Kilukenu muyi hansañu yimunakukeña

Kilukenu muyi hachipapilu chayuma yidimu

KAPETULU 8

Yozelu Yakuzatisha Hakushimwina, Kusoneka Nyikanda Yakuzatisha Mukaayi Kejima

Yozelu Yakuzatisha Hakushimwina, Kusoneka Nyikanda Yakuzatisha Mukaayi Kejima

NKEÑELU YAKANU KAPETULU

Yehova Natwalekihu kutwinka yozelu yakuzatisha hakutañisha antu akunyuza, kunyichidi nikumadimi Ejima

1, 2. (a) Mumafuku awapostolu, chumanyi chayikwashili kutandisha nsañu yayiwahi mwahitili Wanta wawaRoma mwejima? (b) Wunsahwinyi wunakumwekesha nawu Yehova nakutukwasha makonu? (“Nsañu Yayiwahi Yidi muMadimi Akubadika ha 670”)

ENYI enjili kuYerusalema ahayamini chikupu hansañu yatiyiliwu. Antu akuÑaliliya ahosheleña idimi dacheñi chiwahi neyi hidimi dawu, nawa mazu ahosheleñawu ayikomwesheli enyi. Dadiña ifuku daPentakosta 33 C.E., atumbanji ayinkeli chawaana chakuhosha mumadimi ambokamboka muchihayamisha, iwu hiwunsahu wakwila nawu Nzambi wadiña nakuyikwasha. (Tañenu Yilwilu 2:1-8, 12, 15-17.) Nsañu yayiwahi yashimwininiwu adina ifuku ayitiyili kudi antu ambokamboka kuhiñahu yatandili nakushika mwahitili Wanta wawaRoma mwejima.—Kol. 1:23.

2 Makonu, ambuña Nzambi hiyahoshaña madimi ambokamboka muchihayamishaku. Hela chochu, abalumunaña nsañu yaWanta mumadimi kubadika ha 670 kubadika mumafuku awapostolu. (Yil. 2:9-11) Antu jaNzambi anasoneki nikupulinta nyikanda yayivulu nankashi mumadimi ambokamboka chakwila nsañu yaWanta yinashiki mwahita kaayi kejima. Chakadi nikujina, chumichi chinamwekeshi hatooka to-o nawu Yehova nakuzatisha Mwanta Yesu Kristu kulombola iwu mudimu wakushimwina. (Mat. 28:20) Chineli munaka kapetulu tukuhanjeka hayozelu yitunakuzatisha hakuzata iwu mudimu muyaaka 100 yinahituhu, shinshikenu Mwanta chinatudizishiyi chovu-chovu kulonda tukeñi antu (hamuntu-hamuntu) nakutukolesha kwikala antañishi Ezu daNzambi.—2 Tim. 2:2.

Mwanta Nakukwasha Ambuñindi Kutumba Mbutu yaChalala

3. Muloñadi wutwazatishilaña yozelu yamboka-mboka mumudimu wetu wakushimwina?

3 Yesu wafwanishili “mazu aWanta” nambutu nawa muchima wamuntu wawufwanishili namaseki. (Mat. 13:18, 19) Kufwana ndimi wunateli kuzatisha yozelu yambokamboka hakuloñesha maseki kulonda yatumbi mbutu, antu jaYehova anazatishi yozelu yashiyashana hakuloñesha nyichima yawantu amavulu kulonda atambwili nsañu yaWanta. Yozelu yikwawu ayizatishili hampinji yantesha. Yikwawu yidi neyi nyikanda nimagazini yinatwalekihu kuzata mudimu walema. Kwambukaku nanjila jakuhanjekelamu jatenawu mukapetulu kanafumihu, yozelu yejima yitunateni hanu yinakwashi akwakushimwina aWanta kuyendela antu kwejima kwadiwu.—Yil. 5:42; 17:2, 3.

Kutuña maphonograph niyihoshelu muToronto, Canada

4, 5. Indi yisanji yamaseleti ayizatishileña ñahi, nawa yabulileña kwila chumanyi?

