Murowe mpantta wa sirimuhina

Murowe mpantta wa myaha sirimuhina

MURU 8

Ikaruma Soolaleeryana​—Okumiherya Iliivuru wa Atthu a Ilapo Sotheene

Ikaruma Soolaleeryana​—Okumiherya Iliivuru wa Atthu a Ilapo Sotheene

YOOLAKELA YA MURU OLA

Wooniherya wira Yehova onnivikaniha okumiherya ikaruma sinitthuneya ahu orumeela wira nimwiixuttihe khuta mutthu a maloko, mahimo, ni mattaava otheene.

1, 2. (a) Eseekulu yoopacerya, etthu xeeni yaakhalihenrye omwarya-mwarya ihapari sooreera mmittetthe sa olamulelo wa Roma? (b) Etthu xeeni enooniherya nikhaliheryo na Yehova mahiku ala? (Nwehe ekaaxa eni “ Ihapari Soreera Mmattaava Anivikana 670.”)

ATTHU arwaale oYerusalemu khiyaakupali etthu yiiwaaya. Atthu oGalileya yaalavula nttaava na atthu akina mwa enamuna yowiiweya saana, nave etthu yaalavula aya ennivara murima wa atthu yaawiriyana. Waari Pentekoositi a 33 EC, nto mwa mutikiniho awiixutti yaahivahiwa eparakha ya olavula mattaava a ilapo sinceene, nto eyo yooniherya wira yaneemereriwa ni Muluku. (Musome Miteko 2:1-8, 12, 15-17.) Atthu a makhalelo oovirikana yaahiiwa ihapari sooreera saalaleiwale nihiku nle, nuumala-vo yaahimwareya erowaka mittetthe saalamuleliwa ni Omwene woRoma.​—aKol. 1:23.

2 Olelo-va, mwa arumeyi a Muluku khasiniireya mitikiniho siniwiiriha olavula mattaava manceene. Hata vari siiso, anniwerya olaleya mmattaava manceene ovikana okathi wa eseekulu yoopacerya, awo annitaphulela ihapari sa Omwene wa mattaava anivikana 670. (Mit. 2:9-11) Arummwa a Muluku aakumiherya iliivuru sowaatta ni sa mattaava manceene, tivonto ihapari sa Omwene soophiya ipantte sa ottaiwene valaponi. * Tthiri eyo enooniherya wira Yehova onnimuruma Yesu Kristu wira eettiheke muteko woolaleerya. (Math. 28:19, 20) Okathi onivarerya ahu ikaruma sikina sirumeelale ahu wira nivare saana muteko ola mwa iyaakha 100 sivinre, mmananihe oweha moota Omwene sinimakela awe onuupuxerya otthuneya waya omuthokorerya khuta mutthu ni okhala alipa-oowiixuttiha Moolumo a Muluku.​—2 Tim. 2:2.

Mwene Onnaalokiherya Arumeyi Awe Wira Yaale Ipyo sa Ekeekhai

3. Xeeni vanirumeela ahu ikaruma soovirikana mmuteko ahu wa olaleerya?

3 Yesu aanilikanyiha “masu Òmwene” ni epyo; nto murima wa mutthu aahilikanyiha ni etthaya. (Math. 13:18, 19) Ntoko siisaale mutthu yoole onireeriha ematta ya iflori sinirumeela awe ikaruma sinceene wira oreerihe etthaya ni waala ipyo, arumeyi a Yehova aarumeela ikaruma sa khula enamuna wira akhweiherye mirima sa atthu imilyau sene, weemya ihapari sa Omwene. Ikaruma sikina ovareleya waya muteko waari woohilekela. Ikaruma sikina ntoko iliivuru ni irevista sinnivikaniha okhala soovareleya muteko vanceene. Voovirikana ni ikaruma sinci sinirumeeliwa wira asuwelihiwe atthu itthu siniireya ntoko soonale ahu muru ovinre, ikaruma sinithokoreriwa muru ola, sihaakhaliherya anamalaleerya a Omwene olavula ni khuta mutthu.​—Mit. 5:42; 17:2, 3.

