1, 2. (a) Thangwi yanji anyakupfundza ndi akudzudzumika? (b) Yezu alonga ntundu wanji wakubvuna?

ANYAKUPFUNDZA asadzudzumika. Yezu aapanga: ‘Yang’anani maminda acena toera kubvuna.’ Iwo ayang’ana kukhundu ikhathonya Yezu, mbwenye iwo aona kuti maminda nee akhali akucena, mbwenye akhali akubithimira thangwi mbeu zikhadamala kwene kumera. Iwo akhafuna kudziwa ‘ndi ntundu wanji wa kubvuna?’ Mbapadapita nthanda zingasi mbudzati kufika ndzidzi wakubvuna.—Jwau 4:35.

² Yezu nee akulonga pya kubvuna kwandimomwene. Mbuto mwace, iye akuphatisira ndzidzi unoyu toera kupfundzisa anyakupfundzace pinthu piwiri pyakufunika kakamwe pya kubvuna kwa uzimu—kubvuna anthu. Ndi pinthu pyanji? Tendeni tidinge mwadidi cakucitika ceneci toera tipidziwe.

3. (a) Ninji cidacitisa Yezu toera kulonga: ‘maminda acena toera kubvuna?’ (Onani cidzindikiro capantsi.) (b) Yezu abvekesa tani mafalace?

³ Kucedza kwa Yezu na anyakupfundzace kwacitika kunkhomo kwa caka 30 N.W., cifupi na Samariya nzinda wa Sikari. Mudapita anyakupfundzace mu nzinda, Yezu alimira pa ncera mbacedza pya undimomwene na nkazi wakuti mwakucimbiza adzindikira kufunika kwa pipfundziso pya Yezu. Mudabwerera anyakupfundza, nkazi akhadaenda ku Sikari kapanga anyakuendekana ace pinthu pyakudzumisa pidapfundza iye. Mphangwa zace zacitisa anyakuendekana azinji kuthamanga kuenda ku ncera kaona Yezu. Panango pa ndzidzi unoyu, Yezu ayang’ana kunkhomo kwa maminda mbaona mwinji wa Asamariya mbakafika, iye alonga: ‘Yang’anani maminda acena toera kubvuna.’ * Buluka penepo, toera kubvekesa kuti nee akhalonga pya kubvuna kwandimomwene, mbwenye kubvuna kwauzimu, Yezu athimiza kulonga: ‘Nyakubvuna akututa pinthu kuenda napyo ku moyo wakukhaliratu.’—Jwau 4:5-30, 36.

4. (a) Ndi pinthu pipi piwiri pya basa yakubvuna pidapfundzisa Yezu? (b) Tinadzadinga mibvundzo ipi?

⁴ Ndi pinthu pipi piwiri pyakufunika pya kubvuna kwauzimu pidapfundzisa Yezu? Cakutoma, basa isafunika kucitwa mwakucimbiza. Mafalace akuti ‘maminda acena toera kubvuna’ akhawangisa atowereri ace toera kucita basa. Toera kupangiza anyakupfundza kucimbiza kwa basa, Yezu athimiza kulonga:  ‘Nyakubvuna atoma kale kulipwa.’ Inde, kubvuna kwatoma kale, nee pakhafunika kudembuka! Caciwiri, anyabasa ndi akutsandzaya kakamwe. Yezu alonga kuti anyakubzwala na anyakubvuna ‘anadzatsandzaya pabodzi.’ (Jwau 4:35b, 36) Ninga Yezu atsandzaya kuona kuti ‘Asamariya azinji ankhulupira,’ natenepa, anyakupfundzace mbadatsandzaya kakamwe mu ndzidzi unaphata iwo basa yakubvuna na ntima onsene. (Jwau 4:39-42) Cakucitika ceneci ca pyaka dzana yakutoma ciri na mabvekero akupambulika kwa ife thangwi cisapangiza pinacitika lero mu ndzidzi wakubvuna kukulu kwauzimu. Kodi kubvuna kwa lero kwatoma lini? Mbani anacita khundu? Na maphindu api?

