Контентә кеч

Мүндәриҹаты ҝөстәр

ФӘСИЛ 8

Тәблиғ етмәк үчүн вәсаитләр — бүтүн инсанлар үчүн әдәбијјат

Тәблиғ етмәк үчүн вәсаитләр — бүтүн инсанлар үчүн әдәбијјат

МӨВЗУ

Јеһова Аллаһ һәр халгдан, һәр тајфадан вә һәр дилдән олан инсанлары өјрәтмәк үчүн бизи лазыми вәсаитләрлә тәмин едир

1, 2. а) Биринҹи әсрдә хош хәбәр нәјин сајәсиндә бүтүн Рома империјасына јајылды? б) Мүасир дөврдә дә Јеһованын бизимлә олдуғуну нә сүбут едир? (« 670-дән чох дилә тәрҹүмә олунан хош хәбәр» адлы чәрчивәјә бахын.)

 ЈЕРУСӘЛИМӘ ҝәләнләр ҝөзләринә инана билмирдиләр. Ҹәлиләлиләр башга дилләрдә сәлис данышырдылар вә онларын чатдырдыглары хәбәр ора ҝәләнләрин марағына сәбәб олурду. Ерамызын 33-ҹү илинин Әллинҹи ҝүн бајрамы иди. Иса пејғәмбәрин шаҝирдләри мөҹүзәви шәкилдә мүхтәлиф дилләрдә данышмаг әнамы алмышдылар. Бу һадисә Аллаһын онларла олдуғуна сүбут иди. (Һәвариләрин ишләри 2:1—8, 12, 15—17 ајәләрини охујун.) Һәмин ҝүн мүхтәлиф милләтләрдән олан инсанлара хош хәбәр тәблиғ олунду, даһа сонра исә бу хәбәр бүтүн Рома империјасына јајылды (Кол. 1:23).

2 Дүздүр, бу ҝүнләри Аллаһын халгы биринҹи әсрдәки кими мөҹүзәви шәкилдә мүхтәлиф дилләрдә данышмыр. Буна бахмајараг, инди Падшаһлыг һаггында хош хәбәр 670-дән чох дилә тәрҹүмә олунур (Һәв. 2:9—11). Аллаһын тәшкилаты сајсыз-һесабсыз әдәбијјат чап едир вә Падшаһлыг һаггында хәбәри бир чох дилләрдә дүнјанын һәр бир ҝушәсинә чатдырыр a. Бундан ачыг-ајдын ҝөрүнүр ки, Јеһова Аллаһ Падшаһ Иса Мәсиһдән истифадә едәрәк бизим тәблиғ ишимизә рәһбәрлик едир (Мәт. 28:19, 20). Бу мәгаләдә биз сон 100 ил әрзиндә истифадә олунан бәзи вәсаитләри нәзәрдән кечирәҹәјик вә ҝөрәҹәјик ки, Падшаһ һәр биримизә мүнтәзәм шәкилдә неҹә тәлим верир вә Аллаһын Кәламынын мүәллимләри олмаға тәшвиг едир (2 Тим. 2:2).

Һәгигәт тохумуну сәпмәләри үчүн Падшаһ өз хидмәтчиләрини тәҹһиз едир

3. Нәјә ҝөрә биз хидмәтдә мүхтәлиф аләтләрдән истифадә едирик?

3 Иса «падшаһлыг һаггындакы сөзү» тохумла, инсанларын үрәкләрини исә торпагла мүгајисә етмишди (Мәт. 13:18, 19). Бағбан торпағы шумламаг вә сәпинә һазырламаг үчүн мүхтәлиф аләтләрдән истифадә етдији кими, Аллаһын халгы да мүхтәлиф аләтләрдән истифадә едәрәк милјонларла инсана хош хәбәри гәбул етмәк үчүн үрәкләрини һазырламаға көмәк едир. Бу аләтләрдән бәзиләри анҹаг мүәјјән дөвр үчүн јарарлы олуб. Китаб вә журналлар кими диҝәр вәсаитләр исә индијәдәк истифадә олунур. Кечән фәсилдә биз күтләви коммуникасија васитәләрини арашдырдыг. Бу фәсилдә исә тәблиғчиләрә инсанларла үз-үзә сөһбәт етмәләринә көмәк едәҹәк бүтүн вәсаитләри мүзакирә едәҹәјик (Һәв. 5:42; 17:2, 3).

