1, 2. (1) ¿Imataq yanaparqa Roma nacionpa kamachisqan lliw llaqtakunapi allin noticiakunamanta willakunankupaq? (2) ¿Imataq qawachiwanchik kay tiempopipas Jehova Dios yanapawasqanchikta? (Qawaytaq 89 paginapi “ 670 masnin rimaykunapim tikrachkanku niqta).

 HUK law nacionmanta Jerusalenman 33 watapi Pentecostes huñunakuyman riqkunam anchata admirakurqaku, Galilea lawmanta kaqkuna mana sasachakuspalla paykunapa rimayninkupi rimaspa Diosmanta willakusqankuwan. Chaypaqqa Jesuspa qatiqninkunamanmi Jehova Dios chuya espiritunta quykurqa chaymi yanaparqa huk rimaykunapi rimanankupaq (leey Hechos 2:1-8, 12, 15-17). Huk law nacionkunamanta hamuqkunaman chay punchawpi Diosmanta willakusqankuqa pisi tiempollapim Roma nacionpa kamachisqan lliw llaqtakunaman chayarurqa (Col. 1:23).

² Diosta kunan tiempopi yupaychaqkunaqa manam milagrowanchu huk rikchaq rimaykunata rimanku. Ichaqa 670 masnin tukuy rikchaq rimaykunapim Dios imayna kamachimunanmanta willakuchkanchik, Jerusalenpi willakusqankumantaqa astawanraqmi tukuy rikchaq rimaykunapi willakuchkanchik (Hech. 2:9-11). Jehova Diosta yupaychaqkunaqa tukuy rikchaq rimaykunapim achka qillqakunata ruwanku, chaymi imayna kamachimunanmanta willakuyqa enteron pachapi tukuy hinastinman chayachkan. a Chaywanmi cuentata qukunchik Jehova Diospa nombrasqan kamachiq Jesucristo willakunanchikpaq yanapawasqanchikmanta (Mat. 28:19, 20). Kay pachak watakunaña Diosmanta willakusqanchikpi imakunawan yanapawasqanchikmantayá qatiqninpi yachasunchik. Yachasuntaqmi sapa runakunaman imaynata Diospa palabranmanta willakunapaq chaynataq allinta yachachinapaq kamachiwaqninchik Jesucristo imayna yachachiwasqanchikmantapas (2 Tim. 2:2).

3. ¿Imanasqataq Diosmanta willakunapaq tukuy yanapakuykunata servichikunchik?

³ Jesusmi Dios imayna kamachimunanmanta willakuyta tupanachirqa muhuwan, allpatañataq runapa sunqunwan (Mat. 13:18, 19). Chakrapi llamkaqkunaqa herramientakunata servichikuspam allpata chakmaspa utaq barbechaspa  tarpunankupaq alistanku, chaynata ruwachkaq hinam Jehova Diosta yupaychaqkunapas tukuy yanapakuykunata servichikunchik wara-waranqantin runakunapa sunqunta llampuyachispa Diosmanta yachachinapaq. Wakin yanapakuykunaqa huk tiempollapaqmi karqa, wakintam ichaqa hinalla servichikuchkanchik, chayqa revistakunawan librokunam. Kay yachachikuypim yachasunchik Diosmanta sapa runaman willanapaq ima yanapakuykuna servichikusqanchikmanta (Hech. 5:42; 17:2, 3).

4, 5. (1) ¿Imaynatam gramofonota servichikurqaku Diosmanta willakunankupaq? (2) ¿Imapaqmi ichaqa mana yanapakurqachu?

⁴ Grabasqa yachachikuykuna. 1930 watamanta 1940 watakuna pasaykamam Diosmanta willakunankupaq yanapachikurqaku grabasqa yachachikuykunawan, chayqa yaqa 5 minutollapi uyarinapaqmi karqa, chaypaqmi servichikurqaku tocadisco kaqlla gramófono nisqanku aparatota. Wakin yachachikuykunam karqa “Dios tayta, dios churi hinaspa dios espiritu huk cuerpollapi kasqanmanta”, ‘purgatoriomanta’ utaq “Dios imayna kamachimunanmanta”. Chay yachachikuykunaqa karqa pisi rimayllapim. ¿Imaynatam chaykunata servichikurqaku? Huk iñiqmasinchikmi Estados Unidospi bautizakurqa 1930 watapi, paymi willakurqa: “Maletinniyta hinam gramofonota apaq kani hinaspam discopa patachanpi agujanta churaq kani yachachikuyta qallariyninmantapacha allinta uyarichinaypaq. Chaynata alistaruspaymi wasipa punkunta takaq kani. Wasiyuq lluqsimuptinqa kaynatam niq kani: ‘Allin noticiatam apamuchkani munaymanmi uyariykunaykita’, nispa. Hinaptinmi wakinqa sumaqta uyariqku, wakinqa punkuntam chaylla wichqawaqku, wakinñataqmi piensaqku gramófono rantikuq kasqayta”, nispa (Clayton Woodworth).

