1-3. Adieyi Yesu kavanga vava kawana e tempelo yasafulwanga?

YESU watoma zitisanga e tempelo yakala muna Yerusaleme kadi wazaya dina yasunzulanga. Tuka kolo, e tempelo yayina yakala se fulu kia nsambil’aludi ova ntoto. Kansi, e nsambila yayi ifwete kala yavelela, kadi nsambila ya Yave wa Nzambi avelela. Se yindula una kamona o Yesu vava kakota muna tempelo kina kia 10 kia ngonde ya Nisani ya mvu wa 33 wa Tandu Kieto yo wana vo isafwilu. Adieyi diavangamanga?—Tanga Matai 21:12, 13.

² Vana Yanzala kia Esi Zula, minkiti kumosi y’awana basobanga e nzimbu, bavavanga vwamina muna nzimbu z’asambidi ana bayizanga tambika tukau kwa Yave. * Yesu ‘wavaikisa awonso batekelanga yo sumbila muna tempelo yo kindula meza m’awana basobang’e nzimbu.’ (Tezanesa ye Nekemiya 13:7-9.) Watumba akwa loko awaya wau vo bakitula e nzo a S’andi se ‘nzo a mivi.’ Muna mpila yayi, Yesu wasonga vo wazitisanga tempelo ye dina yasunzulanga. E nsambil’a S’andi ifwete kala yavelela.

³ Vioka mvu miayingi, vava kayadikwa se Ntinu, Yesu wavelelesa diaka e tempelo. E tempelo yayi itadidi awonso ana bazolele sambila yo tondakana kwa Yave o unu. Nkia tempelo kavelelesa?

4, 5. (a) Aweyi alandi akuswa a Kristu bakenzelwa yo veleleswa tuka muna mvu wa 1914 yakuna lubantiku lwa mvu wa 1919? (b) Nga wau i nkumbu ansuka nkangu a Nzambi bakenzwa yo waveleleswa? Sasila.

⁴ Nze una twalongokele muna Kapu kia 2 kia nkanda wau, vava kayadikwa muna mvu wa 1914, Yesu wayiza yo S’andi mu fimpa tempelo ya kimwanda, i sia vo, e nkubika ya nsambil’aludi. * Muna lufimpu lwalu, o Ntinu wamona vo Akristu akuswa bena vo i “wan’a Levi,” kenzwa yo veleleswa bavavanga. (Mal. 3:1-3) Tuka muna mvu wa 1914 yakuna lubantiku lwa mvu wa 1919, o Yave una vo i Nkenzi, wayambula vo nkangu andi watontwa yo mweswa mpasi za mpila mu mpila kimana bakenzwa yo veleleswa. Diakiese vo Akristu awaya akuswa basunda e ntonta zazi yo veleleswa mu songa vo tima bakala diau dia yikama Masia wa Ntinu!

 ⁵ Nga wau i nkumbu ansuka o nkangu a Nzambi wakenzwa yo veleleswa? Ve. Mu lumbu yayi yambaninu, Yave muna Masia wa Ntinu wakinu sadisa selo yandi mu kala bavelela kimana bakwamanana muna tempelo ya kimwanda. Muna kapu yole ilanda, tumona una kekubaveleleselanga muna fu ya nkal’ambote ye mpila ya vangila mambu. Entete, yambula twavovela luveleleso lwa mwanda. Dia lukasakeso kikilu mu badika mana Yesu kevanganga mu sadisa alandi andi bakala bavelela muna mwanda.

6. O nkanikinu kavana o Yave kwa Ayuda bakala kuna kinkole, aweyi ukutusadisilanga mu bakula dina divavwanga mu kala wavelela muna mwanda?

⁶ O kala wavelela muna mwanda aweyi disongele? Muna vana mvutu za kiuvu kiaki, yambula twabadika dina Yave kavova kwa Ayuda vava kiafinama e ntangwa ya vaika muna kinkole kuna Babele muna mvu wa 537 Vitila Tandu Kieto. (Tanga Yesaya 52:11.) Ayuda awaya bavutuka kuna Yerusaleme mu tungulula e tempelo yo vutulwisa nsambil’aludi. (Eze. 1:2-4) Yave wazola vo nkangu andi basisa mawonso ma nsambila ya esi Babele. Tala e nkanikinu kabavana: “Ke nuviakana lekwa kiafunzuka ko,” “nuvaika vana kena,” “nuvelela kweno.” E nsambila yavelela ya Yave ke ifwete sangalakeswa ye nsambil’aluvu ko. Adieyi tubakwidi? Tubakwidi vo okala wavelela muna mwanda disongele vo venga malongi ye fu ya nsambil’aluvunu.

