Pfukelani kha mafhungo

Pfukelani kha zwi re ngomu

NDIMA YA 10

Khosi I Kunakisa Vhathu Vhayo Nga Lwa Muya

Khosi I Kunakisa Vhathu Vhayo Nga Lwa Muya

ZWINE ZWA ḒO HASELEDZWA KHA YENEYI NDIMA

Zwo itaho uri Yesu a kunakise vhatevheli vhawe nga lwa muya na nḓila ye a zwi ita ngayo

1-3. Ndi mini zwe Yesu a zwi ita musi a tshi wana uri thembele i khou tshikafhadzwa?

 YESU o vha a tshi ṱhonifha vhukuma thembele ya Yerusalema ngauri o vha a tshi zwi ḓivha uri i imela mini. Ndi kale yeneyo thembele i fhethu ha vhurabeli ha ngoho fhano kha ḽifhasi. Fhedzi honoho vhurabeli—vhurabeli ha Mudzimu mukhethwa, Yehova—vhu fanela u vha ho kunaho na vhu si na tshika. Nga zwenezwo, edzani u humbula nḓila ye Yesu a ḓipfa ngayo musi a tshi ya thembeleni nga ḽa 10 Nisan, 33 C.E., nahone a i wana i tshi khou tshikafhadzwa. Ho vha hu tshi khou itea mini?—Vhalani Mateo 21:12, 13.

2 Muṱani wa Vhannḓa, vhavhambadzi vha vhupangwa na vhatshintshi vha tshelede vho vha vha tshi khou fhura vhagwadameli vho ḓaho u ṋeela kha Yehova. a Yesu “a pandela vhoṱhe vhe vha vha vha tshi khou renga na u rengisa henefho, nahone a thudzekanya maṱafula a vhatshintshi vha tshelede.” (Vhambedzani Nehemia 13:7-9.) A sasaladza vhenevho vhanna vha re na tseḓa nge vha ita nnḓu ya Khotsi awe “bako ḽa mavemu.” Nga yeneyo nḓila Yesu a sumbedza uri u ṱhonifha thembele na zwine ya imela zwone. Vhurabeli ha Khotsi awe ho vha ho fanela u dzula ho kuna!

3 Nga murahu ha maḓana a miṅwaha, musi Yesu o no vhewa sa Khosi ya Vhumessia, o dovha a kunakisa thembele—ine ya katela vhoṱhe vhane ṋamusi vha ṱoḓa u gwadamela Yehova nga nḓila ine a i ṱanganedza. Ndi thembele ifhio ye a i kunakisa nga tshenetsho tshifhinga?

U Kunakiswa Ha Vhana Vha “Vha-Levi”

4, 5. (a) Vhatevheli vha Yesu vho ḓodzwaho vho kunakiswa hani u bva nga 1914 u swika mathomoni a 1919? (b) Naa honoho ho vha hu u kunakiswa ha u fhedza ha vhathu vha Mudzimu? Ṱalutshedzani.

4 Samusi ro zwi vhona kha Ndima ya 2 ya ino bugu, musi Yesu o no vhewa kha khuluṋoni nga 1914, ene na Khotsi awe vho ḓa vha ṱola thembele ya lwa muya—nzudzanyo ya vhurabeli ho kunaho. b Nga murahu ha honoho u ṱola, Khosi yo vhona uri Vhakriste vho ḓodzwaho, vhana vha “Vha-Levi,” vho vha vha tshi fanela u kunakiswa. (Mal. 3:1-3) U bva nga 1914 u swika mathomoni a 1919, Yehova ane a vha Mukunakisi, o tendela vhathu vhawe vha tshi ṱangana na milingo na mitsiko zwo fhamba-fhambanaho zwe zwa vha kunakisa. Zwi takadzaho ndi uri yeneyo milingo ine ya fana mulilo yo vha kunakisa tshoṱhe, ya vha ita uri vha swele u tikedza Khosi ya Vhumessia!