5. Mbani anatsogolera basa yakubvuna, na masomphenya a Jwau asapangiza tani kucimbiza kwa basa?

⁵ M’masomphenya adaona mpostolo Jwau, Yahova apangiza kuti asapasa basa Yezu toera kutsogolera basa yakubvuna anthu pa dziko yonsene. (Lerini Apokalipse 14:14-16, CC.) M’masomphenya anewa, Yezu asafokotozwa ninga ali na capeu na sikeya. ‘Capeu ca ndalama mu nsolo mwa Yezu’ cisapangiza mbuto yace ninga Mambo wakutonga. ‘Sikeya yakutwa m’manja mwace’ isapangiza basa yace ninga Nyakubvuna. Mu kulonga kubulukira mwa anju kuti ‘pinthu pya pa dziko ya pantsi pyatokota toera kubvunwa,’ Yahova agomezera kuti basa isafunika kucitwa mwakucimbiza. Mwandimomwene, ‘wafika ndzidzi wakubvuna,’ nee pasafunika kudembuka! Mu kutawira matongero a Mulungu akuti ‘phatisira sikeya yako,’ Yezu asaphatisira sikeya yace, pontho dziko ikubvunwa, anthu pa dziko asagumanyizwa m’mpingo Wacikristu. Masomphenya anewa akutsandzayisa asatikumbusa pontho kuti ‘maminda acena toera kubvuna.’ Kodi masomphenya anewa asatiphedza kuona kuti kubvuna kweneku kukulu kwatoma lini pa dziko yonsene? Inde!

6. (a) ‘Ndzidzi wakubvuna’ ukhadatoma lini? (b) ‘Ndzidzi wakubvuna’ wa lero watoma lini? Fokotozani.

⁶ Kubulukira m’masomphenya a Jwau pa Apokalipse kapitulu 14 apangiza Yezu, Nyakubvuna abvala capeu (vesi 14), kuikhwa kwace ninga Mambo mu caka 1914 kukhadacitwa kale. (Dan. 7:13, 14) Pakupita ndzidzi ungasi, pakumala kwace kukhazikiswa, Yezu apangwa toera kutoma kubvuna (vesi 15). Pinthu pibodzi pyene pisaoneka mu nsangani wa Yezu wa nyakubvuna tirigu, udalonga iye kuti: ‘Kubvuna ndi kumaliswa kwa makhaliro a pinthu.’ Ndzidzi wakubvuna na kumala kwa makhaliro ano a pinthu watoma mu caka cibodzi cene 1914. Mu kupita kwa ndzidzi ‘mu ndzidzi wakubvuna,’ kubvuna kwa lero kwatomambo. (Mat. 13:30,39) Tingayang’ana nduli kutomera caka 1914, tinakwanisa kuona kuti kubvuna kwatoma pyaka pingasi pakumala kukhazikiswa kwa Yezu ninga Mambo. Pakutoma, kutomera caka 1914 mpaka khundu yakutoma ya caka 1919, Yezu acita basa yakucenesa atowereri akudzodzwa. (Mal. 3:1-3; 1 Ped. 4:17) Buluka penepo, mu caka 1919, ‘kubvuna pa dziko’ kwatoma.  Mwakukhonda dembuka, Yezu aphatisira m’bandazi wakukhulupirika adasankhulwa kwene toera kuphedza abale athu kuona kufunika kwa basa yakumwaza mphangwa. Dingani pidacitika.

7. (a) Ndi kudinga kupi kudaphedza abale athu toera kuona kucimbiza kwa basa yakumwaza mphangwa? (b) Abale athu akhawangiswa toera kucitanji?