7. Nkia nkubika kesadilanga Yesu mu sadisa alandi andi mu kala bavelela muna mwanda?

⁷ Ke vavioka kolo ko vava kayadikwa se Ntinu, Yesu wasikidisa e nkubika ina kesadila mu sadisa alandi andi kimana bakala bavelela muna mwanda. E nkubika yayi i ntaudi akwikizi yo lulungalalu, ona Kristu katumbika muna mvu wa 1919. (Mat. 24:45) Tuka muna mvu wauna, Alongoki a Bibila bayivelelesa muna malongi mayingi ma nsambil’aluvunu. Kansi, luveleleso lwakaka lwa mwanda bavwanga o mfunu. Muna nzil’a ntaudi akwikizi, Kristu malembe-malembe kesengomonanga nkinzi ye fu ina alandi andi bafwete bembola. (Nga. 4:18) Yambula twabadika nona yakete.

8. Tuka kolo, nkia diambu bazaya Alongoki a Bibila mu kuma kia lumbu kia luwutuku lwa Yesu? Nkia diambu ke babakulanga ko?

⁸ Tuka kolo, Alongoki a Bibila babakula vo nkinzi a luwutuku kwa esi zula watuka. Babakula mpe vo Yesu kawutuka kina kia 25 kia ngonde ya Desemba ko. Eyingidilu dia Desemba 1881 diavova vo: “Ndonga bakota muna dibundu mu nsambila ya Esi Zula batuka. Kansi nkumbu kaka basola, kadi alongi a esi zula bakituka se alongi muna dibundu dia Kikristu, e nkinzi mia esi zula miayantika badikilwa vo mia Kikristu. Umosi muna nkinzi miami i nkinzi a lumbu kia luwutuku.” Muna mvu wa 1883, Eyingidilu diakala yo ntu a  diambu vo “Nkia Ntangwa Yesu Kawutuka?” diasonga vo Yesu ku lubantiku lwa ngonde ya Okutoba kawutuka. * Kana una vo i wau, muna ntangwa yayi Alongoki a Bibila ke babakulanga ko o mfunu wa yambula kembelela nkinzi a luwutuku lwa Yesu. Kana nkutu ampangi basadilanga kuna Betele ya Brooklyn bakembelanga nkinzi wau. Kansi, e mambu mayantika soba muna mvu wa 1926. Ekuma?

9. Nkia diambu bayiza bakula Alongoki a Bibila mu kuma kia luwutuku lwa Yesu?

⁹ Wau batoma fimpa e diambu diadi, Alongoki a Bibila babakula vo etuku dia nkinzi a luwutuku ye mambu mayingi mevangamanga mu nkinzi wau ke mevananga nkembo ko kwa Nzambi. Elongi diavaikiswa muna Idade de Ouro ya 14 Desemba 1927 diakala yo ntu a diambu vo “Etuku dia Nkinzi a Luwutuku,” diasonga vo nkinzi a luwutuku kwa esi zula watuka, ufilanga wantu mu kuyivana muna nkembo ye nsambila za teke. Elongi diadi diakiesesa vo ke Kristu ko wasikidisa nkinzi wau ye dia fokola mu mvovo emi mu kuma kia nkinzi a luwutuku: “Wau vo e nza, ye nitu yo Nkadi ampemba benungununanga nkinzi wau . . . ekiaki i kuma kiasikila kifwete fila awana bayivana emvimba muna salu kia Yave mu lembi kembelela nkinzi wau.” Tuka muna ngonde ya Desemba ya mvu wauna, ampangi kuna Betele ke bakembelelanga diaka nkinzi wau ko!

10. (a) Nkia mambu matoma sasilwa mu kuma kia nkinzi a luwutuku lwa Kristu muna ngonde a Desemba 1928? (Tala mpe babu “ Etuku ye Kani dia Nkinzi a Luwutuku lwa Yesu.”) (b) Nkia lulukisu bavewa nkangu a Nzambi mu kuma kia nkinzi miakaka mina ke bafwete kembela ko? (Tala e babu “ Basenzeka Nkinzi Miakaka.”)

