1, 2. (a) Mu pyaka dzana yakutoma, ninji pidaphedza toera kumwaza mphangwa mu Utongi onsene Waciroma? (b) Ndi cipangizo cipi ciri na ife cakuti Yahova asatiphedza mu ndzidzi uno? (Onani bokosi “ Mphangwa Zadidi mu Pilongero Pyakupiringana 670.”)

ALENDO mu Yerusalemu mbipidaanentsa kutawira pikhabva iwo. Anthu a ku Galileya akhalonga mwadidi pilongero pya madziko anango, na mphangwa zikhalonga iwo zikhakhuya anyakubvesera awo. Ikhali ntsiku ya Pentekoste 33 N.W., pontho mwacirengo anyakupfundza atambira muoni wakulonga pilongero pyakusiyana-siyana, cipangizo cakuti akhaphedzwa na Mulungu. (Lerini Machitiro 2:1-8, 12, 15-17.) Mphangwa zadidi zidamwaza iwo pa ntsiku ineyi zakhuya anthu a makhaliro akusiyana-siyana na zamwazwa mu Utongi onsene Waciroma.—Akol. 1:23.

² Lero, atumiki a Mulungu nkhabe kulonga mwacirengo pilongero pyakusiyana-siyana. Ngakhale tenepa, iwo asalonga pilongero pizinji kupiringana pyaka dzana yakutoma, iwo asathumburuza mphangwa za Umambo mu pilongero pyakupiringana 670. (Mach. 2:9-11) Mbumba ya Mulungu isacita mabukhu mazinji mu pilongero pizinji pyakuti mphangwa za Umambo zafika m’mbuto zonsene za dziko yapantsi. Ceneci ndi cipangizo capakweca cakuti Yahova asaphatisira Mambo Yezu Kristu toera kutsogolera basa yakumwaza mphangwa. (Mat. 28:18, 19) Mu ndzidzi unadinga ife maferamentu mangasi adaphatisira ife toera kucita basa ineyi mu pyaka pyakupiringana 100 ndulimu, onani kuti mwapang’ono pang’ono Mambo asatipfundzisa tani toera kufuna anthu na asatiwangisa tani toera kukhala apfundzisi a Mafala a Mulungu.—2 Tim. 2:2.

3. Thangwi yanji tisaphatisira maferamentu akusiyana-siyana m’basa yathu yakumwaza mphangwa?

³ Yezu alandanisa ‘mafala a Umambo’ na mbeu, pontho alandanisa mitima ya anthu na mataka. (Mat. 13:18, 19) Ninga nyakulima anakwanisa kuphatisira maferamentu akusiyana-siyana toera kutipula mataka toera kubzwala mbeu, mbumba ya Yahova yaphatisira maferamentu akusiyana-siyana akuti aaphedza toera kutipula mitima ya pikwi na pikwi pya anthu toera kubzwala mphangwa za Umambo. Anango mwa maferamentu anewa akhaphatisirwa m’midzidzi yakucepa. Anango, ninga mabukhu na marevista asapitiriza kuphatisirwa. Mwakusiyana na njira zidalongwa mu nsolo  udamala, maferamentu onsene analongwa pano aphedza amwazi mphangwa a Umambo toera kulonga na anthu nkhope na nkhope.—Mach. 5:42; 17:2, 3.

4, 5. Gramafone ikhaphatisirwa tani, na ikhasowanji?

⁴ Nkhani zakugravarwi: Mu pyaka 1930 mpaka nkati mwa pyaka 1940, amwazi mphangwa aphatisira nkhani za m’Bhibhlya zakugravarwi m’magramafone a m’manja. Nkhani yakugravarwi ikhakwata mphindi zakukhonda kupiringana zixanu. Midzidzi inango nkhani zikhali na misolo yacigwagwa, ninga “Utatu,” “Djendje ya Moto,” na “Umambo.” Nkhani zenezi zikhaphatisirwa tani? M’bale Clayton Woodworth, Jr., adabatizwa mu caka 1930 ku Estados Unidos alonga: “Ndikhakwata mala mang’ono a madisko a gramafone, ikhalizwa na nkhambala, na ntsingano ya gramafone yakuti ndikhaikha pa mbuto yadidi nkhundu mwa disko toera iyimbe mwadidi. Ndingafika pa nsuwo, ndikhafungula mala, mbandiikha ntsingano pa mbuto yace, mbandiliza cingalingali ca nsuwo. Mwanaciro nyumba angafungula nsuwo, ndikhalonga, ‘Ndiri na mphangwa zakufunika ndisafuna kuti muzibvesere.’” Anthu akhatawira tani? M’bale Woodworth, alonga “Kazinji kene, anthu akhatawira mwadidi. Midzidzi inango, anthu akhafunga misuwo. Midzidzi inango, iwo akhanyerezera kuti ndikhagulisa magramafone.”