 ⁵ Huk millon masnin discokunatañam 1940 watapaqqa grabarurqaku 90 masnin yachachikuykunamanta. John Barr sutiyuq iñiqmasinchikmi precursor karqa Gran Bretaña nacionpi, payqa chaymantañam enteron pachapi Diospa llaqtanpi hukkaqnin punta apaq karqa, paymi nirqa: “1936 watamanta 1945 watakamam gramofonoytaqa maymanpas apaq kani. Chayta mana apaspayqa hukmanmi tarikuq kani. Punkunta pipas kichaykamuwaptinqa iñiqmasinchik Rutherfordpa rimasqanta uyarichisqaymi anchata kallpanchawarqa, paywanpas watukuchkayman hinam tarikurqani; ichaqa gramofonowan Diosmanta willakuspaykuqa manam runakunapa sunqunman chayaytaqa atirqanikuchu”, nispa.

6, 7. (1) ¿Imapaqmi tarjetaqa yanaparqa, ichaqa imapim mana allinpaqchu karqa? (2) ¿Imaynatam Jehova Diosqa yanapawarqanchik runakunaman willanapaq?

⁶ Diosmanta willakunapaq tarjetakuna. 1933 watamantapacham Diosmanta willakuqkunata kallpancharqaku tarjetakunata apaspa wasin-wasin willakunankupaq. Chay tarjetakunaqa karqa Diosmanta hayka hora willakusqanchikta qunapaq papelchakuna sayayllam. Chay tarjetapim qillqasqa karqa pisi rimayllapi Diosmanta yachachikuy, chaynataq ima qillqanchikkuna kasqanta munachinapaqpas. Iñiqmasinchikkunaqa wasin-wasin rispa punkuta takaptinkum wasiyuq lluqsimuptin leechiqku chay tarjetapi ima nisqanta. Huk iñiqmasinchikmi nirqa: “Allinpaqmi rikchakuwarqa tarjetawan Diosmanta willakuyqa”, nispa. Payqa chaymanta watakuna pasaytam misionera karqa Puerto Rico hinaspa Argentina nacionkunapi. Willakurqataqmi, “wakinniykuqa manchapakuqmi karqaniku wasiyuqwan rimayta, ichaqa tarjetawan yanapachikuspaymi pisi-pisimanta mana manchakuspayña runakunawan rimayta qallaykurqani”, nispa (Lilian Kammerud).

⁷ Huk iñiqmasinchikmi 1918 watapi bautizakurqa. Paymi willakurqa: “Diosmanta willakunapaq tarjetaqa allintam yanaparqa iñiqmasinchikkunata, wakinqa manchapakurqakum runakunawan rimayta”, nispa. Ichaqa manam chay tarjetakunaqa anchatachu yanapakurqa. Payqa nirqataqmi: “Wakinqa piensarqakum mana rimaq upa kasqaykuta”, nispa. Chaymantapas nirqam: “Rimanaykupaq wakiqniyku manchapakuptiykupas Jehova Diosmi pisi-pisimanta kallpanchawarqaku paymanta willakuspa runakunawan parlanaykupaq. Chaymi yanapawarqaku punkuta takaspa bibliapa nisqanman hina willakunaykupaq. Chaypaqmi yanapawarqaku Diosmanta yachachinapaq escuela, chayqa qallaykurqa 1943 watamantaraqmi”, nispa (David Reusch) (leey Jeremias 1:6-9).

8. ¿Imatam ruwananchik allin yachachiq kanapaq Jesucristo yachachiwananchikta munaspaqa?

