1, 2. a) Pipi kiris-nebã wakatẽ, bõe n sõng tɩ koɛɛgã sãeeg n ta Rom soolmã gilli? b) Rũndã-rũndã, bõe n wilgd t’a Zeova sõngda tõndo? (Ges-y zĩ-gũbrã sẽn yet tɩ “ Koe-noog b sẽn taasd ne sẽn yɩɩd buud-goam 670.”)

YƲƲMD 33 Pãntekotã sasa, sãamb n da wa Zerizalɛm n na n waoog Wẽnnaam, la b maana kaset ne bũmbu, tɩ ling-b wʋsgo. B wʋma Galile neb sẽn gomd bu-zẽms goam sõma. Koɛɛg ning b sẽn da taasdã kẽe sãambã sũyã. Tũu ne yel-solemd tɩ Galile nin-kãensã sẽn yaa a Zezi karen-biisã paam tõogo, n gom gom-zẽna. La rẽ ra wilgdame tɩ Wẽnnaam bee ne-ba. (Karm-y Tʋʋm 2:1-8, 12, 15-17.) Koe-noogã b sẽn moon baraarã taa soolem toɛy-toɛya, hal n wa sãeeg n ta Rom soolmã gilli.—Kol. 1:23.

² Rũndã-rũndã, Wẽnnaam pa maand yel-soalem t’a nin-buiidã gomd gom-zẽn ye. La baasgo, b lebgda b sɛbã ne sẽn yɩɩd buud-goam 670. Woto yɩɩda pipi kiris-nebã sẽn moon koɛɛgã buud-goam nins pʋgẽ wã. (Tʋʋ. 2:9-11) Wẽnnaam nin-buiidã sẽn yiisd sɛb zembal ne buud-goam wʋsgã kɩtame tɩ Rĩungã koɛɛg sãeeg n ta dũniyã gilli. * Woto wilgda vẽeneg me tɩ ne Rĩm a Zezi Kirist maasem, a Zeova geta koɛɛgã mooneg yelle. (Mat. 28:19, 20) D na n lebg n tẽega tʋʋm-teed nins d sẽn paam koɛɛgã mooneg yĩng yʋʋm 1914 tɛkã. Y na n yãame tɩ Rĩmã zãmsda tõnd bilf-bilfu, tɩ d tõogd n wilgd nebã tɩ d rata b neere. Y na n yãame me t’a kengda d raood tɩ d tõogd n zãmsd nebã Wẽnnaam Gomdã.—2 Tɩm. 2:2.

3. Bõe yĩng tɩ d tar tʋʋm-teed toor-toor koɛɛgã mooneg yĩnga?

³ A Zezi yel-bũnd a ye pʋgẽ, a maka “Wẽnnaam soolem koɛɛgã” ne bõn-buudu, la nebã sũyã ne zĩig b sẽn bʋte. (Mat. 13:18, 19) Ned sã n dat n bʋd bũmbu, a na n deng n talla tʋʋm-teed buud toor-toor n maneg zĩigã, la a ning birga. Woto me, a Zeova nin-buiidã talla tʋʋm-teed buud toor-toore, n tõog n sõng neb milyõ rãmb tɩ b maneg b sũyã, n sak n deeg Rĩungã koɛɛgã. B tʋma ne tʋʋm-teed kẽer n wa base, la b ket n tʋmda ne sãnda, wala periodik rãmbã la sɛb a taabã. Sak ning sẽn loogã pʋgẽ, d goma b sẽn tũnug ne  zʋrno-rãmbã la radio wã ne bũmb a taab n taas koɛɛgã. La sag-kãngã pʋgẽ, d na n yãame tɩ Rĩungã koe-moondbã ra bʋʋgda nebã n sõsd ne-ba. D na n goma tʋʋm-teed nins sẽn sõng-bã yelle.—Tʋʋ. 5:42; 17:2, 3.

4, 5. B ra maanda wãn n moond koɛɛgã ne fonografã, la bõe la fonografã ra pa tõe n maane?

