1, 2. 1) ¿Baʼax áantajnaj utiaʼal u kʼaj óoltaʼal le maʼalob péektsil teʼ kaajoʼob yaan yáanal u nuʼuktaj Roma teʼ yáax siglooʼ? 2) ¿Baʼax eʼesik táan u yáantkoʼon Jéeoba teʼ kʼiinoʼobaʼ? (Ilawil xan le cuadro « Maʼalob péektsiloʼob ich maas tiʼ 670 idiomaʼob».)

 LE TÁANXEL luʼumiloʼob bijaʼanoʼob xíimbal Jerusalenoʼ maʼ tu creertikoʼob le baʼax ku yuʼubikoʼoboʼ. Le galileoʼoboʼ jach maʼalob u tʼankoʼob le idiomaʼob ku tʼanik cada juntúul tiʼ letiʼoboʼ. Le baʼaxoʼob ku yaʼalikoʼoboʼ ku kʼuchul tu puksiʼikʼaloʼob. Lelaʼ úuch tu kʼiinil le Pentecostés tiʼ u jaʼabil 33 tiʼ le yáax siglooʼ. Le disipuloʼoboʼ tsʼaʼab u páajtalil u tʼaanoʼob ich jejeláas idiomaʼob. Le baʼax úuchaʼ tu yeʼesaj táan u yáantaʼaloʼob tumen Jéeoba (xok Baʼaxoʼob 2:1-8, 12, 15-17). Le maʼalob péektsil tu kʼaʼaytoʼoboʼ kʼuch tu yiknal máakoʼob jejeláas bix líiʼsaʼaniloʼob yéetel ka máan kʼiineʼ kʼuch ojéeltbil tiʼ tuláakal le kaajoʼob yaan yáanal u páajtalil Romaoʼ (Col. 1:23).

² Bejlaʼeʼ le máaxoʼob meyajtik Diosoʼ maʼ tsʼaʼan u páajtalil u tʼaanoʼob ich jejeláas idiomaʼobiʼ. Kex beyoʼ ku béeytal u kʼaʼaytikoʼob le maʼalob péektsil ich maas yaʼab idiomaʼoboʼ, tumen u péektsilil le Reinooʼ ku traducirtaʼal ich maas tiʼ 670 idiomaʼob (Bax. 2:9-11). Le oʼolal le maʼalob péektsiloʼ tsʼoʼok u kʼuchul tiʼ tuláakal yóokʼol kaab. a Lelaʼ ku yeʼesikeʼ tiʼ Jéeobaeʼ táan u meyaj Jesucristo, le túumben Rey, utiaʼal u nuʼuktik le kʼaʼaytajoʼ (Mat. 28:19, 20). Teʼ xookaʼ yaan k-tʼaan tiʼ junpʼéel tiʼ le jóoʼsaʼaniloʼob tsʼoʼok u meyajtoʼon teʼ kʼaʼaytaj tu yáamil le cien jaʼaboʼob tsʼoʼok u máanoʼ. Tsʼoʼoleʼ yaan k-ilik bix tsʼoʼok u kaʼanskoʼon Cristo utiaʼal ka k-kʼaʼayt le maʼalob péektsil tiʼ le máakoʼoboʼ yéetel ka k-kaʼanstiʼob tubeel le baʼax ku yaʼalik u Tʼaan Diosoʼ (2 Tim. 2:2).

3. ¿Baʼaxten ku meyajtoʼon jejeláas nuʼukuloʼob utiaʼal k-kʼaʼaytik le maʼalob péektsiloʼ?

³ Jesuseʼ tu ketaj «u péektsilil le Reino» yéetel semillaʼoboʼ yéetel tu ketaj u puksiʼikʼal máak yéetel le luʼumoʼ (Mat. 13:18, 19). Jeʼex juntúul máak jejeláas nuʼukuloʼob ku meyajtiʼ utiaʼal u péeksik le luʼum táanil tiʼ u paakʼaloʼ, le máaxoʼob meyajtik Jéeobaoʼ jejeláas nuʼukuloʼob tsʼoʼok u meyajtiʼob utiaʼal u péeksikoʼob u puksiʼikʼal u millonesil máakoʼob utiaʼal ka u kʼamoʼob u péektsilil le Reinooʼ. Yaan tiʼ le baʼaxoʼob meyajnajtiʼoboʼ jach áantajnaj ichil junpʼéel tiempo. Yaan xaneʼ, jeʼex le libroʼob yéetel le revistaʼoboʼ, tak bejlaʼa jach ku yáantajoʼobeʼ. Teʼ xook máanikoʼ tʼaanajoʼon tiʼ  baʼaxoʼob meyajnaj utiaʼal u kʼaʼaytaʼal le maʼalob péektsil tiʼ yaʼabkach máakoʼoboʼ, baʼaleʼ teʼ xookaʼ yaan k-tʼaan tiʼ baʼaxoʼob ku meyaj utiaʼal u yúuchul kʼaʼaytaj tiʼ cada juntúul máak (Bax. 5:42; 17:2, 3).