⁸ Librokuna. 1914 watamantaraqmi Jehova Diospa llaqtanqa bibliamanta yachachikuykunata 100 masnin librokunapiña ruwarunku, wakin librokunaqa Diosmanta yachachiqkunatam yanapan allinta willakunankupaq. Diosta yaqa 70 wataña yupaychaq Anna Larsen sutiyuq iñiqmasinchikmi nin:  “Diosmanta allinta yachachinaykupaqmi chay escuelaqa hinaspa chaypi estudiasqayku librokunaqa yanapawarqaku. Punta kaq librom karqa ‘Diosmanta willakunapaq yachachikuykuna’ niq libro, chaytaqa 1944 watapim ruwarqaku danés rimaypi. Chaymantam chaskirqaniku “Diosta serviyninchikpi tukuy allinta ruwanapaq” niq librota, chaytaqa 1946 watapim ruwarqaku (inglés rimaypi). 2001 watamantaqa “Diosmanta yachachinapaq escuelawan yanapachikuy” (castellanopi) niq librom yanapawachkanchik, (quechuapim ruwarqaku 2013 watapi). Jehova Diosqa paymanta allinta willakunapaqmi pisi-pisimanta yachachiwanchik (2 Cor. 3:5, 6). Chaypaqmi allintapuni yanapawanchik Diospa munayninta ruwananckikpaq huñunakuy chaynataq chay huñunakuypi yanapawaqninchik qillqa. Chay qillqaqa sapa killam chayamun. ¿Allintachu estudiachkanchik chay qillqanchikta? Chaynata kallpanchakuptikiqa allin yachachiq kanaykipaqmi Jesucristo yanapasunki (2 Cor. 9:6; 2 Tim. 2:15).

9, 10. ¿Imaynatam librokuna yanapawarqanchik tarpuchkaq hinaspa parquchkaq hina Diosmanta willakunapaq?

⁹ Chaymantapas enteron pachapi Diospa llaqtanpi punta apaqkunam tantearqaku librokunata ruwanankupaq, chaypaqmi paykunata Jehova Dios yanaparqa, chay qillqakunaqa yupaychaqninkunatam yanaparqa allinta yachachinankupaq. Hukninmi karqa La verdad que lleva a vida eterna niq libro, chaytam ruwarqaku 1968 watapi. Chay libroqa achka runakunata yanapasqanmantam 1969 watapi mayo killapaq Diospaq Llamkayninchik qillqa nirqa: “Achkallaña runakunam chaskiyta munarqaku. Chaymi Brooklyn llaqtapi qillqakunata ruwaq iñiqmasinchikkunaqa tutankunapas ruwanankupaq tantearqaku”, nispa. Chayna llamkaytam qallaykurqaku 1968 watapi septiembre killamanta. ¿Imanasqa? Chay librota agosto killapi yaqa iskay millonta mañakusqankuraykum. 1982 watapaqqa chay librotam ruwarurqaku 100 millon masnintaña 116 tukuy rikchaq rimaykunapi. Chay librota 1968 watamanta 1982 watakama servichikusqankuwanmi Dios yupaychaqkunaqa yapakururqaku millon masninman. b

¹⁰ Chaymantapas 2005 watapim bibliata estudianapaq huk yanapakuytawan castellano rimaypi ruwarqaku “Imatapunim Bibliaqa yachachin” niq librota, quechuapiñataq 2009 watapi. Chay librotam ruwarunku 200 millonnintin librokunataña 256 tukuy rikchaq rimaykunapi, ¡mayna allinmi chayqa! Chay libropa yanapayninwanmi 2005 watamanta 2012 watakama Diosmanta willakuqkuna yapakurunku 1 millon 2 pachak waranqa runakuna. Chay librowan bibliata estudiaqkunam 6 millonmanta yapakurunku 8 millon 7 pachak waranqa masninman. Chaywanmi cuentata qukunchik tarpusqanchikta parquchkaq utaq qarpachkaq hina Diospa kamachimuyninmanta willakusqanchikta pay bendecisqanmanta (leey 1 Corintios 3:6, 7).

11, 12. Bibliapa nisqawan yanapachikuspa rimariy, ¿pikunapaqtaq qillqanchikkunaqa ruwasqa kachkan?

 ¹¹ Revistakuna. Willakuq qillqam qallariypiqa ruwasqa karqa ‘aslla ovejakunapaq’, paykunam ‘hanaq pachapi huñusqa kanankupaq qayasqa’ kanku (Luc. 12:32, NM; Heb. 3:1). Enteron pachapi Diospa llaqtanpi punta apaqkunam 1919 watapim 1 octubre killapi ¡Rikchariy! (inglespi) qillqata hurqurqaku, chayqa karqa lliw runakunapaqmi. Chay qillqataqa allintam servichikurqaku biblia estudiaqwan sutichasqa iñiqmasinchikkuna chaynataq huk runakunapas, chaymi chay qillqata astawan ruwarqaku Willakuq qillqamantaqa. Chay qillqapa sutintam 1937 watapi cambiarqaku Consolation nispa, 1946 watamantañataq Awake nispa, quechuapiñataq 2013 watapi ¡Rikchariy! nispa.