⁴ Sõss b sẽn dɩk ne disk: Yʋʋmd 1930 wã n tãag 1940 poore, koe-moondbã ra gilgda ne fõnograf rãmb n ningd sõss sẽn wɛgsd Biiblã goam tɩ nebã kelgdẽ. Sõsg fãa ra pa tat minit a nu ye. Sõss kẽer da tara gom-zu-bõonese, wala makre, “Tãablmã,” “Pirgatoaarã,” la “Rĩungã.” B ra maanda wãna? Saam-biig a Clayton Woodworth sẽn deeg lisg yʋʋmd 1930 Etazĩni wã yeela woto: “Mam da tara fõnograf bil sẽn yaa wa korg sẽn zãade. Fõnografã tara bãng buudu, tɩ m tog n zẽk-a n maag m yĩng n dogl diskã zĩig ning sẽn segdã. Rẽ, m sã n ta zak noor n wẽ t’a soabã yi, m yeta woto: ‘M tara koɛɛg sẽn tar yõod wʋsg n dat tɩ y kelge.’” Nebã manesem da yaa wãna? Saam-biigã yeelame: “Naoor wʋsgo, b sakd n kelgame. Wakat ning me, kẽer lebsd n paga b zakã noore. Neb kar-kar me n da tagsd tɩ m koosda fõnograf rãmba.”

⁵ Yʋʋmd 1940 ne a ta wã tɩ sõss toɛy-toɛy b sẽn dɩk ne disk rãmb yɩɩda bãmb 90. La b lebg n dɩka sõs-kãens ne disk rãmb sẽn yɩɩd bãmb milyõ. Wakat kãng tɩ saam-biig a John Barr ra yaa so-pakd n be Gãrãnd Bertayn. A wa n yɩɩ Siglgã taoor lʋɩtb Sull neda. A yeelame: “Yʋʋmd 1936 n tãag 1945, fõnografã ra bee ne maam wakat fãa, hal tɩ m sã n da pa tar-a fãa bɩ pa sakd-m ye. F sã n ta ned zak noor n ning saam-biig a Rutherford sõsgã tɩ y kelgdẽ, kengda raoodo.  Yaa wa a Rutherford mengã yasa y sɛɛgẽ. La bũmb n da paooge. Bala fõnografã ra pa tõe n sõng tɩ koɛɛgã kẽ nebã sũy sõma ye.”

6, 7. a) Bõe la saam-biisã tõog n maan ne kart rãmbã, la bõe la kartã ra pa tõe n maane? b) Bõe la a Zeova maan tɩ sõng tõnd tɩ d tõe n gome?

⁶ Kart rãmba: Yʋʋmd 1933 wã tɛka, b yiisa kart rãmba, n sagl koe-moondbã tɩ b wilgd nebã zak-zak moonegã sasa. Kartã zemsa tõnd koe-moonegã rapoor sebre. Goam sẽn yit Biiblã pʋgẽ la b gʋls a zugu, la b wilg sebr nebã sẽn tõe n paam n karme. Koe-moondã sã n ta zak noore, a kõta a soabã kartã la a kos-a t’a karme. A Lilian Kammerud sẽn yɩ misioneer Porto Riko la Arzãntinnã yeela woto: “Kart rãmbã tall n moonã ra nooma maam hal wʋsgo.” Bõe yĩng tɩ ra noom-a? A yeelame: “Pa koe-moondbã fãa n da tõe n sõs ne ned sõma ye. La kart rãmbã sõnga maan tɩ m tõe n sɩng sõsg ne ned nana-nana.”

