1. Na cava e raica o Isikeli e vakatubuqoroqoro tale ga vei keda nikua?

 RAITAYALOYALOTAKA mada ni o raica na ka vakatubuqoroqoro a raica tale ga o Isikeli ena 25 vakacaca na senitiuri sa oti: O sa volekata yani na lomanibai ni dua na valenisoro vakaitamera e taliva qai savasava. Sa wawa tu e dua na agilosi kaukaua me vakasarasarataki iko ena vanua totoka qori! O cabeta sara na vitu na ikabakaba ina dua vei ratou na tolu na matamata e rauta ni 30 na mita na kena cere. Dua na ka na nomu qoroqoro. O raica na valeniyadra ni o yaco ina matamata, e ceuti tale tu ga ena duru na vuniniuniu totoka.​—Isik. 40:1-4, 10, 14, 16, 22; 41:20.

2. (a) Na cava e vakatakarakarataka na valenisoro ena raivotu? (Raica tale ga na ivakamacala e ra.) (b) Na cava e dusia na matamata ni valenisoro?

² Qori na raivotu ni valenisoro vakayalo. Ena wase 40 ina 48 ni nona ivola, e vakamatailalaitaka kina o Isikeli na ivakamacala vakaparofisai ni valenisoro. Na valenisoro e vakatakarakarataka na ituvatuva ni sokalou savasava i Jiova. Na ka kece me baleta na valenisoro vakayalo qori, e vakaibalebale tale ga ena noda sokalou ena iotioti ni veisiga qo. a Na cava e dusia na matamata cecere? E dusia na ivakatagedegede cecere qai dodonu ni Kalou mera muria o ira na vakaitavi ena sokalou savasava i Jiova. Qori tale ga na ka e vakabibitaki ena vuniniuniu e ceuti tu e lalaga, e dau cavuti ena iVolatabu ena so na gauna na vuniniuniu me dusia na ka e dodonu. (Same 92:12) Vakacava na valeniyadra? O ira na sega ni doka na ivakatagedegede ni Kalou e vakatabui mera vakaitavi ena sokalou e savasava, totoka qai veidusimaki ina sala ni bula.​—Isik. 44:9.

3. Na cava e gadrevi kina mera vakasavasavataki tiko ga na imuri i Karisito?

³ Sa vakayacori vakacava na raivotu i Isikeli? Eda raica ena Wase 2 ni ivola qo, ni vakayagataki Karisito o Jiova me vakasavasavataki ira na nona tamata mai na 1914 ina itekivu ni 1919. Ia a sega ni yala ga e keri na veivakasavasavataki! Ena 100 na yabaki sa oti, e tokona tu ga o Karisito na ivakatagedegede savasava i Jiova me baleta na itovo. E gadrevi kina mera vakasavasavataki tiko ga na nona imuri. Na vuna? E kumuni ira tiko o Karisito mai na vuravura e torosobu na kena itovo, ia e saga o Setani me vagolei ira lesu ina soso se na ivalavala dukadukali. (Wilika 2 Pita 2:20-22.) Meda raica  mada e tolu na ituvaki eda vakasavasavataki tiko ga kina na lotu vaKarisito dina. Kena imatai na noda itovo, kena ikarua na ituvatuva yaga me savasava tiko ga kina na ivavakoso, kena ikatolu na vuvale.

4, 5. Na ivadi cava sa vakayagataka voli mai vakadede o Setani? Na cava e yaco kina?

⁴ Eda dau kauaitaka vakalevu na dauveiqaravi i Jiova na ivalavala e dodonu qai savasava. Qori na vuna eda ciqoma kina na idusidusi matata e vakarautaki me baleta na itovo. Raica mada e vica na kena ivakaraitaki.

