1, 2. (a) Ang’o ma ne omiyo jopuonjre Yesu ohum ahinya? (b) Yesu ne wuoyo e wi keyo mane?

 CHIENG’ MORO, jopuonjre Yesu ne ohum ahinya ka ne onyisogi kama: “Ting’uru wang’u malo kendo une puothe, kaka gichiek moromo keyo.” Ne ging’iyo kuma Yesu ne siemo, kata kamano, ne gineno mana puothe mag shayiri ma e ka ne oa twi. Samoro ne gipenjore ni: ‘Kare Yesu wuoyo kuom keyo mane? Donge pod odong’ dweche moko e ka ji ochak keyo?’—Joh. 4:35.

² Yesu ne ok wuo kuom kayo cham e puodho. Kar mano, ne otiyo gi ranyisino e miyo jopuonjrene puonj moko ariyo madongo e wi keyo mar ranyisi, ma en choko joma orwako wach Pinyruoth. Gin puonj magego? Mondo wayud dwoko, we wanon ane wechenego e yo matut.

3. (a) Nyalo bedo ni Yesu ne nigi paro mane ka nowacho ni “puothe rachar moromo keyo”? (Ne weche momedore.) (b) Ang’o ma Yesu nowacho mondo kik jopuonjrene par ni ne owuoyo kuom kayo cham e puodho?

³ Yesu ne ogoyo mbaka mar keyono gi jopuonjrene ka ne gin machiegni gi taon mar Samaria ma niluongo ni Sika, e giko higa mar 30 e ndalone. Ka ne jopuonjre odonjo e i taondno, Yesu ne odong’ e dho soko moro kopuonjo miyo moro adiera. Miyono ne orwako weche ma Yesu ne opuonjego. Ka ne jopuonjre oduogo ir Yesu, miyono ne oreto ka dok Sika mondo onyis jirendene gik mabeyo ma ne osepuonjore. Weche ma ne miyono onyiso jirendene ne omiyogi siso, mi giringo nyaka kama Yesu ne nitie. Yesu ne ogoyo wang’e gi kuma bor mi oneno ji mang’eny ka biro ire. Nyalo bedo ni seche ma jogo ne biro ireno e ma nowachoe niya: “Ting’uru wang’u malo kendo une puothe, kaka gichiek moromo keyo.” a Mondo kik jopuonjrene par ni ne owuoyo kuom kayo cham e puodho, Yesu ne omedo wacho kama: ‘Jakeyo choko olemo mar ngima mochwere.’—Joh. 4:5-30, 36.

4. (a) Gin puonj ariyo mage madongo ma Yesu ne opuonjo e wi tij keyo? (b) Gin penjo mage ma wadwaro nono?

⁴ Gin puonj ariyo mage madongo ma Yesu ne opuonjo e wi tij keyo? Mokwongo en ni tijno onego otim mapiyo. Kuom wacho ni ‘puothe ochiek moromo keyo,’ nojiwogi mondo gichak tiyo matek. Kae to ne okonyogi ng’eyo ni tijno ne onego  tim mapiyo, kowachonegi niya: “Koro (tiende ni, “Kata sani,” The Bible in Luo, 1968) jakeyo yudo pokne.” Ee, tij keyo ne osechakore, omiyo, ne ok onego giketh sa kata matin! Mar ariyo, joma timo tij keyo gin joma mor. Yesu nowacho ni jochuoyo kod jokeyo ne dhi “bedo mamor kanyachiel.” (Joh. 4:35b, 36) Mana kaka Yesu ne omor ka ne oneno ka “thoth Jo-Samaria . . . noketo yie kuome,” e kaka jopuonjrene bende ne dhi bedo mamor sama gitiyo tij keyo gi chunygi duto. (Joh. 4:39-42) Gima notimoreno jiwowa ahinya nikech onyisowa gima timore e kinde keyo maduong’ ma dhi nyime e ndalowagi. Tij keyo ma kindewagi nochakore karang’o? Jomage ma time? To tijno osekelo nyak mage?

5. En ng’a ma tayo tij keyo mitimo e piny ngima, to ere kaka fweny ma jaote Johana noneno konyowa ng’eyo ni tij keyono onego otim mapiyo ahinya?

