Yai panembwa’mba bijipo

Yai paji ndonda ya mitwe

KITANGO 8

Byakwingijisha pa Kusapwila—Kunemba Mabuku Akwingijisha Mwaya Ntanda Yonse

Byakwingijisha pa Kusapwila—Kunemba Mabuku Akwingijisha Mwaya Ntanda Yonse

BIJI MU KINO KITANGO

Yehoba watwajijila kwitupa bya kwingijisha pa kufunjisha bantu ba mu bisaka, mikoka, ne njimi

1, 2. (a) Ñanyi kintu kyalengejile kusapwila mambo awama mu Bufumu bwa bena Loma mu myaka kitota kitanshi? (b) Ñanyi bishinka bimwesha amba Yehoba ubena kwitukwasha mu ano moba? (Monai kakitenguluzha ka kuba’mba “Mambo Awama Kukila pa Njimi 670.”)

BAKAÑENDA bayile ku Yelusalema kibapezhezhe bingi maana pa byo baumvwine. Bena Ngalilea baambilenga bulongo milaka ya ku byalo bingi kabiji byo baambilenga byafikile bebatelekelenga pa muchima. Pajinga pa Pentekosita mu 33 C.E., baana ba bwanga batambwijile kya bupe kya kukumya kya kwamba milaka yapusana pusana kabiji kino kyamwesheshenga kuba’mba bajinga na mupashi wa Lesa. (Tangai Byubilo 2:1-8, 12, 15-17.) Mambo awama o basapwijile pa joja juba afikile ku bantu ba nkomeno yapusana pusana kabiji afikile ne mwaya Bufumu bwa Loma bonse.—Kolo. 1:23.

2 Lelo jino, bantu ba Lesa kechi bamba milaka yapusana pusana mu jishinda ja kukumya ne. Nangwa byonkabyo, babena kutuntulula mambo awama a Bufumu mu milaka yavula kukila pa 670. (Byu 2:9-11) Bantu ba Lesa banemba mabuku avula ne mu milaka yapusana pusana pa kuba’mba mambo a Bufumu afike monse mwapela ntanda. * Kino kimwesha kuba’mba Yehoba ubena kwingijisha Mfumu Yesu Kilishitu kutangijila mwingilo wetu wa kusapwila. (Mat. 28:19, 20) Byo tusakufundanga pa bintu bimo byo twaingijisha pa kwingila uno mwingilo pa myaka 100 yapitapo, monai Mfumu byo atwajijila na kwitufunjisha kutemwa bantu kabiji ne kwitutundaika kwikala bafunjishi ba Mambo a Lesa.—2 Timo. 2:2.

Mfumu Wafunjisha Bakalume Banji bya Kubyala Nkunwa ya Bukine

3. Mambo ka o twingijishisha mabuku apusana pusana mu mwingilo wa kusapwila?

3 Yesu waesakenye “mambo a Bufumu” ku nkunwa ne muchima wa muntu ku mushiji. (Mat. 13:18, 19) Byonkatu byuba njimi ujima mashamba, wakonsha kwingijisha bingijisho byapusana pusana pa kuba’mba anengezhe mushiji bulongo ne kubyalapo nkunwa, bantu ba Yehoba baingijisha bintu byapusana pusana bibakwasha kunengezha michima ya bantu bavula pa kuba’mba batambwile mambo a Bufumu. Bimo bingijisho bebingijishetu pa kimye kicheche. Bikwabo nabiji mabuku ne magazini batwajijila kwibingijisha mu mwingilo wanema. Kupusanako na mashinda o baingijishe a kusapwilamo ku bantu bavula o twisambilepo mu kitango kyafumako, byonse bingijisho byaambiwapo muno, byakwasha basapwishi ba Bufumu bya kwisamba na bantu.—Byu. 5:42; 17:2, 3.

Kulenga bijimba bya malekodi ne bya kwambilamo, mu Toronto, Canada)

4, 5. Baingijishanga byepi bijimba bya malekodi, kabiji ñanyi mwingilo bino bijimba byo byabulanga kuba?