4, 5. ¿Bix úuchik u meyaj le gramófono teʼ kʼaʼaytajoʼ, baʼaleʼ baʼax maʼ tu páajtal u beetik?

⁴ Tsoltʼaanoʼob grabartaʼan. Tu jaʼabiloʼob 1930 tak 1940, le sukuʼunoʼoboʼ kʼaʼaytajnajoʼob yéetel le tsoltʼaanoʼob grabartaʼanoʼoboʼ. Leloʼobaʼ ku paxkoʼob yéetel junpʼéel gramófono. Cada tsoltʼaaneʼ ku xáantal óoliʼ cinco minutos. Yaneʼ kóomtak u kʼaabaʼob jeʼex «Trinidad», «Purgatorio» yéetel «Reino». ¿Bix kaʼach u kʼaʼaytajoʼob tu yéetel? Le sukuʼun Clayton Woodworth (hijotsil) okjaʼanaj tu jaʼabil 1930 tu luʼumil Estados Unidoseʼ, tu yaʼalaj: «Ken jóokʼkeneʼ kin bisik junpʼéel gramófono kex bukaʼaj nojchil junpʼéel portafolioeʼ. Ken kʼuchken tu jool junpʼéel najeʼ kin tsʼáaik cuerda tiʼ le gramofonooʼ yéetel kin tsʼáaik u púutsʼil yóokʼol le disco utiaʼal u paxikoʼ. Lelaʼ jach unaj u bin teʼ tuʼux ku káajal le grabacionoʼ, beyoʼ jeʼel u yuʼubaʼal maʼalob le tsoltʼaanoʼ, tsʼoʼoleʼ kin tsʼáankʼabtik le timbreoʼ. Le ken jóokʼok u yuumil najeʼ kin waʼaliktiʼ: ‹Yaan junpʼéel baʼax jach in kʼáat ka a wuʼuye›». ¿Baʼax túun ku beetik u yuumil naj? Le sukuʼun Woodworthoʼ ku yaʼalik: «Yaan kʼiineʼ le máakoʼoboʼ ku yuʼubikoʼob, yaan kʼiineʼ ku tsáankʼaltikoʼob le joonajoʼ. Yaan máakoʼob xaneʼ ku tuklikoʼob táan in konik gramofonoʼob».

⁵ Tu jaʼabil 1940, le tsoltʼaanoʼob grabartaʼanoʼoboʼ náak maas tiʼ 90 u pʼéelal yéetel beetaʼab maas tiʼ junpʼéel millón u copiasil. Le sukuʼun John Barr, ku meyaj bey precursor regular tu luʼumil Gran Bretaña yéetel ka máan kʼiineʼ táakpaj ichil le Cuerpo Gobernanteoʼ, tu yaʼalaj: «Tu jaʼabiloʼob 1936 tak 1945, kin máansik kaʼach junpʼéel gramófono. Wa yaan kʼiin maʼ tin biskeʼ maʼ maʼalob  in wuʼuyikinbaiʼ. Jach ku líiʼsik in wóol in wuʼuyik u tʼaan sukuʼun Rutherford, kin wuʼuyik kaʼach bey tiʼ waʼalakbal tin wiknaleʼ. Baʼaleʼ le gramofonoʼoboʼ yaan baʼax maʼ tu páajtal kaʼach u beetik, u kʼujsik le maʼalob péektsil tu puksiʼikʼal le máakoʼoboʼ».

6, 7. 1) ¿Bix úuchik u meyaj le tarjetaʼob utiaʼal le kʼaʼaytajoʼ yéetel baʼax tu beetaj u tuklaʼal tumen jujuntúul u yuumiloʼob naj? 2) ¿Bix u kaʼanskoʼon Jéeoba bejlaʼa utiaʼal ka tʼaanakoʼoneʼ?