⁵ Mu caka 1940, zikhagumanika nkhani zakugravarwi zakupiringana 90 na madisko akupiringana cikwi acitwa. John E. Barr, wakuti akhali mpainiya m’Britanya pa ndzidzi unoyu, pontho mu kupita kwa ndzidzi atumikira ninga m’bodzi wa Mathubo Akutonga, alonga: “Mu pyaka 1936 mpaka 1945, gramafone ikhali xamwali wanga wa ndzidzi onsene. Mwandimomwene, mu ntsiku zenezi nee ndikhapibva mwadidi kusowa gramafone. Kubvesera fala ya M’bale Rutherford pa nsuwo wa mwanaciro nyumba kukhali  kwakuwangisa kakamwe; pikhabveka ninga iye akhalonga na imwe nkhope na nkhope. Mwandimomwene, basa ya gramafone ikhasowa luso yakukhuya mitima ya anthu mu utumiki.”

6, 7. (a) Ndi maphindu api akhaoneka pakuphatisira matsamba akupereka umboni, na akhacimwanisanji? (b) Ndi mu njira ipi Yahova asaikha ‘mafala pa milomo yathu’?

⁶ Matsamba Akupereka Umboni. Kutomera caka 1933, amwazi mphangwa akhawangiswa toera kuphatisira matsamba akupereka umboni mu utumiki wa nyumba na nyumba. Tsamba yakupereka umboni ikhali ninga formularyu ya lipoti ya basa ya m’munda. Ikhali na mphangwa za m’Bhibhlya zacigwagwa na nfokotozo wa mabukhu akubuluswa m’Bhibhlya akuti mwanaciro nyumba mbadakwanisa kukhala nawo. Basi ene m’mwazi mphangwa mbadagawira tsamba mwanaciro nyumba mbaphemba toera kuileri. Lilian Kammerud, wakuti atumikira ninga misionaryo ku Porto Riko na Argentina alonga: “Ndatambira mwakukomerwa tsamba yakupereka umboni.” Thangwi yanji? Iye apitiriza kulonga: “Si tonsene tayu mbatidakwanisa kulonga mwadidi. Mbwenye tsamba ineyi yandiphedza toera kudzolowera kulonga na anthu.”

 

⁷ M’bale David Reusch, adabatizwa mu caka 1918, alonga, “Matsamba akupereka umboni aphedza abale, toera kupibva kuti akhakwanisa kulonga pinthu pyakubveka.” Feramentu ineyi ikhali na mamalisiro ayo. M’bale Reusch, athimiza: “Midzidzi inango, tikhagumana anthu akuti akhanyerezera kuti ndife mabewewe. Mu njira inango, azinji a ife nee akhakwanisa kulonga. Mbwenye Yahova akhatikhunganya toera kugumana mbumba ninga atumiki ace. Mwakukhonda dembuka iye mbadaikha mafala pa milomo yathu mu kutipfundzisa toera kuphatisira Malemba pa nsuwo wa mwanaciro nyumba. Pyenepi pyakwanirisika kubulukira ku Xikola Ya Utumiki Wa Mulungu idatoma mu pyaka 1940.”—Lerini Yeremiya 1:6-9.