4 Majashi o bakopa. Mu ma 1930 kufika mu 1940, basapwishi baingijishanga majashi a Baibolo o bakopele mu tubijimba. Majashi o bakopanga aikalangatu a maminiti atanu nangwa kubwela panshi. Ano majashi o bakopanga aambanga pa mitwe nabiji ya kuba’mba “Balesa basatu,” “Mpunzha ya lumanamo,” ne pa “Bufumu.” Nanchi ano majashi a kukopa beengijishanga byepi? Mulongo Clayton Woodworth Jr., wabatizhiwe mu 1930 mu United States, waambile’mba: “Nasendanga ka kyola mwaikalanga kijimba kya malekodi, ne kubika bulongo nguya pa lekodi pa kuba’mba kijile bulongo. Inge nafika pa nzubo, nashinkula ka kyola muji kijimba ne kubika nguya bulongo pa lekodi ne kukonkonsha. Umvwe mwina nzubo walupuka, naambanga amba, ‘Nji na byambo byanema byo mbena kukeba kuba’mba mutelekeko.’” Bantu baubangapo byepi? Mulongo Woodworth waamba’mba “Javula bantu kechi bakananga ne. Bamo bakananga ne kushinkako. Kimo kimye, balangulukanga amba mbena kupotesha bijimba bya malekodi.”

Mu 1940, kwajinga majashi apusana pusana kukila pa 90 kabiji balengele malekodi kukila pa milyonyi umo

5 Mu 1940, bakopele majashi apusana pusana kukila pa 90 kabiji balengele malekodi kukila pa 1 milyonyi. Ba John E. Barr baingilanga mwingilo wa bupainiya pa kyokya kimye mu Britain kabiji bajingapo ne mu Jibumba Jitangijila baambile’mba: “Kufuma mu 1936 kufika mu 1945, naingijishanga kijimba kya malekodi. Kechi naumvwanga bulongo kwingila kwa kubula kino kijimba ne. Kumvwa ku jashi ja Mulongo Rutherford pa nzubo ya muntu kwantundaikanga bingi kabiji naumvwangatu nobe nji nanji. Nangwa byonkabyo, kwingijisha kijimba kya malekodi kechi mwaikalanga kufunjisha bantu mu mwingilo ne, ko kuba’mba kwamba byambo bifika bantu pa muchima.”

6, 7. (a) Ñanyi bintu byawama byafumine mu kwingijisha bikachi panembwa mambo awama, kabiji bantu balangulukangapo byepi pa bino bikachi? (b) Mu ñanyi jishinda Yehoba mo etufunjishisha bya kwamba?

6 Bikachi panembwa mambo awama. Kutendeka mu 1933, basapwishi bebatundaikile kwingijisha bikachi panembwa mambo awama mu mwingilo wa ku nzubo ku nzubo. Kikachi panembwa mambo awama kyalepele masentimita 7.6 mu bwipi, kabiji mubula kyajinga 12.7. Panembelwe byambo bicheche bya mu Baibolo kabiji balumbulwilepo buku waimena pa Baibolo wakonsha kutambula mwina nzubo. Musapwishi wapananga kano ka kikachi ku mwina nzubo ne kumwambila kutangapo. Ba Lilian Kammerud abo bajinga bamishonale mu Puerto Rico ne mu Argentina baambile amba: “Natambwile ka kikachi panembwa mambo awama.” Mambo ka? Baambile amba “Atweba bavula kechi kitupelejile kutendeka kwamba na bantu ne. Kino kyankwashishe kupijilwa kusolomoka bantu.”

Kikachi panembwa mambo awama (Kiitalyani)

7 Mulongo David Reusch wabatizhiwe mu 1918 waambile amba: “Bikachi panembwa mambo awama byakwashishe balongo mambo bavula kechi bayukile bya kutendeka kwisamba na muntu ne.” Kimo kimye, bino bikachi kechi byaingilanga bulongo ne. Mulongo Reusch waambile amba “kimye kimo twatananga bantu balangulukanga amba kechi twamba ne. Ne kya kine, kechi twisambanga na bantu ne. Pano bino, Yehoba wakebelenga amba twikale ke bamwingilo wanji pa kuba’mba tusapwilenga ku bantu. Kechi papichile ne kimye kyabaya ne, witufunjishe bya kwingijisha binembelo ku bena nzubo. Mu myaka ya mu ma 1940, watendekele kwitufunjisha kupichila mu Sukulu wa Mwingilo wa Lesa.”—Tangai Yelemiya 1:6-9.