⁶ Tarjetaʼob utiaʼal kʼaʼaytaj. Tu yookbal u jaʼabil 1933, aʼalaʼab tiʼ le sukuʼunoʼob ka meyajnaktiʼob le tarjetaʼob beetaʼanoʼob utiaʼal le kʼaʼaytajoʼ. Le tarjetaʼobaʼ óoliʼ bukaʼaj nojchil jeʼex le chan juʼun tuʼux k-tsʼíibtik bukaʼaj t-beetaj teʼ kʼaʼaytajoʼ. Ku tʼaan tiʼ le maʼalob péektsiloʼ yéetel tiʼ junpʼéel jóoʼsaʼanil jeʼel u páajtal u pʼaʼatal tiʼ u yuumil najeʼ. Bey túunoʼ le j-kʼaʼaytajoʼ chéen ku tsʼáaik le chan tarjeta tiʼ u yuumil najoʼ yéetel ku yaʼaliktiʼ ka u xoke. Lilian Kammerud, juntúul kiik meyajnaj bey misionerail Puerto Rico yéetel Argentinaeʼ, tu yaʼalaj: «Uts tin wich kaʼach in kʼaʼaytaj yéetel le mejen tarjetaʼoboʼ. Tumen yaan tiʼ toʼoneʼ talam u yilik u káajsik u tsikbal yéetel u yuumil naj. Le oʼolal le mejen tarjetaʼobaʼ tu yáanten tsikbal yéetel le máakoʼoboʼ».

⁷ David Reusch, juntúul sukuʼun okjaʼanaj tu jaʼabil 1918, tu yaʼalaj: «Le tarjetaʼob utiaʼal kʼaʼaytajoʼ jach tu yáantaj le sukuʼunoʼoboʼ, tumen óoliʼ tuláakloʼob ku yuʼubikoʼob bey maʼ tu páajtal u kʼaʼaytajoʼobeʼ. Yaan kʼiineʼ le máakoʼoboʼ ku tuklikoʼobeʼ kóoktakoʼon yéetel maʼ tu páajtal k-tʼaan. U jaajileʼ bey maʼ tu páajtal k-tʼaaneʼ, baʼaleʼ Jéeobaeʼ táan kaʼach u kaʼanskoʼon utiaʼal ka tʼaanakoʼon tu kʼaabaʼ. K-ojleʼ maʼ kun xáantaleʼ yaan u yáantkoʼon utiaʼal ka páajchajak k-tʼaan, tumen yaan u kaʼansiktoʼon bix jeʼel u meyajtoʼon le Biblia teʼ kʼaʼaytajoʼ. Lelaʼ béeychaj tu jaʼabiloʼob 1943 le ka káaj le muchʼtáambal ku kʼaabaʼtik Escuela utiaʼal k-Kaʼansik u Tʼaan Dios» (xok Jeremías 1:6-9).

8. ¿Bix jeʼel a chaʼik a kaʼansaʼal tumen Cristoeʼ?

⁸ Libroʼob. Desde tu jaʼabil 1914, u kaajal Jéeobaeʼ tsʼoʼok u beetik maas tiʼ 100 jejeláas libroʼob utiaʼal u kaʼansik baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ, jujunpʼéel tiʼ leloʼobaʼ meyajnaj utiaʼal u maas kaʼansaʼal le j-kʼaʼaytajoʼoboʼ. Anna Larsen, juntúul kiik ku taal Dinamarca yéetel tsʼoʼok 70 jaʼaboʼob joʼopʼok u kʼaʼaytik le maʼalob péektsiloʼ, tu yaʼalaj: «Yéetel le muchʼtáambal Escuela utiaʼal k-Kaʼansik u Tʼaan Dios bey xan yéetel le libroʼob beetaʼab utiaʼal k-kaʼansaʼaloʼ tu yáantoʼon Jéeoba utiaʼal ka kʼaʼaytajnakoʼon tubeel. Le yáax libro jóoʼsaʼaboʼ tu kʼaabaʼtaj Curso en el Ministerio Teocrático, lelaʼ jóoʼsaʼab ich danés tu jaʼabil 1944. Tu jaʼabil 1946, jóoʼsaʼab le libro ‘Equipados para toda buena obraʼ. Bejlaʼeʼ yaantoʼon le libro Jóoʼs u yutsil le Escuela utiaʼal k-Ka’ansik u Tʼaan Diosoʼ, lelaʼ jóoʼsaʼab tu jaʼabil 2001». Jeʼex k-ilkoʼ, le muchʼtáambal Escuela utiaʼal k-Kaʼansik u Tʼaan Dios yéetel le libroʼob beetaʼab utiaʼal le muchʼtáambalaʼ jach tsʼoʼok u yáantkoʼon utiaʼal «k-noʼojaʼantal tubeel utiaʼal k-meyaj yáanal» u nuʼuktaj Jéeoba (2 Cor. 3:5, 6). ¿Ka táakpajal wa teʼ Escuelaaʼ? ¿Ka bisik wa a libro Escuela utiaʼal k-Ka’ansaj teʼ muchʼtáambaloʼ yéetel ku meyaj wa tech le ken u yaʼal le sukuʼun nuʼuktik le muchʼtáambaloʼ? Wa ka beetik beyoʼ táan a chaʼik a kaʼansaʼal  tumen Cristo utiaʼal ka kaʼansajnakech maas maʼalob (2 Cor. 9:6; 2 Tim. 2:15).