⁷ Mu nthanda ya Maluwa ya 1920, revista ya Ncenjezi yalonga: “Pisaoneka pakweca kubulukira mu kudinga Malemba kuti mwai ukulu udapaswa magereja ndi kumwaza mphangwa za umambo.” Mwacitsandzo, mafala aciprofesiya a Izaiya aphedza abale toera kuona kuti mphangwa za Umambo zisafunika kumwazwa pa dziko yonsene. (Iza. 49:6; 52:7; 61:1-3) Iwo nee akhadziwa kuti basa ineyi mbidacitwa tani, mbwenye akhanyindira kuti Yahova mbadaafungulira njira. (Lerini Izaiya 59:1.) Ninga maphindu a maonero anewa akubveka thangwi ya kucimbiza kwa basa yakumwaza mphangwa, abale athu akhawangiswa toera kuthimiza kucita kwawo khundu m’basa ineyi. Abale atawira tani?

8. Mu caka 1921, ndi pinthu pipi piwiri pya basa yakumwaza mphangwa pidabvesesa abale athu?

⁸ Mu nthanda ya Maindza ya 1921, revista ya Ncenjezi yadziwisa: “Ndi caka cadidi kakamwe kupiringana pyonsene; anthu azinji abvesera mphangwa za undimomwene mu caka 1921 kusiyana na pyaka pya nduli.” Revista yathimizira: “Pana pizinji toera kucitwa. . . . Tendeni tiphate basa na ntima wakutsandzaya.” Onani kuti abale abvesesa tani pinthu piwiri pyakufunika thangwi ya basa yakumwaza mphangwa idagomezera Yezu kuna apostolo ace: Basa isafunika kucitwa mwakucimbiza, pontho anyabasa ndi akutsandzaya kakamwe.

9. (a) Mu caka 1954, revista ya Ncenjezi yalonganji thangwi ya basa yakubvuna, na thangwi yanji? (b) Ndi kuthimizirika kupi kwa amwazi mphangwa kudacitika mu pyaka 50 nduli? (Onani bokosi “ Kuthimizirika pa Dziko Yonsene.”)

⁹ Mu pyaka 1930, pidamala abale kubvesesa mwadidi kuti mwinji ukulu wa mabira anango mbudamwaza mphangwa zadidi, basa yakumwaza mphangwa yathimizirika kakamwe. (Iza. 55:5; Jwau 10:16; Apok. 7:9) Paoneka maphindu api? Amwazi mphangwa a Umambo athimizirika pa 41.000 mu caka 1934 mpaka 500.000 mu caka 1953! Revista 1 ya Ncenjezi ya Maindza ya 1954, yalonga: “Tisacita basa ineyi ikulu yakubvuna pa dziko yonsene na ciphedzo ca nzimu wa Yahova na mphambvu ya Mafalace.” *—Zak. 4:6.

10, 11. Mu nsangani wa mbeu ya mostarda, ndi makhundu api akukula kwa mbeu akuti asagomezerwa?

¹⁰ M’misangani yace inalonga pya Umambo, Yezu aphatisira misangani toera kulonga basa yakubvuna. Tendeni tidinge nsangani wa mbeu ya mostarda na wa pyakutupisa. Makamaka tinadzadinga kuti misangani ineyi isakwanirisika tani mu ndzidzi wakumalisa.

¹¹ Nsangani wa mbeu ya mostarda. Mamuna abzwala mbeu ya mostarda. Yakula mbikhala muti wakuti mbalame zisagumana n’thundzi. (Lerini Mateo 13:31, 32.) Ndi pinthu pipi pyakukula kwa mbeu pinagomezerwa mu nsangani uyu? (1) Kukula kwayo ndi kwakudzumisa. Mbeu ya mostarda ‘ing’onong’ono kupita mbeu zonsene’ yakula mbikhala muti wa “nthawi zikulu.” (Mko. 4:31, 32) (2) Kukula ndi kwakunyindirika. Mbeu “ingabzwaliwa, inakula.” Yezu nee alonga kuti, “panango inakula.” Iye alonga: “inakula.” Kukula kwayo nkhwakusowa madire. (3) Kukula kwa muti unoyu kusatundusa alendo na usapereka mbuto toera kupuma. ‘Mbalame zisakhala na mbuto yakupuma pa n’thundzi wace.’ Kodi pinthu pyenepi pitatu pisapangizwa tani m’basa yakubvuna kwauzimu kwa lero?

