1-3. ¿Imatam Jesusqa ruwarqa templopi mana allin ruwasqankuta qawaspan?

 JESUSQA Jerusalenpi templotam anchata respetarqa. Payqa yacharqam kay pachapiqa Jehova Diosta yupaychanankupaq unay watakunaña chay templota servichikusqankumanta. Jehova Diosqa chuya Diosmi, chaymi paytaqa chuya sunquwan yupaychana. Ichaqa 33 watapi 10 nisan punchaw Jerusalenpa templonpi mana allin ruwasqankuta qawasqanwanqa ¿imaynataq Jesusqa sientekunman karqa? ¿Ima mana allintam ruwachkarqaku? (Leey Mateo 21:12, 13).

² Mana judiokunapa kasqan patiopim vendeqkuna utaq rantikuqkuna chaynataq qullqita cambiaqkuna Jehova Diosman ofrenda qunankupaq rantiqkunata engañaqku. a Chaymi Jesusqa chaypi vendeqkunatawan rantiqkunata qarqurqa. Taytanpa wasinta ‘suwakunapa machayninta hinaña ruwarusqankumantam’ qaqcharqa (tupachiy Nehemias 13:7-9 nisqanwan). Chayna nisqanwanmi qawachirqa taytanta yupaychana templota respetasqanta chaynataq chuya kasqanta.

³ Chaymanta unay watakuna pasaytam Jesucristoqa hanaq pachamanta kamachimunanpaq nombrasqa karurqa, chaypim huk templotawan chuyancharqa, chayna ruwasqanqa yanapawanchikmi Jehova Dios yupaychayninchik chuya kananpaq. ¿Ima templotam chuyancharqa?

4, 5. (1) ¿Imaynatam hanaq pachapaq kaqkunaqa chuyanchasqa karqaku? (2) ¿Chay tiempollapichu Diospa llaqtanta chuyancharqa, imanasqataq chaynata ninki?

⁴ Iskay kaq yachachikuypi yachamusqanchikman hinam Jesucristoqa 1914 watapi kamachimunanpaq nombrasqa karqa, chaymanta qipallatam taytanpiwan hamurqa imayna yupaychasqankuta qawanankupaq. b Chaywanmi Jesusqa cuentata qukurqa hanaq pachapaq akllasqakunaqa utaq ‘Leviy castakunaqa’ ‘quri-qullqi [llipipipinanpaq] ninapi chulluchichkaq hina’ Dios yupaychayninkupi chuyanchasqa  kanankumanta (Mal. 3:1-3). 1914 watamanta 1919 watapa qallariyninkamam Jehova Diosqa yupaychaqninkunata saqirqa tukuy sasachakuyta aguantanankupaq, chaynapi chuyanchasqa kanankupaq. Paykunaqa ninapi quri-qullqita chulluchisqa hinam tukuy sasachakuyta atipasqankuwan chuyanchasqa kaspa astawanraq kamachiq Jesucristota yanapayta munarqaku.

⁵ ¿Chay tiempollapichu Diospa llaqtanqa chuyanchasqa karqa? Manam. Kay tukupay tiempopipas Jehova Diosqa Jesucristowanmi yupaychaqninkunata yanapachichkan yupaychayninkupi chuya kanankupaq. Qatiqnin iskay yachachikuykunapim yachasunchik kawsakuyninchikpi imayna kananchikmanta chaynataq Diospa llaqtanpi imayna organizasqa kasqanchikmanta. Puntatayá yachasun Dios yupaychayninchikpi chuya kaymanta. Dios yupaychayninchikpi chuya kananchikpaq Jesucristo imayna yanapawasqanchikmanta yachasqanchikqa iñiyninchikpim anchata kallpanchawanchik.

6. ¿Imatam yachanchik Babiloniapi judiokuna yupaychayninkupi chuya kanankupaq Diospa kamachisqanmanta?

⁶ ¿Imaynatam qawachichwan Diosta yupaychayninchikpi chuya kasqanchikta? Chaypaqyá puntata yachasun Jesucristo kay pachapi manaraq nacechkaptin, 537 watapi Babilonia llaqtamanta presochasqa judiokuna kutimunankupaq Jehova Dios ima nisqanmanta (leey Isaias 52:11). Jerusalenmanqa kutinanku karqa chaypi templota kaqmanta ruwanankupaqmi chaynataq Jehova Diosllata kaqmanta yupaychanankupaqmi (Esd. 1:2-4). Jehova Diosqa yupaychaqninkunamanmi nirqa: ‘Babilonia llaqtamantayá lluqsiychik. Diospa millakusqan kaqkunataqa amayá hapiychikchu. Diosman asuykunaykichikpaq hinayá [chuyanchakuychik]’, nispa. Jehova Diosqa manam munarqachu yupaychayninkuta pantay religionpi kaqkunawan hukllawanankutaqa. Chaymi Diosta yupaychasqanchik chuya kananpaqqa mana chapukunanchikchu pantay religionpa yachachikuyninkunawanqa nitaq costumbrekunawanpas.