⁵ Veiyacovi tawadodonu. E inaki i Jiova me savasava qai marautaki na nodra veiyacovi na veiwatini. Ia e via temaki keda o Setani meda vakayagataka vakatani na isolisoli talei qori me kua ni vakadonui keda kina na Kalou. A vakayagataka o Setani na ivadi qori ena gauna i Pelami qai vakaloloma na kena itinitini, ia sa qai vakayagataka vakalevu sara ena iotioti ni veisiga.​—Tiko 25:1-3, 9; Vkta. 2:14.

6. Na bubului cava e tabaki ena Vale ni Vakatawa? E yaga vakacava na bubului qori vei ira e levu? Na cava sa sega ni vakayagataki tale kina? (Raica tale ga na ivakamacala e ra.)

⁶ Me vorati na ivadi i Setani, a tabaki ena Vale ni Vakatawa ni 15 June, 1908, e dua na bubului e okati kina na veidinadinati qo: “Ena vanua kece au tiko kina, ena tautauvata tu ga na noqu ivalavala vua na tagane keu yalewa se vua na yalewa keu tagane, seu mani tiko taudua se matanalevu.” b E sega ni ivakaro na bubului qori, ia e levu era ciqoma ra qai vakadonuya me tabaki na yacadra ena Vale ni Vakatawa. A yaga vei ira e levu ena gauna ya na bubului qori, oti e vica na yabaki e laurai ni sa sega ni vu mai lomadra e levu nodra muria, mani vakatulewataka na isoqosoqo me sa kua ni vakayagataki tale. Ia e muri tu ga na kena ivakavuvuli me baleta na itovo savasava.

7. Na leqa cava e vakamacalataki ena Vale ni Vakatawa ni 1935? Na cava e qai tukuni vakadodonu kina?

⁷ Sa qai kaukaua ga na sasaga i Setani. E vakamacalataki ena Vale ni Vakatawa ni 1 Maji, 1935, na nodra rai cala eso na dauveiqaravi i Jiova. Qori na nodra nanuma ni sega ni gadrevi mera muria na ivakatagedegede savasava i Jiova ena so tale na basoga ni nodra bula, ke ra sa vakaitavi tiko ena cakacaka vakaitalatala. E qai tukuna vakadodonu na Vale ni Vakatawa: “Me kua ni nanuma e dua ni bibi ga me vakaitavi ena cakacaka vakavunau. Era matataki Jiova na nona ivakadinadina, e dodonu gona mera matataki Jiova vinaka kei na nona matanitu.” E vakamatatataki tale ga ena ulutaga na ivakasala me baleta na vakawati kei na veiyacovi, me vukei keda meda “dro tani mai na veiyacovi tawadodonu.”​—1 Kor. 6:18.

8. Na cava e vakabibitaki kina vakalevu ena Vale ni Vakatawa na ibalebale dina ni vosa vaKirisi ni veiyacovi tawadodonu?

⁸ Ena veiyabaki sa sivi, e vakabibitaki vakalevu ena Vale ni Vakatawa na ibalebale dina ni por·neiʹa, e vakayagataki ena iVolatabu vaKirisi me ivakadewa ni veiyacovi tawadodonu. Na por·neiʹa e sega ni yalani ga ena veiyacovi, e okati tale ga  kina na ivalavala dukadukali tale eso, na ivalavala vakasisila kece e kilai ni dau vakayacori ena vanua era tiko kina na saqamua. Eda taqomaki gona na imuri i Karisito mai na ivalavala sa takalevu tu nikua e vakatanitaki kina na veiyacovi.​—Wilika Efeso 4:17-19.

9, 10. (a) Na leqa cava tale e vakamacalataki ena Vale ni Vakatawa ni 1935? (b) Na cava e kaya na iVolatabu me baleta na ivakavakayagataki dodonu ni alakaolo?

⁹ Gunu sivia. A vakamacalataki e dua tale na leqa ena Vale ni Vakatawa ni 1 Maji, 1935: “E laurai nira dau gunu [alakaolo] eso ra qai lai cakacaka vakavunau se cakava eso tale na itavi vaKarisito. Ia na cava e kaya na iVolatabu ena ivakavakayagataki dodonu ni waini? Vakacava ke vakaleqa na nona veiqaravi e dua ena nona isoqosoqo na Turaga na nona gunu waini, e donu ya?”