8. Mwakonsha kuba byepi pa kuba’mba Kilishitu emufunjishenga?

8 Mabuku. Kutendekatu mu 1914, bantu ba Yehoba banemba mabuku apusana pusana kukila pa 100 aamba pa mitwe iji mu Baibolo. Mabuku amo beanembejile kukwasha basapwishi kufikilamo kwikala ba mwingilo. Ba Anna Larsen ba ku Denmark, basapwishi baingila pa myaka 70 baamba’mba: “Yehoba witukwashishe bingi kwikala basapwishi bafikilamo kupichila mu Sukulu wa Mwingilo ne mabuku o twatambwijilenga. Mvuluka buku mutanshi watelwanga amba Theocratic Aid to Kingdom Publishers, (Kukwasha Basapwishi ba Bufumu bya Kwingila Mwingilo wa Lesa)” walupwilwe mu 1945. Palondejile mukwabo wa “Equipped for Every Good Work”, (Winengezha Bulongo Kwingila Mingilo Yawama) walupwilwe mu 1946. Luno tuji na buku wa kuba’mba Mwenaimo mu Sukulu wa Lufunjisho lwa Mwingilo wa Lesa walupwilwe mu 2001.” Kwambatu kine, Sukulu wa Mwingilo wa Lesa ne mabuku akwabo aingila mwingilo wanema bingi mambo Yehoba “witulengela kufikilamo bulongo mu kwikala bamingilo.” (2 Ko. 3:5, 6) Nanchi mwanembesha mu Sukulu wa Mwingilo wa Lesa nyi? Nanchi musenda buku wa Sukulu wa Mwingilo ku kupwila mulungu ne mulungu ne kulondelamo kimye kalama wa sukulu kyo abena kutangamo nyi? Umvwe byobyo muba, Kilishitu ukemufunjisha pa kuba’mba mukekale mufunjishi wawama.—2 Ko. 9:6; 2  Timo. 2:15.

9, 10. Mabuku akwasha byepi kubyala ne kutekezha nkunwa ya bukine?

9 Yehoba witukwasha ne kupichila mu jibumba janji jinengezha mabuku akwasha basapwishi kulumbulula mafunjisho a mu Baibolo a kutendekelapo. Buku wa kuba’mba Icine Icitungulula ku Bumi bwa Ciyayaya mu Kibemba wakwashishe bingi. Patanshitu walupwilwe mu 1968 kabiji bantu bavula bamutemenwe. Mwingilo wa Bufumu wa mu November 1968 waambile’mba, “Bantu bavula bakebelenga bingi buku wa Icine kya kuba’mba ku ofweshi wa Brooklyn baingilanga ne bufuku mu ñondo wa September.” Kibaaba kyatwajijile kwamba amba: “Mu ñondo wa August mabuku a Icine akebewenga a kijile pa mabuku o batuma jonse na kibelengelo kya kichika kya 1 milyonyi.” Byo kyafikilenga mu ma 1982, mabuku kukila pa 100 milyonyi anembelwe mu milaka 116. Pa kupitapo myaka 14 kufuma mu 1968 kufika mu 1982, buku wa Icine walengejile basapwishi ba Bufumu kuvujilako kukila pa 1 milyonyi. *

10 Mu 2005, buku mukwabo wawama wa kukwasha bantu kufunda Baibolo wa Nanchi Baibolo Kine Ufunjisha’mba Ka? walupwilwe. Uno buku wanembwa mu milaka 256 kabiji bapulinta mabuku afika ku 200 milyonyi. Ñanyi bintu byafumamo? Mu myakatu 7, kufuma mu 2005 kufika mu 2012, bantu 1.2 milyonyi bo baikala basapwishi ba mambo awama. Pa kimye kimotu, kibelengelo kya bantu babena kufunda Baibolo kyayilako palutwe kufuma pa 6 milyonyi kufika ku 8.7 milyonyi ne kukilapo. Kwakubula nangwa kuzhinaukatu ne, Yehoba ubena kupesha mwingilo wa kubyala ne kutekezha nkunwa ya bukine bwa Bufumu.—Tangai 1 Kolinda 3:6, 7.

11, 12. Kwesakana na binembelo byatongolwa, ñanyi bantu bo banembelanga magazini etu?

11 Magazini. Kala, Kyamba kya Usopa kyanembelwangatu “kajitanga kacheche,” baji na “luketekelo lwa kuya mwiulu.” (Luka 12:32; Hebe. 3:1) Pa October 1, 1919, jibumba ja Yehoba jalupwile magazini mukwabo wanembejilwe kukwasha bena kengi. Uno magazini wayile nkuwa ku Bafunda Baibolo ne ku bantutu kya kuba bantu bavula bamutemenwe bingi pa myaka yavula kukila ne byo batemenwe Kyamba kya Usopa. Patanshitu, uno magazini bamutelanga amba The Golden Age. Mu 1937, batendekele kumutela amba Consolation. Kabiji mu 1946, po batendekele kumutela amba Labainga!