5 Naa honoho ho vha hu u kunakiswa ha u fhedza ha vhathu vha Mudzimu? Na kathihi. Kha oṱhe maḓuvha a vhufhelo, Yehova o shumisa Khosi ya Vhumessia u bvela phanḓa a tshi thusa vhatevheli vhawe uri vha vhe vho kunaho uri vha dzule vhe thembeleni ya muya. Kha ndima mbili dzi tevhelaho, ri ḓo vhona nḓila ye a vha kunakisa ngayo siani ḽa matshilele na ḽa ndangulo. Tsha u thoma, kha ri haseledze nga u kunakiswa nga lwa muya. Zwi a khwaṱhisa lutendo u ṱhogomela zwe Yesu a zwi ita—nga nḓila dzi vhonalaho na nga nḓila dzi sa vhonali—u itela u thusa vhatevheli vhawe uri vha vhe vho kunaho nga lwa muya.

“Ṱambani”

6. Ndaela dze Yehova a dzi ṋea Vhayuda vhe vha vha vhe vhuthubwani dzi ri thusa hani uri ri pfesese zwine zwa katelwa kha u kuna ha lwa muya?

6 U kuna nga lwa muya ndi mini? U itela u wana phindulo, kha ri ṱolisise maipfi e Yehova a a vhudza Vhayuda vhe vha vha vhe vhuthubwani musi vhe tsini na u ṱuwa Babele nga ḓana ḽa vhurathi ḽa miṅwaha B.C.E. (Vhalani Yesaya 52:11.) Eneo mathubwa o vha a tshi khou humela hayani Yerusalema, zwihuluhulu hu u itela u fhaṱulula thembele na u vusulusa vhurabeli ha ngoho. (Esera 1:2-4) Yehova o vha a tshi khou ṱoḓa uri vhathu vhawe vha sie mikhuvha yoṱhe ya vhurabeli ha Babele. Ṱhogomelani ndaela dze a vha ṋea dzone: “Ni songo fara tshikha,” “ibvani vhukati havho,” nahone “ṱambani.” Vhurabeli ha Yehova ho kunaho a ho ngo fanela u tshikafhadzwa nga vhurabeli ha mazwifhi. Nga zwenezwo-ha, ri nga phetha nga ḽifhio? U kuna ha lwa muya zwi katela u ṱutshela kule na dzipfunzo na mikhuvha ya vhurabeli ha mazwifhi.

7. Yesu o shumisa nḓila ifhio u itela u thusa vhatevheli vhawe uri vha kune nga lwa muya?

7 Musi Yesu a tshi kha ḓi tou bva u rwelwa ṱari sa Khosi, o vula nḓila i vhonalaho ye a thusa ngayo vhatevheli vhawe uri vha vhe vho kunaho nga lwa muya. Yeneyo nḓila ndi mulanda a fulufhedzeaho na wa vhuṱali, we Yesu a mu vhea nga 1919. (Mat. 24:45) Nga wonoyo ṅwaha, Vhagudi vha Bivhili vho vha vho no ḓikunakisa kha pfunzo nnzhi dza vhurereli ha mazwifhi. Fhedzi vho vha vha kha ḓi tea u kunakiswa hafhu nga lwa muya. A tshi shumisa mulanda wawe a fulufhedzeaho, Kristo o funza vhatevheli vhawe nga zwiṱuku nga zwiṱuku nga ha vhuṱambo na mikhuvha yo fhamba-fhambanaho ye vha vha vha tshi fanela u i ṱutshela. (Mir. 4:18) Kha ri ṱhogomele dziṅwe tsumbo dza zwenezwi.

Zwo Tea uri Vhakriste Vha Pembelele Khirisimusi?

8. Vhagudi vha Bivhili vho vha vho no ṱhogomela mini nga ha Khirisimusi nahone ndi zwifhio zwe vha si zwi vhone zwavhuḓi?

8 Vhagudi vha Bivhili vho zwi ṱhogomela u bva kale uri Khirisimusi i bva kha vhuhedeni na uri Yesu ho ngo bebwa nga ḽa 25 December. Zion’s Watch Tower ya December 1881 yo ri: “Vhathu vha dzimilioni vho ḓa kerekeni vha tshi bva kha Vhuhedeni. Fhedzi tshanduko ye ya vha hone ndi dzina, ngauri vhafunzi vha vhuhedeni vho vha vhafunzi vha vhakriste nahone holodei dza vhuhedeni dza mbo ḓi thoma u vhidzwa nga madzina a vhukriste—iṅwe ya dzenedzi holodei ndi Khirisimusi.” Nga 1883, nga fhasi ha tshiṱoho tshine tsha ri “Yesu o Bebwa Lini?,” magazini une wa pfi Watch Tower wo amba uri Yesu a nga vha o bebwa mathomoni a October. c Naho zwo ralo, Vhagudi vha Bivhili nga tshenetsho tshifhinga a vho ngo vhona zwi tshi ṱoḓea u litsha u pembelela Khirisimusi. Yo bvela phanḓa i tshi pembelelwa na nga miraḓo ya muṱa wa Bethele ya ngei Brooklyn. Naho zwo ralo, nga murahu ha 1926, zwithu zwo thoma u shanduka. Ndi ngani?