¹⁰ A saumi qori ena rai vakaivolatabu me baleta na alakaolo. E sega ni vakacala na iVolatabu na gunuvi vakalailai ni waini kei na so tale na mataqali alakaolo, ia e vakacala na mateni. (Same 104:14, 15; 1 Kor. 6:9, 10) Vakacava na gunuvi ni alakaolo ni qaravi na itavi vakalou? E matata vinaka tu vei keda na kedrau italanoa na luvei Eroni, a vakamatei rau na Kalou ni rau cabora vua na isoro e sega ni vakadonui. Oti toka ga na ka e yaco qori, a vakasalataki ira sara na bete o Jiova mera kua ni gunu alakaolo nira qarava na nodra itavi vakalou. Eda kila rawa e keri na ka e rairai vakavuna me rau cakava na ka tawadodonu na luvei Eroni. (Vunau 10:1, 2, 8-11) Ni muri na ivakavuvuli qori nikua, eda sega tale ga ni gunu alakaolo na imuri i Karisito nida qarava na itavi vakalou.

11. E yaga vakacava na kena vakamatatataki vei keda na gunu sivia?

¹¹ E vakamatatataki tale ga vei ira na tacida ena veiyabaki sa sivi na gunu sivia, na kena sa wasoma se vakatanitaki me sa lai bobula kina e dua. Na veidusimaki vakayalo ena kena gauna donu e vukei ira e levu mera cakava na veiveisau e gadrevi ra qai lewai ira vinaka tale. Ia eso tale era vukei mera levea na ituvaki e rawa ni tini ena gunu sivia. Me kua gona ni gunuvi vakasivia na alakaolo ni rawa ni vakarogorogocataki kina e dua kei na nona vuvale, e bibi sara ni na vakaleqa na nodratou sokalou savasava vei Jiova.

12. Era raica vakacava na vakatavako na tacida ni bera mada ga na iotioti ni veisiga?

¹² Vakatavako. Ni bera mada ga na iotioti ni veisiga, era sa tekivu vakaraitaka na tacida nira cata na vakatavako. E nanuma lesu ena vica na yabaki sa oti e dua na tacida itabaqase o Charles Capen, na imatai ni nodrau sota kei Charles Taze Russell ena icavacava ni ika19 ni senitiuri. A se yabaki 13 ena gauna qori o Capen, qai raici ratou vakaveitacini o Russell ena ikabakaba ni Bible House e Allegheny, Pennsylvania. A tarogi ratou sara: “Dou vakatavako tiko? Au boica na tavako.” Eratou tukuna vua ni ratou sega ni vakatavako. Eratou kila rawa e keri na rai i Russell me baleta na vakatavako. Ni vakamacalataka o Brother Russell na 2 Korinica 7:1 ena  Vale ni Vakatawa ni 1 Okosita, 1895, e kaya: “Au vakabauta ni sega ni lagiti na Kalou ena vakatavako, qai sega ni yaga vua na lotu vaKarisito me vakayagataka na kena mataqali cava ga. . . . Ena sega vakadua ni boiboi tavako na noda Turaga se biuta e gusuna e dua na ka dukadukali.”

13. Na idusidusi cava tale e tabaki ena 1973?

¹³ A vakatokai na tavako ena Vale ni Vakatawa ni 1935 me “co ca vakasisila,” o koya tale ga e mama se kania ena sega ni rawa ni lewe tiko ga ni vuvale e Peceli se matataka na isoqosoqo ni Kalou ena cakacaka vakapainia se ivakatawa dauveilakoyaki. E tabaki ena Vale ni Vakatawa ni 1 June, 1973 e dua tale na idusidusi ni itovo savasava. E vakamacalataki kina ni sega ni rawa ni lewe tiko ga ni ivavakoso na lotu vaKarisito e sega ni muduka na vakatavako, na ivalavala e rawa ni veivakamatei, e dukadukali qai tawayalololoma. Era na vakasivoi o ira na sega ni biuta na vakatavako. c Qori e dua tale na ka bibi e vakasavasavataki ira kina na nona imuri o Karisito.