9, 10. ¿Bix tsʼoʼok u yáantaj le libroʼob utiaʼal u yúuchul kʼaʼaytaj yéetel utiaʼal u kaʼansaʼal uláakʼ máakoʼoboʼ?

⁹ Jéeobaeʼ ku nuʼuktik u kaajal utiaʼal ka u jóoʼs libroʼob utiaʼal u yáantkoʼon kaʼans le baʼaxoʼob maas kʼaʼanaʼantak yaan teʼ Bibliaoʼ. Junpʼéel tiʼ leloʼobaʼ letiʼe libro La verdad que lleva a vida eterna, jóoʼsaʼab tu jaʼabil 1968 yéetel yaʼab máakoʼob tu yáantaj. Le K-meeyjil tiʼ le Reino tiʼ mayo tiʼ 1969, tu yaʼalaj: «Tu mesil agostoeʼ kʼáataʼab maas tiʼ junpʼéel millón y medio libroʼob La verdad. Jach yaʼab libroʼob kʼáataʼabi, le oʼolal tu mesil septiembreeʼ kʼaʼabéetchaj u meyaj tak de áakʼab le fábrica yaan Brooklynoʼ». Tu jaʼabil 1982, beetaʼab 100 millones u pʼéelal ich 116 idiomaʼobiʼ. Tu yáamil catorce jaʼaboʼob desde 1968 tak 1982, le libro La verdadoʼ tu yáantaj maas tiʼ junpʼéel millón máakoʼob utiaʼal ka káajak u jóokʼloʼob kʼaʼaytaj. b

¹⁰ Tu jaʼabil 2005, jóoʼsaʼab uláakʼ libro utiaʼal u xoʼokol le Bibliaoʼ, tu kʼaabaʼtaj ¿Baʼax jach tu jaajil ku ka’ansik le Bibliaoʼ? Lelaʼ tsʼoʼok u jóoʼsaʼal kex 200 millones u pʼéelal ich 256 idiomaʼobiʼ. ¿Baʼax utsil tsʼoʼok u taasik? Chéen tu yáamil siete jaʼaboʼobeʼ (desde 2005 tak 2012) junpʼéel millón doscientos mil máakoʼob káaj u jóokʼloʼob j-kʼaʼaytaj. Láayliʼ tu yáamil le siete jaʼaboʼoboʼ maas yaʼabchaj le máaxoʼob ku tsʼaʼabal xook tiʼoboʼ, tiʼ 6 millones kaʼacheʼ náak 8 millones setecientos mil. Lelaʼ ku yeʼesikeʼ Jéeobaeʼ táan u bendecirtik le kʼaʼaytaj yéetel le kaʼansaj k-beetkoʼ (xok 1 Corintoiloʼob 3:6, 7).

11, 12. Yoʼolal le baʼax ku yaʼalik le tekstoʼoboʼ, ¿utiaʼal máaxoʼob ku jóoʼsaʼal cada junpʼéel revista?