Opakiwa wa ifonoografo ni ikaruwa sinirumiha masu (Toronto, oKanada)

4, 5. Yaarumeliwa sai moolumo oogravariwa a fonografo, masi etthu xeeni yahaawerya aya opaka?

4 Myaha sa Biibiliya soogravariwa. Iyaakha sa 1930 ni sa 1940, anamalaleerya yaanirumeela myaha soogravariwa sa Biibiliya saarumiha aya ni maakina a mmatatani yiitthaniwa fonoografo. Khula mwaha oogravariwa oruma wawe waari wa 5 minutu. Ikwaha sikina myaha iyo saanikhalana miru ikhaani saahimya so: “Oraru”, “oPurgatorio” ni “Omwene”. Nto saarumeeliwa sai? Munna Clayton Woodworth Jr., yoowo aabatiziwe mwaakha wa 1930 wEstados Unidos aahimyale so: “Miyo kaakuxa maala ooyeveela yaalikanela efonoografo, aaheleliwa ekoorda, ni aarina etthu yaalumwanyihiwa edisku wira yiiweyeke masu okathi woorumiha. Nuumala ophiya vamukhora kaanitthukula maala, khiyalokiherya edisku, nto khiyamana mukhora. Nuumala mwaneene etthoko ohula mukhora, khiyahimya so: “Kihaana ihapari sooreera siniphavelaka wira mwiiwe’”. Nto atthu awo yoonela sai? Munna Woodworth onihimya so: “Ikwaha sinceene mutthu owo anaakhulela. Ikwaha sikina atthu yaaniwala mukhora ananariwe ene mwaha woohiphavela wiiwa. Akina yoona wira muteko aka waari otumiha ifonoografo”.

Mwaakha wa 1940, saahikhala myaha soovirikana soogravaria saavikana 90, saahipakiwa-tho sikina imilyau sene.

5 Mpakha mwaakha wa 1940, saahikhala myaha sogravariwa saavikaana 90, nave sahincereriwa ogravariwa mpakha okhala sinceenexa. John E. Barr, yoowo okathi owo aari pioneero oBretanya, nto muhoolo mwaya khurumeela ntoko munna a Nikhuuru Noolamulela, aahimyale so: “Okhuma eyaakha ya 1936 mpakha 1945, kaamakela weettana efonoografo. Tthiri nkaakhala saana olaleerya kihirina efonoografo. Mutthu aanilipa omwiiwa munna Rutherford alavulaka mweemenle ene vamukhora, vakhala ntoko wira aari vaavo. Ekeekhai wira fonoografo khaawerya opaka inamuna sikina sa olaleerya sinivara murima wa mutthu”.

6, 7 (a) Mireerelo xeeni ni mixankiho xeeni saakhumelela okathi woorumeela ikartau sa onamoona? (b) Mwa enamuna xeeni Yehova enihela awe moolumo vayanoni vahu?

6 Olaleerya wa ikartau. Okhuma 1933, anamalaleerya yaahitumereriwa orumeela ikartau okathi woolaleerya empa ti empa. Orakama wa ikartau iyo waari wa isentimetro 7,6; wunnuwa waya isentimentro 12,7. Saanilempwa moolumo vakhaani a Biibiliya ni yaanitthokiheriwa eliivuru mwaneene etthoko yaarowa awe waakhela. Namalaleerya aaninvahererya ekartau mwaneene etthoko ni onvekela wira osome. Lilian Kammerud, yoowo muhoolo mwaya aari misionaario oPorto Rico ni wArgentina, aahimyale so: “Vaanikisivela olaleerya kirumeelaka ikartau”. Mwaha wa xeeni? Lilian onnivikaniha oriki: “Akina mwa hiyo khiyaasuwela olaleerya saana. Tivonto ekartau yaari etthu yaakikhweiherya olavulana atthu”.