7. ¿Pitam Jesusqa valekurqa qatiqninkunata Diosta yupaychayninkupi chuyanchananpaq?

⁷ Jesusmi 1919 watapi ‘allin yuyayniyuq confianza sirvienteta’ nombrarqa, paykunata valekuspanmi qatiqninkunata yanapan Dios yupaychayninkupi chuya kanankupaq (Mat. 24:45). Chay watapaqqa biblia estudiaqwan sutichasqa iñiqmasinchikkunam pantay religionkunapa yachachikuyninkunataqa saqirqakuña. Ichaqa astawanraqmi iñiyninkupi chuyanchasqa kananku karqa. Chaypaqmi allin yuyayniyuq sirvientewan Jesucristoqa pisi-pisimanta  yachachispan, pantay religionpi ruwaykunata utaq costumbreman hina fiestakunata saqinankupaq qatiqninkunata yanaparqa (Prov. 4:18). Qatiqninpiyá astawan yachasun.

8. (1) ¿Imamantam yacharqakuña biblia estudiaqkunaqa navidad fiestamanta? (2) Ichaqa, ¿imatam hinallaraq ruwarqaku?

⁸ Biblia estudiaqwan sutichasqa iñiqmasinchikkunaqa entienderqakuñam navidadqa runapa costumbren kasqanta, chaynataq 25 diciembrepi Jesus mana nacesqanmantapas. 1881 watapi diciembre killapaq Willakuq qillqam nirqa: “Jesucristopi iñiqtukuqkunam wara-waranqantin rikurirunku, paykunaqa manam Diostaqa yupaychankuchu. Ichaqa pantay religionpi kaq sacerdotekunapas Jesucristopim iñiqtukunku, costumbreman hina fiestakunatapas huk sutiwanñam suticharunku, chaynapim navidadpas rikurirqa”, nispa. Navidad nisqan rimaytam tupachinku Jesucristopa nacesqan punchawwan. 1883 watapim Willakuq qillqapi hurqurqaku “¿Haykapitaq Jesusqa nacerqa?” niq yachachikuyta, chaypim sutillata nirqa Jesusqa octubre killapa qallariyninpi nacesqanmanta. c Ichaqa biblia estudiaqwan sutichasqa iñiqmasinchikkunaqa hinallaraqmi navidad fiestata ruwarqaku. Betel (Brooklyn) wasipi llamkaqkunapas ruwarqakuraqmi. 1926 watamantam ichaqa navidad fiestata manaña ruwarqakuñachu. ¿Imanasqa?

9. ¿Imatam biblia estudiaqkunaqa navidadmanta astawan yacharurqaku?

 ⁹ Navidad ruway imayna qallarisqanmanta allinta estudiaruspankum biblia estudiaqwan sutichasqa iñiqmasinchikkunaqa cuentata qukururqaku chay ruwayqa Jehova Diosta piñachisqanmanta. Chaymi 1927 watapi 14 diciembrepaq ¡Rikchariy! (inglespi) qillqapi hurqurqaku “Navidad fiesta imayna rikurisqanmanta” niq yachachikuyta. Chaypim willakurqa navidadtaqa Diosta mana yupaychaq runakuna aychankupa munasqanman hina kusikunankupaq chaynataq santokunata yupaychanankupaq ruwasqankumanta. Chay qillqaqa sutillatam qawachirqa Jesusqa nacesqan punchawta yuyarinankupaq mana kamachisqanmanta, chaymi nirqa: “Runakuna aychankupa munasqanman hina kusikunankupaqmi Diabloqa navidad fiesta ruwanankuta munan, chaymi Jehova Diosman qukuspa tukuy sunqunchikwan payta yupaychaqkunaqa manapuni navidad fiestataqa ruwananchikchu”, nispa. Betel wasipi llamkaqkunaqa manañam chay watapiqa navidad fiestata ruwarqakuñachu, chaymanta qipataqa manañam haykapipas ruwarqakuñachu.

10. (1) ¿Imatam astawan yacharurqaku navidad fiestamanta 1928 watapi? (Qawaytaq 115 paginapi “ Navidad imayna qallarisqanmantawan imapaq kasqanmanta” niq yachachikuyta). (2) ¿Imaynatam yanaparqaku huk fiestakunatapas saqinankupaq? (Qaway 117 paginapi, “ Imanasqam huk fiestakunatapas qipanchana” niq yachachikuyta).