¹¹ Revistaʼob. Tu káajbaleʼ U Pʼíich Tulumil Kananeʼ ku beetaʼal kaʼach utiaʼal le ‹chan múuchʼ tamanoʼ› wa «le máaxoʼob yéeyaʼanoʼob utiaʼal u binoʼob kaʼanoʼ» (Luc. 12:32; Heb. 3:1). Tu kʼiinil 1 tiʼ octubre tiʼ 1919, u kaajal Jéeobaeʼ tu jóoʼsaj uláakʼ junpʼéel revista, baʼaleʼ lelaʼ utiaʼal tuláakal máak. Le revistaaʼ jach jatsʼuts ilaʼabik tumen le j-Xoknáaloʼob tiʼ le Bibliaoʼ bey xan tumen u maasil máakoʼob. Lelaʼ ichil yaʼab jaʼaboʼobeʼ jóoʼsaʼab maas yaʼab ke le U Pʼíich Tulumil Kananoʼ. Lelaʼ yáaxeʼ tu kʼaabaʼtaj The Golden Age, ich españoleʼ káaj u jóoʼsaʼal tu jaʼabil 1932, tu kʼaabaʼtaj Luz y verdad. Tu jaʼabil 1938, kʼeʼex u kʼaabaʼ yéetel Consolación. Tsʼoʼoleʼ tu jaʼabil 1947, tu kʼaabaʼtaj ¡Despertad!

¹² Ich yaʼab jaʼaboʼobeʼ tsʼoʼok u bin u kʼexpajal bix u jóoʼsaʼal le kaʼapʼéel revistaʼobaʼ. Baʼaleʼ maʼ kʼexpajak le baʼax oʼolal ku jóoʼsaʼaloʼ, utiaʼal u kʼaʼaytaʼal u Reino Dios yéetel utiaʼal u muʼukʼaʼankúuntaʼal u fe máak tiʼ le baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ. Teʼ kʼiinoʼobaʼ U Pʼíich Tulumil Kananeʼ ku beetaʼal junpʼéel utiaʼal xakʼaltbil teʼ múuchʼuliloʼ yéetel junpʼéel utiaʼal kʼaʼaytajiʼ. Le yáaxoʼ utiaʼal le «chan múuchʼ taman» yéetel le ‹uláakʼ tamanoʼoboʼ› (Mat. 24:45; Juan 10:16). c Le uláakʼ junpʼéeloʼ ku beetaʼal utiaʼal le máaxoʼob maʼatech u meyajtikoʼob Jéeobaoʼ, baʼaleʼ u yojloʼob yaan Dios yéetel ku kʼamkoʼob baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ (Bax. 13:16). Le revista ¡Despertad! xanoʼ ku yáantik le máaxoʼob maʼ yaʼab baʼaxoʼob u yojloʼob tiʼ le Biblia yéetel tiʼ Jéeoba, u jaajil Diosoʼ (Bax. 17:22, 23).

13. ¿Baʼax jeʼel a waʼalik yoʼolal bix tsʼoʼok u yaʼabtal u jóoʼsaʼal le revistaʼoboʼ? (Ilawil baʼax ku yaʼalik le cuadro « Jóoʼsaʼaniloʼob maas yaʼab beetaʼaniʼ».)

 ¹³ Tu káajbal u jaʼabil 2014, cada meseʼ ku jóoʼsaʼal maas tiʼ 44 millones u pʼéelal ¡Despertad! ich maas tiʼ 100 idiomaʼob yéetel kex 46 millones u pʼéelal U Pʼíich Tulumil Kanan ich maas tiʼ 200 idiomaʼob. Le kaʼapʼéel revistaʼobaʼ letiʼe maas yaʼab u jóoʼsaʼal tiʼ tuláakal le yóokʼol kaabaʼ. Baʼaleʼ lelaʼ maʼ tu beetik u jaʼakʼal k-óol, tumen Jesuseʼ u yaʼalmiliʼ yaan u kʼaʼaytaʼal le maʼalob péektsil tiʼ tuláakal yóokʼol kaaboʼ (Mat. 24:14).

14. ¿Baʼax k-jach kʼáat ka u beet le máakoʼoboʼ, yéetel baʼaxten?

