1-3. Nso ke Jesus akanam ke ini enye okokụtde nte mme owo ẹsabarede temple?

JESUS ama enen̄ede okpono temple ke Jerusalem sia enye ama ọfiọk se temple oro adade aban̄a. Enye ekedi akpan ebiet emi ẹkesikponode ata Abasi ke isọn̄ ke ata ediwak isua. Sia Jehovah edide edisana Abasi, akana ẹkpono enye ke ata edisana usụn̄. Kere nte eketiede Jesus ke idem ke ini enye ekedide temple oro ke Nisan 10, isua 33 Eyo Christ, onyụn̄ edikụt nte ẹsabarede enye. Nso iketịbe?—Kot Matthew 21:12, 13.

² Ke Okụre Mme Gentile, mme ọdiọkitọn̄ mbonurua ye mme okpụhọ okụk ẹma ẹsitụk mme owo oro ẹkedide ndituak ibuot nnọ Jehovah nnyụn̄ nnọ enye enọ. * Jesus ama “ebịn kpukpru mmọ eke ẹnyamde ẹnyụn̄ ẹdepde n̄kpọ ke temple osion̄o, onyụn̄ onụk okpokoro mme okpụhọ okụk . . . ọduọn̄ọ.” (Men Nehemiah 13:7-9 domo.) Enye ama asua ọnọ ibụk ibụk mme anyamurua emi ẹkenamde ufọk Ete esie edi “itie udịbe mbon n̄wo.” Edinam Jesus emi ama owụt ke enye okpono temple ye se enye adade aban̄a. Akana ẹtuak ibuot ẹnọ Ete esie ke edisana usụn̄!

³ Ediwak isua ikie ke oro ebede, ke Jesus ama ọkọtọn̄ọ ndikara nte Edidem emi edide Messiah, enye ama afiak anam temple asana—ndien emi abuana kpukpru owo mfịn emi ẹyomde ndituak ibuot nnọ Jehovah ke usụn̄ oro enye enyịmede. Ewe temple ke enye akanam asana ini oro?

4, 5. (a) Didie ke ẹkenam mme anditiene Jesus oro ẹyetde aran ẹsana ọtọn̄ọde ke 1914 esịm ntọn̄ọ ntọn̄ọ 1919? (b) Ndi akpatre ini oro ẹkenamde ikọt Abasi ẹsana ekedi oro? Nam an̄wan̄a.

⁴ Nte ikokụtde ke Ibuot 2 ke n̄wed emi, ke Jesus ama ọkọtọn̄ọ ndikara ke isua 1914, enye ama asan̄a ye Ete esie edi ndise ndamban̄a temple—oro edi, ndutịm oro ẹban̄ade edisana utuakibuot. * Emi ama anam Edidem okụt ke oyom ẹnam mme Christian oro ẹyetde aran, oro edi, “nditọ Levi,” ẹsana. (Mal. 3:1-3) Ọtọn̄ọde ke isua 1914 esịm ntọn̄ọ ntọn̄ọ isua 1919, Jehovah, emi edide Anditem silver nnam asana, ama ayak ikọt esie ẹsobo nsio nsio idomo ye nsọn̄ọn̄kpọ emi ẹkenamde ikọt esie ẹsana ẹnyụn̄ ẹnana ndo. Enem ndifiọk ke mbon oro ẹkeyetde aran do, ẹma ẹbe ikan̄-ikan̄ idomo oro nte mbon oro ẹnamde ẹsana ẹnyụn̄ ẹnyenede ifịk ndiwụt ke ida inọ Edidem Messiah!

 ⁵ Ndi oro ekedi akpatre ini oro ẹkenamde ikọt Abasi ẹsana? Baba-o. Ke ofụri mme akpatre usen emi, Jehovah ada Edidem emi edide Messiah aka iso anam mme anditiene enye ẹsana man ẹdot ndika iso ndu ke ndamban̄a temple. Ke ibuot iba oro ẹditienede, iyokụt nte enye anamde mmọ ẹsana ke ido uwem ye nte esop. Akpa kan̄a, ẹyak ineme iban̄a edituak ibuot nnọ Abasi ke edisana usụn̄. Ndineme mban̄a se Jesus anamde—emi mme owo ẹkemede ndikụt in̄wan̄-in̄wan̄ ye se owo mîdaha enyịn ikụt—man an̄wam mme anditiene enye ẹtuak ibuot ẹnọ Abasi ke edisana usụn̄, ẹsọn̄ọ mbuọtidem nnyịn.