Olaleerya sirumeeliwaka ikartau (nttaava na wItalia)

7 Munna David Reusch, yoowo aabatiziwe 1918, aahimyale so: “Olaleerya wa ikartau wanaakhaliherya anna, maana yaari atthu vakhaani paahi yaawerya olaleerya vookhalela. Masi ekaruma ela khiyaawerya opaka itthu sotheene. Ntoko sinihimya awe munna Reusch: “Atthu akina yoona wira khinaawerya olavula. Tthiri anamunceene mwa hiyo khiyaawerya olavula etthu. Masi Yehova aarowa onikhaliherya wira nikhale anamalaleya awe. Voohilekela owo aarowa opweha moolumo vayanoni vahu, oniixuttihaka moota woomurumeela Biibiliya khuta etthoko. Ela yaahiweryaneya orweela mwa Exikola ya Orummwa wa Muluku yaapacenrye iyaakha sa 1940”.​—Mmusome Yeremiya 1:6-9.

8. Munrowa weemya sai wira Kristu oolakiheryene?

8 Iliivuru. Okhuma 1914, arumeyi a Yehova aakumiherya iliivuru sirina mithinto sinivikana 100, sinimuthokorerya Biibiliya. Iliivuru sikina saapakiwe wira saakhaliheryeke anamalaleerya osuwela olaleerya saana. Anna Larsen, a oDinamarka, yoowo ori namalaleerya mwa iyaakha 70, onihimya so: “Orweela mwa Exikola ya Orummwa wa Muluku, ni iliivuru sinivahiwa ahu, Yehova onninikhaliherya wira nisuweleke olaleerya saana. Kinnuupuwela wira emosa mwa iliivuru iyo soopacerya yaakumiheriwe 1945, yiireliwa Theocratic Aid to Kingdom Publishers (Nikhaliheryo wa Anamalaleerya a Omwene). Eliivuru ekina yattharenle yaari “Equipped for Every Good Work”, (Oolikanela Wira Avare Muteko Wooreera) yaakumiheriwe 1946. Vano nihaana eliivuru Beneficie-se da Escola do Ministério Teocratio, ekumiheriwe 2001”. Aayo Exikola ya Orummwa wa Muluku vamosa ni iliivuru, soovara muteko muulupale wira nikhale oophwanelela olaleerya. (2 aKor. 3:5, 6) Nto niireke nyuwo muhiilepiha Exikola ya Orummwa wa Muluku? Niireke munniruuha eliivuru eyo omuthukumanoni khula esumana wira mutthareke okathi oniromoliwa aya ni ole oniiriha exikola? Akhala wira munnipaka eyo, nto Kristu onrowa owiixuttihani wira mukhale namalaleerya ooloka.​—2 aKor. 9:6; 2 Tim. 2:15.

9, 10. Sinikhaliherya sai iliivuru mmuteko wowaala ni okhuwari ipyo sa ekeekhai?

9 Yehova onninikhaliherya-tho orumaka nikhuuru nawe wira nikumiherye iliivuru sinaakhaliherya anamalaleerya osuwela otthokiherya saana sowiixuttiha suulupale sa Biibiliya. Eliivuru A Verdade Que Conduz à Vida Eterna (Ekeekhai Eniphwanyiha Ekumi Ehinimala) yaari yookhaliherya saana. Okumiheriwa waya woopacerya weeren’ye 1968, nto voohipisa sahooneya sookhumelela saya. Orummwa wa Omwene a Novembro 1968 waahimyale so: “Khareere atthu aniphavela eliivuru ela tivonto efaabrika ehincererya okathi woovara muteko wira ovariweke-tho ohiyu. Mwaha ole waahivikaniha oriki: “Okathi mukina mweeri wa Agosto, mwaattelo waavekiwe wa eliivuru Ekeekhai waahivikana iliivuru saapakiwe etthu yowiiraka emilyau emosa ni nimeya!” Nto 1982, saahikhumelela iliivuru saavikana imilyau 100, mmattaava 116. Mwa iyaakha 14, okhuma 1968 mpakha 1982, eliivuru Ekeekhai ehaakhaliherya atthu anceene okhala-tho anamalaleerya a Omwene. *

