1, 2. Na cava e veisau ena Vale ni Vakatawa ni Janueri 1895? Na cava nodra rai na mataveitacini?

 DUA na ka na marau nei John A. Bohnet, e dua na Gonevuli ni iVolatabu gugumatua, ni taura na nona ilavelave ni Vale ni Vakatawa ni Janueri 1895. E laurai ena waqa ni mekesini e dua na ka vou, na itaba ni valenicina cecere ena wasawasa voravora e vakararamataka tu na lomalagi ena bogi buto. Sa qai vakamacalataki qori ena mekesini me “Keda iVakatakilakila Vou.”

² E qoroqoro o Brother Bohnet qai volavola sara vei Brother Russell. E tukuna ena nona ivola: “Au marautaka na itaba ni valenicina, e rairai vinaka sara ga.” E vola e dua tale na Gonevuli ni iVolatabu yalodina o John H. Brown: “E roba toka na valenicina na ua qai draki ca, ia e vakasakiti ni duri vinaka tu ga ni kaukaua na kena yavu.” Qori na imatai ni veisau era raica na tacida, ia e levu tale ena vakayacori. Kena ivakaraitaki, na veisau e yaco ena Noveba, 1895, e vauca e dua na leqa e yaco tiko.

3, 4. Na leqa cava e vakamacalataki ena Vale ni Vakatawa ni 15 Noveba, 1895? Na veisau levu cava e vakamatatataki kina?

³ E vakamacalataki vinaka ena Vale ni Vakatawa ni 15 Noveba, 1895, na leqa e yaco tiko: E vakataotaka tiko na vakilai ni vakacegu ena isoqosoqo ni Gonevuli ni iVolatabu na nodra veiletitaka na mataveitacini se o cei me liutaka na ivavakoso. Sa qai vakatauvatani na isoqosoqo ina dua na waqa, me rawa nira raica na tacida na ka me caka me baleta na yalo ni veisisivi e rawa ni vakavu veisei. E vakamatatataki ena mekesini ni o ira na veiliutaki era sega ni vakarautaka na isoqosoqo ina leqa e rawa ni yaco. Na cava me vakayacori?

⁴ E vakamacalataki ena ulutaga ni kavetani vinaka ena raica mera tu e waqa na iqaloqalo se velovelo me vakayagataki ni yaco na leqa. Ena raica tale ga mera tu vakarau na kaimua mera vakaukauataka na isogo ni dreke ena gauna ni draki ca. Ena vakasama vata qori, o ira na veiliutaki ena  isoqosoqo mera vakarautaki ira na ivavakoso kece ena ka me caka ni yaco na leqa. E tukuni sara ena mekesini na veisau levu ena vakayacori me rawa kina na sasaga qori. E veidusimaki tale ga “mera digitaki na qase ena ivavakoso kece” ena gauna totolo duadua, mera “‘vakatawa’ na qelenisipi.”—Caka. 20:28.

5. (a) Na cava e dua kina na cavuikalawa levu na nodra lesi na qase? (b) Na taro cava ena veivosakitaki?

⁵ Na nodra lesi na qase e dua na cavuikalawa levu ena kena tauyavutaki e dua na ituvatuva dei ena ivavakoso. Era sega ni veilecayaki kina na tacida ena gauna dredre era sotava donuya na iMatai ni iValu Levu. E levu tale na veiveisau e vakayacori ena isoqosoqo ena veiyabaki tarava me vakarautaki ira vinaka na tacida ena nodra qaravi Jiova. Na parofisai cava vakaivolatabu e tokona na veisau qori? Na veisau cava o sa bau raica ena isoqosoqo? E yaga vakacava vei iko?

6, 7. (a) Na cava na ibalebale ni parofisai ena Aisea 60:17? (b) Na cava e vakaraitaka o Jiova ni cavuti ira na “ivakatawa” kei ira na “lesia na itavi”?

⁶ E vakamacalataki ena Wase 9 ni parofisaitaka o Aisea ena tubu na keda iwiliwili ena veivakalougatataki i Jiova. (Aisea 60:22) Ia e levu tale na ka e yalataka o Jiova me cakava. E tukuna ena parofisai vata ga ya: “Au na kauta mai na koula me isosomi ni kopa, au na kauta mai na siliva me isosomi ni kaukamea, na kopa me isosomi ni kau, na kaukamea me isosomi ni vatu, au na lesia na vakacegu mera nomu iliuliu, kei na ivalavala dodonu mera lesia na itavi.” (Aisea 60:17) Na cava na ibalebale ni parofisai qori? E vakaibalebale vakacava vei keda nikua?