¹⁰ Qatiqnin watapipas biblia estudiaqwan sutichasqa iñiqmasinchikkunaqa astawanraqmi navidad imayna qallarisqanmanta hinaspa imanasqa mana allin kasqanmanta yacharqaku. 1928 watapim 12 diciembre killata betel wasipi llamkaq Richard Barber sutiyuq iñiqmasinchik  radiontakama yachachirqa navidad fiestaqa pinqaypaq chaynataq millakuypaq costumbrekunaman hina qallarichisqa kasqanta. ¿Imatam ruwarqaku chayna yachachikuykunata uyariq iñiqmasinchikkunaqa? Charles Branlin sutiyuq iñiqmasinchikmi wasinpi kaqkunawan tanteanakururqaku navidad fiestata manaña ruwanankupaq, paymi nirqa: “¿Sasachakurqanikuchu chay mana allin costumbreta saqinaykupaq? Manapunim. Chayqa karqa qacha utaq qanra pachaykuta chustukuspa wikapay hinam”, nispa. Chaymanta qipa watakunapi iñiqmasinchikkunata llaqtan-llaqtan watukuq Henry Cantel sutiyuq iñiqmasinchikpas nirqam: “Chay ruwayta saqispam kusikuywan qawachirqaniku Jehova Dioslla kuyasqaykuta”. Jesucristota tukuy sunqunkuwan qatiqkunaqa chayllam saqirqaku pantay religionpa qallarichisqan costumbrekunataqa (Juan 15:19; 17:14). d

11. ¿Imaynatam qawachichwan kamachimuwaqninchik Jesucristo kasukusqanchikta?

¹¹ Mayna allinmi chay iñiqmasinchikkunata qatipakuyninchikqa. Paykunapi yuyaymanaspayá kaynata tapukusun: “¿Ima niymantaq ‘allin yuyayniyuq sirvientepa’ yachachisqanmanta? ¿Sumaqta chaskikuspaychu agradecekuspay kasukuni?”, nispa. Tukuy sunqunchikwan kasukusqanchikmi qawachin Diospa nombrasqan kamachiwaqninchik Jesucristoman sayapakusqanchikta, paymi allin yuyayniyuq sirvienteta valekun Diosmanta yachachiwananchikpaq (Hech. 16:4, 5).

12. ¿Imata piensaspam biblia estudiaqkunaqa cruzta servichikurqaku?

¹² Biblia estudiaqwan sutichasqa iñiqmasinchikkunam cruz servichikuytaqa unay watakuna allinpaq qawarqaku. Ichaqa yacharqakum santokuna yupaychaytaqa Dios millakusqanta, chaymi cruztaqa manaña servichikurqakuñachu (1 Cor. 10:14; 1 Juan 5:21). 1883 watapim Willakuq qillqa sutillata nirqa: “Santokuna yupaychaytaqa Diosmi millakun”, nispa. Chaywanpas iñiqmasinchikkunaqa cruz servichikuytam wakinpiqa allinpaqraq hapirqaku. Pikuna kasqankuta riqsichikunankupaqmi coronayuq cruzta qasqunkupi tipakuruspa apakachaqku. Chaywanqa piensarqakum wañunankukama Diosman sunqu kaspankuqa coronata hina wiñaypaq kawsakuyta chaskinankumanta. Chaymi 1891 watamanta Willakuq qillqapa qaranpi churayta qallaykurqaku coronayuq cruzpa dibujonta.

13. ¿Imatam astawan entienderurqaku cruz servichikuymanta? (Qawaytaq 117 paginanpi “ Cruzmantam astawan entienderurqaku” niq yachachikuyta).

¹³ Bibliata estudiaqwan sutichasqa iñiqmasinchikkunaqa kuyakuywanmi qawarqaku coronayuq cruzta. Ichaqa yaqa 1928 watapim cruz servichikuymanta Diospa ima nisqanta astawan entienderurqaku. Chay tiempomanta pasaq  watakunapi Diospa llaqtanpi hukkaqnin punta apaq iñiqmasinchikmi 1928 watapi Detroit sutiyuq llaqtapi hatun huñunakuypi uyarisqanmanta nirqa: “Chay huñunakusqaykupim willawarqaku coronayuq cruzta servichikuyqa yanqapaq kasqanta chaynataq Diospa mana agradonpaq kasqanmantapas”, nispa (Grant Suiter). Qatiqnin watakunapiqa astawanraqmi entienderqaku, Diosta yupaychasqankupi cruzta servichikuyninkuqa paypa mana agradonpaq kasqanmanta.

14. ¿Imatam ruwarqaku cruz servichikuymanta astawan yachasqankuman hina?