8. Munatawirisa tani Kristu toera kukupfundzisani?

⁸ Mabukhu. Kutomera mu caka 1914, mbumba ya Yahova yacita mabukhu a mitundu yakusiyana-siyana akupiringana 100 akuti asalonga pya nkhani za m’Bhibhlya. Anango mwa mabukhu anewa akhacitwa toera kupfundzisa amwazi mphangwa kuti akhale atumiki aluso. Anna Larsen, wa ku Dinamarka wakuti akhali m’mwazi mphangwa kwa pyaka 70, alonga: “Yahova atiphedza toera kukhala amwazi mphangwa aluso kubulukira ku Xikola Ya Utumiki Wa Mulungu na mabukhu akhatambira ife. Ndisakumbuka kuti bukhu yakutoma mwa mabukhu anewa ikhali Ajuda Teocrática para os Publicadores do Reino, yabuluswa mu caka 1945. Bukhu ineyi yatowerwa na “Equipados para Toda Boa Obra,” yabuluswa mu caka 1946. Cincino tiri na Beneficie-se da Escola do Ministério Teocrático, yabuluswa mu caka 2001.” Mwandimomwene, bukhu ya Escola do Ministério na mabukhu anango asapangiza kuti Yahova ‘asaticitisa toera kukhala atumiki akuthema.’ (2 Akor. 3:5, 6, NM) Mwalembesa pa Xikola Ya Utumiki Wa Mulungu? Kodi musakwata bukhu yanu ya Escola do Ministério pa misonkhano masumana onsene mbamutowezera mu ndzidzi unaiphatisira muyang’aniri  wa xikola? Khala musacita pyenepi, munadzatawirisa Kristu toera kukupfundzisani kuti mukhale mpfundzisi wadidi.—2 Akor. 9:6; 2 Tim. 2:15.

9, 10. Mabukhu acita basa yanji mu kubzwala na kuthirira mbeu za undimomwene?

⁹ Pontho Yahova asatiphedza kubulukira ku gulu yace inapereka mabukhu toera kuphedza amwazi mphangwa toera kulonga pipfundziso pyakutoma pya Bhibhlya. Bukhu ya A Verdade Que Conduz à Vida Eterna ikhali yakuphindulisa kakamwe. Yabuluswa pakutoma mu caka 1968 mbikhala yakuphata ntima. Utumiki wa Umambo wa Bingu wa 1968 walonga, “Bukhu ineyi ikhasakwa kakamwe kwakuti mu nthanda ya Nyenzi ntcini wakudhinda mabukhu wa Sosiedade ya ku Brooklyn athimizira ndzidzi wakuphata basa namasiku.” Utumiki wathimiza: “Ndzidzi unango mu nthanda ya Malimwe kusakwa kwa bukhu ineyi kwadzathimizirika mpaka kupiringana miliyau ibodzi na hafu ya mabukhu!” Mu caka 1982, mamiliyau akupiringana 100 a bukhu ineyi abuluswa mu pilongero 116. Mu pyaka 14 kutomera caka 1968 mpaka 1982, bukhu ineyi yaphedza kuthimizira amwazi mphangwa a Umambo akupiringana miliyau ibodzi mu nsoka wathu.

¹⁰ Mu caka 2005, yabuluswa bukhu inango yakuphedza pa pfundziro ya Bhibhlya yakuti, Kodi Mwandimomwene Biblya Isapfunzisanji?. Mamiliyau 200 a bukhu ineyi abuluswa mu pilongero 256! Na maphindu api? Basi ene mu pyaka pinomwe, kutomera caka 2005 mpaka 2012, anthu cifupi 1.200.000 adzakhala amwazi a mphangwa zadidi. Mu ndzidzi unoyu, numero ya anthu akupfundza Bhibhlya na ife athimizirika pa mamiliyau 6 mpaka kupiringana 8.700.000. Mwakukhonda penula, Yahova akupasa nkhombo kuwangisira kwathu toera kubzwala na kuthirira mbeu za undimomwene wa Umambo.—Lerini 1 Akorinto 3:6, 7.

11, 12. Mwakubverana na Malemba adaikhwa mu ndima, marevista athu akhacitirwa ani?

¹¹ Marevista. Revista ya Ncenjezi ikhacitirwa makamaka ‘nkumbi unong’ono,’ ule ‘udacemerwa kudzulu.’ (Luka 12:32; Aheb. 3:1) Pa ntsiku 1 ya Malandalupya ya 1919, gulu ya Yahova yabulusa revista inango, yakuti ikhacitirwa mwinji wa anthu. Revista ineyi yadzakhala yakudziwika kakamwe na Anyakupfundza Bhibhlya na mu pyaka pizinji kugawirwa kwayo kukhali kukulu kakamwe kupiringana Ncenjezi. Pakutoma revista ineyi ikhacemerwa A Idade de Ouro. Mu caka 1937, dzina yadzacinjwa mbikhala Consolação. Buluka penepo, mu caka 1946, yadzadziwika ninga Despertai!