10 Voohimya sa Omusoma Biibiliya, mwaakha wa 2005, yaahikumiheriwa ekaruma ekina: Biibiliya Oniixuttiha Exeeni Tthiri? Sookaiwa iliivuru sowiiraka imilyau 200 mmattaava 256! Nto etthu xeeni ekhumelenle? Mwa iyaakha 7 paahi, okhuma 2005 mpakha 2012, atthu oowiiraka imilyau 1,2 aheemya okhala anamalaleerya a ihapari sooreera. Okathi omosaru owo, mwaattelo wa atthu animusoma Biibiliya ohincerereya vanci, okhuma imilyau 6 mpakha imilyau 8,7. Nto khinikhanle oohoveryaka wira Yehova onnireeliha tthiri wiimananiha wahu waala ni okhuwari ipyo sa ikeekhai sa Omwene.​—Mmusome 1 aKorinto 3:6, 7.

11, 12. Ntoko sihimmwale aya ni moolumo a Biibiliya, igrupu xeeni sa atthu anilepeliwa irevista sahu.

11 Irevista. Wanipacerya ale yaalepeliwa erevista ya Owehaweha yaari atthu a “nikoto namukhani” arina yoolipelela ya wiirimu. (Luka 12:32; aHéb. 3:1) Nihiku na 1 a Otubro 1919, mulokiheryo wa Yehova waahikumiherya erevista ekina, yaapakiwe wira evareke murima wa mutthu ti mutthu. Erevista eyo yaahitepa olimaleliwa ni Alipa-oomusoma Biibiliya, tivonto mwa iyaakha sinceene erevista ela yaanitepa waatta ovikana erevista ya Owehaweha. Erevista eyo enihimya ahu wanipacerya yaasuwela okhala A Idade de Ouro. Mwaakha wa 1937, nsina nlo naahirukunuxiwa khukhala Consolação. Nto mwaakha wa 1946 yaahivahiwa nsina na Despertai!

12 Mwa iyaakha sinceene sooturukiwa ikhalelo ni ipakeliwo sa erevista Owehaweha ni Despertai!, masi yoolakela aya kheturuken’ye, eyo piiyo, olaleya Omwene wa Muluku ni waakhaliherya atthu omukupali Biibiliya. Olelo-va, erevista Owehaweha ennikumiheriwa mwa inamuna piili, emosa wira esommweke mmulokoni, nto ekina wira ekaweliweke atthu. Erevista ya osoma enilepeliwa ‘anamuteko a vatthokoni’, nihimye so, ale ari a “nikoto namukhani” vamosa ni ale a “ipwittipwitthi sikina”. * (Math. 24:45; Yoh. 10:16) Erevista ekina enilempwa wira ekaweliweke ale ahinisuwela ekeekhai, masi animuttittimiha Biibiliya ni Muluku. (Mit. 13:16) Erevista Despertai!, anilepeliwa atthu yaale ahinisuwela itthu sinci sa Biibiliya ni ekeekhai voohimya sa Muluku Yehova.​—Mit. 17:22, 23.

13. Etthu xeeni enitepa woosivelani voohimya sa irevista sahu? (Muthokorerye ekaaxa eni “ Iliivuru Silempwale Mulaponi”.)