6. Didie ke ewụhọ oro Jehovah ọkọnọde mme Jew oro ẹkedude ke ntan̄mfep anam fi ọfiọk se ndituak ibuot nnọ Abasi ke edisana usụn̄ ọwọrọde?

⁶ Nso ke ndituak ibuot nnọ Abasi ke edisana usụn̄ ọwọrọ? Man ibọrọ mbụme oro, ẹyak ikere iban̄a ikọ oro Jehovah eketịn̄de ọnọ mme Jew oro ẹkedude ke ntan̄mfep ke ini mmọ ẹkeyomde ndikpọn̄ Babylon ke n̄kpọ nte isua 2,600 emi ẹkebede. (Kot Isaiah 52:11.) Mbon ntan̄mfep oro ẹkeyom ndifiak nnyọn̄ Jerusalem akpan akpan man ẹkefiak ẹbọp temple Jehovah ẹnyụn̄ ẹfiak ẹtọn̄ọ utuakibuot akpanikọ. (Ezra 1:2-4) Jehovah okoyom ikọt esie ẹkpọn̄ kpukpru n̄kpọ oro ẹkenyenede ebuana ye ido ukpono Babylon. N̄kọ omokụt ke enye ama ọnọ mmọ ediwak ewụhọ ete: “Ẹkûtụk n̄kpọ ndek baba kiet,” “ẹwọn̄ọ ke esịt esie,” “ẹnam idem mbufo asana.” Inaha ẹyak ndek nsunsu utuakibuot eyere edisana utuakibuot Jehovah. Do, nso ikpedi ibọrọ nnyịn? Ndituak ibuot nnọ Abasi ke edisana usụn̄ esịne ndifep mme ukpepn̄kpọ ye mme edinam nsunsu ido ukpono.

7. Anie ke Jesus akada anam mme anditiene enye ẹtuak ibuot ẹnọ Abasi ke edisana usụn̄?

⁷ Esisịt ini ke Jesus ama ọkọtọn̄ọ ndikara nte Edidem, enye ama emek enye oro enye adade anam mme anditiene enye ẹtuak ibuot ẹnọ Abasi ke edisana usụn̄, emi ẹnen̄erede ẹfiọk. Christ ekemek ofụn emi anamde akpanikọ onyụn̄ enyenede ọniọn̄, ndien enye ekemek ofụn emi ke isua 1919. (Matt. 24:45) Etisịm isua oro, Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible ẹma ẹkpọkpọn̄ ediwak ukpepn̄kpọ nsunsu ido ukpono. Edi okosụk oyoyom ẹnam mmọ ẹsana. Sụn̄sụn̄, Christ ama ada ofụn esie emi anamde akpanikọ anam mme mbet esie ẹfiọk mme usọrọ ye mme edinam oro anade mmọ ẹkpọn̄. (N̄ke 4:18) Ẹyak ineme ndusụk ke otu emi.

8. Nso ke Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible ẹkefiọk ke anyan ini ẹban̄a Christmas, edi nso mîkan̄wan̄ake mmọ?

⁸ Ebịghi Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible ẹkefiọk ke Christmas edi usọrọ mme okpono ndem, n̄ko ke Jesus ikamanake ke December 25. Enyọn̄-Ukpeme (Ikọmbakara) eke December 1881 ọkọdọhọ ete: “Ediwak miliọn mbon oro ẹkekabarede ẹdi mbon ufọkabasi ẹkedi mme okpono ndem. Edi enyịn̄ kpọt ke ẹkekpụhọ, sia mme oku ndem ẹma ẹkabade ẹdi mme oku christian ndien ẹma ẹtọn̄ọ ndisikot mme usen nduọkodudu mme okpono ndem  ndian mme christian—Christmas ekedi kiet ke otu mme usen nduọkodudu emi.” Ke isua 1883, Enyọn̄-Ukpeme (Ikọmbakara) ama ada ibuotikọ emi, “Ini Ewe ke Jesus Akamana?” owụt ke Jesus akamana ke n̄kpọ nte ntọn̄ọ ntọn̄ọ October. * Kpa ye oro, ikosụk in̄wan̄ake Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible ini oro ke akpana mmọ ẹtre ndisidia Christmas. Idem mbonubon Bethel ke Brooklyn ẹkesụk ẹdadia usọrọ emi. Edi ke 1926 ama ekebe, n̄kpọ ẹma ẹtọn̄ọ ndikpụhọde. Ntak-a?