⁵ E fweny moro ma ne jaote Johana oneno, Jehova nowacho ni osemiyo Yesu migawo mar tayo tij keyo mitimo e piny ngima. (Som Fweny 14:14-16.) E fwenyni, Yesu orwako osimbo kendo oting’o pand keyo. “Osimbo mar dhahabu” ma ni e wi Yesu nyiso migawo ma en-go kaka Ruoth. ‘Pand keyo mabith ma en-go e lwete’ nyiso migawo ma en-go kaka Jakeyo. Jehova wacho kokalo kuom malaika ni “cham mag piny osechiek chuth.” Mano nyiso ni tij keyo onego otim mapiyo ahinya. Kuom adier, “sa osechopo mar keyo”—kendo onge ketho seche kata matin! Mondo Yesu oluw wach ma Jehova wachone ni “kaw pandi,” ochako tiyo gi pande e kayo piny—tiende ni, ochoko joma orwako wach Pinyruoth. Fwenyni pod paronwa kendo niya: Adier, ‘puothe ochiek moromo keyo.’ To be fwenyni konyowa ng’eyo ni en kinde mane ma tij keyo mokwako piny ngima ne dhi chakore? Ee, okonyowa!

6. (a) “Ndalo keyo” nochakore karang’o? (b) Nochak tich mar kayo“cham mag piny” karang’o? Ler ane.

⁶ Nikech Fweny 14:14 wuoyo kuom Yesu kaka Jakeyo morwako osimbo, mano nyiso maler ni ndalo mar keyo ne dhi yudo ka osekete Ruoth. (Dan. 7:13, 14) Ne okete Ruoth e higa mar 1914. Kinde matin bang’ mano, ne idhi chike mondo ochak tij keyo. (Fwe. 14:15) Ngero ma Yesu ne ogoyo e wi ngano bende ochano wechego e yo ma kamano. Owacho ni “keyo en giko mar ndalo.” Omiyo, ndalo mar keyo kod giko mar ndalo ne ochakore kanyachiel e higa mar 1914. Keyo wuon-wuon to nochakore bang’e ka “ndalo keyo” nosechopo. (Mat. 13:30, 39) Ka luwore gi gik ma osetimore chop ndalowagi, wanyalo neno maler ni tij keyo nochakore higni moko bang’ ka Yesu nosebedo Ruoth. Chakre higa mar 1914 nyaka dweche mokwongo okwongo e higa mar 1919, Yesu nopwodho joge mowir gi roho. (Mal. 3:1-3; 1 Pet. 4:17) Kae to e higa mar 1919, ne ochako tij kayo “cham mag piny.” Yesu ne otiyo gi jatich mogen kendo  mariek ma e ka ne oa keto mondo okony jotichne neno ni tij lendo ne en tich monego tim mapiyo. Ne ane moko kuom gik ma notimore.

7. (a) Ang’o ma ne owetewa onono mondo okonygi neno ni tij yalo en gima onego otim mapiyo ahinya? (b) Ne ojiw owetewa mondo otim ang’o?

⁷ E dwe mar Julai higa mar 1920, The Watch Tower ne owacho kama: “Ka wanono Ndiko adimba, nenore maler ni osemi kanisa migawo mar nyiso ji wach maber mar Pinyruoth.” Kuom ranyisi, weche ma ne Isaya okoro ne okonyo owete neno maler ni wach maber mar Pinyruoth nonego oyal e piny ngima. (Isa. 49:6; 52:7; 61:1-3) Ne ok ging’eyo kaka ne gidhi timo tijno, kata kamano, ne gin gadier ni Jehova ne dhi yawonegi yo. (Som Isaiah 59:1.) Bang’ neno maler ni kare tij lendo ne en gima onego otim mapiyo, ne ojiw owete mondo omed timo kinda e tijno. Owete ne okawo wachno nade?

8. E higa mar 1921, gin puonj mage madongo ma ne owete owinjo tiendgi?

⁸ E dwe mar Desemba higa mar 1921, The Watch Tower ne olando kama: “Higani weche odhi maber ahinya kopim gi higni duto mosekalo. Ji mang’eny owinjo wach maber e higani moloyo higa moro amora mosekalo.” Gasedno nomedo niya: “Tich to pod odong’ mang’eny. . . . Watiuru gi chuny mamor.” Kuom adier, owetego nowinjo tiend puonj ariyo madongo ma ne Yesu onyiso jootene e wi tij lendo, ni tij keyo onego otim mapiyo, kendo joma timo tijno onego otime ka gimor.

9. (a) E higa mar 1954, The Watchtower ne owacho ang’o e wi tij keyo, to nikech ang’o? (b) Joyal wach Pinyruoth osemedore e okang’ ma romo nade kuom higni 50 mokalo? (Ne chat ma wiye wacho ni, “ Medruok ma Osebetie e Piny Ngima.”)