¹⁰ Muna mvu walanda, Alongoki a Bibila batoma sasilwa oma ma nkinzi a luwutuku. Kina kia 12 kia Desemba 1928, mpangi Richard H. Barber, wasadilanga kuna vula diasina,  wavana longi dimosi muna radio diasengomona etuku diangemi dia nkinzi wau. Aweyi nkangu a Nzambi wabadikila luludiku lwalu lwa vula diasina? Mpangi Charles Brandlein osungamenanga e lumbu kina yandi y’esi nzo andi bayambula kembelela nkinzi a luwutuku lwa Yesu. Wavova vo: “Nga twakendalala wau twabembola nkinzi wau wa esi zula? Ve kikilu. . . . Diakala nze yeto twavula mvwatu amvindu yo veta wo.” Muna songa ngindu zau zimosi, mpangi Henry A. Cantwell ona wasala se nkengi a zunga wavova vo: “Twayangalala wau twabembola nkinzi wau mu songa zola kweto muna Yave.” Alandi akwikizi a Kristu batambulwila vanga konso nsobani yo yambula kembelela nkinzi watuka muna nsambil’aluvunu. *—Yoa. 15:19; 17:14.

11. Aweyi tulenda songela vo tuyikamanga Masia wa Ntinu?

¹¹ Ekwe mbandu ambote batusisila Alongoki a Bibila awaya! Muna songa vo tutangininanga mbandu au, diambote twakiyuvula: ‘Aweyi ibadikilanga luludiku lwa ntaudi akwikizi? Nga itambulwilanga lo yo sadila mana ilongokanga?’ Avo tulemvokele luludiku lwau, tusonga vo tuyikamanga Ntinu eto, ona osadilanga ntaudi akwikizi mu kutuvana madia ma mwanda muna ntangwa tuvwanga mo mfunu.—Mav. 16:4, 5.

12. Mu mvu miayingi, aweyi Alongoki a Bibila babadikilanga e kuluzu?

¹² Mu mvu miayingi, Alongoki a Bibila babadikilanga e kuluzu nze sinsu kia Kikristu. Bazaya wo vo kuluzu ke difwete sambilwa ko, kadi bakwikilanga vo diambi mu sambila  teke. (1 Kor. 10:14; 1 Yoa. 5:21) Muna mvu wa 1883, Eyingidilu diavova ye ziku kiawonso vo: “E nsambila zawonso za teke zangemi vana meso ma Nzambi.” Kansi kuna lubantiku, Alongoki a Bibila ke bamwenanga dio diambi ko o sadila e kuluzu muna maka mambu. Kasikil’owu, bavwatanga e sinsu kiakala ye kuluzu ye kolowa. Edi babanzanga vo avo basikidi ye kwikizi yamuna lufwa, betambula kolow’a moyo. Tuka muna mvu wa 1891, e sinsu kia kuluzu kiasiwanga muna fukwa ki’Eyingidilu.

13. Adieyi alandi a Kristu babakula mu kuma kia sadila kuluzu? (Tala mpe e babu “ Umbakuzi mu Kuma kia Sadila Kuluzu Wakieseswa Malembe-Malembe.”)

¹³ Alongoki a Bibila batoma yangalelanga vwata sinsu kia kuluzu. Kansi tuka kuna mfoko a mvu mia 1920, malembe-malembe alandi a Kristu bayantika bakula e diambu ditadidi sadila kuluzu. Muna kuma kia lukutakanu lwavangama muna mvu wa 1928 kuna mbanza Detroit, Michigan, Estados Unidos, mpangi Grant Suiter ona wayiza sadila muna Buka kia Selo Yambuta, wavova vo: “Muna lukutakanu lwalu, diasasilwa vo sadila e sinsu kia kuluzu ke diakala mfunu ko ye diangemi.” Muna mvu mialanda, o ntemo watoma kezima diaka. Diabakulwa vo e kuluzu ke dina ye fulu ko muna nsambil’aludi ye yavelela.