9. Nso ke Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible ẹkedi ẹdifiọk ẹban̄a Christmas?

⁹ Sia Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible ẹketịn̄de enyịn ẹdụn̄ọde n̄kpọ emi, mmọ ẹma ẹdifiọk ke nte usọrọ Christmas ọkọtọn̄ọde ye mme n̄kpọ oro ẹsinamde ke ini usọrọ emi ẹkam ẹsesuene Abasi. Ibuotikọ oro “Ntọn̄ọ Christmas,” ke nsiondi The Golden Age eke December 14, 1927, ọkọdọhọ ke Christmas edi usọrọ mme okpono ndem, emi akpan uduak esie edide ndinọ idem inemesịt nnyụn̄ ntuak ibuot nnọ ndem. Ibuotikọ oro ama anam an̄wan̄a ke Christ ikowụkke ite ẹsinịm usọrọ emi, onyụn̄ ada ekeberi ke nditịn̄ ọkpọikọ emi mban̄a Christmas: “Sia ererimbot, udọn̄ obụkidem, ye Devil ẹmade ẹka iso ẹdia usọrọ emi . . . ana ata in̄wan̄-in̄wan̄ ke ifọnke mbon oro ẹma ẹkeyak idem ofụri ofụri ẹnọ Jehovah ndinam n̄kpọ esie ẹdia usọrọ emi.” Ntak edi oro mbonubon Bethel mîkadiaha Christmas ke December isua oro—mînyụn̄ idiaha aba tutu esịm emi!

10. (a) Nso ke ẹkenen̄ede ẹtịn̄ ẹban̄a Christmas ke December 1928? (Se n̄ko ekebe oro “ Ntọn̄ọ Christmas ye Uduak Esie.”) (b) Didie ke ẹkedụri ikọt Abasi utọn̄ ẹban̄a mme usen nduọkodudu ye mme usọrọ eken oro akpanade mmọ ẹfep? (Se ekebe oro “ Ẹyarade Mme Usen Nduọkodudu ye Mme Usọrọ Eken.”)

¹⁰ Ke isua oro eketienede, ẹma ẹkam ẹnam Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible ẹnen̄ede ẹfiọk se Christmas edide. Ke December 12, 1928, Brọda Richard H. Barber, emi akanamde utom ke ibuot  itieutom ama ọnọ utịn̄ikọ ke itieutom usuanetop onyụn̄ owụt in̄wan̄-in̄wan̄ ke usọrọ emi ikenyeneke eti ntọn̄ọ. Didie ke ikọt Abasi ẹkenam n̄kpọ ẹban̄a in̄wan̄-in̄wan̄ ndausụn̄ oro okotode ibuot itieutom mi? Brọda Charles Brandlein etịn̄ se iketịbede ke ini oro enye ye ubon esie ẹketrede ndidia Christmas ete: “Ndi ama abiak nnyịn nditre mme n̄kpọ ndem oro? Baba-o! . . . Eketie nte ndision̄o ndedehe ọfọn̄ ntop nduọk.” Brọda Henry A. Cantwell, emi ekedide esenyịn oro asan̄ade-san̄a nte ini akakade, ama etịn̄ ukem n̄kpọ oro ete: “Ama enem nnyịn esịt ndiyak n̄kpọ atak nnyịn man iwụt ke imama Jehovah.” Mme anam-akpanikọ anditiene Christ ẹma ẹnyịme ndinam ukpụhọde oro akanade ẹnam ẹnyụn̄ ẹtre nditiene ndia usọrọ nsunsu ido ukpono. *—John 15:19; 17:14.

11. Didie ke nnyịn ikeme ndiwụt ke ida ye Edidem emi edide Messiah?

¹¹ Nso eti uwụtn̄kpọ ke mme anam-akpanikọ Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible oro ẹkenịm ntem ẹnọ nnyịn! Ke ini ikerede iban̄a uwụtn̄kpọ mmọ, ọfọn ibụp idem nnyịn ite: ‘Didie ke nsise ndausụn̄ oro otode ofụn emi anamde akpanikọ? Ndi mmesibọ enye ke edinyịme esịt nnyụn̄ ndomo ndinam se ẹdọhọde ẹnam?’ Nnyịn ndinyịme ndinam se ẹdọhọde inam owụt ke nnyịn ida ye Edidem emi edide Messiah, emi adade ofụn emi anamde akpanikọ ọnọ nnyịn udia eke spirit ke edikem ini.—Utom 16:4, 5.

12. Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible ẹkeda cross didie ke ediwak isua?

¹² Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible ẹkeda cross nte idiọn̄ọ Ido Ukpono Christian ke ediwak isua. Edi mmọ ikekereke ke akpana  ẹtuak ibuot ẹnọ enye sia mmọ ẹma ẹfiọk ke ukpono ndem ifọnke. (1 Cor. 10:14; 1 John 5:21) Ko ke isua 1883, Enyọn̄-Ukpeme (Ikọmbakara) ama etịn̄ in̄wan̄-in̄wan̄ ke “Abasi asasua kpukpru orụk ukpono ndem.” Edi ke ntọn̄ọ, Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible ikekereke ke ọdiọk ndida cross nnam n̄kpọ ke usụn̄ oro mmọ ẹkekerede ke ọfọn. Ke uwụtn̄kpọ, mmọ ẹma ẹsidian cross emi asan̄ade ye anyanya asian asian ke ọfọn̄ mmọ man mbon en̄wen ẹsọp ẹdiọn̄ọ mmọ. Mmọ ẹkekere ke emi ọwọrọ ke edieke mmimọ inamde akpanikọ tutu esịm n̄kpa, ke mmimọ iyọbọ anyanya uwem. Ọtọn̄ọde ke isua 1891, ndise cross emi asan̄ade ye anyanya ama esidu ke edem Enyọn̄-Ukpeme.

13. Nso ke ẹkenam mme mbet Christ ẹfiọk ẹban̄a edikama cross ke utuakibuot? (Se n̄ko ekebe oro “ Ẹnam Ẹfiọk Sụn̄sụn̄ ke Owo Ikpakamake Cross ke Utuakibuot.”)

¹³ Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible ẹma ẹnen̄ede ẹma cross emi asan̄ade ye anyanya. Nte ededi, ọtọn̄ọde ke utịt utịt iduọk isua 1920, ẹma ẹnam mme anditiene Christ ẹtọn̄ọ ndifiọk ke ifọnke ndikama cross n̄kpono Abasi. Brọda Grant Suiter, emi eketienede esịne ke Otu Emi Ẹsede Ẹban̄a Utom Mme Ntiense Jehovah nte ini akade, eketịn̄ ntem aban̄a se iketịbede ke mbono 1928 oro ẹkenịmde ke Detroit ke Michigan ke U.S.A., ete: “Ẹma ẹwụt ke mbono oro ke cross emi asan̄ade ye anyanya ọdiọk etieti.” Ke isua ifan̄ oro ẹketienede, ẹma ẹnam n̄kpọ emi etetịm an̄wan̄a. Ama ana in̄wan̄-in̄wan̄ ke ikpanaha ẹkama cross ke utuakibuot akpanikọ.

14. Didie ke ikọt Abasi ẹkenam n̄kpọ ẹban̄a n̄kaiso ukpep oro ẹkenọde mmọ ẹban̄a edikama cross ke utuakibuot?

¹⁴ Didie ke ikọt Abasi ẹkenam n̄kpọ ẹban̄a n̄kaiso n̄kpọ oro ẹkekpepde mmọ ẹban̄a cross? Ndi mmọ ẹma ẹka iso ẹdian cross emi asan̄ade ye anyanya ke ọfọn̄ sia mmọ ẹkemade enye etieti? Lela Roberts, emi ekedide asan̄autom Jehovah ke ediwak isua, ọkọdọhọ ete: “Ima isọsọp itop enye iduọk ke ini ikọfiọkde se enye adade aban̄a.” Ursula Serenco, anam-akpanikọ eyenete an̄wan en̄wen, etịn̄ nte eketiede ediwak owo ke idem ke ini enye ọkọdọhọde ete: “Ima idikụt ke n̄kpọ oro ikamade etieti, ikonyụn̄ idade nte idiọn̄ọ n̄kpa Ọbọn̄ ye idiọn̄ọ uyakidem Christian ekenen̄ede edi n̄kpọ mme okpono ndem. Nte ẹtịn̄de ke Mme N̄ke 4:18, ima iwụt esịtekọm ndikụt nte usụn̄ akpanikọ akakade-ka iso ayama.” Mme anam-akpanikọ anditiene Christ ikoyomke nditiene mbuana ke mme ndedehe edinam nsunsu ido ukpono!

15, 16. Didie ke nnyịn ikeme ndiwụt ke imebiere ndinam ikpehe okụre ndamban̄a temple Jehovah ke isọn̄ asana?