12 Pa myaka yavula yapitapo, mwekelo ne nembelo ya Kyamba kya Usopa ne Labainga! byapimpulwa, bino mwingilo wa ano magazini wa kusampanya Bufumu bwa Lesa ne kulengela bantu kuketekela mu Baibolo kechi wapimpulwa ne. Lelo jino, Kyamba kya Usopa, bifuma bibiji, kya kufundamo ne kya bena kengi. Bantu “ba ku nzubo yanji” bo banembela kya kufundamo, ko kuba’mba “kajitanga kacheche” ne “mikooko ikwabo.” * (Mat. 24:45; Yoa. 10:16) Kya bena kengi bekinengezhezha bantu bakyangye kuyuka bukine bino banemeka Baibolo ne Lesa. (Byu. 13:16) Labainga! bamunengezhezha bantu babula kuyuka byavula pa Baibolo ne Lesa wa kine aye, Yehoba.—Byu. 17:22, 23.

13. Ñanyi bintu byawama byo mutana byaamba pa magazini etu? (Isambai pa kakitenguluzha ka kuba’mba “Kibelengelo kya Mabuku mu Ntanda Yonse.”)

13 Pa kutendeka kwa mwaka wa mwingilo wa 2014, pa ñondo pa ñondo, Labainga! watendekele kunembwa kukila pa mamilyonyi 44 kabiji Kyamba kya Usopa mamilyonyi 46. Labainga! watuntulwilwe mu milaka 100, kabiji Kyamba kya Usopa kukila pa 200, kino kyalengela ano magazini kutuntululwa mu milaka yavula kabiji o magazini o batanga bingi ku bantu mwaya ntanda yonse! Bino byonse byaubiwa, kechi byakonsha kwitulengela kukumya ne. Mu ano magazini muji mambo aambilepo Yesu amba akasapwilwa pano pa ntanda ponse.—Mat. 24:14.

14. Ñanyi bintu byo twatundaika, kabiji mambo ka?

14 Baibolo. Mu 1896, Mulongo Russell ne balunda nanji bapimpwile jizhina jo banembangapo pa mabuku pa kuba’mba pekalenga kyambo kya Baibolo; ne kutelwa’mba Watch Tower Bible and Tract Society. Luno lupimpu lwaijilemo mambo Baibolo po paimena mwingilo wa kusampanya mambo awama aamba pa Bufumu. (Luka 24:27) Monka mwayila jizhina jayukanyikwa ja jibumba, bantu ba Lesa bengila na mukoyo kusampanya mabuku ne kutanga Baibolo. Kyakumwenako, mu 1926, twapulintile Baibolo wa The Emphatic Diaglott, Baibolo wa Binembelo bya bena Kilishitu bya Kingiliki wanembelwe ne Benjamin Wilson pa minkinyi yetu ya kupulintilapo. Kutendeka mu 1942, twapulintile ne kusampanya ma Baibolo 700,000 a King James Version. Panyuma ya myaka ibiji, twatendekele kupulinta Baibolo wa American Standard Version, amo mutanwa jizhina ja Yehoba bimye 6,823. Mu mwaka wa 1950, twasampenye ma Baibolo kukila pa 250,000.

15, 16. (a) Ñanyi bintu byo mwatemwa mu Baibolo wa New World Translation? (Isambai pa kakitenguluzha ka kuba’mba “Kutuntululwa kwa Baibolo.”) (b) Twakonsha kuswisha byepi Yehoba kwitufunjisha?

15 Mu 1950, Baibolo wa Binembelo bya Ntanda Ipya bya Kingiliki bya Bwina Kilishitu mu Kizungu walupwilwe. Mu 1961, balupwileko volyumu umo wa Baibolo yense wa New World Translation of the Holy Scriptures. Uno Baibolo wanemeka Yehoba kupichila mu kubwezhamo jizhina ja Yehoba ponka po jajinga mu mulaka mutanshi wa Kihebelu. Mu uno Baibolo wa New World Translation, jino jizhina jitanwamo bimye 237 mu Binembelo bya bwina Kilishitu bya Kingiliki. Uno Baibolo wapitulukwamo bimye byavula, kabiji mu 2013 bapitulukilemo jikwabo pa kuba’mba apeele kumumvwa ne kutanga. Mu 2013, Baibolo wa New World Translation yense nangwa lubaji lumo wapulintwa kukila pa mamilyonyi 201 mu milaka 121.