Патефон вә диҝәр сәсҝүҹләндириҹи ҹиһазларын емалы (Торонто, Канада)

4, 5. Пластинкалардан неҹә истифадә олунурду, анҹаг онларын чатышмајан ҹәһәти нә иди?

4 Пластинкаја јазылмыш чыхышлар. 1930-ҹу вә 1940-ҹы илләрдә тәблиғчиләр Мүгәддәс Китаб мүһазирәләринин пластинка јазыларыны патефонда сәсләндирирдиләр. Һәр мүһазирә һеч беш дәгигә чәкмирди. Онлардан бәзиләринин ады чох гыса иди, мәсәлән, «Үч үгнум», «Әраф» вә «Падшаһлыг». Бәс бу јазылардан неҹә истифадә олунурду? 1930-ҹу илдә Бирләшмиш Штатларда вәфтиз олунан Клејтон Вудворт гардаш белә дејир: «Өзүмлә балаҹа чамадана јерләшән патефон ҝәздирирдим. Патефонун јајлы өтүрүҹүсү вә чыхарылабилән адаптери (ијнәнин граммафон валы үзәриндәки механики рәгсини сәс тезликли електрик рәгсинә чевирән ҹиһаз) вар иди вә һәр дәфә валы ишә салмаздан өнҹә адаптери валын әввәлинә гојмаг лазым иди. Мән гапыја јахынлашыр, чамаданы ачыб адаптери гурашдырыр вә гапынын зәнҝини басырдым. Ев саһиби гапыны ачанда мән она белә дејирдим: “Сизә ваҹиб бир хәбәрим вар, истәјәрдим ону ешидәсиниз”». Ҹамаат буна неҹә јанашырды? Вудворт гардаш әлавә едир: «Чох вахт инсанлар буна мүсбәт јанашырдылар. Анҹаг гапыны үзүмә бағлајанлар да олурду. Бәзиләринә исә елә ҝәлирди ки, патефон сатырам».

1940-ҹы илә гәдәр 90-дан чох мәрузә лентә алмыш вә бир милјондан чох пластинка һазырланмышды

5 1940-ҹы илә гәдәр лентә алынмыш 90-дан чох мүхтәлиф мәрузәләр вар иди. Вә бир милјондан чох мәрузәләр һазырланмышды. Һәмин дөврдә Бөјүк Британијада өнҹүл кими хидмәт едән, сонрадан исә Рәһбәрлик Шурасынын үзвү олан Ҹон Барр гардаш белә демишди: «1936—1945-ҹи илләр әрзиндә патефон даими әмәкдашым олуб. Һәмин вахтлар өзүмү тәк һисс етмирдим. Гапынын ағзында Рутерфорд гардашын сәсини ешитмәк мәни чох руһландырырды; санки о, јанымда иди. Әлбәттә, хидмәтдә тәлим вермәк вә инсанларын үрәјинә јол тапмаг үчүн патефондан истифадә етмәк кифајәт дејилди».

6, 7. а) Шаһидлик вермәк үчүн вәрәгәләрин мүсбәт вә мәнфи ҹәһәти нә иди? б) Һансы мәнада Јеһова сөзләрини хидмәтчиләринин дилинә гојду?

6 Шаһидлик үчүн вәрәгәләр. 1933-ҹү илдән башлајараг, мүждәчиләр ев-ев тәблиғдә шаһидлик үчүн вәрәгәләрдән истифадә етмәјә тәшвиг олунурдулар. Бу вәрәгәнин ени 7,6, узунлуғу исә 12,7 сантиметр иди. Орада гысаҹа олараг Мүгәддәс Китабын чатдырдығы хош хәбәр вә ев саһибинин әлдә едә биләҹәји Мүгәддәс Китаба әсасланан нәшрләрин нөвләри гејд олунмушду. Тәблиғчи вәрәги охумасы үчүн ев саһибинә верирди. Сонралар Арҝентина вә Пуерто–Рикода хүсуси тәјинатлы мүждәчи кими хидмәт етмиш Лилиан Каммеруд адлы баҹы белә демишди: «Хидмәтдә шаһидлик үчүн вәрәгәдән истифадә етмәк лап үрәјимҹә иди». Сонра о, сөзләринә әлавә етмишди: «Һәр кәс јахшы тәгдимә едә билмирди. Бу ҹүр хидмәтин сајәсиндә мән инсанлара јахынлашмағы өјрәндим».