⁷ E parofisaitaka o Aisea nira na veisosomitaki eso na ka. Qori e dusia na veiveisau yaga ena vakayacori ena isoqosoqo. Dua na veisau levu na sosomitaki ni kopa ena koula, vaka kina na vo ni ka era cavuti ena parofisai qori. E vakatakila vei keda ena parofisai qori o Jiova ni na vakavinakataki na keda ituvaki. Na veisau cava e vakaibalebaletaka na parofisai? Ni cavuti ira na “iliuliu” kei ira na “lesia na itavi,” e vakaraitaka kina o Jiova ni na yaco vakalalai na veisau me rawa nida qaravi qai tuvanaki vinaka tiko ga na nona tamata.

8. (a) O cei e vakavuna na veisau e cavuti ena parofisai i Aisea? (b) E yaga vakacava vei keda na veisau qori? (Raica tale ga na kato “ Yalomalumalumu ni Ciqoma na Veivakadodonutaki.”)

⁸ O cei e vakavuna na veisau e yaco ena isoqosoqo? E kaya o Jiova: “Au na kauta mai na koula, . . . Au na kauta mai na siliva, . . . Au na lesia na vakacegu.” Io, o Jiova sara ga e vakavuna na veisau ena ituvatuva ni ivavakoso, sega ni tamata. Ni se qai veiliutaki ga vakatui o Jisu, sa vakayagataki koya voli mai o Jiova me vakayacora na veisau qori. E yaga vakacava vei keda na veisau e yaco? Me vaka e tukuni ena Aisea 60:17, na veisau ena kauta mai na “vakacegu” kei na “ivalavala dodonu.” Nida ciqoma na veidusimaki ni Kalou qai vakayacora na veisau e gadrevi, eda na vakila tiko ga na vakacegu. Na noda taleitaka tale ga na ivalavala dodonu ena uqeti  keda meda qaravi Jiova, e tukuna na yapositolo o Paula ni “Kalou ni vakacegu.”—Fpai. 4:9.

9. E yavutaki ena cava na ituvatuva yaga kei na duavata ena ivavakoso? Na vuna?

⁹ E vola tale ga me baleti Jiova na yapositolo o Paula: “E sega ni Kalou ni yakusurasura, ia e Kalou ni vakacegu.” (1 Kor. 14:33) Na cava e veidutaitaka kina o Paula na yakusurasura kei na vakacegu? Vakasamataka mada qo: E sega ni dau rawati ga na vakacegu ena ituvatuva maqosa. Kena ivakaraitaki, e rawa nira tuvanaki vakamaqosa e dua na ilala sotia nira lai vala. Ia na ituvatuva maqosa qori e yaco kina na ivalu, sega ni vakacegu. E bibi gona meda nanuma tiko na lotu vaKarisito ni na kasura na ituvatuva cava ga e sega ni yavutaki ena vakacegu. Na ituvatuva ga e yavutaki ena vakacegu ni Kalou ena dei. Eda vakavinavinaka kina ni dusimaka qai vakasavasavataka tiko na noda isoqosoqo “na Kalou ni veivakacegui”! (Roma 15:33) Na ituvatuva yaga e muri ena ivavakoso e veiyasa i vuravura kei na duavata dina eda marautaka qai vakamareqeta tu nikua, e yavutaki ena vakacegu ni Kalou.—Same 29:11.

10. (a) Na veisau cava e vakayacori ni se qai tauyavu na isoqosoqo? (Raica tale ga na kato “ Veisau na iTuvatuva ni Veiliutaki.”) (b) Na taro cava ena veivosakitaki?