9. Ndi mini zwe Vhagudi vha Bivhili vha zwi ṱhogomela nga ha Khirisimusi?

9 Nga murahu ha u ṱolisisa enea mafhungo nga vhuronwane, Vhagudi vha Bivhili vho thoma u zwi ṱhogomela uri vhubvo ha Khirisimusi na mikhuvha ine ya tshimbidzana nayo zwi nyadzisa Mudzimu. Thero ine ya ri “Vhubvo ha Khirisimuni,” kha magazini une wa pfi The Golden Age wa ḽa 14 December 1927, yo amba uri Khirisimusi ndi vhuṱambo ha vhuhedeni, i livhisa ṱhogomelo kha u ḓitakadza nahone i katela vhurabeli ha zwifanyiso. Yeneyo thero yo zwi bvisela khagala uri Yesu ho ngo laedza uri i pembelelwe nahone ya phetha nga zwi tevhelaho nga ha Khirisimusi: “Mbuno ya uri shango, u sa fhelela ha vhathu na Diabolo vha ṱuṱuwedza honovhu vhuṱambo na u vhu ita. . . i ita uri vhathu vho ḓiṋekedzaho tshoṱhe kha Yehova vha lwisane nayo.” Ndi ngazwo muṱa wa Bethele u songo pembelela Khirisimusi nga ṅwedzi wa December nga wonoyo ṅwaha—kana u songo tsha dovha wa i pembelela!

10. (a) Ndi vhuṱanzi vhufhio ho khwaṱhaho he ha bvukulula Khirisimusi nga December 1928? (Sedzani na bogisi “ Khirisimusi, Vhubvo Na Ndivho Yayo.”) (b) Vhathu vha Mudzimu vho sevhiwa hani nga ha dziṅwe holodei na vhuṱambo zwe vha vha vha tshi fanela u zwi iledza? (Sedzani bogisi “ U Bvukululwa Ha Dziṅwe Holodei Na Vhuṱambo.”)

10 Nga ṅwaha we wa tevhela, Vhagudi vha Bivhili vho ṋewa vhuṱanzi ho khwaṱhaho vhune ha bvukulula Khirisimusi. Nga ḽa 12 December, 1928, Wahashu Richard H. Barber, muraḓo wa ofisi khulwane, o ṋekedza nyambo radioni ye ya bvukulula tshoṱhe vhubvo ha yeneyi holodei. Vhathu vha Mudzimu vho aravha hani honovhu vhulivhisi vhu bvaho ofisini khulwane? Musi a tshi humbula tshifhinga tshee ene na muṱa wawe vha litsha u pembelela Khirisimusi ngatsho, Wahashu Charles Brandlein o ri: “Naa zwo ri konḓela u ṱutshela zwenezwo zwithu zwa vhuhedeni? Na kathihi! . . . Zwo vha zwi tshi fana na u bvula tshiambaro tshi re na tshika wa tshi laṱela kule.” Wahashu Henry A. Cantwell, we nga murahu a vha mulavhelesi a dalelaho, o ḓipfa nga u ralo, o ri: “Ro takala ngauri ro kona u litsha tshiṅwe tshithu uri ri sumbedze uri ri a funa Yehova.” Vhatevheli vha Kristo vha fulufhedzeaho vho vha vho ḓiimisela u ita tshanduko dzi ṱoḓeaho na u sa shela mulenzhe kha vhuṱambo vhune ha tshimbidzana na vhurabeli vhu songo kunaho. dYoh. 15:19; 17:14.