Шаһидлик үчүн вәрәгә (италјан дилиндә)

7 1918-ҹи илдә вәфтиз олан Девид Руш гардаш бөлүшүр: «Шаһидлик үчүн вәрәгә гардашлара көмәк едирди, чүнки чохлары горхурду ки, хидмәтдә дүзҝүн сөзләр тапыб дејә билмәсин». Анҹаг бу үсул там еффектив дејилди. Руш гардаш сөзүнә давам едир: «Бәзи инсанлар бизим даныша билмәдијимизи дүшүнүрдүләр. Мүәјјән мәнада онлар һаглы идиләр, чүнки чохларымыз данышмағы баҹармырдыг. Анҹаг Јеһова бизи Өз хидмәтчиләри кими инсанлар гаршысына чыхмаға һазырлады. О, санки, сөзләри дилимизә гојараг ев-ев тәблиғдә Мүгәддәс Јазылардан неҹә истифадә етмәји бизә өјрәтди. Јеһова бу иши 1940-ҹы илләрдән башлајараг Теократик Хидмәт Мәктәби васитәсилә һәјата кечирир». (Әрәмја 1:6—9 ајәләрини охујун.)

8. Мәсиһин сизи өјрәтмәсинә неҹә јол верә биләрсиниз?

8 Китаблар. 1914-ҹү илдән бәри Јеһованын халгы Мүгәддәс Китаба әсасланан мөвзулары арашдырмаг үчүн 100-дән чох мүхтәлиф китаб нәшр едиб. Бу китаблардан бәзиләри мәһарәтлә тәблиғ етмәјин јолларыны өјрәтмәк үчүн тәртиб олунуб. Данимаркадан олан 70 илин тәблиғчиси Анна Ларсен баҹы белә дејир: «Теократик Хидмәт Мәктәби вә әлдә етдијимиз китаблар сајәсиндә Јеһова бизә мәһарәтли тәблиғчи олмаға көмәк едир. Јадымдадыр ки, бу китаблардан биринҹиси 1945-ҹи илдә дәрҹ олунан “Падшаһлығын мүждәчиләри үчүн теократик көмәк” адлы китаб иди. Бунун ардынҹа 1946-ҹы илдә “Һәр ҹүр јахшы ишә һазырланыблар” адлы китаб ишыг үзү ҝөрдү. Һал-һазырда исә 2001-ҹи илдә нәшр олунан “Теократик Хидмәт Мәктәбиндә тәлим алырыг” китабындан истифадә едирик». Һәгигәтән дә, Теократик Хидмәт Мәктәби вә бунунла бағлы дәрҹ олунан китаблар Јеһованын јарарлы хидмәтчиләри олмағымызда әсас рол ојнајыр (2 Кор. 3:5, 6). Бәс сиз Теократик Хидмәт Мәктәбинә јазылмысынызмы? Һәр һәфтә «Хидмәт Мәктәби» китабыны өзүнүзлә јығынҹаға ҝәтирирсинизми? Мәктәбин нәзарәтчисинин вердији мәсләһәтләри өз китабыныздан изләјирсинизми? Әҝәр белә едирсинизсә, онда Мәсиһин сизи даһа јахшы мүәллим кими јетишдирмәсинә јол верирсиниз (2 Кор. 9:6; 2 Тим. 2:15).

9, 10. Һәгигәт тохумуну әкиб-суламаг ишиндә китабларын һансы ролу вар?

9 Јеһова тәшкилатынын дәрҹ етдији китаблар васитәсилә тәблиғчиләрә Мүгәддәс Китабын әсас тәлимләрини изаһ етмәјә көмәк едир. «Әбәди һәјата апаран һәгигәт» китабы (рус.) өз дөврү үчүн практики иди. Илк дәфә 1968-ҹи илдә чап олунан бу китаб дәрһал өз тәсирини ҝөстәрди. «Бизим Падшаһлыг Хидмәтимиз»ин 1968-ҹи ил нојабр сајында гејд олунмушду: «Бу китаба тәләбат о гәдәр чох иди ки, сентјабр ајында Бруклинин чап шөбәси ҝеҹә нөвбәсиндә дә ишләмәк гәрарына ҝәлмишди». Бу мәгаләдә һәмчинин дејилирди: «Август ајы әрзиндә бу китабын 1,5 милјондан чох нүсхәси чап олунмушду». 1982-ҹи илә гәдәр 116 дилдә 100 милјондан чох нүсхәси дәрҹ олунмушду. Бу китабын сајәсиндә 14 ил әрзиндә, јәни 1968-ҹи илдән 1982-ҹи илә гәдәр бир милјондан чох инсан сыраларымыза гошулараг Падшаһлығын тәблиғчиси олмушду b.