¹² M’makhumi a pyaka, makhaliro na maonekero a Ncenjezi na Despertai! acinja, mbwenye cifuniro ndi cibodzi cene ca kudziwisa Umambo wa Mulungu na kuwangisa cikhulupiro ku Bhibhlya. Lero, mitundu miwiri ya revista ya Ncenjezi isacitwa, ya pfundziro na ya anthu onsene. Revista ya pfundziro isacitirwa makamaka ‘anyabasa a panyumba,’ akuti ndi ‘nkumbi ung’ono’ na “mabira anango.” (Mat 24:45, MZ; Jwau 10:16) Revista ya anthu onsene isacitirwa makamaka kwa ale akuti adzati kudziwa undimomwene mbwenye asalemedza Bhibhlya na Mulungu. (Mach. 13:16)  Despertai! isacitirwa ale akuti asadziwa pang’ono pya Bhibhlya na Mulungu wandimomwene, Yahova.—Mach. 17:22, 23.

13. Ninji cidaona imwe kukhala cakupambulika thangwi ya marevista athu? (Onani bokosi “ Kudhindwa kwa Mabukhu pa Dziko Yonsene.”)

¹³ Kutoma kwa caka 2014, nthanda zonsene marevista a Despertai! akupiringana mamiliyau 44 na marevista a Ncenjezi cifupi na mamiliyau 46 adhindwa. Revista ya Despertai! yathumburuzwa mu pilongero cifupi 100, na revista ya Ncenjezi mu pilongero pyakupiringana 200, akuti ndi marevista anathumburuzwa mu pilongero pizinji na kugawirwa kakamwe pa dziko yonsene! Kudziwika kwa marevista anewa nee kusatidzumatirisa. Marevista anewa ali na mphangwa zidalonga Yezu kuti mbizidamwazwa pa dziko yonsene yapantsi.—Mat. 24:14.

14. Ninji cidamwaza ife mwaphinga, na thangwi yanji?

¹⁴ Bhibhlya. Mu caka 1896, M’bale Russell na andzace acinja dzina ya ofesi ikhaphatisira iwo toera kudhinda mabukhu mu kuphataniza fala ya Bhibhlya; mbizadziwika na dzina ya Associação Torre de Vigia de Bíblias e Tratados. Kucinja kweneku kukhali kwakuthema thangwi ndzidzi onsene Bhibhlya ikhali feramentu yakutoma toera kumwaza mphangwa zadidi za Umambo. (Luka 24:27) Mwakubverana na dzina ineyi yakutawirika, mwaphinga atumiki a Mulungu akulumizwa toera kugawira na kuleri Bhibhlya. Mwacitsandzo, mu caka 1926, tadhinda m’mitcini yathu Bhibhlya ya The Emphatic Diaglott, ya Malemba Acigrego Acikristu yakuthumburuzwa na Benjamin Wilson. Kutomera caka 1942, tadhinda na kugawira Bhibhlya yonsene ya King James Version makopya cifupi 700.000. Basi ene pakupita pyaka piwiri, tatoma kudhinda Bhibhlya ya American Standard Version, yakuti isaphatisira dzina ya Yahova m’mbuto zakukwana 6.823. Mu caka 1959, tagawira Mabhibhlya akupiringana 250.000.

15, 16. (a) Ninji cinakomerwa na imwe na Bhibhlya ya Tradução do Novo Mundo? (Dingani bokosi “Kuthimizirika kwa Kuthumburuzwa kwa Bhibhlya.”) (b) Munatawirisa tani Yahova toera kukhuya ntima wanu?