⁷ Saam-biig a David Reusch sẽn deeg lisg yʋʋmd 1918 wã yeela woto: “Kart rãmbã sõnga saam-biisã wʋsgo, bala koe-moondbã fãa la bal ra tagsdame tɩ b pa mi b sẽn na n yeel nebã bũmb ning ye.” La bũmb la kartã ra pa tõe n maane. Saam-biig a Reusch yeelame: “D ra mi n sɛga neb sẽn tagsd tɩ d yaa mugsi. Sɩd me, d ra yaa wa mugsi. Bala d wʋsg ra pa tar b sẽn na n yeel ye. La a Zeova ra segenda tõnd tɩ d na n wa yɩ koe-moondb sẽn tõe n sõs ne nebã sõma. Ra pa na n kaoos la a zãms tõnd tɩ d tõe n gome, n tõe n tall Biiblã n sõs ne nebã zak-zaka. Yaa ne Wẽnnaam tʋʋmdã lekollã sẽn sɩng yʋʋmd 1943 wã maasem la a maan dẽ.”—Karm-y Zeremi 1:6-9.

8. Bõe la y tõe n maan n wilg tɩ y basdame tɩ Kiristã zãmsd-yã?

⁸ Sɛba: Yʋʋmd 1914 tɛka, a Zeova nin-buiidã yiisa sɛb toor-toor sẽn yɩɩd bãmb 100. Sɛb kẽer ra yaa sẽn na yɩl n sõng koe-moondbã tɩ b paam minim tʋʋmdã pʋgẽ. A Anna Larsen sẽn yit Danemarkã yaa koe-moond na maan yʋʋm 70 masã. A yeela woto: “A Zeova tũnuga ne Wẽnnaam tʋʋmdã lekoll la sɛb b sẽn yiis rẽ yĩnga, n sõng tõnd tɩ d lebg koe-moondb sẽn tar minim. M tẽrame tɩ pipi sebrã yɩɩ Aide théocratique aux proclamateurs du Royaume. Yɩɩ yʋʋmd 1945 la b yiis-a. Rẽ poore, b yiisa “ Équipé pour toute bonne œuvre ” sebrã yʋʋmd 1946. Masã yaa Tirez profit de l’École du ministère théocratique sebrã b sẽn yiis yʋʋmd 2001 wã la d tara.” Hakɩka, Wẽnnaam tʋʋmdã lekollã ne sɛbã b sẽn yiis rẽ yĩngã sõnga wʋsgo. Bala yaa ne rẽ la a Zeova kɩt tɩ d lebg koe-moondb sẽn tar minim. (2 Kor. 3:5, 6) Yãmb yaa Wẽnnaam tʋʋmdã lekoll karen-biig bɩ? Semen fãa, y zãada Wẽnnaam tʋʋmdã lekoll sebrã n wa, tɩ yel-gɛtã sã n wa yeel tɩ d rɩk tɩ d karem saglga, bɩ y me lak n tũ bɩ? Y sã n maand woto, y basdame tɩ Kiristã zãmsd yãmba, tɩ y na n lebg karen-saamb sẽn mi a tʋʋmd sõma.—2 Kor. 9:6; 2 Tɩm. 2:15.

9, 10. Bõe yĩng tɩ d tõe n yeel tɩ sɛbã sõngame tɩ d tõog n bʋd koɛɛgã nebã sũyẽ la d pʋgl n zãgs koom?

 ⁹ A Zeova leb n maana tõnd neere, n kɩt t’a siglgã yiis sɛb sẽn tõe n sõng-d tɩ d tõog n zãms nebã Biiblã. Wala makre, La vérité qui conduit à la vie éternelle sebrã sõnga neb wʋsgo. B yiis-a-la yʋʋmd 1968. Sebrã tolg yɩɩ nebã noogo. Yʋʋmd 1968 sɩpaolg kiuugã Rĩungã Tʋʋmd sebr yeela woto: “Neb wʋsg ra kota Vérité sebrã. Kɩtame tɩ bõn-bɩʋʋng kiuugã, yɩ tɩlae tɩ sẽn tʋmd-b sɛbã yiisg zĩigẽ Burkilinnã yãk neb tɩ b na n tʋmd yʋngo.” Rĩungã Tʋʋmd paasame: “Yʋʋm-kãng sa-sik kiuugã, nebã sẽn bolg sebrã yɩɩga sɛbã sõor b sẽn yiisã, hal tɩ sẽn yɩɩd neb milyõ a ye la pʋɩ-sʋk pa paam ye.” Yʋʋmd 1982 wã tɩ b zoe n yiisa sebrã sẽn yɩɩd bãmb milyõ 100 ne buud-goam 116. Yʋʋm 14 pʋgẽ, rat n yeel tɩ yʋʋmd 1968 n tãag 1982 wã, Vérité sebrã sõnga sẽn yɩɩd neb milyõ tɩ b lebg koe-moondba. *