10 2005-ҹи илдә исә Аллаһын Кәламыны өјрәтмәк үчүн нәзәрдә тутулан әсас дәрс вәсаити ишыг үзү ҝөрдү. Артыг бу китабын 256 дилдә 200 милјондан чох нүсхәси чап олунуб. Онун сајәсиндә һансы наилијјәтләр әлдә олунуб? Једди ил әрзиндә, јәни 2005-ҹи илдән 2012-ҹи илә гәдәр 1,2 милјон инсан тәблиғчи олду. Елә һәмин вахт Мүгәддәс Китабы өјрәнәнләрин сајы 6 милјондан 8,7 милјона галхды. Шүбһә јохдур ки, Јеһова Аллаһ бизим Падшаһлыг тохумуну әкиб-суламаг үчүн ҝөрдүјүмүз ишдән чох разыдыр. (1 Коринфлиләрә 3:6, 7 ајәләрини охујун.)

11, 12. Ҝәтирилән ајәләрә әсасән журналларымызын мүхтәлиф сајлары кимләр үчүн нәзәрдә тутулуб?

11 Журналлар. Илк вахтлар «Ҝөзәтчи гүлләси» журналы ҝөјләр дәвәтинә лајиг ҝөрүлмүш «кичик сүрү» үчүн нәзәрдә тутулмушду (Лука 12:32; Ибр. 3:1). 1919-ҹу ил октјабрын 1-и Јеһованын тәшкилаты диҝәр охуҹулар үчүн нәзәрдә тутулан башга бир журнал дәрҹ етди. Бу журнал Мүгәддәс Китаб Тәдгигатчылары тәрәфиндән рәғбәтлә гаршыланды вә узун илләр әрзиндә онун охуҹусунун сајы «Ҝөзәтчи гүлләси» журналынын охуҹусунун сајындан даһа чох олуб. Бу журналын илк ады «Гызыл әср» олуб. 1937-ҹи илдә һәмин журнал «Тәсәлли» адланмаға башланды. 1946-ҹы илдән исә, һал-һазырда бизә мәлум олан «Ојанын!» адыны дашыјыр.

12 Онилликләр әрзиндә «Ҝөзәтчи гүлләси» вә «Ојанын!» журналларынын тәрзи вә үслубу дәјишиб, анҹаг бу журналларын Аллаһын Падшаһлығыны елан етмәк вә инсанларын иманыны Мүгәддәс Китаб үзәриндә гурмаг мәгсәди дәјишмәз олараг галыр. Инди «Ҝөзәтчи гүлләси»нин күтләви вә тәлим нәшри дәрҹ олунур. Тәлим нәшриндән евдәки гуллугчулар — һәм «кичик сүрү», һәм дә «башга гојунлар» јарарланыр c (Мәт. 24:45; Јәһ. 10:16). Күтләви нәшр Мүгәддәс Китаба вә Јарадан Аллаһа еһтирам бәсләјән, анҹаг дәгиг билији олмајан инсанлар үчүндүр (Һәв. 13:16). «Ојанын!» журналы исә Аллаһын Кәламы вә һәгиги Аллаһ Јеһова барәдә чох аз билији оланлар үчүн нәзәрдә тутулуб (Һәв. 17:22, 23).

13. Журналларымызы һејрәтамиз едән нәдир? (« Нәшрләрин дүнја рекорду» адлы ҹәдвәли мүзакирә един.)

13 2014-ҹү илин әввәлиндән етибарән һәр ај 44 милјондан чох «Ојанын!» журналы, 46 милјона јахын исә «Ҝөзәтчи гүлләси» журналы дәрҹ олунур. «Ојанын!» журналы тәхминән 100-ә јахын, «Ҝөзәтчи гүлләси» исә 200-дән чох дилә тәрҹүмә олунур. Ҝениш мигјасда тәрҹүмә олунан бу нәшрләр дүнјанын һәр јериндә пајланыр. Әлдә олунан наилијјәтләр нә гәдәр һејрәтамиз олса да, бизи тәәҹҹүбләндирмәмәлидир. Чүнки бу журналлара Исанын бүтүн дүнјаја тәблиғ едиләҹәк дедији хош хәбәр дахилдир (Мәт. 24:14).