¹⁰ E vakamacalataki ena kato “ Veisau na iTuvatuva ni Veiliutaki,” na yaga kei na kena caka vakamatau na veisau ni se qai tauyavu na isoqosoqo. Ia na veisau cava e vaka na ‘kopa ina koula’ se qai vakayacora tiko ga qo o Jiova ena vukuna na noda Tui? E yaga vakacava ena vakacegu kei na duavata ni ivavakoso e veiyasa i vuravura ni veisau na ituvatuva ni veiliutaki? E yaga vakacava qori ena nomu qarava “na Kalou ni vakacegu”?

11. (a) Na cava e laurai ni dikevi na iVolatabu? (b) Na cava eratou vakadeitaka na lewe ni ilawalawa dauvakatulewa?

¹¹ A tuvanaka na ilawalawa dauvakatulewa me dikevi vakatitobu na iVolatabu mai na 1964 ina 1971, dua vei ira na ka e dikevi na sala e cicivaki kina na ivavakoso ena imatai ni senitiuri. a E laurai ena vakadidike qori ni veiliutaki ena ivavakoso ena imatai ni senitiuri e dua na ilawalawa qase, sega ni dua ga na qase se ivakatawa. (Wilika Filipai 1:1; 1 Timoci 4:14.) Ni vakamatatataki na tikina qori, e raica na ilawalawa dauvakatulewa ni dusimaki ratou tiko na Tui o Jisu ena veisau me vakayacori ena isoqosoqo ni Kalou. Eratou vakadeitaka gona na lewe ni ilawalawa dauvakatulewa me ratou muria na veidusimaki ni Tui. Eratou vakayacora totolo sara na veiveisau ena isoqosoqo me salavata kei na ituvatuva vakaivolatabu me baleta nodra lesi na qase ni ivavakoso. Na cava soti e veisau ena itekivu ni veiyabaki ni 1970?

12. (a) Na cava e veisau ena ilawalawa dauvakatulewa? (b) Vakamacalataka na ituvatuva vou e vauca na iLawalawa Dauvakatulewa. (Raica tale ga na kato “ iTavi ni iLawalawa Dauvakatulewa ena Veika e Vauca na Matanitu ni Kalou.”)

¹² E veisau sara ga e liu na ilawalawa dauvakatulewa. Eratou lewena voli na ilawalawa qori e vitu na tacida lumuti eratou dairekita ni Watch Tower Bible and Tract Society of  Pennsylvania. Ia na le 7 qori e vakalevutaki ina 11 ena 1971, e laurai votu tale ga ni ratou duidui na dairekita kei na ilawalawa dauvakatulewa. E sega ni raica e dua na lewe ni ilawalawa dauvakatulewa ni vinaka cake vua e dua tale, e veisau tale ga e veiyabaki o koya e jeameni ni muri na veitaravi ni yacadratou.

13. (a)Na ituvatuva cava sa muri voli mai me 40 na yabaki? (b) Na cava e cakava na iLawalawa Dauvakatulewa ena 1972?

¹³ Na ikarua ni veisau e vauca na ivavakoso kece. E dua ga na tacida e dau liutaka tu na ivavakoso mai na 1932 ina 1972. Na tacida e lesi ena itavi qori e vakatokai voli me service director me yacova na 1936. Oti e veisau tale na yaca ina company servant, congregation servant, kei na congregation overseer. Era qarava vinaka sara na nodra itavi na tacida era lesi mera vakatawana vakayalo na qelenisipi. Na tacida ga e congregation overseer e dau vakatulewa ena veika e vauca na ivavakoso qai sega ni veivosakitaka qori kei na so tale. Ia e veidusimaki na iLawalawa Dauvakatulewa me vakayacori e dua na veisau bibi ena 1972. Na cava e okati ena veisau qori?

14. (a) Na ituvatuva vou cava e tekivu muri ena 1 Okotova, 1972? (b) E muria vakacava na kodineita ni ilawalawa qase na ivakasala ena Filipai 2:3?

¹⁴ Sa sega ni dua ga ena liutaka na ivavakoso, era sa na lesi eso tale na tacida tagane era rawata na ivakatagedegede vakaivolatabu mera qase ni ivavakoso. O ira qori era na lewena e dua na ilawalawa qase mera liutaka na ivavakoso. A tekivu muri na ituvatuva vou qori ena 1 Okotova, 1972.  Na kodineita ni ilawalawa qase nikua e sega ni nanuma ni vinaka cake vei ratou na nona itokani, ia e dau “vakamalumalumutaki koya.” (Luke 9:48) E vakilai ena mataveitacini e vuravura raraba na yaga ni nodra yalomalumalumu na tacida qori!—Fpai. 2:3.