16 Nga bantu baubapo byepi pa kutanga New World Translation mu mulaka wabo? Mwanamulume wa ku Nepali waambile amba: “Bavula bakankalwanga kumvwa biji mu Baibolo wa mu mulaka wa ki Nepalese, mambo baingijishe mulaka wa kala. Pano luno tubena kumvwisha biji mu Baibolo mambo baingijisha mulaka wamba bantu luno.” Mwanamukazhi wa ku Central African Republic byo atangilenga Baibolo wa mu ki Sango, wajijile ne kwamba’mba: “Uno ye mulaka ye ñamba jonse.” Byonka byo kyajinga ku uno mwanamukazhi, atweba bonse twakonsha kuswisha Yehoba kwitufunjisha kupichila mu kutanga Mambo anji moba onse.—Sala. 1:2; Mat. 22:36, 37.

Kusanta pa bya Kwingijisha ne Lufunjisho

17. Mwakonsha kumwesha byepi kuba’mba musanta pa bya kwingijisha byo betupa ne pa lufunjisho, kabiji ñanyi bintu bikafumamo umvwe mwauba bino?

17 Nanchi musanta pa bya kwingijisha ne pa lufunjisho bitupa Mfumu Yesu Kilishitu nyi? Nanchi mwikalako na kimye kya kutanga mabuku anengezha jibumba ja Lesa ne kwiengijisha kukwasha bantu nyi? Umvwe byobyo kiji, musa kwitabizha byaambile Nyenga Opal Betler, wabatizhiwe pa 4 October, 1914. Ba Opal baambile amba: “Pa myaka yavula, bamwatawami [Ba Edward] ne amiwa twaingijishanga kijimba kya malekodi ne bikachi panembwa mambo awama. Twasapwilanga ku nzubo ku nzubo kwingijisha mabuku, tubuku, ne magazini. Twaikalanga na mukwekele ne kwenda kiombe na kusampanya mambo awama anembwa mu mabuku. Mu kuya kwa kimye, betufunjishe kubwela ku bantu [luno kutelwa kuba’mba kubwelako] ne kufunjisha bantu babena kukeba kufunda Baibolo mu mazubo abo. Twapayankene mu uno mwingilo kabiji twajinga na lusekelo.” Yesu walayile kuba’mba bantu banji bakapayankana na kubyala, kunowa ne kusangalela pamo. Bantu bavula baji nobe ba Opal betabizha bino byambo bya bukine biji mu uno mulaye.—Tangai Yoano 4:35, 36.

18. Ñanyi mwingilo ye tuji nanji?

18 Bantu bavula bakyangye kwikala bakalume ba Mfumu bakonsha kumona bantu ba Lesa amba ‘kechi bafunda ne, bino bantutu.’ (Byu. 4:13) Akilangulukaipotu pa kino! Mfumu walengela bantutu kunemba mabuku avula, atuntululwa mu milaka yavula ne kwiasampanya bingi kukila mabuku onse. Kyakilamo kunema, witufunjisha ne kwitutundaika kwingijisha bino byonse bya kwingijisha pa kusampanya mambo awama ku bantu ba mikoka yonse. Tuji na mwingilo wanema bingi wa kwingila ne Kilishitu wa kubyala nkunwa ya bukine ne kunowa baana ba bwanga!

^ jifu. 2 Pa myaka jikumi yapitapo, bantu ba Yehoba banemba mabuku aimena pa Baibolo kukila pa 20 bilyonyi. Kunungapo, Keyala wetu wa jw.org, washinkuka ku bantu kukila pa 2.7 bilyonyi bamwingijisha mwaya ntanda yonse.

^ jifu. 9 Mabuku akwabo akwasha kufunda Baibolo a o akwasha basapwishi kufunjisha bukine bwa mu Baibolo ke The Harp of God (wanembelwe mu 1921), “Let God Be True” (wanembelwe mu 1946), Kuti Waikala Kuli Pe na pe muli Paradise Pe Sonde mu Kibemba (wanembelwe mu 1982), ne Kuyuka Kutangijila ku Bumi Bwa Myaka (wanembelwe mu 1995).

^ jifu. 12 Monai Kyamba kya Usopa kya July 15, 2013, pa jipa 23, jifuka 13, amo mo balumbulula bulongo baji mu “ba ku nzubo yanji.”