¹⁰ Yʋʋmd 2005 wã, b yiisa sebr a to d sẽn tar n zãmsd nebã Biiblã. Yaa Biiblã sɩd yetame tɩ bõe? sebrã. B zoe n yiisa sẽn ta bãmb milyõ 200 buud-goam 256 pʋgẽ. Sebrã sõngame tɩ d tõog n maan bõe? Yʋʋm a yopoe pʋgẽ bala, rat n yeel tɩ yʋʋmd 2005 n tãag 2012 wã, neb milyõ la zak n lebg koe-moondba. D sẽn da zãmsd Biiblã ne neb ninsã me sõor ra zemsa neb milyõ a 6, la zẽk n yɩɩda neb milyõ a 8 la pʋɩ-sʋka. Woto wilgda vẽeneg tɩ d sẽn modgd n bʋt Rĩungã koɛɛg nebã sũyẽ la d zãgsd koomã, a Zeova ningda barka.—Karm-y 1 Korẽnt dãmb 3:6, 7.

11, 12. Tik-y vɛrse rãmbã n wilg neb nins yĩng d sẽn yiisd periodik rãmbã.

¹¹ Periodik rãmba: Sɩngrẽ wã, b ra yiisda Gũusg Gasgã neb nins a Zezi sẽn bool tɩ ‘yẽ piis’ bɩ bãg-bilã yĩng bala, rat n yeel tɩ neb nins sẽn paam ‘saasẽ boolgã.’ (Luk 12:32; Heb. 3:1) Yʋʋmd 1919 zĩ-likr kiuug pipi daarã, a Zeova siglgã yiisa periodik a to neb a taabã yĩnga. Sebrã yɩɩ Biiblã Zãmsdbã la neb a taabã fãa noogo. Maana yʋʋm wʋsg tɩ nebã ra reegd seb-kãng n yɩɩd Gũusg Gasgã hal zĩig sẽn zãre. B ra boonda sebrã sɩngrẽ wã tɩ L’Âge d’Or. Yʋʋmd 1937 wã b toeema a yʋʋrã tɩ lebg Consolation. La yʋʋmd 1946 tɛka, a yʋʋrã lebga Réveillez-vous !

¹² D sẽn nagsd Gũusg Gasgã ne Réveillez-vous ! wã to-to wã la b bedrmã toeema naoor wʋsgo. La d sẽn yiisd seb-kãensã bũmb ning yĩngã pa tol n toeem ye. D ket n yiisda seb-kãensã n na n moon tɩ nebã bãng Wẽnnaam Rĩungã la b tẽ Biiblã goamã. Rũndã-rũndã d yiisda Gũusg Gasgã buk a yiibu. A ye n yaa a Zeova Kaset rãmbã zãmsg yĩnga, t’a to wã yaa neb a taabã yĩnga. D sẽn yiisd a soab zãmsgã yĩngã yaa “zakã nebã” yĩnga, rat n yeel t’a Zezi sẽn bool-b rãmb tɩ ‘yẽ piisã,’ n paas ‘piis a taabã.’ * (Mat. 24:45; Zã 10:16) A to wã yaa sẽn na n sõng neb sẽn nan pa a Zeova Kaset rãmba, n yaool n nong Wẽnnaam la b tẽed Biiblã. (Tʋʋ. 13:16)  Réveillez-vous ! wã yẽ yaa neb nins sẽn pa mi bũmb wʋsg a Zeova la Biiblã zugã yĩng n yɩɩda.—Tʋʋ. 17:22, 23.