14. Na cava na rai ni Kalou me baleta na dra? Na cava e vakavuna na kena takalevu na soli dra?

¹⁴ Vakayagataki vakatani ni dra. A vakamatatataka na Kalou ena gauna i Noa me kua ni laukana na dra. E vakabibitaka tale qori ena nona Lawa vei ira na Isireli, qai vakarota na ivavakoso vaKarisito me “tabu . . . na dra.” (Caka. 15:20, 29; Vkte. 9:4; Vunau 7:26) Ia e rawai ira e levu nikua o Setani mera beca na ivakaro qori ni Kalou. Ena ika19 ni senitiuri, era vakatovolea wale ga na vuniwai na soli dra. Sa qai tete na ivakarau qori ni sa kilai ni rawa ni vakayagataki vua e dua tale na nona dra e dua ke tautauvata. A tekivu kumuni qai maroroi na dra ena 1937, qai vakayagataki vakalevu ena vuku ni iKarua ni iValu Levu. Sega ni dede sa takalevu e veiyasa i vuravura na soli dra.

15, 16. (a) Na cava era cakava na tacida nira vakatovolei ena soli dra? (b) Na ivukevuke cava e vakarautaki me vakamatatataka na soli dra kei na kena isosomi? Na cava e rawati kina?

¹⁵ A se tukuni sara ena Vale ni Vakatawa ni 1944, ni soli dra e tautauvata ga ni laukana na dra. E vakabibitaki qai vakamatatataki ena yabaki tarava na rai vakaivolatabu qori. A tabaki ena 1951 eso na taro kei na kena isau me vukei ira na tacida nira veivosaki kei ira na vuniwai. Ena vuku ni nodra rai me baleta na dra, era vakalewai, sevaki qai tusaqati na imuri yalodina i Karisito e veiyasa i vuravura, ia era yaloqaqa tu ga. Ena veidusimaki i Karisito, e tabaka tiko ga na isoqosoqo na ivukevuke yaga me vaka na brochure kei na ulutaga e vakarautaki vinaka qai matata na kena ivakamacala.

¹⁶ Era gole eso na qase ni ivavakoso ina veivalenibula ena 1979 mera lai vakamacalataka vinaka vei ira na vuniwai na veika eda vakabauta, kena yavu vakaivolatabu, kei na veika e rawa ni isosomi ni dra. Ena 1980, e vakayacori sara ga e dua na vuli me veivuke ena itavi qori ra qai tiko kina na qase ena 39 na siti e Merika. Toso na gauna, e vakadonuya na iLawalawa Dauvakatulewa me tauyavu e veiyasa i vuravura na Komiti Veitaratara kei na Valenibula. Vakacava e bau mana  na sasaga kece qori ena veiyabaki sa sivi? E tini vakacaca na udolu era veiqaravi ena tabana ni bula nikua, wili kina na vuniwai, dauveisele kei na dauveivakamoceri, era tokoni keda ra qai doka na noda vakatulewa me kua ni soli vei keda na dra. E levu na valenibula era sa sega ni vakayagataka na dra ena nodra veiqaravi, eso era tukuna ni veiqaravi vakavuniwai vinaka duadua. E vakatubuqoroqoro dina na sala e taqomaki keda tiko kina na nona imuri o Jisu me kua ni vakadukadukalitaki keda o Setani.​—Wilika Efeso 5:25-27.