14. Тәшкилат һансы ишләри һәјата кечириб вә нәјә ҝөрә?

14 Мүгәддәс Китаб. 1896-ҹы илдә Рассел гардаш вә онун әмәкдашлары тәшкилатын адына Мүгәддәс Китаб сөзүнү әлавә етдиләр вә о вахтдан тәшкилат Ҝөзәтчи Гүлләси, Мүгәддәс Китаб вә Трактатлар Ҹәмијјәти адланмаға башлады. Бу дәјишиклик лап јеринә дүшдү, чүнки Падшаһлыг һагда хош хәбәрин јајылмасында Мүгәддәс Китаб һәмишә әсас вәсаит олуб (Лука 24:27). Тәшкилатын гануни адына ујғун олараг Аллаһын хидмәтчиләри Мүгәддәс Китабын пајланмасында вә охунмасында вар ҝүҹләри илә чалышараг әлләриндән ҝәләни едирләр. Мәсәлән, 1926-ҹы илдә биз Бенҹамин Уилсонун Јунанҹа Мүгәддәс Јазыларын «Емфетик Дајаглотт» адланан тәрҹүмәсини шәхси чапханаларымызда нәшр етдирдик. 1942-ҹи илдән башлајараг, «Крал Јаковун Мүгәддәс Китабы»нын тәхминән 700 000 нүсхәсини дәрҹ етдирдик вә пајладыг. Бундан ики ил сонра Јеһова адынын 6823 дәфә истифадә олундуғу «Американ стандарт тәрҹүмә»сини нәшр етдик. 1950-ҹи илә гәдәр бу тәрҹүмәнин 250 000-дән чох нүсхәсини пајладыг.

15, 16. а) «Јени Дүнја Тәрҹүмәси»ни нә үчүн гијмәтләндирирсиниз? (« Мүгәддәс Китаб тәрҹүмәсинин сүрәтләндирилмәси» чәрчивәсини мүзакирә един.) б) Јеһованын үрәјинизә тәсир етмәсинә неҹә јол верә биләрсиниз?

15 1950-ҹи илдә инҝилис дилиндә «Јунанҹа Мүгәддәс Јазыларын Јени Дүнја Тәрҹүмәси» ишыг үзү ҝөрдү. 1961-ҹи илдә исә «Мүгәддәс Јазыларын Јени Дүнја Тәрҹүмәси» там шәкилдә дәрҹ олунду. (Азәрбајҹан дилиндә «Јунанҹа Мүгәддәс Јазылар» 2010-ҹу илдә, «Мүгәддәс Јазыларын Јени Дүнја Тәрҹүмәси» исә 2014-ҹү илдә ишыг үзү ҝөрүб.) Бу тәрҹүмәдә орижинал ибрани мәтнинә әсасән, Јеһова ады лазым олан јерләрдә бәрпа олунуб. Үстәлик, Аллаһын ады Јунанҹа Мүгәддәс Јазыларын «Јени Дүнја Тәрҹүмәси»ндә 237 дәфә ишләниб. Аллаһын Кәламы мүмкүн гәдәр ајдын вә башадүшүлән олсун дејә онун тәрҹүмәсинә дәфәләрлә дүзәлишләр едилиб. Ән сон дәјишикликләр 2013-ҹү илдә едилиб. Һәмин илдә «Јени Дүнја Тәрҹүмәси»нин гисмән вә ја там шәкилдә 121 дилдә 201 милјондан чох нүсхәси чап олунуб.

16 Бәзиләринә өз доғма дилләриндә Мүгәддәс Китабын «Јени Дүнја Тәрҹүмәси»ни охумаг неҹә тәсир едиб? Непаллы бир киши дејир: «Непал дилиндәки Мүгәддәс Китаб тәрҹүмәсини баша дүшмәк чохларына чәтин иди, чүнки көһнә дилдә јазылмышды. Анҹаг инди Мүгәддәс Китаб ҝүндәлик данышдығымыз дилә тәрҹүмә олундуғу үчүн ону чох јахшы баша дүшүрүк». Мәркәзи Африка Республикасындан олан бир гадын санго дилинә тәрҹүмә олунан Мүгәддәс Китабы охумаға башлајанда ағлајараг белә деди: «Бу дил үрәјими ҹуша ҝәтирди». Бу гадын кими, биз дә Јеһованын Кәламыны һәр ҝүн охумагла орадакы сөзләрин үрәјимизә тәсир етмәсинә јол верә биләрик (Зәб. 1:2; Мәт. 22:36, 37).