15. (a) Sa yaga vakacava na ituvatuva me dua na ilawalawa qase ena ivavakoso? (b) E laurai votu vakacava na nona vuku na noda Tui?

¹⁵ E vakadinadinataki ni yaga vakalevu na nodra veitokonitaka na itavi ena ivavakoso na ilawalawa qase. Qo e tolu na kena yaga. Kena imatai qai bibi duadua, era vukei kece na qase ni ivavakoso mera nanuma tiko ni Ulu ni ivavakoso o Jisu, se mani itavi bibi cava era lesi kina ena ivavakoso. (Efeso 5:23) Kena ikarua, e kaya na Vosa Vakaibalebale 11:14: “E rawa na sasaga ni levu na daunivakasala.” Ena salavata kei na ivakavuvuli vakaivolatabu na nodra vakatulewa na qase nira veivosakitaka vata ra qai veirogorogoci ena veika e vauca na nodra bula vakayalo na lewe ni ivavakoso. (Vkai. 27:17) E dau vakalougatataka o Jiova na vakatulewa qori qai vakilai na kena yaga ena ivavakoso. Kena ikatolu, nodra rawata e levu tale na tagane na ivakatagedegede mera qase, e veivuke vakalevu ena nodra qaravi kei na nodra vakatawani na iwiliwili levu era tabili tiko mai na isoqosoqo. (Aisea 60:3-5) Vakasamataka mada! E tubu na iwiliwili ni ivavakoso e veiyasa i vuravura mai na sivia ni 27,000 ena 1971  ina sivia ni 113,000 ena 2013! Na nodra lesi na ivakatawa ena kena gauna donu e laurai votu kina na nona vuku na noda Tui.—Maika 5:5.

16. (a) Na itavi cava e lesi vei ira na qase ni ivavakoso? (b) Era raica vakacava na Gonevuli ni iVolatabu na ivakasala i Jisu mera ‘vakatawani na sipi’?

¹⁶ Era sa kila voli mai na Gonevuli ni iVolatabu ena gauna ya, ni nodra itavi na qase mera vukei ira na tacidra mera qarava tiko ga na Kalou. (Wilika Kalatia 6:10.) E vakamacalataki ena dua na ulutaga ena Vale ni Vakatawa ni 1908 na ivakasala i Jisu: “Vakatawani ira na noqu sipi lalai.” (Joni 21:15-17) E tukuni ena ulutaga ya vei ira na qase: “E bibi dina meda kua ni vakawalena na nona ilesilesi na Turaga me baleta na qelenisipi, meda raica me ka dokai na noda vakani ira kei na noda qaravi ira na nona imuri na Turaga.” Era vakadreti tale na qase ena Vale ni Vakatawa ni 1925 me baleta na bibi ni nodra itavi vakaivakatawa: “Na Kalou ga e lewa na nona lotu, . . . o ira kece na lesi mera veiqaravi kina, era na saumitaro kece vua.”

17. Era vukei vakacava na ivakatawa mera qarava vinaka nodra itavi?

¹⁷ E tuvanaka na vuli na isoqosoqo i Jiova me vukei ira na qase mera vakavinakataka nodra iwalewale ni veivakatawani mai na ‘kaukamea ina siliva.’ A vakayacori ena 1959 na imatai ni Koronivuli ni Cakacaka Vakaitalatala ni Matanitu me baleti ira na ivakatawa. E veivosakitaki ena dua na ivunau na usutu: “Kauaitaki Ira Yadua.” Era uqeti na tacida era lesi me “dua na nodra ituvatuva mera sikovi ira kina na dautukutuku ena nodra vale.” A vakamacalataki tale ga e levu na sala e rawa ni veivakayaloqaqataki kina na nodra veisiko va qori na ivakatawa. Dua na porokaramu vou ni Koronivuli ni Cakacaka Vakaitalatala ni Matanitu a tekivu ena 1966. E  usutu ni dua vei ira na vunau: “Bibi ni Veivakatawani.” Cava e vakabibitaki kina? O ira na veiliutaki “mera veitokonitaka na nodra karoni vakayalololoma na qelenisipi ni Kalou, mera kua tale ga ni vakawalena na nodra dui vuvale kei na cakacaka vakaitalatala.” E se qai vakayacori wale ga qo e levu tale na nodra vuli na qase. Vakacava e yaga na vuli e vakarautaka tiko ga na isoqosoqo i Jiova? Io, nikua sa vica vata na udolu na tacida era rawata na ivakatagedegede mera ivakatawa vakayalo ena ivavakoso.