17. Eda na vakaraitaka vakacava nida marautaka na nona vakasavasavataki keda o Karisito?

¹⁷ E vinaka meda taroga, ‘Eda marautaka na nona vakasavasavataki keda o Karisito, kei na nona veivakavulici meda muria na ivakatagedegede cecere i Jiova me baleta na itovo?’ Ke vaka kina, meda nanuma tiko ena sega ni cegu nona temaki keda o Setani meda beca na ivakatagedegede savasava ni itovo qai tawayalodina vei rau o Jiova kei Jisu. Me kua ni rawai keda o Setani, e veivakasalataki qai veivakadreti tu ga vakayalololoma na isoqosoqo i Jiova ena itovo tawakilikili ni vuravura qo. Meda kauaitaka mada ga, da ciqoma qai muria tiko ga na ivakasala yaga qori.​—Vkai. 19:20.

18. Na cava eda vulica ena raivotu i Isikeli me baleti ira na nakita mera beca na ivakatagedegede ni Kalou?

¹⁸ Na ikarua ni veivakasavasavataki e vauca na ituvatuva me kua ni dukadukali kina na ivavakoso. E ka ni rarawa nira sega ni dina eso ena nodra yalayala vua na Kalou ra qai sega ni muria tiko ga na ivakatagedegede savasava i Jiova me baleta na itovo. Eso e veisau na lomadra ra qai nakita mera beca na ivakatagedegede qori. Na cava me vakayacori vei ira qori? Eda rawa ni kila na kena isau ena ivakamacala ni raivotu i Isikeli me baleta na valenisoro vakayalo ena itekivu ni iwase qo. O se nanuma tiko na cava e tu ena matamata kece? Io, na valeniyadra. E yadravi tu na valenisoro me kua ni curu kina o koya e “sega ni cili na lomana.” (Isik. 44:9) Eda vulica e keri ni ka dokai meda vakaitavi ena sokalou savasava, ia era marautaka ga qori o ira na muria na ivakatagedegede savasava i Jiova me baleta na itovo. E ka dokai tale ga noda veimaliwai kei ira na tacida vakayalo, ia era tiko ga o ira na marautaka qori nikua.

19, 20. (a) E vakamatatataka vakacava o Karisito na sala me dikevi kina na cala bibi? (b) Na cava e tolu na vuna mera vakasivoi kina o ira era sega ni veivutunitaka nodra cala?

¹⁹ A vakamacalataki ena Vale ni Vakatawa ni 1892 ni “dodonu mera vakasivoi na lotu vaKarisito era cakitaka ni solia o Karisito nona bula me [keda ivoli] kece, se ra mani cakitaka vakadodonu se ra vakaraitaka ena so tale na sala.” (Wilika 2 Joni 10.) A tukuni ena 1904 ena ivola The New Creation nira rawa ni vakadukadukalitaka na ivavakoso o ira na caka ca tiko ga. Ena gauna ya era se dau vakaitavi kece na lewe ni ivavakoso ena “veilewai ni lotu” me baleti ira na cala bibi. Ia e sega ni caka wasoma qori. A tukuni ena Vale ni Vakatawa ni 1944 nira tiko ga na tacida tagane era lesi mera cakava qori. Sa qai tabaki ena Vale ni Vakatawa ni 1952 na ituvatuva vakaivolatabu e vauca na kisi ni veilewai.E vakamacalataki kina ni bibi mera vakasivoi o ira na sega ni veivutuni, me savasava tiko ga kina na ivavakoso.

²⁰ Me tekivu mai na gauna ya, sa vukei ira voli mai na nona imuri o Karisito ena idusidusi matata ni kena rogoci na kisi ni cala bibi. Era vakavulici vinaka na qase mera vakatotomuria na rai i Jiova nira qarava na kisi ni veilewai, me veiraurautaki na lewadodonu kei na yalololoma. E matata tale tu ga vei keda nikua na tolu na vuna me vakasivoi kina mai na ivavakoso e dua e sega ni veivutunitaka nona cala: (1) me kua ni vakarogorogocataki na yaca i Jiova, (2) me kua ni vakadukadukalitaki na ivavakoso ena cala bibi e vakayacori, (3) me rawa ni uqeti koya e cala me veivutuni.