⁹ E higni mag 1930 bang’ ka owete ne osefwenyo ni nitie oganda mang’ongo mag rombe mamoko ma ne dhi rwako wach Pinyruoth, ne gimedo kinda e tij lendo. (Isa. 55:5; Joh. 10:16; Fwe. 7:9) Ne giyudo nyak mane? Joyal wach Pinyruoth ne omedore koa ji 41,000 e higa mar 1934 nyaka ji 500,000 e higa mar 1953! The Watchtower ma Desemba 1, 1954, ne owacho kama: “Roho mar Jehova kod teko mar Wachne e ma osemiyo tij keyo otimore e okang’ malach e piny mangima.” b—Zek. 4:5, 6.

10, 11. E ngero mar koth karadali, gin weche mage ma nyalo konyowa ng’eyo kaka tij keyo kelo nyak?

¹⁰ E ngeche ma Yesu ne ogoyo motudore gi Pinyruoth, ne owuoyo bende e wi nyak ma tij keyo ne dhi kelo. We wanon ane ngero mar koth karadali kod ngero mar thowi (yeast). Sama wanonogi, wabiro bedo modich ahinya-ahinya gi kaka weche ma nokor e ngechego osetimore e ndalo mag giko.

¹¹ Ngero mar koth karadali. Ng’at moro ne opidho koth karadali. Kodhino ne odongo mi obedo yath maduong’ ma winy yueyo e tipone. (Som Mathayo 13:31, 32.) Gin weche mage e ngerono ma nyalo konyowa ng’eyo kaka tij keyo kelo nyak? (1) Okang’ ma kodhino dongogo en gimiwuoro. “Kodhi matinie mogik kuom kodhi mamoko duto” dongo ma bed yien maduong’ ma nigi “bede madongo.” (Mar. 4:31, 32) (2) Kodhi nyaka dongi. “Ka osepidhe, odongo.” Ne ni Yesu ok wach mana ni “Onyalo dongo.” Kar mano, owacho ni: “Odongo.” Mano nyiso ni onge ng’ato ang’ata kata gimoro amora ma nyalo mono kodhino dongo. (3) Yien mosedongono lombo wang’ welo, kendo obedo kar dak. “Winy mag polo yudo kar dak e . . . tipone.” Ere kaka weche adekgi nenore e tij keyo ma dhi nyime e kindewagi?

12. Ere kaka ngero mar koth karadali otudore gi tij keyo ma dhi nyime e kindewagi? (Ne bende chat ma wiye wacho ni, “ Kaka Kwan mag Joma Puonjore Muma Osebedo ka Medore.”)

¹² (1) Okang’ ma kodhi dongogo: Ngeroni wuoyo e wi kaka wach mar Pinyruodh Nyasaye oselandore kod kaka kanyakla mar Jokristo osedongo e okang’ malach ahinya. Chakre higa mar 1919, jokeyo ma jokinda osebedo ka choko ji mathoth ka gikelogi e kanyakla mar Jokristo. Kata obedo ni jotich ne nok e higano, dongruok maduong’ osebedoe chop sani. Kuom adier, en dongruok miwuoro ahinya. (Isa. 60:22) (2) Kodhi nyaka dongi: Dongruok ma dhi nyime e kanyakla mar Jokristo ok nyal chungi kata tek manade. Kata obedo ni jowasik Nyasaye osekedo gi kodhi matinno, pok gimono kodhino dhi nyime dongo. (Isa. 54:17) (3) Kar dak: “Winy mag polo” ma yudo kar dak e yienno ochung’ ne ji tara gi tara ma oserwako wach Pinyruoth e pinje ma dirom 240, kendo gisedonjo e kanyakla mar Jokristo. (Eze. 17:23) E i kanyakla, giyudo chiemb chuny, kendo iritogi maber mondo gimoro amora kik keth winjruokgi gi Nyasaye.—Isa. 32:1, 2; 54:13.

13. E ngero mar thowi, gin weche mage ma nyalo konyowa ng’eyo kaka tij keyo kelo nyak?

¹³ Ngero mar thowi. E ngerono, dhako moro nobago mogo gi thowi, mi mogono noyienyo kata nokuot maduong’. (Som Mathayo 13:33.) Gin weche mage e ngerono ma nyalo konyowa ng’eyo kaka tij keyo kelo nyak? We wanon ariyo kende. (1) Dongruok kelo lokruok. “Mogono duto noyienyo” kata nokuot, nikech thowi ma ne obagego. (2) Dongruok kelo landruok. Thowi nokuodo “mogo ma pong’o gige pimo adek  madongo”—tiende ni nokuodo mogono duto. Ere kaka weche ariyogo nenore e tij keyo ma dhi nyime e kindewagi?