13. Tõnd periodik rãmbã yiisg wɛɛngẽ, bõe la y tõe n yeele? (Ges-y zĩ-gũbrã sẽn yet tɩ “ Sɛb b sẽn yiisd wʋsg dũniyã gill zugu.”)

¹³ Yʋʋmd 2014 sɩngrẽ, sẽn yɩɩd Réveillez-vous ! rãmb milyõ 44 la d ra yiisd kiuug fãa, tɩ Gũusg Gasgã rat n ta milyõ 46. D ra lebgda Réveillez-vous ! wã ne sẽn dat n ta buud-goam 100, tɩ Gũusg Gasgã yaa ne sẽn yɩɩd buud-goam 200. Dẽnd dũniyã gill zugu, sebr le kae b sẽn yiisd ne buud-goam sõor sẽn ta woto n kõt nebã ye. La woto pa segd n ling tõnd ye. Bala yaa koɛɛg ning a Zezi sẽn yeel tɩ tog n moonã dũniyã gill zugã n be seb-kãensã pʋgẽ.—Mat. 24:14.

14. Bõe la d wɩsg d mens n maane, la bõe yĩnga?

¹⁴ Biiblã: Yʋʋmd 1896, saam-biig a Russell ne a tʋmd-n-taasã toeema siglgã yʋʋr tɩ lebg Watch Tower Bible and Tract Society, sẽn na yɩl tɩ gom-bil ning sẽn yaa Biiblã naage. B sẽn toeemã zemsame, bala sẽn na yɩl tɩ Rĩungã koe-noog ta dũniyã gilli, yaa Biiblã la tʋʋm-teoog ning d sẽn tʋmd ne n yɩɩdã. (Luk 24:27) Wa d siglgã yʋʋr sẽn wilgdã, b sɩd wɩsga b mens n pʋɩ Biibl dãmba, la b sagl nebã tɩ b karme. Wala makre, yʋʋmd 1926 d yiisa Biibl ne d toorẽ masĩn. Yaa Biiblã babg ning b sẽn da gʋls ne gɛrkã a Benjamin Wilson sẽn lebg tɩ b boond tɩ The Emphatic Diaglott. Yʋʋmd 1942 tɛka, d ẽnpirima Biibl ning b sẽn boond tɩ King James Version wã tõr sẽn dat n ta bãmb 700000 n kõ nebã. Yʋʋm a yiib bal poore, d sɩngame n ẽnpirimd Biibl ning b sẽn boond tɩ American Standard Version. Wẽnnaam yʋ-peellã sẽn yaa Zeova wã bee be hal naoor 6823. Yʋʋmd 1950 wã ne a ta tɩ d pʋɩya sẽn yɩɩd bãmb 250000.

15, 16. a) Bõe yĩng tɩ Traduction du monde nouveau wã noom yãmba? (Ges-y zĩ-gũbrã sẽn yet tɩ “ D wɩnga ne Biiblã lebgre.”) b) Bõe la d tõe n maan t’a Zeova Gomdã kẽ d sũurã?

¹⁵ Yʋʋmd 1950 wã, d yiisa Les Écritures grecques chrétiennes — Traduction du monde nouveau wã ne ãngilindi. Yʋʋmd 1961 wã, d yiisa Biiblã tõre, n boond tɩ Les Saintes Écritures — Traduction du monde nouveau. B gesa pipi Biiblã babg ning b sẽn da gʋls ne hebre wã, n lebs Wẽnnaam yʋ-peellã sẽn yaa Zeova wã zĩis nins fãa a sẽn da be wã, tɩ waoogd a Zeova. Biiblã babg ning b sẽn da gʋls ne gɛrkã pʋgẽ me, Zeova wã ra bee naoor 237, tɩ b lebs rẽ me. B manega Biibl kãng lebgrã naoor wʋsgo. Yʋʋmd 2013 wã menga b le manega a lebgrã. La fãa yaa sẽn na yɩl t’a kell n zems kɛpɩ, t’a karengã me noome. Yʋʋmd 2013 wã tɩ yaa sẽn yɩɩd bãmb milyõ 201 la d yiis ne buud-goam 121, a tõrã wall a pʋɩ-sʋka.