12. Nsangani wa mbeu ya mostarda usaphatisirwa tani lero m’basa yakubvuna? (Onanimbo bokosi “Kuthimizirika kwa Mapfundziro a Bhibhlya.”)

¹² (1) Kukula kwayo: Nsangani usagomezera kukula kwa mphangwa za Umambo na kwa mpingo Wacikristu. Kutomera caka 1919, anyakubvuna aphinga asagumanywa m’mpingo Wacikristu wakucitwa papswa. Pa ndzidzi unoyu, anyabasa akhali akucepa, mbwenye adzanjipa mwakucimbiza. Mwandimomwene, kukula kweneku kusacitika kubulukira pakutoma kwa pyaka 1900 mpaka lero kusadzumisa kakamwe. (Iza. 60:22) (2) Kunyindirika: Kukula kwa mpingo Wacikristu kusakhala kwakusowa madire. Mwakukhonda kutsalakana mitcingo mizinji, mbeu isapitiriza kukula. (Iza. 54:17) (3) Mbuto yakupuma: “Mbalame” zinagumana mbuto yakupuma m’muti unoyu zisaimirira pikwi na pikwi pya anthu akulungama a madziko cifupi 240 akuti asatawira mphangwa za Umambo mbacita khundu ya mpingo Wacikristu. (Ezek. 17:23) Iwo asatambira cakudya cauzimu, cibalangazo na citsidzikizo.—Iza. 32:1, 2; 54:13.

13. Mu nsangani wa pyakutupisa, kukula kusagomezera pinthu pipi?

¹³ Nsangani wa pyakutupisa: Pidamala nkazi kuikha pyakutupisa mu ufa wakumunywa, pyakutupisa pyafufumisa ufa wakumunywa onsene. (Lerini Mateo 13:33.) Ndi pinthu pipi pyakukula pinagomezerwa mu nsangani uyu? Tendeni tidinge pinthu piwiri. (1) Kukula kusacitisa kucinja. Pyakutupisa pisamwazika mpaka ‘kutupa kwa ufa onsene wakumunywa.’ (2) Kukula ndi kukulu kakamwe. Pyakutupisa pyafufumisa “midida mitatu ya ufa”—ufa onsene wakumunywa. Kodi pinthu pyenepi piwiri pisapangizwa tani m’basa yakubvuna kwauzimu kwa lero?

14. Nsangani wa pyakutupisa usaphatisirwa tani lero m’basa yakubvuna?

¹⁴ (1) Kucinja: Pyakutupisa pisaimirira mphangwa za Umambo, na ufa wakumunywa usaimirira anthu. Pyakutupisa pisacinja  ufa, pingamala kubvungazwa pabodzi pene, natenepa, mphangwa za Umambo zisacinja mitima ya anthu, iwo angatawira mphangwa zenezi. (Rom. 12:2) (2) Kukulu kakamwe: Kumwazika kwa pyakutupisa kusaimirira kumwazwa kwa mphangwa za Umambo. Pyakutupisa pisaphata basa mu ufa wakumunywa mpaka kumwazika mu ufa onsene wakumunywa. Mu njira ibodzi ene, mphangwa za Umambo zisamwazika mpaka ‘kunkhomo ya dziko yonsene.’ (Mach. 1:8) Khundu ineyi ya nsangani isapangizambo kuti ngakhale madziko akuti basa yathu isakhondeswa, mphangwa za Umambo zinadzamwazika, maseze mabasa athu akumwaza mphangwa m’mbuto zenezi panango kukula kwace nkhabe kuoniwa.