13 Wanipacerya wa mwaakha wa muteko a 2014, khuta mweeri sookumiheriwa irevista sinivikana imilyau 44 sa Despertai! ni imilyau 46 sa Owehaweha. Erevista Despertai! yaataphuleliwa mmattaava 100, nave erevista Owehaweha mmattaava 200; tthiri irevista iya ti siri sootepa okaiwa ni otaphuleliwa mmattaava manceene ovikana irevista sikina valaponi! Hiyo khannitikhina etthu eniiriha wuulaana mmoota owo. Maana irevista iya, sihaana ihapari seiye Yesu saahimyale awe wira saarowa olaleiwa mulaponi wotheene.​—Math. 24:14.

14. Etthu xeeni enikhalela ahu nthiti olaleya, nto mwaha wa xeeni?

14 Biibiliya. Mwaakha wa 1896, munna Russell ni apatthani awe yaahituruka nsina neemereriwa ni nlamulo wira akumiheryeke iliivuru, nto khuhela nsina naamuromola Biibiliya; khukhala so, Watch Tower Bible and Tract Society. Murukunuxo ole waari wooreerela okhala wira Biibiliya tori ekaruma yuulupale ya omwara-mwarya ihapari sooreera sa Omwene. (Luka 24:27) Moovarihana ni nsina nlo arumeyi a Muluku annikhalela nthiti otumererya omukawa ni omusoma Biibiliya. Mwa ntakiheryo, 1926, nirumeelaka maakina ahu The Emphatic Diaglott, nahimpirimiri Soolempwa sa eHeberi sa eKristau sa Biibiliya aapakiwe ni Benjamin Wilson. Okhuma mwakha wa 1942, nahimpirimiri ni waakawela atthu aBiibiliya oowiiraka 700.000 a King James Version, yaarina iliivuru sotheene. Nuuvira iyaakha piili paahi, naahipacerya owimpirimiri aBiibiliya a American Standard Version, onirumeela nsina na Yehova ikhwaha sowiiraka 6.823. Mpakha mwakha wa 1950 niira naakanwe ene aBiibiliya yaavikana 250.000.

15, 16. (a) Etthu xeeni ennisivela voohimya sa Tradução do Novo Mundo, (Muthokorerye ekaaxa eni: “ Okhweiherya Muteko Woomutaphulela Biibiliya”.) (b) Munrowa weemya sai wira Yehova ovihihe murima anyu?

15 Mwaakha wa 1950, waahikumiheriwa Biibiliya Tradução do Novo Mundo das Escrituras Gregas Cristãs. Nto Biibiliya oomalela Tradução do Novo Mundo das Escrituras Sagradas, aakumiheriwe 1961, evolume emosa. Biibiliya ola onninvuwiha Yehova mwaha woottikiherya nsina na Yehova opuro waarya aya khalai okathi waalempwa awe ni eHeeberi. Nsina na Muluku ninniphwanyaneya ikwaha soowiiraka 237, ipantte suulupale wa Soolempwa sa eGriki sa eKristau sa Tradução do Novo Mundo. Wira Biibiliya ola okhale oolikanela ni oowiiweya saana, ohuluuliwa ikwaha sinceene, nto wuluuliwa wa ninaano wiiren’ye mwaakha wa 2013. Mwaakha wa 2013, aBiibiliya anivikana imilyau 201 a Tradução do Novo Mundo aakumiheriwa mmattaava 121, ipantte soopiili wala epantte emosa paahi.

16 Nto atthu anoonela sai omusoma Tradução do Novo Mundo mwa nttaava naya? Mulopwana mmosa oNepal ohimyale so: “Anamunceene vanaavila omwiiwexexa Biibiliya a oNepal otaphuleliwe khalaixa, okhala wira onirumeela moolumo a vameekha aya. Masi vano mutthu onnimwiiwa saana Biibiliya okhala wira arumeeliwe moolumo anilavula ahu khula nihiku”. Nuumala muthiyana mmosa a República Centro-Africana omusoma Biibiliya Tradução do Novo Mundo nttaava na Sango, owo aahipacerya wunla nto khuhimya so: “Moolumo ala annivara murima aka”. Ntoko muthiyana ole, khula mmosa a hiyo onniwerya weemya wira Yehova ovare mirima sahu orweela wa osoma Nuulumo nawe khula nihiku.​—Esal. 1:2; Math. 22:36, 37.