14. Ere kaka ngero mar thowi otudore gi tij keyo ma dhi nyime e kindewagi?

¹⁴ (1) Lokruok: Thowi ochung’ ne wach maber mar Pinyruoth, to mogo ochung’ ne dhano duto. Mana kaka thowi kelo lokruok e i mogo mobagego, e kaka wach maber mar Pinyruoth kelo lokruok e chuny joma oyie winjo wachno. (Rumi 12:2) (2) Landruok: Yo ma thowi landorego e i mogo ochung’ ne kaka wach maber mar Pinyruoth landore kuonde mang’eny. Thowino saso i mogo duto mi okuodi. E yo ma chalo kamano, wach maber mar Pinyruoth oselandore “nyaka kuonde maboyo mogik e tung’ piny.” (Tich 1:8) Mano nyisowa bende ni kata mana e pinje ma tijwa ogoe marfuk, wach Pinyruoth pod biro mana dhi nyime landore kata ka samoro owetewa ma ni e pinjego yalo e yo ma ok nenre ayanga.

15. Weche ma ni e Isaiah 60:5, 22 osechopo e yo mane? (Ne bende sanduk ma wiye wacho ni, “ Jehova e ma Nomiyo Tijwa Odhi Nyime,” kod ma wacho ni, “ Kaka ‘Ng’a ma Ok Duong’’ Osebedo ‘Oganda Man gi Teko.’”)

¹⁵ Higni 800 kama ka pok Yesu nogoyo ngechego, Jehova nosetiyo gi janabi Isaya e koro okang’ maduong’ ma ne idhi timie tij keyo e ndalowagi, kod kaka medruok ma ne dhi betie  ne dhi moro jokeyo. c Jehova nowacho kokalo kuom janabino ni ji ‘moa kuma bor’ ne dhi donjo e riwruok mar ogandane. Kowuoyo kuom “Jerusalem” ma sani ochung’ ne Jokristo mowir ma pod ni e piny, Jehova nowacho kama: ‘Inibed mamor, mi chunyi nopong’ gi ilo. Mwandu mogundho mag ogendni mopogore opogore nokelni.’ (Isa. 60:1, 4, 5, 9, The Bible in Luo, 1976) To mano kaka wechego gin adier! Sani, jotich Nyasaye ma osetiyone kuom kinde mang’eny nigi mor kod ilo sama gineno ka kwan mag joyal wach Pinyruoth siko ka medore ameda e alwora ma gintieree.

16, 17. Achiel kuom gik momiyo ‘jochuoyo kod jokeyo bedo mamor kanyachiel’ en mane? (Ne bende sanduk ma wiye wacho ni, “ Kaka Trakt Ariyo Nomulo Chuny Chwo Moko Ariyo e Amazon.”)

¹⁶ Mana kaka ne wasemulo matin, Yesu nonyiso jootene kama: ‘Jakeyo choko olemo mar ngima mochwere, omiyo, jachuoyo kod jakeyo bedo mamor kanyachiel.’ (Joh. 4:36) Ang’o momiyo wabedo “mamor kanyachiel” sama watiyo tij keyo e piny ngima? Nitie gik mang’eny. Wane ane adek kuomgi.

¹⁷ Mokwongo, wamor nikech waneno kaka Jehova tiyo kanyachiel kodwa e keyo. Sama walando wach Pinyruoth, wachuoyo kodhi. (Mat. 13:18, 19) Sama wakonyo ng’ato mi obedo jalup Kristo, wakeyo. Waduto wabedo mamor sama waneno kaka Jehova miyo kodhi mag Pinyruoth ‘twi mi gidong ma gibed maboyo.’ (Mar. 4:27, 28) Moko kuom kodhi ma wachuoyo kawo kinde ka pok otwi, kendo jokeyo mamoko e ma bang’e kayogi. Kuom ranyisi, nyaminwa moro ma nyinge Joan ma a Britain kendo ma ne obatis higni 60 mosekalo wacho kama: “Aseromo gi jomoko ma nyisa ni ne achuoyo kodhi e chunygi ka ne alendonegi higni mang’eny mokalo. Kare Joneno moko bang’e ne opuonjore kodgi Muma ma okonyogi bedo jotich Jehova, ka an to ok ang’eyo. Amor nikech kodhi ma ne achuoyo ne otwi mi odongo mochopo kama ne okagi.” Samoro in be iseromo gi joma kamago.”—Som 1 Jo-Korintho 3:6, 7.