4 Jimpanji jamazu akukwata. Hakachi kamuma 1930 nimuma 1940, akwakushimwina azatishileña jimpanji jaBayibolu jamazu akukwata javumishileñawu hatumakina twateneneñawu nawu maphonograph. Mpanji yejima yakwatileñawu yabadikileña mujiminiti 5 wanyi. Jimpanji jakwatileñawu jadiñi nanyitu yansañu yidi neyi “Nzambi Wekala Musatu” “Iluña Dakuyandishilamu” “niWanta.” Iji mpanji ajizatishileña ñahi? Manakwetu Clayton Woodworth, Jr., wapapatisheweli mu 1930 kuUnited States, wahosheli nindi: “Nadiña naphonograph, yanyanya yinasendeleleña musutikesi, yadiña nakandoñu kaletesheleña ichi chisanji chivumeña chinasomeka kandoñu kunsa yaseleti chiwahi. Chinashika hetala, nashinkwileña sutikesi, nisomeka nikandoñu, kuhiñahu hinukudondomwena kuchisu. Mwiniitala chashinkulayi kuchenzelu, namulejeleña nami ‘nikweti nsañu yalema yinakukeña wutiyi.’” Chumanyi chamwekeneña? Manakwetu Woodworth wahosheli nindi, “Kakavulu antu adiñi nakutiyilila. Amakwawu akuminineña dakushinka kuchenzelu. Mpinji jikwawu antu amweneña neyi kwiji inakulandisha maphonograph.”

Chashikileña chaaka cha 1940, akwatili jimpanji jashiyashana jakubadika ha 90 nijimpanji jakukwatila hamaseleti jakubadika ha 1 miliyoni

5 Chashikileña chaaka cha 1940, akwatili jimpanji jashiyashana jakubadika ha 90 nijimpanji jakukwatila hamaseleti jakubadika ha 1 miliyoni. John E. Barr, wazatileña wupayiniya muBritain hayina mpinji nawa wazatiluku niMwizanvu Dalombolaña wahosheli nindi: “Kutachika mu 1936 nakushika mu 1945, nazatishileña nankashi phonograph. Munana mafuku, natiyileña kutama chinashiya phonograph. Chinatiya izu daManakwetu Rutherford neyi nidi hachisu chamwiniitala, chankolesheleña nawa natiyileña neyi tudi hamu. Hela chochu, phonograph yitwazatishileña, hiyazatileña mudimu wakudizisha antuku muloña hitwayidizishileña antu nakuyishika hanyichimaku.”

6, 7. (a) Makaadi akushimwina nachu akwashileña ñahi amanakwetu nawa abulileña kuzata mudimwinyi? (b) Munjilanyi Yehova ‘mwatushilayi mazwindi mutunwa twetu’?

6 Makaadi Akushimwina Nachu. Kutachika muchaaka cha 1933, akwakushimwina ayikolesheli kuzatisha makaadi hakushimwina kwitala nikwitala. Kaadi yakushimwina nachu yamwekeneña neyi kasilipi kitwazatishaña hakusoneka maora. Hadiña nsañu yamuBayibolu yayihi nawa alumbulwilileñahu nimukanda washindamena haBayibolu wunateli kutambulayi mwiniitala. Mukwakushimwina wamwinkeleña mwiniitala iyi kaadi nakumuleja nindi yayitañi. Lilian Kammerud wazatiliku mudimu wawumishonali kuPuerto Rico nikuArgentina wahosheli nindi “Nakeñeli nankashi mudimu wakuzatisha kaadi.” Muloñadi? Wabombelelihu nindi: “Bayi neyi wejima wetu twatwesheleña kushimwina chiwahiku. Dichi makaadi ankwashili kwinjilila kuhanjeka nawantu.”

Kaadi yakushimwina nachu (Mwidimi daItalian)

7 Manakwetu David Reusch, wapapatisheweli mu 1918, wahosheli nindi: “Makaadi akushimwina nachu akwashili nankashi amanakwetu, muloña antesha hohu diwu ahosheleña nawu elukili chakuhosha.” Hela chochu, awa makaadi hiyazatikileña chiwahi chikupuku. Manakwetu Reusch wahosheli nindi: “Mpinji jikwawu twawanineña antu atoñojokeleña nawu twadiña atumama. Eña, muloña etu amavulu hitwatwesheleña kuhoshaku. Hela chochu, Yehova wadiñi nakutudizisha chakushimwina kudi antu amavulu. Watachikili kusha mazu indi mutunwa twetu kuhitila mukutudizisha chakuzatisha Nsona hamatala awantu. Welili mwenimu muma 1940 hatachikili Shikola Yawakwakushimwina.”—Tañenu Yeremiya 1:6-9.

