwankgo, wa xlakata lakkaxwililh pi tuku xlichuwinankgo xtaxtukgolh kperiódico nema lhuwa xlikgalhtawakgakan (The Pittsburgh Gazette). Xlakata uma artículos lu xlikgalhtawakgakan chu tuku xwan Russell lu xkanajlakan, periódico wa pi tlan xmaxtulh tuku xlichuwinan akgatunu semana. ¡Tiku ni xʼakxilhputunkgo tuku xaxlikana nitlan makgkatsikgolh!

Kata 1914, liwaka 2,000 periódicos xmaxtukgo xtaʼakgchuwin Russell

4, 5. ¿Tuku tayat masiyalh Russell chu la tlan nachuna natlawakgo tiku wi tuku lakgayakgo kxkachikin Jehová?

4 Ni makgas kilhtamaku amakgapitsi periódicos xmaxtuputunkgo tuku xlichuwinan Russell. Kata 1908, revista Watch Tower lichuwinalh pi uma taʼakgchuwin xtaxtumakgolh «k11 periódicos». Pero natalan tiku xkatsikgo la tlawakan periódicos wanikgolh tala Russell pi komo xlakgpalikgolh oficinas xla Sociedad, kPittsburgh (Pensilvania), chu xʼankgolh kkachikin nema tlakg lakgapaskan, chuna tlan xmaxtukgolh artículos nema takilhtikgonit kBiblia kmaklhuwa periódicos. Akxni xlilakapastaknita uma tuku wanika chu atanu, kkata 1909 Russell lakgpalilh xʼoficinas kBrooklyn (Nueva York). ¿Tuku kitaxtulh? Nina lhuwa papaʼ xtitaxtunit lata xtalakgpalikgonit, max 400 periódicos xmaxtumakgolh uma taʼakgchuwin, chu tlakg xtalhuwimakgolh. ¡Akxni tawilalh Tamapakgsin kkata 1914, liwaka 2,000 periódicos kʼakgtati tachuwin xtaxtukgo xtaʼakgchuwin Russell chu atanu artículos!

5 Uma tuku lalh wi lu xlakaskinka kinkamasiyaniyan: tiku wi tuku lakgayakgolh kxkachikin Jehová, xlitaktujutkan chuna la Russell. ¿La tlan chuna natlawayaw? Nakgaxmataw xtastakyaw amakgapitsin akxni wi tuku lu xlakaskinka nalaksakaw natlawayaw (kalikgalhtawakga Proverbios 15:22).

6. Kalichuwinanti akgtum liʼakxilhtit xlakata la xaxlikana nema xtaxtukgo kperiódicos kamakgtayalh latamanin.

6 Tuku xaxlikana xlakata Tamapakgsin nema taxtukgolh kperiódicos kalakgpalinilh xlatamatkan lhuwa latamanin (Heb. 4:12). Chatum wa Ora Hetzel, tiku tamunulh kkata 1917. Ora wa: «Akxni xaktamakgaxtokgnita, kkilakgapaxialhnalh kintse, tiku xwi Rochester (Minnesota). Akxni kchalh, kakxilhli pi xchukuxtuma periódico: xkachukuxtuma xtaʼakgchuwin tala Russell. Kintse kiwanilh tuku xkatsininit akxni kalikgalhtawakgalh». Tala Hetzel makgamakglhtinalh tuku xaxlikana chu max tutupuxam kata lichuwinalh Tamapakgsin.

7. ¿Tuku xlakata nialh lu talimaklakaskilh periódicos?

7 Pero, kkata 1916, natalan tiku xpulalinkgo uma, pulaktiy tuku xlakata tsukukgolh lakpuwankgo komo chuntiya xmaklakaskinkgolh periódicos. Pulana, pi kxaPulana Guerra xLikalanka Katiyatni tlawalh pi tuwa xtekgska tuku xlitlawakan periódicos. Watiya uma kata, kʼGran Bretaña departamento nema xmalakgacha taʼakgchuwin kperiódico wa: «La uku kaj tatlawa liwaka puxamakaw periódicos niku taxtukgo taʼakgchuwin. Pero max uma nialh chuna nawan xlakata lu taliwakanit xtapalh kapsnat». Xlipulaktiy wa pi tala Russell, nilh 31 xla octubre kata 1916. Wa xlakata, revista Watch Tower 15 xla diciembre kata 1916 wa: «Xlakata tala Russell nilh nialh nataxtukgo taʼakgchuwin [kperiódicos]». Maski nialh talichuwinalh Dios chuna la xtatlawama, atanu tuku limaklakaskinka. Pulaktum wa «Foto-Drama de la Creación».