18. En wach mane ma iwuoye e 1 Jo-Korintho 3:8 ma miyo wabedo mamor sama watimo tij keyo?

¹⁸ Mar ariyo, wasiko ka wamor nikech wang’eyo ni ng’ato ka ng’ato kuomwa biro yudo pokne. Jaote Paulo nowacho kama: “Ng’ato ka ng’ato noyud pokne ka luwore gi tichne owuon.” (1 Kor. 3:8) Jotich Jehova biro yudo pok nikech kinda ma gitimo e tij keyo, to ok nikech nyak ma giyudo e tijno. Donge mano jiwowa malich, to ahinya-ahinya jowetewa ma yalo e alwora ma ji ok thor rwako wach Pinyruoth! E wang’ Jehova, Janeno ka Janeno ma tiyo gi chunye duto e chuoyo kodhi “nyago olemo mang’eny,” kendo onego obed mamor.—Joh. 15:8; Mat. 13:23.

19. (a) Weche Yesu ma yudore e Mathayo 24:14 jiwowa e yo mane sama watimo tij keyo? (b) Ang’o monego waket e pachwa kata ka joma wapuonjo gikone ok obedo Joneno?

¹⁹ Mar adek, wabedo mamor nikech tich ma watimo chopo weche ma ne okor. Par ane dwoko ma ne Yesu ochiwo ka ne jopuonjrene openje ni, “En ranyisi mane ma biro nyiso ni intie, kendo ni giko mar ndalo okayo machiegni?” Achiel kuom ranyisi  ma ne omiyogi en ni ne idhi yal wach maber e piny ngima. Be Yesu ne wuoyo kuom loko ji obed jopuonjre? Oyoo. Ne owacho kama: “Wach maber mar Pinyruothni ibiro yal e piny mangima mondo ochiw neno ne ogendni duto.” (Mat. 24:3, 14) Mano nyiso ni tij yalo wach Pinyruoth, ma ipimo gi chuoyo kodhi, en achiel kuom ranyisi ma ne Yesu ochiwo. Kuom mano, seche duto ma wayalo wach maber mar Pinyruoth, waketo e pachwa ni kata ka joma wapuonjo gikone ok obedo Joneno, wan wasetimo ma korwa, ma en ‘chiwo neno.’ d Ee, bed ni ji oyie rwako wach maber ma walando kata gitamore, wan wang’eyo ni watimo karwa e chopo weche ma ne Yesu okoro, kendo wamor ni Nyasaye odhialowa ahinya kuom yienwa mondo ‘wati kanyachiel kode.’ (1 Kor. 3:9) Donge mano kelo mor mogundho?

20, 21. (a) Weche mondik e Malaki 1:11 chopo e yo mane? (b) Ing’ado e e chunyi ni ibiro timo ang’o e tij keyo, to nikech ang’o?

²⁰ E kinde Jokristo mokwongo, Yesu ne okonyo jootene mondo gine kaka tij keyo ne en tich ma dwarore ni otim mapiyo. Chakre higa mar 1919 nyaka sani, Yesu osebedo ka konyo jolupne mondo gin be gine tij keyo kaka tich monego tim mapiyo, kendo mano e gima gisebedo ka gitimo. Gisemedo kindagi ahinya e tij keyo. Kuom adier, onge ng’ato ang’ata kata gimoro amora ma osechungo tijno. Mana kaka janabi Malaki ne okoro, tij yalo wach maber itimo ‘a kor wuok chieng’ nyaka kor podhone.’ (Mal. 1:11) Ee, kamoro amora ma jochuoyo kod jokeyo nitie, bed ni gin yo wuok chieng’ kata yo podho chieng’, giyalo wach Pinyruoth gi kinda, kendo gimor kanyachiel. Waduto watimo tijno pile ka pile, okinyi nyaka odhiambo, kendo e okang’ mapiyo.

²¹ Sama warango chien higni 100 mosekalo kendo neno kaka grup matin mar jotich Nyasaye osedongo mobedo “oganda man gi teko,” chunywa pong’ gi mor ma tamre gi nono. (Isa. 60:5, 22) Yawa! Donge ber ka mor ma kamano kod hera ma waherogo Jehova “Ruodh keyo” ochwalowa mondo wadhi nyime timo tij keyo maduong’ni?—Luka 10:2.