15. Mafala anagumanika pa Izaiya 60:5, 22 asakwanirisika tani? (Onanimbo mabokosi “ Ndi Yahova Adapicitisa,” tsamba 93 na “ Dzindza Ing’ono Yadzakhala tani ‘Mbumba Yamphambvu,’” matsamba 96-97.)

¹⁵ Yezu mbadzati kulonga misangani ineyi mu pyaka cifupi 800, kubulukira mwa Izaiya, Yahova akhadalongeratu mukuphatisira misangani thangwi ya kuthambaruka kwa basa yakubvuna kwauzimu kwa lero na kutsandzaya kunaoneka m’basa ineyi. * Yahova alonga pya anthu ‘anabuluka kutali’ mbapita mu gulu yace. Mu kulonga na ‘nkazi,’ wakuti cincino asaimirira akusalira  akudzodzwa pa dziko yapantsi, iye ati: ‘Iwe unadzala na kusekera, ntima wako unadhima mbudzala na kutsandzaya. Pinadzakudzera pya upfumi pya ntunda ule wa bara pabodzi na mpfuma ya mbumba za kunja.’ (Iza. 60:1, 4, 5, 9) Mafala anewa ndi andimomwene! Lero, atumiki a Yahova akuti mu ndzidzi uzinji asantumikira asatsandzayadi angaona kuti amwazi mphangwa za Umambo m’madziko awo akuthimizirika.

16, 17. Ndi thangwi ipi inacitisa ‘nyakubzwala na nyakubvuna kukomerwa pabodzi? (Onanimbo bokosi “ Matratado Mawiri Akhuya tani Mitima Miwiri mu Amazona.”)

¹⁶ Musakumbuka pidapanga Yezu apostolo ace kuti: ‘Nyakubvuna akututa pinthu kuenda napyo ku moyo wakukhaliratu, toera nyakubzwala na nyakubvuna asekere pabodzi pene.’ (Jwau 4:36) ‘Tisasekera tani pabodzi’ m’basa yakubvuna pa dziko yonsene? Mu njira zakusiyana-siyana. Tendeni tidinge njira zitatu.

¹⁷ Yakutoma, tisakomerwa na pinacita Yahova m’basa ineyi. Tingamwaza mphangwa za Umambo, tikubzwala mbeu. (Mat. 13:18, 19) Tingaphedza munthu toera kukhala nyakupfundza wa Kristu, tikubvuna misapo. Tonsene tisakomerwa kakamwe mu ndzidzi unaona ife Yahova mbakacitisa mbeu ya Umambo ‘kumera na kukula.’ (Mko. 4:27, 28) Mbeu zinango zinabzwala ife, mu kupita kwa ndzidzi zisamera mbazibvunwa na anango. Panango mwakhala na cakugumana naco ninga ca mulongo Joan, wa ku Britanya adabatizwa pyaka 60 nduli. Iye alonga: “Ndacedza na anthu mbandipanga kuti ndabzwala mbeu m’mitima yawo mudaamwazira ine mphangwa pyaka pya nduli. Ine nee ndikhapidziwa kuti iwo adzapfundza Bhibhlya na Mboni zinango mbaaphedza toera kukhala atumiki a Yahova. Ndisakomerwa kuti mbeu zidabzwala ine zakula mbazibvunwa.”—Lerini 1 Akorinto 3:6, 7.

18. Ndi thangwi ipi toera kutsandzaya inalongwa pa 1 Akorinto 3:8?

¹⁸ Yaciwiri, tisapitiriza kukhala anyabasa akutsandzaya tinganyerezera pidalonga Paulu kuti: ‘Munthu anadzatambira mwakubverana na mabasa ace.’ (1 Akor. 3:8) Sagwati asaperekwa mwakubverana na basa, tayu mwakubverana na maphindu a basa. Cinyindiro ceneci ndi cakutsandzayisa kakamwe kwa ale anamwaza mphangwa mu pisa pyakuti azinji nkhabe kutawira! M’maonero a Yahova, Mboni zonsene zinacita khundu na ntima onsene m’basa yakubzwala ‘zisabala misapo mizinji,’ pontho ali na mathangwi toera kukomerwa.—Jwau 15:8; Mat. 13:23.