¹⁴ Biblia. Tu jaʼabil 1896, sukuʼun Russell yéetel u yéet meyajoʼobeʼ tu kʼexoʼob le kʼaabaʼ ku meyajtiʼob utiaʼal u beetkoʼob le jóoʼsaʼaniloʼoboʼ, tu yoksoʼob le tʼaan Bibliaoʼ, bey úuchik u kʼaabaʼtik Watch Tower Bible and Tract Society. Le kʼaabaʼaʼ jach maʼalob tumen le Bibliaoʼ letiʼe baʼax ku meyaj utiaʼal u maas kʼaʼaytaʼal u maʼalob péektsilil le Reinooʼ (Luc. 24:27). Le kʼaabaʼ xanaʼ ku yeʼesikeʼ le máaxoʼob meyajtik Diosoʼ jach u kʼáatoʼob ka kʼuchuk le Biblia tiʼ tuláakal máakoʼ yéetel ka u xokoʼob. Jeʼex tu jaʼabil 1926, teʼ imprenta yaantoʼonoʼ imprimirtaʼab u copiasil le Biblia The Emphatic Diaglott, lelaʼ u suttʼaanil le Kiliʼich Tsʼíiboʼob ich Griegooʼ, beetaʼan tumen Benjamin Wilson. Tu yookbal u jaʼabil 1942, t-jóoʼsaj yéetel t-tʼoxaj kex 700 mil copias tiʼ le Biblia King James Version. Ka máan kaʼapʼéel jaʼabeʼ t-imprimirtaj u copiasil le Biblia American Standard Version, teʼelaʼ 6,823 u téenel ku chíikpajal u kʼaabaʼ Jéeoba Diosiʼ. Ka tu chukaj u jaʼabil 1950, tsʼoʼok k-tʼoxik kex 250 mil u pʼéelaliʼ.

15, 16. 1) ¿Baʼaxten maas maʼalob a wilik le Biblia U Suttʼaanil Túumben Luʼum? (Tsol baʼax ku yaʼalik le cuadro « Bix séebchajik u traducirtaʼal le Bibliaoʼ».) 2) ¿Bix jeʼel a chaʼik u kʼuchul u Tʼaan Jéeoba ta puksiʼikʼaleʼ?

¹⁵ Tu jaʼabil 1950, jóoʼsaʼab ich inglés le Biblia Kiliʼich Tsʼíiboʼob ich Griego. U Suttʼaanil Túumben Luʼum, ich mayaeʼ jóoʼsaʼab tu jaʼabil 2012. Tu jaʼabil 1961, jóoʼsaʼab ich inglés le Biblia Traducción del Nuevo Mundo de las Santas Escrituras tu chúukaʼaniloʼ, ich españoleʼ jóoʼsaʼab tu jaʼabil 1967. Le Bibliaaʼ ku tsʼáaik nojbeʼenil tiʼ Jéeoba tumen jel tsʼaʼab u kʼaabaʼ teʼ tuʼux ku taasik le úuchben tsʼíiboʼob ich hebreooʼ. Teʼ Biblia jeʼelaʼ ku chíikpajal 237 u téenel u kʼaabaʼ Dios teʼ Kiliʼich Tsʼíiboʼob ich Griegooʼ. Utiaʼal u yilaʼal wa séeb u naʼataʼal bey xan wa maʼ kʼexpajak le Biblia U Suttʼaanil Túumben Luʼumoʼ tsʼoʼok u xakʼaltaʼal yaʼab u téenel, ich ingleseʼ beetaʼab tu jaʼabil 2013. Le oʼolal tak tu jaʼabil 2013, maas tiʼ 201 millones u pʼéelal bibliaʼob U Suttʼaanil Túumben Luʼum tsʼoʼok u beetaʼal ich 121 idiomaʼob. Yaan idiomaʼobeʼ chéen u jaats tiʼ le Biblia beetaʼanoʼ, yaneʼ tu chúukaʼanil.

¹⁶ ¿Bix u yuʼubikuba le máakoʼob ken u xokoʼob le Biblia U Suttʼaanil Túumben Luʼum ichil u idiomaʼoboʼ? Juntúul máak ku tʼanik nepalieʼ, tu yaʼalaj: «Le úuchben Biblia beetaʼan ichil le tʼaan nepalí kaʼachoʼ talam u naʼataʼal, tumen ku taasik úuchben tʼaanoʼob. Baʼaleʼ le Biblia yaantoʼon bejlaʼaʼ jach maʼalob, tumen beetaʼan jeʼex suukaʼanil k-tʼaan teʼ kʼiinoʼobaʼ». Ka káaj u xoʼokol le Biblia ichil le idioma sango tumen juntúul koʼolel kajaʼan teʼ República Centroafricanaoʼ káaj u yokʼol, ka tu yaʼalaj: «Lelaʼ letiʼe idioma ku kʼuchul tin puksiʼikʼaloʼ». Jeʼex le koʼolelaʼ cada juntúul tiʼ toʼoneʼ jeʼel  u páajtal k-chaʼik u kʼuchul u tʼaan Jéeoba t-puksiʼikʼal wa k-xokik le Biblia sáamsamaloʼ (Sal. 1:2; Mat. 22:36, 37).