¹² Chay qillqakuna tiempo pasasqanman hina qaranpi chaynataq ukunpi imayna ruwasqa kasqan cambiaptinpas yachachikuyninkunaqa hina kaqllam, chaykunam Dios imayna kamachimunanmanta yachachispan bibliapa yachachisqankunapi iñinapaq kallpanchan. Kunan tiempopi Willakuq qillqaqa hukninmi ñuqallanchikpaq utaq testigokunallapaq hukninñataqmi lliw runakunapaq. Huñunakusqanchikpi estudianapaq Willakuq qillqaqa ruwasqam kachkan ‘sirvientekunapaq’, paykunaqa hanaq pachapaq kaqkunawan kay pachapaq kaqkunam (Mat. 24:45; Juan 10:16). c Lliw runakunapaq Willakuq qillqaqa ruwasqam kachkan Diosta hinaspa palabranta respetaq runakunapaq, paykunaqa Diosmantam imam kaqta manaraq allintaraqchu yachanku (Hech. 13:16). ¡Rikchariy! qillqañataqmi ruwasqa kachkan bibliamanta chaynataq Jehova Diosmanta manaraq yachaqkunapaq (Hech. 17:22, 23).

13. Qillqanchikkunamanta, ¿ima willakuykunataq astawan piensarichisunki? (Rimariy “ Ima qillqamantapas achkanpi ruwasqa qillqakuna” nisqan yachachikuymanta).

¹³ Chay qillqatam 2014 watapa qallariyninpiqa sapa killa 44 millon masnin qillqakunata ruwarqaku yaqa 100 tukuy rikchaq rimaykunapi, Willakuq qillqatañataqmi 46 millonta ruwarqaku 200 masnin tukuy rikchaq rimaykunapi. Manam huk qillqakunataqa chayna rimaykunapiqa tikrankuchu. Chaymantapas chay qillqanchikkunataqa enteron allpa pachapim riqsinku. ¿Imanasqa? Jesuspa nisqanman hina Diosmanta allin noticiata enteron pachapi willakunapaq yanapakuq kasqanraykum (Mat. 24:14).

14. ¿Imapaqmi Jehova Diosta yupaychaqkunaqa runamasinchikta sapa kutilla kallpanchanchik hinaspapas imatam ruwanchik?

¹⁴ Biblia. Qillqanchikkunata ruwanapaqmi autoridadkuna permisawarqanchik kayna sutiwan: “Sociedad de Tratados la Torre del Vigía de Sión” nisqanwan. Ichaqa 1896 watapim Charles Russellwan yanapaqninkuna tantearurqaku chay sutipi biblia niq palabra rikurinanpaq. Chaymi kayna sutiwan cambiarqaku “Sociedad de Biblias y Tratados la Torre del Vigía” nispa. Chayna cambiasqankuqa allinpunim karqa Dios imayna kamachimunanmanta willakunapaq bibliata servichikusqanchikrayku (Luc. 24:27). Chaymi Jehova  Diosta yupaychaqkunaqa sapa kutilla anchata kallpanchakurqanchik bibliata aypunapaq chaynataq runamasinchikkuna chayta leenankupaq kallpanchaypipas. Chaypaqmi 1926 watapi qillqanchikkuna ruwanapaq fabricapi ruwayta qallaykurqaku Mateo libromanta Apocalipsis librokama “El Diaglotón Enfático” niq bibliata, chayqa Benjamin Wilson sutiyuq runapa tikrasqanmi karqa. 1942 watamantañataqmi ruwarqaku “Versión del Rey Jacobo” (inglespi) nisqa bibliata, hinaspam aypurqaku yaqa 700.000 bibliakunata. Chaymanta iskay wata pasayllatam iñiqmasinchikkuna ruwayta qallaykurqaku “Versión Normal Americana” nisqan bibliata, chaypiqa Jehova sutim rikurirqa 6.823 kutita. 1950 watapaqqa chay bibliatam 250.000 masnintaña inglés rimaypi aypururqanchik.

15, 16. (1) ¿Ima ninkitaq Traducción del Nuevo Mundo niq bibliamanta? (Rimariy “ Traducción del Nuevo Mundo bibliatam tikrachkanku achka rimaykunaman niq yachachikuymanta). (2) ¿Imatam ruwachwan Diospa palabran sunqunchikman chayananpaq?