8. ¿Tuku tatlawalh xlakata tlan xtaxtulh «Foto-Drama de la Creación»?

8 Diapositivas. Russell chu tiku xmakgtayakgo max akgtutu kata skujkgolh xlakata tlan xtlawakgolh «Foto-Drama de la Creación» nema taxtulh kkata 1914 (Prov. 21:5). Na xlilakgapaskan «Drama», xkgalhi dibujos nema xtatsuwikgo, xtakgaxmata, chu diapositivas xavidrios nema xkgalhi color. Lhuwa ciento tiku makgtayanankgolh xlakata xgrabartlawaka niku xtaxtukgo makgapitsi tuku lichuwinan Biblia, asta maklakaskinka animales. Akgtum informe xla kata 1913 wan: «Xlakata xakʼgrabarliw tuku lalh kxkilhtamaku Noé kmaklakaskiw lhuwa animales xla akgtum lu xlakaskinka zoológico». Nachuna, artistas xalak Filadelfia, Londres, Nueva York chu París amakan kamanikgolh akglhuwa ciento diapositivas.

9. ¿Tuku xlakata talimaklakaskilh lhuwa kilhtamaku chu tumin xlakata xtatlawalh «Foto-Drama»?

9 ¿Tuku xlakata limaxtukgolh lhuwa kilhtamaku chu lilaktlawakgolh lhuwa tumin xlakata xtlawaka «Foto-Drama»? Tuku lakkaxwilika natatlawa klaklanka tamakxtumit kkata 1913 wa: «Periódicos xalak Estados Unidos lu kalakgpalininit la lakpuwankgo latamanin xlakata kgalhikgo dibujos. Películas na lu xlakaskinka xlakata wi tuku natamakatsininan chu lhuwa tiku lakgatikgo. Xlakata tlakg klichuwinamputunaw Dios chu klimakgalhtawakgenamputunaw Biblia, klakpuwanaw pi tlan naklimaklakaskinaw películas chu diapositivas, xlakata lu makgtayanan natalichuwinan Dios chu nalimakgalhtawakganankan».

Cabina niku xmatitaxtikan «Foto-Drama»; Diapositivas xavidrio xla «Foto-Drama»

10. ¿Niku chu tukuya tachuwin akxilhka «Foto-Drama»?

10 Kkata 1914, lakkaxwilika xlakata «Foto-Drama» xmatitaxtika kliwaka 80 kachikinin akgatunu kilhtamaku, chu atsinu ni akgtsayan millón xalak Estados Unidos chu Canadá akxilhkgolh. Watiya ama kata, na matitaxtika kʼAlemania, Australia, Dinamarca, Finlandia, Gran Bretaña, Noruega, Nueva Zelanda, Suecia chu Suiza. Na tlawaka nema ni lu lhman chu ni lu tapalaxla nema xwanikan «Drama Eureka». Uma drama ni xkgalhi dibujos nema xtatsuwikgo, ni tuwa xlinkan chu wa xlakata tlan xmatitaxtikan klaktsu kachikinin. Kata 1916 («Foto-Drama» o «Drama Eureka») xtamatitaxtinit kʼatanu tachuwin: alemán, armenio, danonoruego, español, francés, griego, italiano, polaco chu sueco.

Kkata 1914, lu xtatsama niku xmatitaxtikan «Foto-Drama»

11, 12. ¿La «Foto-Drama» lakgpalilh xlatamat chatum kgawasa, chu tuku kinkamasiyaniyan?

11 Xlakata «Foto-Drama» matitaxtika kfrancés, Charles Rohner chatum kgawasa nema xkgalhi 18 kata chu xlama kColmar (Alsacia, Francia) wa: «Matitaxtika kkinkachikin, chu lata xapulana lu kaks klilakawa xlakata la liwana xmasiya xaxlikana xlakata Biblia».