18. (a) Na itavi bibi cava e lesi vei ira na qase ni ivavakoso? (b) Na cava erau lomani ira kina na qase gugumatua o Jiova kei Jisu?

¹⁸ Dua na itavi bibi e lesi ira kina na qase o Jiova ni vakayagataka na noda Tui o Jisu. Qori mera liutaki keda ena gauna dredre duadua ena ivolatukutuku ni kawatamata. (Efeso 4:11, 12; 2 Tim. 3:1) Dua na ka nodrau lomani ira na qase gugumatua o Jiova kei Jisu nira muria na ivakasala vakaivolatabu: “Moni vakatawa na qelenisipi ni Kalou oni lesi moni qarava . . . ena yalo ga e vinakata . . . , ena yalo ga e marautaka . . . , moni nodra ivakaraitaki ga na qelenisipi.” (1 Pita 5:2, 3) Meda raica mada e rua na sala era ivakaraitaki kina na ivakatawa vei ira na qelenisipi, e lai vakilai kina vakalevu ena ivavakoso na vakacegu kei na marau.

19. Meda raica vakacava na nodra vunau vata kei keda na qase?

¹⁹ Nodra cakacaka vata kei ira na lewe ni ivavakoso na qase e dua na sala ni nodra veivakatawani. E tukuna me baleti Jisu na dauvola Kosipeli o Luke: “E qai lako o Jisu ina veikoro lelevu kei na veikoro lalai me lai vunautaka na itukutuku vinaka ni Matanitu ni Kalou. Eratou lako vata kei koya na le Tinikarua.” (Luke 8:1) Me vaka ga nona vunau vata kei ratou nona yapositolo o Jisu, era ivakaraitaki vinaka tale ga na qase nikua nira vunau vata kei ira na tacidra. Era kila ni  na veiuqeti vakalevu qori ena ivavakoso. Na cava nodra rai na lewe ni ivavakoso me baleti ira na qase? E kaya o Jeannine, dua na tacida yalewa e yabaki 80 vakacaca: “Au raica ni neirau cakacaka vakavunau vata kei na dua na qase ni ivavakoso, e gauna vinaka me keirau veitalanoa kina meu rawa ni kilai koya vinaka.” E kaya o Steven, e dua na tacida tagane e yabaki 30 vakacaca: “Niu vunau vata kei na dua na qase ni ivavakoso, au raica me sala ni nona via veivuke. E vakamarautaki au vakalevu na nona dau vukei au.”

20, 21. Era rawa ni vakatotomuria vakacava na qase na ivakatawanisipi ena vosa vakatautauvata i Jisu? Tukuna e dua na kena ivakaraitaki. (Raica tale ga na kato “ Vuavuaivinaka na Veisiko e Veimacawa.”)

²⁰ Dua tale na basoga ni nodra veivakatawani na qase, e vakavulici ira o Jiova ena nona isoqosoqo mera kauaitaki ira na malumalumu tu vakayalo. (Iper. 12:12) Na cava mera vukei ira kina qori na qase? Mera cakava tale ga vakacava? E saumi qori ena vosa vakatautauvata i Jisu me baleta na ivakatawa kei na sipi e yali. (Wilika Luke 15:4-7.) Ni raica na ivakatawa ena vosa vakatautauvata ni yali e dua na sipi, na kaukaua ni nona vaqaqara e vaka e dua ga na nona sipi. Era vakatotomuria vakacava na ivakatawa qori na qase ni ivavakoso nikua? Era kauaitaki ira tu ga na malumalumu vakayalo na qase, me vaka ga na nona kauaitaka tiko ga na sipi e yali na ivakatawa. Era sega ni nanuma ni vakalusi gauna na nodra vaqarai kei na nodra vukei na malumalumu tu vakayalo. Era vakaliuliu mera vaqarai ira na malumalumu vakayalo ra qai vukei ira me vaka ga na nona lako na ivakatawanisipi me “vaqara na dua e yali me yacova ni kunea.”