¹⁶ Neb kẽer sẽn paam Traduction du monde nouveau wã ne b buudã gomd n karmã, b manesem yɩɩ wãna? Rao a ye sẽn yit Nepall yeela woto: “Neb wʋsg ra getame tɩ Biibl ning d sẽn da tarã goamã võor wʋmb yaa toogo, gom-biisã sẽn yaa kʋdã yĩnga. La masã wã, d tõe n wʋma Biiblã goamã võor hal sõma, bala a goamã kell n yaa wa d sẽn gomd raasenkamã.” Repiblik Sãntrafrikɛn pag a ye sẽn deeg Biiblã ne Sãngo n  sɩng kareng bal la a sẽn ning nintãm, la a yeele: “Sɩd yaa mam buudã gomd la woto. Goamã kẽeda m sũurã sõma.” Wa pʋg-kãngã, tõnd ned kam fãa me tõe n karemda a Zeova Gomdã daar fãa, tɩ kẽed d sũurã.—Yɩɩl 1:2; Mat. 22:36, 37.

17. Bõe la y tõe n maan n wilg tɩ y sũur nooma ne tʋʋm-teed la zãmsg ning y sẽn paamdã, la wãn to la rẽ na n naf yãmba?

¹⁷ Yãmb sũur nooma ne tʋʋm-teedã la zãmsgã d Rĩm a Zezi Kirist sẽn kõt-d wakat fãa wã bɩ? Yãmb modgdame n yãt sẽk n karemd sɛb nins siglgã sẽn yiisdã bɩ? Y tara seb-kãens n sõngd neb a taabã bɩ? Y sã n maanda woto, yaa sõma. Saam-bi-poak a Opal Betler me maana woto. A reega lisg yʋʋmd 1914 zĩ-likr kiuug rasem a 4. Ad a sẽn yeele: “Maam ne m sɩdã [a Edward] paam n talla fõnografã la kart rãmbã n moon koɛɛgã. D leb n talla sɛbã, seb-biyã la periodik rãmbã n moon zak-zaka. D naag n pʋɩya seb-vãad la d zã pãnkart rãmbã n gilgi. D wa n paama zãmsgo, n tõe n lebg n tɩ kaag neb nins sẽn dat n bãng n paasã, la d zãms-b Biiblã b zagsẽ. D tʋma wʋsgo, la kõ-d-la sũ-noogo.” A Zezi ra pĩnd n yeelame tɩ yẽ poorẽ dãmbã na n tʋma wʋsgo, n bʋtẽ, n tigsdẽ, la b lagemd taab n kɩdemd sũ-noogo. Wa a Opal Betler, neb milyõ rãmb tõe n kɩsa kaset t’a Zezi gomdã yaa sɩda.—Karm-y Zã 4:35, 36.

18. Bõe n yaa zu-zẽkr n kõ-do?

¹⁸ Neb wʋsg sẽn nan pa a Zeova Kaset rãmb tõe n geta a Zeova nin-buiidã wa ‘nin-tals sẽn ka paam zãmsgo.’ (Tʋʋ. 4:13) La tags-y n ges-y! Sɛbã yiisg wɛɛngẽ, Rĩmã sõnga a nin-talsã tɩ b maand bũmb sẽn sek yɛɛsgo. Dũniyã gill zugu, d sɛb kẽer naaga sɛb nins b sẽn lebg ne buud-goam sõor wʋsg n kõt nebã. La sẽn tar yõod n yɩɩda, Rĩmã zãmsa tõnd la a keng d raoodo, tɩ d tõe n tall tʋʋm-te-kãensã n tʋme, tɩ koe-noogã sãeeg n ta buud toɛy-toɛyã fãa neba. D paam n tʋmda ne Kiristã, n bʋt Rĩungã koɛɛg nebã sũyẽ la d sõngd-b tɩ b lebgd a karen-biisi. Ad sɩd yaa zu-zẽkr menga!