21. E yaga vakacava na ituvatuva ni veivakasivoi?

²¹ Vakacava o raica rawa na yaga ni ituvatuva ni veivakasivoi vei keda na imuri i Karisito nikua? Era dau veivakamuai e Isireli makawa na daucaka ca, eso na gauna era le lailai tale o ira na lomani Jiova ra qai cakava na ka dodonu. Qori  na vuna e dau vakarogorogocataka kina na yaca i Jiova na matanitu o Isireli, mani tagutuva na Kalou na nona vakadonui ira. (Jere. 7:23-28) Ia nikua sa sega ni veitaratara o Jiova kei na dua na matanitu, sa dusimaki ira tiko na tagane kei na yalewa matua vakayalo. Nira kau laivi mai na keda maliwa na daucaka ca era sega ni veivutuni, ena sega ni vakayagataki ira o Setani mera vakadukadukalitaka se vakarogorogocataka na ivavakoso. E yalani nodra veivakamuai ena ivavakoso, eda nuidei kina vakailawalawa ni na vakadonui keda tiko ga o Jiova. Meda kua sara ni guilecava na yalayala i Jiova: “Ena tawayaga na iyaragi kece e buli mo valuti kina.” (Aisea 54:17) Vakacava eda dau tokoni ira ena yalodina na qase nira qarava na itavi bibi e vauca na kisi ni veilewai?

22, 23. Na cava eda vakavinavinakataka me baleti ira na tacida ena itekivu ni ika20 ni senitiuri? Na cava eso na ka e gadrevi mera veiraurautaka me baleta na vuvale?

²² Na ikatolu ni ituvaki eda vakasavasavataki tiko ga kina na imuri i Karisito, oya na vakawati kei na bula vakavuvale. E vakasavasavataki na noda rai me baleta na vuvale ena veiyabaki sa sivi. Kena ivakaraitaki, nida wilika na kedra italanoa na tacida ena itekivu ni ika20 ni senitiuri, eda qoroqoro qai kurabuitaka na veika era vakuai ira kina. Eda vakavinavinakataka na nodra vakaliuca na nodra veiqaravi tabu, ia e laurai ni gadrevi mera veiraurautaka e levu na ka. Meda raica mada na kena ivakaraitaki.

²³ Levu na gauna era sega ni tu vata kei na nodra vuvale na tacida tagane me vica vata na vula, ena vuku ni nodra ilesilesi ena cakacaka vakaitalatala se vakaivakatawa dauveilakoyaki. E dau uqeti ena noda ivola me kua na vakawati, so na gauna na ka e tukuni ena tikina qori e dau ulabaleta tale na ivakasala vakaivolatabu. E lailai tale ga na ivakasala me dei kina na vakawati. Ia sa veisau sara qori nikua.

24. E vukei ira vakacava na nona imuri o Karisito me donu nodra rai me baleta na vakawati kei na vuvale?

²⁴ Sa veiraurautaki ena gauna qo na itavi vakalou kei na qaravi ni vuvale. (Wilika 1 Timoci 5:8.) E raica tale ga o Karisito mera vakasalataki tiko ga vakaivolatabu na nona imuri yalodina ena veika e vauca na vakawati kei na vuvale. (Efeso 3:14, 15) A tabaki ena 1978 na ivola Tauyavutaka Nomu Bula Vakamatavuvale me Mamarau. Oti e 18 na yabaki, a tabaki na ivola Na Sala me Marau Kina na Vuvale. E tabaki tale ga ena Vale ni Vakatawa e levu na ulutaga me baleta na vakawati, me vukei ira na veiwatini mera muria na ivakavuvuli vakaivolatabu.

25-27. Era vukei vakacava na gone ena veiyabaki sa sivi ena veika era kauai kina?