8. Munateli kumwiteja ñahi Kristu yayidizisheña?

8 Nyikanda. Kutachika mu 1914, antu jaYehova edisha nyikanda yambokamboka yakubadika ha 100 yahoshaña hansañu yamuBayibolu. Nyikanda yikwawu ayisonekeleli kukwasha akwakushimwina kulonda ashimwineña chiwahi. Anna Larsen, wakuDenmark, mukwakushimwina wunazati hadi yaaka 70, wahosheli nindi: “Yehova watukwashili kwikala akwakushimwina ashikahu kuhitila muShikola Yawakwakushimwina ninyikanda yatwinkeleñawu. Nanukaña mukanda watachi wadiñi namutu wakwila nawu Theocratic Aid to Kingdom Publishers, (Kukwasha Akwakushimwina aWanta Chakuzata Mudimu waNzambi) wedishiliwu mu 1945. Wahiñilihu wedikili mu 1946 wadiñi namutu wakwila nawu “Equipped for Every Good Work” (Ashikahu Kuzata Mudimu Wawuwahi). Ichi tunakuzatisha mukanda watenañawu nawu: Nonkelenimo mu Masambililo ya Isukulu lya Butumikishi Ilya Bulesa, wedishiliwu mu 2001.” Eñañi, Shikola Yawakwakushimwina ninyikanda yitwazatishaña yinatukwashi muloña Yehova ‘watwinkaña ñovu yakwikala akwakukalakala.’ (2 Kor. 3:5, 6) Komana mwasonekesha Mushikola Yawakwakushimwina? Komana mwasendaña mukanda wenu waShikola kukupompa nikulondelamu hampinji yinakutañayi nkoñi washikola? Neyi mwelaña mwenimu dikwila nawu munakumwiteja Kristu yayidizisheña kulonda mwikali ntañishi wamuwahi.—2 Kor. 9:6; 2 Tim. 2:15.

9, 10. Mudimwinyi wazata nyikanda yetu hakutumba nikutukumwina mbutu yachalala?

9 Yehova nakutukwasha kuhitila mukuloñesha kwindi kwatuloñeshelaña nyikanda yatukwashaña kulumbulwila antu ntañishilu yamuBayibolu yalema. Mukanda wadiñi namutu wakwila nawu The Truth That Leads to Eternal Life (Chalala Chalombolaña kuWumi Wahaya Nyaaka) watukwashileña. Awidishili katachi mu 1968 nawa antu amavulu awukeñeli. Mudimu Wetu waWanta waNovember 1968 wahosheli nawu “Mukanda waTruth anawukeñi nankashi kudi antu chakwila muSeptember ankoñi amufakitoli yaSosayiti yamuBrooklyn atachikili kuzata niwufuku.” Mudimu waWanta walumbulwili cheñi nawu: “Antu akeñeli nankashi mukanda waTruth chakwila mpinji yimu muAugust naambala yanyikanda yakeñekeleña yabadikili nanyikanda yapulintiliwu na 1.5 miliyoni.” Chashikileña chaaka cha 1982, nyikanda yakubadika ha 100 miliyoni ayidishili mumadimi 116. Chimwahitili yaaka 14 kufuma mu 1968 nakushika mu 1982, mukanda waTruth waleñeleli akwakushimwina aWanta kuvulilaku na 1 miliyoni.

10 Mu 2005, mukanda wukwawu wakutukwasha kudiza Bayibolu waChumanyi Chacheni Chatañishaña Bayibolu? awidishili. Makopi 200 miliyoni awunu mukanda ayidisha mumadimi 256. Yumanyi yafumamu? Mwahitili hohu yaaka 7 kufuma mu 2005 nakushika mu 2012, antu 1.2 miliyoni ekalili akwakushimwina ansañu yayiwahi. Muyoyina mpinji, naambala yawantu itwadizaña nawu Bayibolu yayililiku hewulu kufuma ha 6 miliyoni nakushika ha 8.7 miliyoni. Chakadi nikujina, Yehova nakutukiswila chitunakuzata nañovu hakutumba nikutukumwina mbutu yachalala chaWanta.—Tañenu 1 Akorinda 3:6, 7.

11, 12. Kwesekeja naNsona jinatenuwu, anyi asonekeleleñawu magazini etu?

11 Magazini. Hayaaka, Kaposhi Kakutalila akisonekeleleña hohu “mukanka wanyikoku wanyanya,” dikwila nawu ekala “mumutambi wakuya mwiwulu.” (Luka 12:32; Heb. 3:1) Ha October 1, 1919, kuloñesha kwaYehova kwedishili magazini yikwawu yasonekeliwu kulonda yileteña ikoku kudi antu ashiyashana. ATudizi aBayibolu niantu amavulu akeñeli nankashi iyi magazini chakwila ayihanineña nankashi kubadika chahanineñawu Kaposhi Kakutalila. Iyi magazini hakutachika ayiteneneña nawu The Golden Age. Mu 1937, atachikili kuyitena nawu Consolation. Ilaña mu 1946, atachikili kuyitena nawu Awake!