²¹ Na cava e cakava na ivakatawa ena vosa vakatautauvata ni sa kunea na sipi? E taura cake vakamalua, ‘biuta ena usouso ni domona’ qai colata lesu ina qelenisipi. Na nona veikauaitaki tale ga mai vu ni lomana e dua na qase ena vakayaloqaqataki koya e malumalumu tu vakayalo qai uqeti koya me vakavinakataka nona bula vakayalo. E vakadinadinataka qori o Victor, e dua na tacida tagane mai Aferika a malumalumu vakayalo ena dua na gauna. E kaya: “Sega ni cegu nodratou vukei au na qase ena walu na yabaki au malumalumu tu kina vakayalo.” Ni tarogi se cava e uqeti koya vakalevu, e kaya: “A gadivi au mai ena dua na siga o John, e dua na qase ni ivavakoso keirau vuli vata ena Koronivuli ni Cakacaka Vakapainia, qai vakaraitaka vei au na keirau itaba ena gauna ni vuli ni painia. Na levu ni ka totoka au nanuma lesu me baleta na gauna ya, au diva sara ga kina na marau au dau vakila tu niu se qaravi Jiova.” Oti ga vakalailai nona veisiko o John, a toso vinaka tale vakayalo o Victor, sa dua sara toka na painia ena gauna qo. Io, e dau ikuri ni noda marau na nodra veikauaitaki na qase ni ivavakoso.—2 Kor. 1:24. b

22. E vaqaqacotaka vakacava na duavata ena ivavakoso na ivalavala dodonu kei na vakacegu? (Raica tale ga na kato “ Keirau Qoroqoro Sara Ga.”)

²² Eda sa raica oti mai ni parofisaitaka o Jiova ni na vakalevutaki tiko ga na vakacegu kei na ivalavala dodonu ena keda maliwa. (Aisea 60:17) Na rua na itovo qori sa qai vakaukauataka ga noda duavata ena ivavakoso. Kaya mada me baleta na ivalavala dodonu, e tukuni na “Kalou, e dua ga na Jiova.” (Vkru. 6:4) E dua ga na ivakatagedegede dodonu e kotora me muri ena ivavakoso e veiyasa i vuravura. Io, e dua ga nona ivakatagedegede ni ka e vinaka se ca, ra qai muria qori na ‘ivavakoso kece ni yalosavasava.’ (1 Kor. 14:33) Ena toso vinaka ga na ivavakoso ni muri na ivakatagedegede ni Kalou. Kena ikuri, e sega ni vinakata ga na noda Tui meda marautaka na vakacegu ena ivavakoso, ia meda ‘saga tale ga na veisaututaki.’ (Maciu 5:9) Eda na ‘guta gona na bula veiyaloni,’ nida vakaliuliu ni veivakameautaki ni basika ena so na gauna ena keda maliwa na duidui. (Roma 14:19) Nida cakava qori, ena vakilai tiko ga ena ivavakoso na vakacegu kei na duavata.—Aisea 60:18.

23. Na cava eda marautaka tu nikua na dauveiqaravi i Jiova?

²³ Ni tabaki ena Vale ni Vakatawa ni Noveba 1895 na ituvatuva vou ni nodra lesi na qase, era vakaraitaka tale ga na tacida era lesi nira nuitaka qai nodra qaqanimasu ni na yaga na ituvatuva vou qori ena noda “vakaduavatataki totolo ena vakabauta” na tamata ni Kalou. Nida railesuva na veiyabaki sa sivi, eda vakavinavinakataki Jiova dina ni vakayagataka na noda Tui me vakasavasavataka na ituvatuva ni veiliutaki. Sa qai vaqaqacotaka ga noda duavata ena sokalou. (Same 99:4) Eda marautaka nikua na dauveiqaravi i Jiova e veiyasa i vuravura ni ‘tautauvata na noda inaki,’ e ‘tautauvata na ka eda cakava,’ eda “duavata” tale ga ni qarava na “Kalou ni vakacegu.”—2 Kor. 12:18; wilika Sefanaia 3:9.