²⁵ Vakacava o ira na gone? Era vukei tale ga vakalevu ena veiyabaki sa sivi ena veika era kauai kina. Sa vakarautaka voli mai vakadede na isoqosoqo i Jiova na veika totoka me baleti ira na gone qai veiganiti kei na nodra yabaki. Ia nikua sa vutucoqa sara na ivukevuke e vakarautaki. Kena ivakaraitaki,  a tabaki ena Yadra! mai na 1919 ina 1921, na ulutaga “Juvenile Bible Study” (“Vuli iVolatabu ni Gone”). A tabaki ena 1920 na brochure The Golden Age ABC, kei na ivola Children ena 1941. Ena veiyabaki ni 1970, a tabaki kina na ivola Vakarorogo Vua na Qasenivuli Levu, Your Youth—Getting the Best out of It, kei na Noqu i Vola ni Talanoa ena i Vola Tabu. Ena 1982, sa tekivu tabaki ena Yadra! na ulutaga “Ra Taroga na iTabagone,” oti sa qai tabaki ena 1989 na ivola Questions Young People Ask—Answers That Work.

²⁶ Nikua sa rua sara na itabataba vou ni ivola Young People Ask, sa tiko tale ga na ivola Vuli Vua na Qasenivuli Levu. E levu tale na ulutaga me baleti ira na itabagone e rawa ni laurai ena noda web site na jw.org. E levu na ka e vakarautaki ena noda web site me baleti ira na gone, wili kina na qito vakaivolatabu se so tale na ka e rawa ni okati ena nodra vuli iVolatabu na gone kei na itabagone, na vidio, droini ni italanoa vakaivolatabu, na ka mera vulica ena iVolatabu na gone era yabaki tolu lako sobu, kei na so tale na ka me vakatovolei  kina na ka era kila. E se kauaitaki ira tiko ga na gone o Karisito me vaka ga e vakaraitaka ni keveti ira na gone ena imatai ni senitiuri. (Mari. 10:13-16) E vinakata o Jisu mera kila na gone nira lomani, era vakani vinaka tale ga vakayalo.

²⁷ E vinakata tale ga o Jisu mera taqomaki na gone. Sa takalevu sara nikua nodra vakacacani na gone, ni sa torosobu tiko ga na itovo ena vuravura ca qo. E tabaki kina na ulutaga e vakamacalataka vakamatata, vakadodonu tale ga na sala mera taqomaki luvedra kina na itubutubu mai na ivalavala torosobu qori. d

28. (a) Me vaka e laurai ena raivotu ni valenisoro i Isikeli, na cava meda cakava meda vakaitavi kina ena sokalou savasava? (b) Na cava o vakadeitaka mo cakava?

²⁸ Eda qoroya dina na nona vakasavasavataki keda tiko ga o Karisito, kei na nona veivakavulici meda doka qai muria na ivakatagedegede savasava i Jiova meda vakila kina na kena yaga. Vakasamataka tale mada na valenisoro e raivotutaka o Isikeli. O se nanuma tiko na kena matamata cecere? Na valenisoro e raivotutaki ya e sega ni valenisoro dina, e valenisoro vakayalo. Ia e bibi meda raica me vaka sara ga e dua na valenisoro dina. Eda sega ni curuma ena noda cakava wale ga na veika e laurai levu, me vaka na noda lako ina vale ni soqoni, cega na iVolatabu se vunau e veivale. Na dauveivakaisini mada ga e sega ni curuma na valenisoro i Jiova e rawa ni cakava tale ga qori. Nida cakava na veika e laurai levu, e bibi meda muria tale ga na ivakatagedegede savasava i Jiova me baleta na itovo qai vu mai lomada noda tokona na sokalou savasava. E rawa ni qai tukuni nida sa curuma, eda veiqaravi tale ga ena vanua savasava duadua se na ituvatuva ni sokalou savasava vua na Kalou o Jiova! Meda vakamareqeta e veigauna na itavi dokai qori da qai saga ena noda vinaka kece meda vakatotomuria na savasava i Jiova nida muria na nona ivakatagedegede dodonu!