11. Ri nga sumbedza hani uri ri tikedza Khosi ya Vhumessia?

11 Vhenevho Vhagudi vha Bivhili vha fulufhedzeaho vho ri vhetshela tsumbo yavhuḓi lungafhani! Musi ri tshi elekanya nga ha tsumbo yavho, zwi ḓo vha zwavhuḓi u ḓivhudzisa uri: ‘Ndi dzhia hani vhulivhisi vhu bvaho kha mulanda a fulufhedzeaho? Naa ndi a vhu ṱanganedza nga dakalo nahone nda shumisa zwine nda khou zwi guda?’ U ḓiimisela hashu u thetshelesa zwi sumbedza uri ri a tikedza Khosi ya Vhumessia, ine ya khou shumisa mulanda a fulufhedzeaho u ri ṋea zwiḽiwa zwa muya nga tshifhinga tsho teaho.—Mish. 16:4, 5.

Zwo Tea Uri Vhakriste Vha Shumise Tshifhambano?

Tshiga tsha tshifhambano na khare (Sedzani dziphara 12 na 13)

12. Lwa miṅwaha minzhi, Vhagudi vha Bivhili vho vha vha tshi dzhia hani tshifhambano?

12 Lwa miṅwaha minzhi, Vhagudi vha Bivhili vho dzhia tshifhambano sa tshiga tshi ṱanganedzeaho tsha Vhukriste. Ndi zwa vhukuma uri vho vha vha sa tendi uri tshifhambano tshi tewa nga u rabelwa, ngauri vho vha vha tshi zwi ḓivha uri u gwadamela zwifanyiso zwo khakhea. (1 Vhakor. 10:14; 1 Yoh. 5:21) U bva nga vho-1883, magazini une wa pfi Watch Tower wo amba uri “u gwadamelwa hoṱhe ha zwifanyiso hu nengisa Mudzimu.” Fhedzi mathomoni, Vhagudi vha Bivhili vho vha vha tshi vhona zwi songo khakhea kha zwe vha humbula uri ndi u shumisa tshifhambano nga nḓila yo teaho. Sa tsumbo, vho vha vha tshi pereṱedza tshipereṱe tshi re na tshifhambano na khare sa betsho ine ya vha ṱalula. Khavho zwo vha zwi tshi fanyisela uri arali vha fulufhedzea u swika vha tshi fa, vho vha vha tshi ḓo wana khare ya vhutshilo. U thoma nga 1891, tshiga tsha tshifhambano na khare tsha vho bvelela kha gwati ḽa magazini une wa pfi Watch Tower.

13. Ndi u vhonetshelwa vhufhio he vhatevheli vha Kristo vha vhu wana nga ha u shumisa tshifhambano? (Sedzani na bogisi “ U Vhonetshelwa Nga Zwiṱuku Nga Zwiṱuku Nga Ha U Shumisa Tshifhambano.”)

13 Vhagudi vha Bivhili vho vha vha tshi funa nga maanḓa tshiga tsha tshifhambano na khare. Naho zwo ralo, u thoma magumoni a vho-1920, vhatevheli vha Kristo vho vhonetshelwa nga zwiṱuku nga zwiṱuku malugana na u shumisa tshifhambano. Musi a tshi elekanya nga guvhangano ḽe ḽa farelwa ngei Detroit, Michigan, U.S.A. nga 1928, Wahashu Grant Suiter, we nga murahu a vha muraḓo wa Tshigwada tshi Langaho, o ri: “Guvhanganoni a ho ngo sokou sumbedzwa uri zwiga zwa tshifhambano na khare a si zwa ndeme, fhedzi ho dovha ha sumbedzwa uri zwo khakhea.” Miṅwahani i si mingana yo tevhelaho, ho vha na huṅwe u vhonetshelwa. Zwo vha zwi khagala uri tshifhambano tsho vha tshi sa fanelei kha vhurabeli ho kunaho ha lwa muya.