12 Charles tamunulh chu kkata 1922 tsukulh skujnani Jehová xliputum kilhtamaku. Xapulana tuku liyawaka wa pi xmakgtayanalh akxni xmatitaxtikan «Foto-Drama» kxpaís. Charles wan: «Pulaklhuwa taskujut xkilakgayawakanit: xaktlakga violín, xaklilh cuentas chu xakmaʼakgpitsi likgalhtawakga. Na xakkaskini pi kaks xtawilakgolh akxni nina xtsuku programa. Kʼitat programa xakmastayaw likgalhtawakga. Wa xlakata akgatunu sección xla auditorio xakkalakgayawayaw natalan. Xaklinaw likgalhtawakga chu xaktalakatsuwiniyaw chatunu chatunu tiku xwilakgolh. Nachuna niku xlaktanukan kʼauditorio xakkgalhiyaw mesas nema xlitatsamanit libros chu folletos». Kkata 1925, Charles wanika xʼalh skuja kBetel xalak Brooklyn chu lakgayawaka napulalin orquesta kxasasti estación xla radio WBBR. Xatapaxuwan xmakgamakglhtinan katuwa taskujut nema xlakgayawakan xlakata xmakgtayanalh natamalakgatumi tamakatsin xla Tamapakgsin ¿Nachuna lakpuwanaw? (Kalikgalhtawakga Isaías 6:8.)

13, 14. ¿La limaklakaskinka radio xlakata tlakg xtalichuwinalh xalakwan xalaksasti? (Kaʼakxilhti recuadros « Programas xla WBBR» chu « Lu xlakaskinka tamakxtumit».)

13 Radio. Kdécada 1920 nialh lu xmatitaxtikan «Foto-Drama». Pero tsukuka tlakg limaklakaskinkan radio xlakata natamalakgatumi xalakwan xalaksasti. Tala Rutherford mastalh taʼakgchuwin kradio 16 xla abril kata 1922, nema xwanikan «Lhuwa millón nema la uku lamakgolh nikxni katinikgolh», kMetropolitan Opera House kʼFiladelfia (Pensilvania), chu max 50,000 latamanin kgaxmatkgolh kradio. Kkata 1923, xapulana matitaxtika kradio akgtum sesión xla lanka tamakxtumit. Tiku xpulalinkgo xkachikin Jehová akxilhkgolh pi maski xtamaklakaskin atanu estaciones xla radio, tlakg tlan xwa komo xkgalhikgolh xʼestacionkan, xapulana tlawaka kStaten Island (Nueva York). Xapulana akxni maklakaskinka uma estación 24 xla febrero kata 1924 chu xwanikan WBBR.

Kata 1922, max 50,000 latamanin kgaxmatkgolh kradio taʼakgchuwin «Lhuwa millón nema la uku lamakgolh nikxni katinikgolh»

14 Revista Watch Tower 1 xla diciembre, kata 1924, lichuwinalh tuku xlakata xtlawakanit WBBR: «Kanajlayaw pi radio tlakg ni tapalaxla chu tlakg tlan xlakata natamalakgatumi tamakatsin xlakata xaxlikana nixawa tuku talimaklakaskinit». Chu na wa: «Komo Malana naʼakxilha pi talakaskin natatlawa atanu estaciones xla radio xlakata natamalakgatumi xaxlikana, xla namasta tumin» (Sal. 127:1). Kkata 1926, xkachikin Jehová xkgalhiya akgchaxan estaciones xla radio: akgtiy xwilakgolh kʼEstados Unidos (WBBR kNueva York chu WORD lakatsu kChicago) chu akgtati xwilakgolh kCanadá (kʼAlberta, Columbia Británica, Ontario chu Saskatchewan).

15, 16. 1) ¿Tuku tlawakgolh tiku xpulalinkgo ni xaxlikana takanajla kCanadá xlakata tuku xtamatitaxti kradio? 2) ¿La xlamakgtaya taʼakgchuwin xalak radio chu akxni xlichuwinankan Dios akgatunu chiki?