12 Hayaaka yayivulu yinahitihu, mutapu hela nsonekelu yaKaposhi Kakutalila niAwake! yahimpa, ilaña nkeñelu yekala yoyimu, yakutiyakesha Wanta waNzambi nikutukwasha kulonda tukuhweleli Bayibolu. Makonu, asonekaña Kaposhi Kakutalila kakudizamu nikawantu amavulu. Kaposhi Kakutalila kakudizamu akisonekelaña “amwitala,” dikwila nawu “mukanka wanyikoku wanyanya” nawa “anyikoku amakwawu.” (Mat. 24:45; Yow. 10:16) Kawantu amavulu akisonekaña kulonda kakwasheña antu achidi kanda eluki chalala ilaña alemesha Bayibolu niNzambi. (Yil. 13:16) Awake! ayisonekaña kulonda yikwasheña antu abula kwiluka Bayibolu nawa abula kumwiluka nankashi Nzambi walala Yehova.—Yil. 17:22, 23.

13. Yumanyi yayizañaleshaña kutalisha hamagazini etu? (Hanjekenu hachati yinakwila nawu “Kuvula kwaNyikanda Yedishañawu Mukaayi Kejima.”)

13 Kufuma tuhu kumatachikilu achaaka cha 2014, kakweji nikakweji, edishileña makopi akubadika 44 miliyoni amagazini yaAwake! nawa makopi akubadika 46 miliyoni aKaposhi Kakutalila ayidishileña. Magazini yaAwake! ayibalumwini mumadimi 100, nawa Kaposhi Kakutalila, mumadimi 200, awa magazini diwu abalumunawu mumadimi amavulu nikuyihana kubadika magazini amakwawu mukaayi kejima. Hela chochu, chumichi hichatela kutuhayamishaku. Muloña munawa magazini mwekala nsañu yateneniyi Yesu nindi akayishimwina mwahita iseki dejima.—Mat. 24:14..

14. Twazataña nañovu kulonda tuhani chumanyi nawa muloñadi?

14 Bayibolu. Mu 1896, Manakwetu Russell nialunda nindi ahimpili ijina dasonekeleñawu hanyikanda kulonda abombeluhu izu daBayibolu kulonda dikali nawu Watch Tower Bible and Tract Society. Idi izu datelela muloña Bayibolu dichi chozelu chalema chitwazatishaña hakutandisha nsañu yayiwahi yaWanta. (Luka 24:27) Neyi chochekala ijina dakwila nawu Watch Tower Bible and Tract Society, ambuña Nzambi adikitaña nañovu hakuhana maBayibolu nikuyitaña. Chakutalilahu, mu 1926, twazatishili ikina detu hakupulinta Bayibolu yatenañawu nawu The Emphatic Diaglott, nyikanda yawakwaKristu yachiGriki yabalumwiniwu kudi Benjamin Wilson. Kutachika muchaaka cha 1942, twapulintili nikuhana makopi akushika ku 700,000 aBayibolu yamukuma yaKing James Version. Chimwahitili yaaka yiyedi hohu, twatachikili kupulinta Bayibolu yaAmerican Standard Version, yazatisha ijina daYehova kapampa 6,823. Chashikileña chaaka cha 1950, twahanini maBayibolu akubadika ha 250,000.

15, 16. (a) Muloñadi chimwalemeshela Bayibolu yaNew World Translation? (Hanjekenu cheñi hachikasha chinakwila nawu “Chozelu Chakwashanaña Hakubalumuna Bayibolu Swayi-Swayi.”) (b) Tunateli kumwiteja ñahi Yehova kulonda yatushikeña hanyichima yetu?

15 Muchaaka cha 1950 twedishili Bayibolu yaNsona jawakwaKristu jachiGiriki. Bayibolu yamukuma yaNew World Translation of the Holy Scriptures ayidishili mu 1961. Iyi Bayibolu yatuumbakesha ijina daYehova kuhitila mukudifuntisha mumavasi mudatelela kwikala neyi chidadiña munsona yachiHeberu. Ijina daNzambi damwekanaña cheñi mapampa 237 muNsona jawakwaKristu jachiGiriki. Hakwila eluki nawu Bayibolu yaNew World Translation anayibalumuni chiwahi nawa yaswayi kutaña, ayihitulukañamu kapampa kakavulu, nawa mu 2013 ahitulukilimu cheñi. Kushika mu 2013, maBayibolu aNew World Translation akushika ku 201 miliyoni ayidishili amukuma hela achibalu mumadimi 121.