¹⁵ Nnyịn n̄ko ibiere kpa ntre. Nnyịn imokụt ke Christ ke ada ofụn esie emi anamde akpanikọ onyụn̄ enyenede ọniọn̄, emi ẹnen̄erede ẹfiọk an̄wam ikọt esie ẹtuak ibuot ẹnọ Abasi ke edisana usụn̄. Ntre, ke ini udia eke spirit oro ibọde odụride nnyịn utọn̄ aban̄a mme usọrọ ye edinam nsunsu ido ukpono oro anade ifep, ana ikop inyụn̄ isọsọp inam item oro. Ukem nte nditọete nnyịn oro ẹkedude uwem ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ ini emi Christ akadade ubọn̄, imebiere ndika iso nnam okụre ndamban̄a temple Jehovah ke isọn̄ asana.

¹⁶ Ke mme akpatre usen emi, Christ ke anam n̄kpọ emi owo  mîkwe ke enyịn man ekpeme mme esop ikọt Jehovah mbak mme owo emi ẹkpesabarede edisana utuakibuot esie idinam ntre. Didie ke enye anam emi? Ẹyak ise.

17, 18. Ke uwụtn̄kpọ oro aban̄ade iyịre, nso ke mme n̄kpọ emi ẹda ẹban̄a? (a) Ndiduọk iyịre ke inyan̄. (b) ‘Ndimụm nsio nsio orụk iyak.’ (c) Nditan̄ nti iyak ndọn̄ ke n̄kpọ. (d) Ndiduọn̄ọ iyak oro mîfọnke.

¹⁷ Edidem Jesus Christ ke etịn̄ enyịn ese mme esop ikọt Abasi ke ofụri isọn̄. Christ ye mme angel ke ẹnam utom edibahade mme owo ke usụn̄ emi nnyịn mînen̄ekede ifiọk. Jesus ama etịn̄ aban̄a utom emi ke uwụtn̄kpọ oro enye ọkọnọde aban̄a iyịre. (Kot Matthew 13:47-50.) Nso ke uwụtn̄kpọ emi ọwọrọ?

¹⁸ Ndiduọk ‘iyịre ke inyan̄.’ Iyịre ada aban̄a utom ukwọrọikọ Obio Ubọn̄ oro ẹkwọrọde ẹnọ ofụri ubonowo emi ebietde inyan̄. ‘Ndimụm nsio nsio orụk iyak.’ Nsio nsio orụk owo ẹsima eti mbụk—mbon oro ẹnamde se ẹyomde man ẹkabade ẹdi ata mme Christian, ye mbon eken emi ẹkemede ndima eti mbụk ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ edi idụkke ido ukpono akpanikọ. * ‘Nditan̄ se ifọnde ndọn̄ ke n̄kpọ.’ Ke ẹtan̄ mbon oro ẹnyenede eti esịt ẹdọn̄ ke esop, man mmọ ẹtuak ibuot ẹnọ Jehovah ke edisana usụn̄. Ndiduọn̄ọ mme iyak oro “mîfọnke.” Ke ofụri mme akpatre usen emi, Christ ye mme angel ke ẹbaharede “mme idiọkowo ẹsio ke otu nti owo.” * Emi iyakke mbon oro mînyeneke eti esịt—emi ekemede ndidi imaha ndikpọn̄ mme nsunsu ukpepn̄kpọ m̀mê edinam—ẹsabade esop. *

19. Etie fi didie ke idem ndikụt se Christ anamde man ikọt Abasi ẹsana ẹnyụn̄ ẹka iso ẹkpono Abasi ke edisana usụn̄?

¹⁹ Ndi inemke fi ndifiọk ke Edidem nnyịn, Jesus Christ, ke ekpeme mbon oro enye esede aban̄a? Nte inyụn̄ inemke fi n̄ko ndikụt ke enye ke enyenyene ifịk aban̄a utuakibuot akpanikọ ye mme andituak ibuot ke akpanikọ, kpa nte enye ekenyenede ke ini enye akanamde temple asana ke eyo mme apostle? Esịt enem nnyịn didie ntem ndifiọk ke Christ ke anam n̄kpọ man ikọt Abasi ẹka iso ẹkpono Abasi ke edisana usụn̄! Imekeme ndiwụt ke nnyịn ida ye Edidem ye Obio Ubọn̄ esie ke nditre ndinyene ebuana ekededi ye nsunsu ido ukpono.