19. (a) Profesiya ya Yezu inagumanika pa Mateo 24:14 isalonga tani pya kutsandzaya kwathu? (b) Tisafunika kukumbukanji khala nee tapembera m’basa yakucita anyakupfundza?

¹⁹ Yacitatu, tisakomerwa kuti basa yathu isakwanirisa profesiya. Dingani ntawiro wa Yezu kwa apostolo ace mudabvundza iwo kuti: ‘Cidzindikiro ca kudza kwanu na ca kumala kwa pantsi pano ntcanji?’ Iye aapanga kuti khundu ibodzi ya cidzindikiro ceneci mbicidakhala basa yakumwaza mphangwa pa dziko yonsene. Kodi iye akhalonga pya basa yakucita nyakupfundza? Nkhabe. Iye alonga: ‘Mphangwa zadidi za Umambo zinadzapangwa pantsi  ponsene, toera zikhale umboni.’ (Mat. 24:3, 14) Natenepa, kumwaza mphangwa za Umambo—kubzwala mbeu ndi khundu ya cidzindikiro. Na thangwi ineyi, munamwaza ife mphangwa zadidi za Umambo, tisakumbuka kuti tingakhonda kupembera m’basa yakucita anyakupfundza, tinapembera m’basa yakupereka ‘umboni.’ * Inde, mwakukhonda tsalakana kutawira kwa anthu, tikucita khundu mu kukwanirisika kwa profesiya ya Yezu mbatikhala na mwai wakutumikira ninga “anyakuphedza a Mulungu.” (1 Akor. 3:9) Ndi mathangwi adidi kakamwe toera kukomerwa!

20, 21. (a) Mafala a pa Malakiya 1:11 asakwanirisika tani? (b) M’basa yakubvuna, mwatonga kucitanji na thangwi yanji?

²⁰ Mu pyaka dzana yakutoma, Yezu aphedza apostolo ace toera kuona kuti basa yakubvuna ikhafunika kucitwa mwakucimbiza. Kutomera caka 1919 kuenda ntsogolo, Yezu asaphedza anyakupfundzace a lero toera kubvesesa kucimbiza kwa basa ineyi. Mu kutawira, mbumba ya Mulungu isathimizira kucita kwawo khundu m’basa ineyi. Mwandimomwene, basa yakubvuna isapangiza kukhala yakukhonda limiriswa. Ninga pidalongweratu na mprofeta Malakiya, basa yakumwaza mphangwa ikucitwa lero kutomera “kumabulukiro a dzuwa mpaka kumadokero.” (Mal. 1:11, NM) Inde, mwakukhonda tsalakana kunakhala iwo pa dziko, kutomera kumabulukiro a dzuwa mpaka kumadokero, anyakubzwala na anyakubvuna asaphata basa mbakomerwa pabodzi. Pontho kubulukira macibese mpaka ncidodo, peno ntsiku yonsene, tisaphata basa mwakucimbiza.

²¹ Lero, tingayang’ana nduli mu pyaka cifupi 100 mbationa kuti nsoka ung’ono wa atumiki a Mulungu usakula mpaka kukhala ‘mbumba yamphambvu,’ mwandimomwene mitima yathu ‘isadhima mbidzala’ na kutsandzaya. (Iza. 60:5, 22) Kutsandzaya kweneku na kufuna kwathu Yahova, ‘Mwanaciro wa basa yakubvuna,’ kusakulumiza m’bodzi na m’bodzi wa ife toera kupitiriza kucita khundu m’basa ikulu yakumalisa kubvuna!—Luka 10:2.