14. Adieyi nkangu a Nzambi bavanga mu kuma kia mana babakula muna diambu ditadidi sadila kuluzu?

¹⁴ Aweyi nkangu a Nzambi babadikila umbakuzi wau mu kuma kia kuluzu? Nga bakwamanana vwata sinsu kia kuluzu kina batoma yangalelanga? Mpangi ankento Lela Roberts, osadilanga Yave se vioka mvu miayingi osungamenanga vo: “Vava twabakula e nsas’a kuluzu, vana vau twayambula dio sadila.” Mpangi akaka ankento, Ursula Serenco, wasonga e ngindu zina mpangi zayingi bakala zau oku vo: “Twayiza bakula vo kina twabadikilanga vo sinsu kia lufwa lwa Mfumu eto ye kia kwikizi kieto, kinga sinsu kia nsambila zaluvunu. Nze una wasonama muna Ngana 4:18, twavutula matondo wau vo ntemo muna ngyenda zeto wawokelanga.” Alandi akieleka a Kristu ke bazola diaka kuyisia muna fu yambi ya nsambil’aluvunu ko!

15, 16. Aweyi tulenda songela vo tukwamanana sia ngolo kimana e yanzala kia tempelo a Yave ya kimwanda ova ntoto kiakala kiavelela?

¹⁵ Ezazi i nzengo zeto mpe o unu. Tuzeye wo vo Kristu osadilanga ntaudi andi akwikizi yo lulungalalu mu sadisa nkangu andi bakwamanana kala bavelela muna mwanda. Muna kuma kiaki, diambote twalemvokanga vana vau vava tulukiswanga mu kuma kia nkinzi, mavangu yovo fu ya kisi nsi ina ngwazani ye nsambil’aluvunu. Nze una wavanga mpangi zeto ana bazinga muna mvu miantete mia ngiz’a Kristu, tufwete kwamanana sia ngolo kimana e yanzala kia tempelo a Yave ya kimwanda ova ntoto kiakala kiavelela.

¹⁶ Mu lumbu yayi yambaninu, Kristu mayingi kevanganga mana ke tumonanga ko muna meso, mu tanina e nkutakani za nkangu a Yave kuna kw’awana bevavanga yo safula muna mwanda. Aweyi kevangilanga wo? Yambula twazaya.

17, 18. Muna kingana ki’ekonde, ayeyi i nsas’a mvovo (a) tuba ekonde, (b) ‘baka mbizi za mpila mu mpila,’ (c) kutika zina zambote muna natinwa, (d) veta zina zambi?

¹⁷ Yesu Kristu wa Ntinu oyingilanga e nkutakani za nkangu a Nzambi mu nza yawonso. Muna mpila ina ke tulendi toma bakula ko, Kristu ye mbasi mu sala bena e salu kia vambula. Yesu wayika e salu kiaki muna kingana kiandi ki’ekonde. (Tanga Matai 13:47-50.) Ayeyi i nsas’a kingana kiaki?

¹⁸ “Ekonde ditubilu muna mbu.” Ekonde salu kia samuna nsangu za Kintinu disunzulanga eki kisalwanga mu nza yawonso eyi itezaniswanga yo mbu. ‘Baka mbizi za mpila mu mpila.’ E nsangu zambote zituntanga wantu a mpila mu mpila, i sia vo, awana besianga ngolo za kituka Akristu akieleka ye awana besonganga luzolo lwambote kuna lubantiku kansi ke bebakanga nzengo ko za kuyisia kuna sambu dia nsambil’aludi. * ‘Kutika zina zambote muna natinwa.’ Akwa ntima miansongi bekutakeswanga muna nkutakani zitezaniswanga ye natinwa, muna balenda sambila Yave mu mpila yavelela. ‘Bavetele zina zambi.’ Mu lumbu yayi yambaninu, Kristu ye mbasi mu ‘vambula bena wantu ambi vana vena ansongi.’ * Muna kuma kiaki, akwa ntima miambi, ana ke bazolele yambula malongi ye fu yambi ko, ke beyambulwanga ko vo basafula e nkutakani. *

19. Aweyi omonanga mu kuma kia mawonso kevanganga o Kristu mu tanina nkangu a Nzambi ye nsambil’aludi kimana yakala yavelela muna mwanda?

¹⁹ Nga ke diakiese ko mu zaya vo Yesu Kristu wa Ntinu eto otaninanga alandi andi? Nga ke dia lufiaulwisu ko mu zaya vo vema kwandi muna nsambil’aludi ye muna asambidi akieleka kwakinu nze una kwakala vava kavelelesa tempelo muna tandu kiantete? Tuvutulanga kikilu matondo wau vo Kristu wakinu sala mu tanina nkangu a Nzambi ye nsambil’aludi kimana yakala yavelela muna mwanda. Yeto awonso tulenda songa vo tuyikamanga Ntinu ye Kintinu kiandi muna vanganga mawonso mu lembi kuyisia muna nsambila zaluvunu.