Ninnixukhurela ikaruma ni malakiheryo anivahiwa ahu

17. Munrowa wooniherya sai wira munnivaha efaita ikaruma sinivahiwa ahu ni malakiheryo anivahiwa ahu, nto enrowa okhumelela exeeni akhala wira munniiwelela?

17 Niireke munnivaha efaita ikaruma ni malakiheryo anivahiwa ahu ni Mwene Yesu Kristu? Munnaavya okathi wira musome iliivuru sinikumiheriwa ni nikhuuru nootthokiheya na Muluku, ni orumeela wira mwaakhaliherye akina? Vakhala siiso, munrowa ohimyaka ntoko murokora Opal Betler, aabatiziwe nihiku 4 na Outubro 1914. Opal aahimyale so: “Mwa iyaakha sinceene miyo ni iyaka [Edward] nolaleerya ni efonoografo vamosa ni ikartau. Nolaleerya nirowaka empa ti empa nivahaka iliivuru, ifolyetu, ni irevista. Nanrowa opaka ikampaanya, olaleerya neettaka muruuwa atthu anceene, ni okawela iliivuru. Muhoolo mwaya naahitumereriwa otthikela oxukurya [vano sinihimmwa okhala mikhwaha sootthikela oxukurya] ni wiiriha soosoma sa Biibiliya mmavaateni mwa atthu yooniherya osiveliwa. Otthara malakiheryo awo woniiriha waatteliwa miteko ni ophwanya ohakalala wuulupale”. Yesu aahihimya vahinatthi wira atthu awe yaarowa waatteliwa muteko wowaala, ohepha vamosa ni ophwanya ohakalala. Atthu anceenexa anilikana ni Opal annoona wiiraneya waya yoolaiherya eyo.​—Mmusome Yohani 4:35, 36.

18. Eparakha xeeni yuulupale erina ahu?

18 Atthu anceene nlelo ahikhanle arumeyi a Omwene, woonasa wene anuupuwela wira ale ari arumeyi a Muluku atthu ‘ohisoma ni ahinoneliwa vatthu’. (Mit. 4:13) Masi nkuupuwelani ela! Mwene oowiiriha ale ahinooneliwa vatthu okhala anamalaleerya oowerya, anilaleya ihapari sitaphuleliwe mmattaava manceene ni iliivuru sinitepa okaiwa ovikana khalai! Etthu yootepa otthuneya okhala wira owo onniniixuttiha ni onitumererya orumeela ikaruma iya wira nimwara-mwarye ihapari sooreera wa atthu a maloko otheene. Tthiri eparakha yuulupale erina ahu ovara muteko ni Kristu wira naale ipyo sa ekeekhai ni muteko wowaahepha awiixutti!

^ etti. 2 Iyaakha sinci sivinre ninaano, atthu a Yehova aakumiherya iliivuru sinimutthokiherya Biibiliya sinivikana ibilyau 20. Wuncererya eyo, Web saite ahu, jw.org, vano onniweryaneya wooniwa ni atthu anivikana ibilyau 2,7 olumwenku wotheene yaale arina Internet.

^ etti. 9 Ikaruma sikina sa omusoma Biibiliya, saakhalihenrye anamalaleerya omwiixuttiha saana Biibiliya tiiya: The Harp of God (yaakumiheriwe 1921), “Let God Be True” (yaakumiheriwe 1946), Poderá Viver Para Sempre no Paraíso na Terra (yaakumiheriwe 1982), ni Conhecimento que Conduz a Vida Eterna (yaakumiheriwe 1995).

^ etti. 12 Nwehe erevista Owehaweha 15 a Julyo 2013, epaaxina 23 ettima 13, mwaha waiwanyeihale saana wiiwexexa wahu voohimya sa ale ari ‘anamuteko a vatthokoni’.