16 Indi antu amakwawu ahoshahu nawudi hakutaña Bayibolu yaNew World Translation mwidimi dawu? Iyala wumu wakuNepali wahosheli nindi: “Antu amavulu chayikalilileña kutiya Bayibolu yachiNepali yayikulu muloña yazatisha mazu akala kutiya. Chayinu mpinji twayitiyaña chiwahi mazu ekala muBayibolu muloña azatisha mazu itwahoshaña muchihandilu chetu.” Mumbanda wumu wakuCentral African Republic chatañiliyi Bayibolu yamwidimi daSango, watachikili kudila nakuhosha nindi, “Idi didi idimi detu.” Kufwana iwu mumbanda, wejima wetu tunateli kumwiteja Yehova yatushikeña hanyichima kuhitila mukutaña Izu dindi ifuku niifuku.—Mas. 1:2; Mat. 22:36, 37.

Twahamekaña Hakutwinka Yozelu Yakuzatisha niKutudizisha

17. Munateli kumwekesha ñahi nenu mwasakililaña hayozelu yayinkañawu nichayidizishañawu, nawa mwafumaña chumanyi neyi mwila mwenimu?

17 Komana mwasakililaña hayozelu yatwinkawu nichinatwalekiwu kutudizisha kudi Mwanta Yesu Kristu? Komana mwekalaña nampinji yakutaña nyikanda yatwinkaña kuloñesha kwaNzambi nikuyizatisha hakukwasha amakwawu? Neyi mwelaña mwenimu, mukwiteja mwahosheli Muhela Opal Betler, wapapatisheweli haOctober 4, 1914. Opal wahosheli nindi: “Hayaaka yayivulu, ami ninfumwami [Edward] twazatishileña phonograph nimakaadi akushimwina nachu. Hakushimwina kwitala nikwitala twazatishileña nyikanda, tunyikanda nimamagazini. Twayileña mukampeni nikwenda munyikwakwa nakuhana yipapilu hasonekeliwu nsañu yamuBayibolu. Mukuhita kwampinji atudizishili chakufuntila kumatala awantu kulonda tudizisheña Bayibolu antu akweti mpwila. Twadikitileña nankashi nawa twazañaleleña.” Yesu washiikili nindi atumbanji twindi akadikitaña nankashi hakutumba nikumuna mbutu nawa akazañalelaña hamu. Kufwana Opal antu amavulu niwena anateli kwiteja nawu iku kushiika kwalala.—Tañenu Yowanu 4:35, 36.

18. Kukoolekanyi kutukweti?

18 Antu amavulu achidi kanda ekali ambuña Mwanta anateli kumona antu jaNzambi nawu hiyantu abula “kwiluka nyikanda, hela kwiñila mumashikola amaana.” (Yil. 4:13) Ilaña toñojokenu! Mwanta nakwashi antu jindi kusoneka nikuhana nyikanda yabalumunawu mumadimi amavulu kubadika nyikanda yikwawu mukaayi kejima. Sweje-e dinu, natudizishi nikutusañumuna kulonda tuzatisheña iyi yozelu hakutandisha nsañu yayiwahi kudi antu akunyuza yejima. Tukweti kukooleka kwakuzatila hamu naKristu hakutumba mbutu yachalala nikumuna atumbanji.

Hayaaka ikumi hohu yinahituhu, antu jaYehova apulinta nyikanda yashindamena haBayibolu yakubadika ha 20 biliyoni. Kubombelahu, Webu Sayiti yetu ya jw.org, anakuyizatisha kudi antu ayaña haIntaneti akushika ku 2.7 biliyoni mukaayi kejima.

Nyikanda yikwawu yakudizisha nachu antu chalala chamuBayibolu yinakwashi akwakushimwina diyi iyi, The Harp of God (wedishiliwu mu 1921), “Let God Be True” (wedishiliwu mu 1946), Kuti Waikala Kuli Pe na pe muli Paradise Pe Sonde (wedishiliwu mu 1982), niUkwishiba Uko Kutungulula ku Mweo wa Muyayaya (wedishiliwu mu 1995).

Talenu Kaposhi Kakutalila kaJuly 15, 2013, ifu 23, paragilafu 13, kashimuna kulumbulula kwakatataka kwahosha hadi “amwitala.”