¹⁵ Inglés rimaypim 1950 watapi hurqumurqaku Traducción del Nuevo Mundo niq bibliata Mateomanta Apocalipsiskama. Chaymantañataq 1961 watapi Genesismanta Apocalipsiskama. Chay bibliaqa Diospa sutintam hatunchan, hebreo rimaypi qillqasqankuman hinam Jehova sutiqa maymi kananpi rikurin. Chay bibliapiqa Diospa sutinmi rikurin Mateomanta Apocalipsis librokama 237 kutita. Chay bibliata mana sasachakuspa imam kaqta leenapaq chaynataq entiendenapaqmi achka kutikamaña kaqmanta ruwarunku, kaqmantam ruwarqaku 2013 kaq watapaq, ichaqa ingles rimaypi. Chay watapaqqa Traducción del Nuevo Mundo niq bibliatam ruwarunku 201 millon masnintaña 121 tukuy rikchaq rimaykunapi.

¹⁶ ¿Ima ninkutaq Traducción del Nuevo Mundo niq bibliamanta, rimasqanku idiomapi leespanku? Nepal nacionpi kaq runam nirqa: “Nepalpi kaqkunam wakinqa sasachakurqaniku bibliapa ima nisqanta entiendenaykupaq manaña rimasqayku palabrakunawan qillqasqa kasqanrayku. Kunanqa manañam sasachakunikuñachu Traducción del Nuevo Mundo niq bibliapa ima nisqanta entiendenaykupaqqa sapa punchaw rimasqaykuman hina qillqasqa kasqanrayku”, nispa. República Centroafricana nisqan nacionpi sango rimaypi bibliata huk warmi leeyta qallaykuspanmi waqayta qallaykurqa, nirqam: “Kay rimaytam ñuqaqa rimani, kayqa sunquymanmi chayan”, nispa. Pay hinam llapallanchik munanchik Jehova Diospa palabran sunqunchikman chayananta. Chaypaqqa sapa punchawmi Diospa palabranta leenanchik (Sal. 1:2; Mat. 22:36, 37).

17. (1) ¿Imaynatam agradecekunchik Diosmanta willakunapaq yanapakuykuna chaskisqanchikmanta hinaspa yachachisqa kasqanchikmanta? (2) ¿Imaynam tarikusunchik chaynata ruwaspaqa?

¹⁷ ¿Agradecekunchikchu Diosmanta willakunapaq yanapakuykuna chaskisqanchikmanta hinaspa Jesucristo pisi-pisimanta yachachiwasqanchikmanta? ¿Tiempochakunchikchu qillqanchikkunata leenapaq? ¿Servichikunchikchu hukkunata  yanapanapaq? Chaynata ruwaspanchikqa 1914 watapi 4 octubre killapi bautizakuq iñiqmasinchik Opal Betler hinachá tarikusun, paymi nirqa: “Watakuna pasasqanman hinam qusay Edwardwan servichikurqaniku gramofonota hinaspa Diosmanta willakunapaq tarjetata. Wasin-wasinmi Diosmanta willakurqaniku qillqakunawan yanapachikuspa. Callekunamanpas lluqsirqanikum taksa qillqakunapi yachachikuykunata aypunaykupaq. Chaymantapas yachachiwarqakum Diosmanta yachay munaqkunaman kaqmanta watukuspa bibliata estudiachinaykupaq. Tukuy ruwayniyuqmi karqaniku hinaspapas kusisqam kawsakurqaniku”, nispa. Jesusmi willakurqa, qatiqninkunaqa Diosmanta willakusqankuwan tarpuypi hinaspa cosechapi hina mana tiempoyuq kanankumanta chaynataq llamkasqankurayku huk sunqulla kusikusqankumantapas. Jesuspa chayna nisqan cumplikusqanmantam wara-waranqantin iñiqmasinchikkuna cuentata qukunku (leey Juan 4:35, 36).

18. ¿Ima ruwaypi yanapakusqanchiktaq ancha allin?

¹⁸ Achka runakunam Diospa nombrasqan kamachiq Jesucristota manaraq kasukunkuchu, chaymantapas yaqapaschá piensanku Diospa llaqtanpi kaqkunaqa mana ancha educacionniyuq kasqankuta (Hech. 4:13). Ichaqa kaypi piensariy: Mana ancha educacionniyuq kaptinchikpas Jesucristom yanapawachkanchik tukuy rikchaq rimaykunapi qillqakunata tikraspa hurqunapaq chaynataq enteron pachapi lliw runakunaman aypunapaqpas. Chaymantapas yachachiwaspanchikmi kallpanchawanchik enteron pachapi chay qillqakunawan yanapachikuspa Diosmanta willakunapaq. Jesucristotam yanapachkanchik Diosmanta imam kaqta willakuypi chaynataq qatiqninkuna kanankupaq runakunata yanapaypipas. ¡Mayna allinmi chayna yanapakusqanchikqa!