15 Tiku xpulalinkgo ni xaxlikana takanajla akxilhkgolh la xtamatitaxtima xlakata xaxlikana xalak Biblia. Albert Hoffman, tiku xlakgapasa la xtatlawa taskujut kʼestación xla radio xalak Saskatchewan, wa: «Tlakg lhuwa tiku tsukukgolh kalakgapaskgo xLikgalhtawakgananin Biblia [chuna xkawanikan xTatayananin Jehová]. Lu tlan talichuwinalh Dios asta kkata 1928, akxni sacerdotes tlawakgolh pi mapakgsinanin wi tuku xtlawakgolh, nialh mastaka talakaskin nalimaklakaskinkgo putum estaciones xalak Canadá».

16 Maski kamalakchuwaka akgtati estaciones xla radio xalak Canadá, chuntiyaku tamatitaxtilh kʼestaciones xla radio niku xokgokan (Mat. 10:23). Xlakata tlakg xmakgtayanalh umakgolh programas, revista The Watch Tower chu The Golden Age (nema la aku wanikan Makatsinina chu ¡Despertad!) xliminkgo akgtum lista xla estaciones xla radio nema xakmaklakaskinaw. Akxni tiku xlichuwinankgo Dios xʼankgo akgatunu chiki xlakata xkawanikgolh latamanin xkgaxmatkgolh taʼakgchuwin nema xtamatitaxti kʼestación xala ama kachikin. ¿Makgtayanalh uma? Bulletin xla enero kata 1931 wa: «Xtaskujut radio lu kamatliwakglhli natalan tiku xlichuwinankgo Dios akgatunu chiki. Lhuwa tamakatsin nema malakgachaka xwankgo pi lhuwa tiku xkgaxmatkgo xtaʼakgchuwin tala Rutherford, wa xlakata lakapala xmakglhtinankgo libros nema xkamaxkikan». Bulletin wa pi tuku xtamatitaxti kradio chu akxni xʼankan lichuwinankan Dios akgatunu chiki «pulaktiy tuku tlakg xlimaklakaskinkgo xkachikin Malana».

17, 18. Maski wi tuku talakgpalilh, ¿la chuntiya tamaklakaskilh radio?

17 Kdecáda 1930, nialh xkinkamaxkikanan talakaskin xaklimaklakaskiw estaciones xla radio. Xkachikin Jehová tanu la tsukukgolh lichuwinankgo Dios, chu akxni ksputma kata 1937 nialh limaklakaskinkgolh estaciones xla radio wata tlakg tsukukgolh lichuwinankgo Dios akgatunu chiki. a Pero chuntiya xmaklakaskinkgo radios xlakata namalakgatumikgo tamakatsin xla Tamapakgsin niku lu lakgamakgat xwilakgolh o xlakata política. Akgtum liʼakxilhtit, lata kata 1951 asta 1991, akgtum estación kBerlín occidental (Alemania occidental), chuntiya xmatitaxti taʼakgchuwin nema xtakilhtinit kBiblia xlakata tlan xkgaxmatkgolh tamakatsin xlakata xTamapakgsin Dios kʼAlemania oriental. Anta kSurinam (Sudamérica), akgtum estación kaj 15 minuto akgatunu semana tsukulh matitaxti xaxlikana xlakata Biblia. Tsukuka matitaxtikan kata 1961 chu liwaka puxamakaw kata makgapalalh. Anta kʼEstados Unidos 48 estados tlan xkgaxmatkgo 291 estaciones xla radio nema xtagrabarlinita chu xkawanikan «Putum xtachuwin Dios kinkamakgtayayan». Lata kata 1969 asta 1977, xkachikin Dios tlawalh liwaka 350 programas xla radio. Kkata 1996, akgtum estación xla radio kʼApia nema xtapakgsi kSamoa akgtum kachikin xalak Pacífico sur, xmatitaxti akgatunu semana akgtum programa nema xwanikan: «Xtakgalhtin mintakgalhskinin xalak Biblia».

18 Akxni lakatsu xwi siglo XX, nialh lu maklakaskinka radio xlakata xmakatsininanka xalakwan xalaksasti. Pero taxtulh tuku xasasti nema makgtayanalh pi tlakg lhuwa latamanin xkatsikgolh xaxlikana.

19, 20. ¿Tuku xlakata xkachikin Jehová tlawalh sitio jw.org chu la tlan kitaxtunit? (Na kaʼakxilhti recuadro « JW.ORG».)