Вәсаитләрә вә тәлимә ҝөрә миннәтдарлыг

17. Бизә верилән тәлим вә вәсаитләрә ҝөрә миннәтдарлығымызы неҹә ҝөстәрә биләрик вә белә етмәклә гаршылығында нә алаҹағыг?

17 Падшаһ Иса Мәсиһин бизә мүнтәзәм олараг вердији тәлимләри вә вәсаитләри гијмәтләндирирсинизми? Тәшкилатын дәрҹ етдији нәшрләри охујуб башгаларына көмәк етмәк мәгсәдилә онлардан истифадә едирсинизми? Әҝәр беләдирсә, онда 1914-ҹү ил октјабрын 4-ү вәфтиз олан Опал Бетлер баҹынын сөзләринә шәрик олаҹагсан. О демишди: «Илләр өнҹә һәјат јолдашымла (Едвард) мән патефондан вә шәһадәтлик вермәк үчүн вәрәгәләрдән истифадә етмишик. Биз ев-ев тәблиғдә китаблардан, брошүрләрдан вә журналлардан истифадә едирдик. Һәмчинин биз кампанијаларда вә јүрүшләрдә иштирак едир, еләҹә дә нәшр олунмуш трактатлар пајлајырдыг. Сонрадан биз мараглананларын јанына јенидән ҝетмәји [јәни тәкрар баш чәкмәји] вә Мүгәддәс Китаб өјрәнмәси кечирмәји өјрәнмәјә башладыг. Башымызы гашымаға вахтымыз олмурду вә биз чох хошбәхт идик». Иса пејғәмбәр демишди ки, онун тәбәәләринин башы әкин-бичин ишинә гарышаҹаг вә ҝөрдүкләри ишдән бирҝә севинҹ дујаҹаглар. Опал баҹы кими, милјонларла инсанлар да бу вәдин доғру олдуғуну тәсдигләјә биләрләр. (Јәһја 4:35, 36 ајәләрини охујун.)

18. Биз һансы ишә лајиг ҝөрүлмүшүк?

18 Падшаһын хидмәтчиси олмајанларын чохуна елә ҝәлә биләр ки, Аллаһын халгы «савадсыз, садә адам»лардыр (Һәв. 4:13). Падшаһ өз садә тәбәәләрини тарихдә ән ҝениш вүсәт алан вә ән чох дилә тәрҹүмә едилән әдәбијјаты дәрҹ едән бир тәшкилата чевирди. Ән ваҹиби исә о, бизи өјрәдир вә тәшвиг едир ки, бүтүн милләтләрдән олан инсанлара хош хәбәри чатдырмаг үчүн бу вәсаитләрдән истифадә едәк. Мәсиһлә бирҝә һәгигәт тохумуну әкмәк вә шаҝирдләр бичмәк неҹә дә бөјүк шәрәфдир!

a Ҝеридә гојдуғумуз ониллик әрзиндә Јеһованын халгы Мүгәддәс Китаба әсасланан 20 милјарддан чох әдәбијјат нәшр едиб. Үстәлик, jw.org веб-сајты һал-һазырда бүтүн дүнјада Интернетдән истифадә едән 2,7 милјарддан чох инсан үчүн әлчатандыр.

b Тәблиғчиләрә Мүгәддәс Китаб һәгигәтләрини өјрәтмәјә көмәк едән вәсаитләрдән бәзиләри «Аллаһын арфасы» (1921), «Аллаһ һагдыр» (1946), «Јер үзүндәки Ҹәннәтдә әбәдијјән јашаја биләрсиниз» (1982) вә «Әбәди һәјата апаран билик» (1995) адлы нәшрләр олуб.

c Евдәки гуллугчуларын кимләрдән ибарәт олдуғу «Ҝөзәтчи гүлләси» журналынын 2013-ҹү ил 15 ијул сајынын 23-ҹү сәһифәсиндәки 13-ҹү абзасда мүзакирә олунур.