¹⁴ ¿Imatam iñiqmasinchikkunaqa ruwarqaku cruz servichikuyqa mana allin kasqanmanta allinta yacharuspanku? ¿Hinallachu coronayuq cruzta servichikurqaku? Manam. Jehova Diosta unay watakunaña yupaychaq Lela Roberts sutiyuq iñiqmasinchikmi nirqa: “Diospa mana agradonpaq kasqanta yacharuspaykum cruz servichikuytaqa chaylla saqirurqaniku”, nispa. Ursula Serenco sutiyuq iñiqmasinchikpas nirqam: “Jesucristo chaypi wañukusqanta chaynataq chaywan Diosman sunqu kasqaykuta riqsichikunaykupaq kasqanta piensaspaykum cruztaqa anchata respetarqaniku, ichaqa manam Diospa agradonpaqchu kasqa. Chaymi anchata agradecekurqaniku Proverbios 4:18 nisqanman hina Diosmanta yachasqaykupi as-asmanta achkiypi hina kasqaykumanta”, nispa. Jesucristota tukuy sunqunkuwan qatikuqkunaqa manam munarqanikuchu Diospa millakusqan costumbrenkunawan chapukuytaqa.

15, 16. ¿Imatam ruwananchik Jehova Diosta yupaychasqanchik chuya kasqanta qawachinapaq?

¹⁵ Ñuqanchikpas manam munanchikchu pantay religionpa costumbrenkunawan chapukuytaqa. Manam iskayrayanchikchu allin yuyayniyuq sirvienteta Jesucristo valekuspan Diosta yupaychayninchikpi chuya kanapaq yanapawasqanchikmantaqa. Chaymi pantay religionpa fiestankunawan utaq costumbrenkunawan mana chapukunapaq niwaptinchikqa chaylla kasukunanchik. Jesucristo kamachimuyta qallaykamusqan watakunapi kawsakuq iñiqmasinchikkuna hinam ñuqanchikpas Jehova Diospa yupaychaynin chuya kananpaq kallpanchakunanchik.

¹⁶ Chaymantapas mana musyayllatam Jesucristoqa iñiqkunata Dios yupaychayninchikpi allin kanapaq mana allin runakunamantawan pantay yachachiqkunamanta cuidawachkanchik. ¿Imaynatam chayta ruwan?

17, 18. Tukuy rikchaq challwa hapiq mallawan rikchanachisqanpiqa, (1) ¿imawanmi tupan lamar quchaman mallata wischusqanku?, (2) ¿imawanmi tupan tukuy rikchaq challwakunata hapisqanku?, (3) ¿imawanmi tupan allinninta canastakunaman winasqanku?, (4) ¿imawanmi tupan mana valeqkunata wischusqanku?

¹⁷ Kamachiq Jesucristoqa enteron pachapim Diospa llaqtanpi kaq iñiqkunata qawamuchkan. Ichaqa manam  allintachu yachanchik imayna qawamusqantaqa. Jesusqa angelninkunapiwanmi runakunata rakichkan tukuy rikchaq challwa hapiq mallawan utaq atarrayawan tupanachiymanta willakusqanman hina (leey Mateo 13:47-50).

¹⁸ Lamar quchaman malla wischusqankuqa tupanmi Diospa kamachimuyninmanta willakusqanchikwan, lamar quchañataqmi tupan runakunawan. ‘Tukuy rikchaq challwakunata hapisqankuqa’ tupanmi Diosmanta allin noticiata uyariqkunawan, chaywanmi wakinqa Jesuspa qatiqninña kanankupaq kallpanchakunku, wakinñataqmi Diosmanta uyarispankupas mana munankuchu pay yupaychaytaqa. e Allinnintam canastakunaman winasqankuqa tupanmi llampu sunqu runakuna ‘canastakunapi’ hina Diospa llaqtanpi huñusqa kasqankuwan, chaypim Jehova Diospa munasqanman hina yupaychachkanku. ‘Mana valeqkunata wischusqankuñataqmi’ tupan Jesucristo hinaspa angelninkunapiwan ‘mana allin [ruwaq] runakunata justo runakunamanta rakisqankuwan’. f Rakisqaqa kanku Diospa kamachisqanman hina mana kawsaqkunam. Chaynata rakisqankuwanmi Diosman sunqu kaqkunaqa yupaychayninkupi chuya kanku. g

19. ¿Imaynataq sientekunki Diospa llaqtanta yupaychayninkupi chuya kanankupaq Jesucristo imayna yanapasqanmanta yachasqaykiwan?

¹⁹ ¡Maynatam kusichiwanchik kamachimuwaqninchik Jesucristo qatiqninkunata amparasqanmanta yachasqanchikqa! Kusikunchiktaqmi ñawpa tiempopi Jerusalen templota chuyanchasqanman hina kay tiempopipas payqa qatiqninkunata chuyanchasqanmanta. Yupaychayninchik chuya kananpaq yanapawasqanchikmantam anchata agradecekunchik. Kamachimuwaqninchik Jesucristota kasukusqanchikta qawachiyta munaspaqa manapunim chapukunanchikchu pantay religionpa ruwayninkunawanqa nitaq costumbrenkunawanpas.