19 Internet. Kata 2013, liwaka 2,700 millón latamanin, max 40% latamanin nema anan kkatiyatni, maklakaskinkgo Internet. Tawan pi 2,000 millón latamanin limaklakaskinkgo dispositivos móviles, la celulares chu tabletas xlakata natanukgo kʼInternet. Chu tlakg taliwakama xlikalanka katiyatni la kamaklakaskinkan, pero tlakg maklakaskinkan Internet kʼÁfrica kdispositivos móviles, liwaka 90 millón limaklakaskinkgo. Putum uma tlawanit pi natalakgpali la latamanin makglhtinankgo tamakatsin.

20 Kata 1997 xkachikin Jehová tsukukgolh limaklakaskinkgo Internet. Kkata 2013 sitio jw.org, xwi k300 tachuwin chu anta tlan tamakti tuku lichuwinan Biblia kliwaka 520 tachuwin. Kʼuma sitio chali chali litanukan ktanu tanu dispositivos liwaka 750,000. Akgatunu papaʼ akxilhkan chu maktikan max akgtutu millón libros, akgtati millón xatakgatsin revista chu 22 millón grabaciones.

21. ¿Tuku kinkamasiyaniyan tuku titaxtulh Sina?

21 Sitio xla Internet lu makgtayananit xlakata natalakgatumi xalakwan xalaksasti xla xTamapakgsin Dios, asta kachikinin niku ni mastakan talakaskin nalichuwinankan Dios. Akgtum liʼakxilhtit, akxni xtsukuma kata 2013 chatum chixku nema wanikan Sina tekgsli sitio jw.org chu chuwinalh niku pulalinkan taskujut xla xtatayananin Jehová kʼEstados Unidos, xlakata tlakg xkatsiputun xlakata Biblia. ¿Tuku tanu xtlawa uma? Sina musulmán chu lama kʼakgtum kachikin nema lu makgat niku ni kamaxkikan talakaskin xtatayananin Jehová nalichuwinankgo Dios. Chatum xtatayana Jehová xalak Estados Unidos limaklakaskinkgolh videoconferencia kʼInternet xlakata makgtiy akgatunu semana xlimakgalhtawakgalh Biblia.

Kaliniyaw tamakatsin chatunu chatunu latamanin

22, 23. 1) ¿Tuku xlakata maski lhuwa tuku tamaklakaskinit xlakata natalichuwinan Dios ni tlawanit pi nialh natalichuwinan akgatunu chiki? 2) ¿La likatsiyaw pi sikulunatlawanit Mapakgsina tuku tatlawanit?

22 Pulaklhuwa tuku maklakaskinitaw xlakata nakamakatsiniyaw lhuwa latamanin, la periódicos, «Foto-Drama», radio chu sitio xla Internet, pero umakgolh ni tlawa pi nialh nalichuwinanaw Dios akgatunu chiki. ¿Tuku xlakata? Xlakata xkachikin Jehová tlawa chuna la Jesús tlawalh. Jesús ni kaj katachuwinalh lhuwa latamanin, wata tlakg xlakaskinka xakxilha nakamakgtaya chatunu chatunu (Luc. 19:1-5). Jesús kamasiyanilh kstalaninanin nachuna xtlawakgolh, chu na kawanilh tuku tamakatsin xlimastatkan (kalikgalhtawakga Lucas 10:1, 8-11). Chuna la lichuwinaw kcapítulo 6, natalan tiku xpulalinkgo taskujut kawanikgolh putum xlakskujnin Jehová kakatachuwinankgolh chatunu chatunu latamanin (Hech. 5:42; 20:20).

23 Titaxtunita akgtum ciento kata lata tawilalh Tamapakgsin chu atsinu ni akgtsayan millón tiku lichuwinankgo Dios kamasiyanikgo amakgapitsin tuku lakapastaknit natlawa. Mapakgsina xlikana sikulunatlawanit tuku tamaklakaskinit xlakata natalichuwinan Tamapakgsin. Kʼatanu capítulo na naʼakxilhaw la kinkamaxkinitan tuku maklakaskinaw xlakata namasiyayaw xalakwan xalaksasti kputum kachikinin, putum lakatsukut chu tachuwin (Apoc. 14:6).

a Kkata 1957, natalan tiku xpulalinkgo taskujut lakkaxwilikgolh namalakchuwakgo xaʼawatiya kiʼestaciónkan xla radio, WBBR kNueva York.