14. Vhathu vha Mudzimu vho aravha hani u vhonetshelwa nga zwiṱuku nga zwiṱuku he vha vhu wana nga ha tshifhambano?

14 Vhathu vha Mudzimu vho aravha hani u vhonetshelwa nga zwiṱuku nga zwiṱuku he vha vhu wana nga ha tshifhambano? Naa vho bvela phanḓa vha tshi shumisa tshiga tsha tshifhambano na khare, tshe vha vha vha tshi tshi funa vhukuma? Lela Roberts, we a fhedza miṅwaha minzhi a tshi khou shumela Yehova o ri: “Ro mbo ḓi litsha u tshi shumisa musi ri tshi ṱhogomela zwine tsha imela zwone.” Muṅwe wahashu wa tshisadzini a fulufhedzeaho ane a pfi Ursula Serenco, o bula nḓila ine vhanzhi vha ḓipfa ngayo musi a tshi ri: “Ro mbo ḓi zwi ṱhogomela uri tshithu tshe ra vha ri tshi tshi funa vhukuma sa tshiga tshine tsha imela lufu lwa Murena washu na u ḓikumedza hashu ha Vhukriste tsho vha tshi luswayo lwa vhuhedeni. U tendelana na Mirero 4:18, ro takala vhukuma uri ro vha ri tshi khou vhonetshelwa nḓila.” Vhatevheli vha Kristo vha fulufhedzeaho vho vha vha sa ṱoḓi u vha tshipiḓa tsha maitele a songo kunaho a vhurabeli ha mazwifhi!

15, 16. Ri nga sumbedza hani uri ro ḓiimisela u ita uri miṱa ya kha ḽifhasi ya thembele ya Yehova ya muya i dzula yo kuna?

15 Ri ḓiimisela nga nḓila yeneyo na ṋamusi. Ri a zwi ṱhogomela uri Kristo o vha a tshi khou ḓi shumisa nḓila i vhonalaho—mulanda wawe a fulufhedzeaho na wa vhuṱali—u thusa vhathu vhawe uri vha dzule vho kuna muyani. Nga zwenezwo, musi zwiḽiwa zwa muya zwine ra zwi wana zwi tshi ri sevha nga ha vhuṱambo, maitele kana mikhuvha zwe zwa tshikafhadzwa nga vhurabeli ha mazwifhi, ri thetshelesa yeneyo tsevho nga u ṱavhanya. U fana na vhahashu vha tshinnani na vha tshisadzini vho tshilaho tshipiḓani tsha u thoma tsha u vha hone ha Kristo, ro ḓiimisela u ita uri miṱa ya kha ḽifhasi ya thembele ya Yehova ya muya i dzule yo kuna.

16 Maḓuvhani oṱhe a vhufhelo, Kristo o vha a tshi khou ḓi ita zwithu zwine riṋe ri si zwi vhone, hu u itela u tsireledza zwivhidzo zwa vhathu vha Yehova kha vhathu vhane vha nga zwi tshikafhadza. O zwi ita hani? Kha ri vhone.

U Khethekanya “Vhavhi Vhukati Ha Vho Lugaho”

17, 18. Kha tshifanyiso tsha mambule, ndi mini zwine zwa imelwa nga (a) u posa mambule lwanzheni, (b) “u fasha khovhe dza mifuda yoṱhe,” (c) u nanga khovhe dzavhuḓi dzi tshi longelwa dzikhalini, na (d) u laṱa khovhe dzi si dzavhuḓi?

17 Khosi Yesu Kristo u dzula o vhea iṱo zwivhidzo zwa vhathu vha Mudzimu ḽifhasini ḽoṱhe. Kristo na vharuṅwa vho vha vha tshi khou ḓi ita mushumo wa u khethekanya nga nḓila dzine ri nga si kone u dzi pfesesa nga vhuḓalo. Yesu o ṱalusa wonoyu mushumo kha tshifanyiso tshawe tsha mambule. (Vhalani Mateo 13:47-50) Tshenetsho tshifanyiso tshi amba mini?

Mambule a imela u huwelelwa ha Muvhuso hune ha khou itwa lwanzheni lwoṱhe, lune lwa imela vhathu (Sedzani phara 18)

18 U posa “mambule . . . lwanzheni.” Mambule a imela u huwelelwa ha Muvhuso hune ha khou itwa lwanzheni lwoṱhe, lune lwa imela vhathu. “U fasha khovhe dza mifuda yoṱhe.” Mafhungo maḓifha a kunga vhathu vha mifuda yoṱhe—vhane vha dzhia vhukando ha u vha Vhakriste vha ngoho, kathihi na vhane u thomani vha nga sumbedza dzangalelo, fhedzi vha si dzhie vhukando ha u imela vhurabeli ho kunaho. e U khetha “dzavhuḓi vha dzi longela dzikhalini.” Vha mbilu dzavhuḓi vha kuvhanganyelwa ngomu zwivhidzoni zwine zwa fanyiswa na dzikhali, hune vha nga gwadamela Yehova nga nḓila yo kunaho. U laṱa khovhe “dzi si dzavhuḓi.” Maḓuvhani oṱhe a vhufhelo, Kristo na vharuṅwa vho vha vha tshi khou ḓi khetha “vhavhi vhukati ha vho lugaho.” f Nga nṱhani ha zwenezwo, vhane vha si vhe na mbilu dzavhuḓi—vhane khamusi vha si fune u ṱutshela pfunzo kana maitele o khakheaho—a vho ngo tendelwa u tshikafhadza zwivhidzo. g

19. Ni ḓipfa hani nga zwe Kristo a zwi ita a tshi khou tsireledza u kuna ha vhathu vha Mudzimu u katela na u kuna ha vhurabeli ha ngoho?