¹⁵ Mu caka 1950 taona kubuluswa kwa Tradução do Novo Mundo das Escrituras Gregas Cristãs. Bhibhlya yonsene ya Tradução do Novo Mundo das Escrituras Sagradas, yabuluswa mu volume ibodzi mu caka 1961. Bhibhlya ineyi yalemedza Yahova mu kubwerezeresa dzina yace m’mbuto zakuti ikhagumanika m’malemba akutoma Acihebere. Dzina ya Mulungu ikhagumanikambo m’maulendo 237 m’malemba akutoma a Malemba Acigrego Acikristu a Tradução do Novo Mundo. Iyo yasasanyirwa kazinji kene, kusasanyirwa kupswa kwacitwa mu caka 2013, toera kunyindira kuti ndi yakulinganira na yakukhonda nentsa kuileri. Mu caka 2013, makopya a Bhibhlya ya Tradução do Novo Mundo akupiringana mamiliyau 201 adhindwa yonsene peno khundu ibodzi mu pilongero 121.

¹⁶ Anthu anango alonganji pakumala kuleri Tradução do Novo Mundo mu pilongero pyawo? Mamuna wa ku Nepale alonga: “Kwa azinji, Bhibhlya yakale ikhali na ife yakuthumburuzwa mu Cinepale ikhali yakunentsa kuibvesesa, nakuti ikhaphatisira cilongero capadzulu. Mbwenye cincino tinakwanisa kubvesesa mwadidi Bhibhlya, nakuti isaphatisira cilongero ca ntsiku na ntsiku.” Nkazi m’bodzi wa ku Republika Sentro-Afrikana mudatoma iye kuleri  Bhibhlya yakuthumburuzwa mu Sango, iye atoma kulira mbalonga, “Ici ndi cilongero ca ntima wanga.” Ninga nkazi unoyu, m’bodzi na m’bodzi wa ife anakwanisa kutawirisa Yahova toera kukhuya mitima yathu mu kuleri Mafalace ntsiku zonsene.—Sal. 1:2; Mat. 22:36, 37.

17. Munapangiza tani kuti musapasa ntengo maferamentu na cipfundziso cinatambira imwe, na munadzakhala na maphindu api mungacita pyenepi?

¹⁷ Kodi musapasa ntengo maferamentu na cipfundziso cakuenda kutsogolo cinapaswa ife na Mambo Yezu Kristu? Kodi musakhala na ndzidzi toera kuleri mabukhu anabuluswa na gulu ya Mulungu, na musaaphatisira toera kuphedza anango? Khala musacita pyenepi, mukucita pibodzi pyene ninga pidalonga Mulongo Opal Betler, adabatizwa ntsiku 4 ya Malandalupya ya 1914. Iye alonga: “Mu pyaka pizinji, ine na mamunanga [Edward] tikhaphatisira gramafone na matsamba akupereka umboni. Tikhapereka umboni nyumba na nyumba mu kuphatisira mabukhu, mabukhu mang’ono, na marevista. Tacita kampanya, tafamba ninga nsoka na tagawira mphangwa zakudhindwa. Mu kupita kwa ndzidzi tapfundziswa kucita maulendo akubwereza na kucitisa mapfundziro a Bhibhlya panyumba za anthu adapangiza cifuno. Tikhali na umaso wakudzala na mabasa na wakutsandzayisa.” Yezu apikira kuti anthu ace mbadacita basa yakubzwala, yakubvuna, na kutsandzaya pabodzi. Ninga Opal, pikwi na pikwi pya anthu asacitira umboni kukwanirisika kwa profesiya ineyi.—Lerini Jwau 4:35, 36.

18. Ndi mwai upi uli na ife?

¹⁸ Azinji akuti adzati kukhala atumiki a Mambo anakwanisa kuona mbumba ya Mulungu ninga ‘anthu ene pyawo akuti nee apfundza xikola.’ (Mach. 4:13) Mbwenye nyerezerani! Mambo acitisa anthu anewa toera kukhala amwazi mphangwa a mphambvu, akuti asacita mabukhu akuthumburuzwa mu pilongero pizinji na kuagawira pa dziko yonsene! Cakufunika kakamwe, ndi cakuti iye asatipfundzisa na asatikulumiza toera kuphatisira maferamentu anewa toera kumwaza mphangwa zadidi kwa anthu a madzindza onsene. Tiri na mwai ukulu kakamwe kuphata basa pabodzi na Kristu mu kubzwala mbeu za undimomwene na kubvuna anyakupfundza!