17. ¿Bix jeʼel a weʼesik ka kʼamik yéetel kiʼimak óolal le u nuʼukuliloʼob kʼaʼaytaj ku tsʼáaik le Reyoʼ, yéetel baʼax utsiloʼob jeʼel u taasik wa ka beetkeʼ?

¹⁷ ¿Ka kʼamik wa yéetel kiʼimak óolal le u nuʼukuliloʼob k-meyaj yéetel le kaʼansaj tsʼoʼok u tsʼáaik Rey Jesucristooʼ? ¿Ka jóoʼsik wa tiempo utiaʼal a xokik le jóoʼsaʼaniloʼob ku tsʼáaik u kaajal Diosoʼ yéetel ka wáantik wa uláakʼ máakoʼob ka u xokoʼob? Wa beyoʼ, maʼ xaaneʼ ka wuʼuyikaba jeʼex le kiik Opal Betleroʼ, letiʼeʼ okjaʼanaj 4 tiʼ octubre tiʼ 1914. Letiʼeʼ tu yaʼalaj: «Teen yéetel [Edward] in wíichameʼ ichil yaʼab jaʼaboʼobeʼ meyajnajtoʼon le fonógrafo yéetel le tarjetaʼob utiaʼal kʼaʼaytajoʼ. T-kʼaʼaytaj xan joonaj joonajil libroʼob, folletoʼob yéetel revistaʼob. Táakpajoʼon tiʼ campañaʼob bey xan tiʼ marchaʼob yéetel t-tʼoxaj mejen juʼunoʼob ku tʼaanoʼob tiʼ le Bibliaoʼ. Ka máan kʼiineʼ kaʼansaʼabtoʼon bix jeʼel k-suut kaʼa xíimbalt u yuumiloʼob najeʼ. K-tsʼáaik xan xook tiʼ le máakoʼob tu yotochoʼoboʼ. Tuláakal lelaʼ maʼ chéen chʼaʼabil úuchik k-beetkiʼ, baʼaleʼ jach tu taasajtoʼon yaʼab kiʼimak óolal». Jesuseʼ tu yaʼaleʼ le máaxoʼob ken u gobernartoʼ yaan u tsʼáaik u yóoloʼob paakʼal, jóoyab yéetel yaan u jach kiʼimaktal u yóoloʼob ikil u beetkoʼob. Tuláakal le máaxoʼob ku beetkoʼob jeʼex le kiik Opaloʼ tsʼoʼok u yilkoʼob jach jaaj le baʼax tu yaʼalaj Jesusoʼ (xok Juan 4:35, 36).

18. ¿Baʼax jatsʼuts páajtalil yaantoʼon?

¹⁸ Maʼ xaaneʼ yaʼab tiʼ le máaxoʼob maʼatech u tsʼáaikubaʼob tu tséel le Reyoʼ jeʼel u tuklikoʼob ‹chéen óotsil máakoʼon maʼ xooknajaʼanoʼoneʼ› (Bax. 4:13). Baʼaleʼ chéen máans ta tuukul, le máakoʼob ku tuklaʼal maʼ xooknajaʼanoʼobaʼ tsʼoʼok u nuʼuktaʼaloʼob tumen le Rey utiaʼal ka u jóoʼsoʼob yaʼabkach libroʼob ich jejeláas idiomaʼoboʼ. Baʼaleʼ u maas jatsʼutsileʼ, le Reyoʼ tsʼoʼok u kaʼanskoʼon utiaʼal ka meyajnaktoʼon tubeel tuláakal le jóoʼsaʼaniloʼob utiaʼal k-kʼaʼaytik le maʼalob péektsil tiʼ tuláakal yóokʼol kaaboʼ. Jach ku taasiktoʼon kiʼimak óolal k-múul meyaj yéetel Cristo utiaʼal k-pakʼik u semillail u jaajil yéetel k-jooch utiaʼal k-kaxtik uláakʼ disipuloʼob.