19 Naa a zwi khwaṱhisi lutendo u ḓivha uri Yesu Kristo, Khosi yashu, u a tsireledza vha re fhasi hawe? Naa a zwi khuthadzi u ḓivha uri ú fhisetshela vhurabeli ha ngoho—na vhagwadameli vha ngoho—ṋamusi u fana na musi a tshi kunakisa thembele nga ḓana ḽa u thoma ḽa miṅwaha C.E.? Ri takala lungafhani u ḓivha uri Kristo u khou bvela phanḓa u tsireledza u kuna ha lwa muya ha vhathu vha Mudzimu na u kuna ha vhurabeli ha ngoho! Ri nga sumbedza uri ri a tikedza Khosi na Muvhuso wawe nga u iledza naho tshi tshini tshine tsha tshimbidzana na vhurabeli ha mazwifhi.

a Vhayuda vho ḓaho thembeleni vho vha vha tshi fanela u shumisa tshelede ine ya shumiswa henefho u badela muthelo wa thembele wa ṅwaha muṅwe na muṅwe nahone vhatshintshi vha tshelede vho vha vha tshi badelisa u tshintshela kha tshelede ine ya shumiswa henefho. Zwiṅwe hafhu, vhane vha ḓa thembeleni vho vha vha tshi nga kha ḓi tea u renga zwifuwo zwa u ita zwiṱhavhelo. Khamusi Yesu o vhidza vhavhambadzi “mavemu,” nge vha vha vha tshi badelisa mitengo ya nṱhesa vha tshi itela tshumelo yavho.

b Vhathu vha Yehova kha ḽifhasi vha mu gwadamela miṱani ya kha ḽifhasi ya thembele yawe khulwane ya lwa muya.

c Yeneyi thero yo amba uri ḓuvha ḽa vhuriha ḽe Yesu a bebwa ngaḽo “a ḽi tshimbidzani zwavhuḓi na mafhungo a uri vhalisa vho vha vha tshi khou lisa masambi avho.”—Luka 2:8.

d Kha vhurifhi ha ḽa 14 November, 1927, Wahashu Frederick W. Franz o ṅwala uri: “Ri nga si pembelele Khirisimusi uno ṅwaha. Muṱa wa Bethele wo khetha u sa tsha pembelela Khirisimusi na luthihi.” Nga murahu ha miṅwedzi i si gathi, kha vhurifhi ha ḽa 6 February, 1928, Wahashu Franz o ṅwala uri: “Murena u khou ri kunakisa nga zwiṱuku nga zwiṱuku kha vhukhakhi ha ndangulo ya Diabolo ya Babele.”

e Sa tsumbo, ṱhogomelani uri nga 2013, ho vha hu na vhahuweleli vha 7 965 954, ngeno vha 19 241 252 vho vha hone kha vhuṱambo ha Tshihumbudzo tsha lufu lwa Kristo.

f U khethekanywa ha khovhe dzavhuḓi kha dzi si dzavhuḓi a zwi fani na u khetha nngu kha mbudzi. (Mat. 25:31-46) U khethekanya kana khaṱulo ya u fhedza, ya nngu na mbudzi zwi ḓo bvelela tshifhingani tsha maṱungu mahulu ane a khou ḓa. Zwa zwino, vhane vha nga khovhe dzi si dzavhuḓi vha nga kha ḓi humela kha Yehova nahone vha kuvhanganyelwa zwivhidzoni zwine zwa fanyiswa na dzikhali.—Mal. 3:7.

g Mafheleloni, vhane vha si fanelee vha ḓo poswa ṋanḓoni ya mulilo wa pfanyisedzo, zwine zwa amba uri vha ḓo fheliswa tshifhingani tshi ḓaho.