Ku bokona mu madisá

Ku bokona mu madisá

KIBATULU 12

A di Iudika Phala ku Sidivila ‘o Nzambi ia ku Tululuka’

A di Iudika Phala ku Sidivila ‘o Nzambi ia ku Tululuka’

MILONGI IA KIBATULU

Bhofele-bhofele Jihova u longa o mundu uê

1, 2. Kima kiahi kia lungulula mu Mulangidi ua Ziione ku mbeji ia Katatu 1895, ni kiebhi kia divu o jiphange?

 KIOSO John A. Bohnet, diiala ua kexile mu di longa o Bibidia ni ku suína kuoso, kia tambula o kadivulu ka Mulangidi ua Ziione ua mbeji ia Katatu ua muvu 1895, muéne ua sangulukile kiavulu. O kadivulu ka kexile ni kapa ia ubhe—ku thandu dia kapa kua kexile musanza ua kalunga uexile ni ki thembu kia dikota kia mabhuku, o mu kalunga mua kexile fikula ia sabhalalu mua kexile kimuikinu kia kexile mu muika o diulu diedile buí. O ngolokela ia lungu ni kadivulu ka ubhe, iambele kiki: “Izuatu Ietu ia Ubhe.”

2 Ni ku sanguluka kuoso o Phange Bohnet ua sonekena mukanda kua Phang’etu Russell, muéne ua soneka: “Nga sanguluka kiavulu mu ku mona o kizuatu kia ubhe kia Mulangidi. Kia uabha kinene.” Diiala dia mukua dia kexile mu di longa o Bibidia, jina diê John H. Brown, ua soneka ué ia lungu ni kapa, muéne uambe: “Kapa iambote. O jingunji ja sabhalalu ja kolo muene mukonda né muene ni mabhuku a di beta-beta, ja kolo jene ngé.” O kapa ióio ia ubhe, ki iexile o kima kia suku kia lunguluile kia monene o jiphange ku muvu uenhó—maji eji lungulula dingi ima iavulu ku pholo dia kuenda. Ku mbeji ia Kamoxi, evu dingi kima kia mukuá kia dikota a ki lunguluile. Kia lungile dingi ni musanza ua kalunga ua temene kiavulu mukonda dia mabhuku.

3, 4. Maka-hi a tange O Mulangidi ua 15 ua mbeji ua Kamoxi ua muvu ua 1895, ni kima kiahi dingi kia tange kuila eji ki lungulula?

3 Saí milongi ia moneka mu Mulangidi ua 15 ua mbeji ia Kamoxi ua muvu 1895, ia bheka maka a dikota: Maka akexile mu katula o kutululuka mu kilunga kia Adilongi a Bibidia. O jiphange akexile mu di kuata mudiâ se nanhi ueji kala ku pholo dia kilunga. Phala ku kuatekesa o jiphange ku mona ihi ia tokalele ku bhanga phala ku katula o ukexilu uenhó ua ku diuanuna mudiâ, o mulangidi ua sokesa o kilunga ni ulungu ua dikota. O mulangidi ua zuela ué kuila oso ala ku pholo dia kilunga ka longele o imbamba ioso ia tokala phala ku fikidila o ulungu mba kilunga se bhua monekene maka mu njila. Ihi ia tokalele ku bhanga ene?

4 O mulangidi ua zuela kuila o kabhitangu ka ulungu kala ni unjimu u sota kuijiia se mu ulungu muala ima i kuatekesa ku bhulula o athu se bhu moneka maka mu njila kala ki thembu mba mvula ia dikota. Kiene kimoxi ué, oso akexile ku pholo dia kilunga a tokalele kuijiia se ilunga ioso ieji tena ku dibhana ni ibhidi ia makota. Phala ku tena ku bhanga kiki, o mulangidi ua tange kima kieji lungulula mu kilunga. O kima kieniokio kia lungile ni kuila, “mu ilunga ioso, mua tokalele ku kala tufunga” phala “‘kuendesa’ o kilunga.”—Ikalakalu 20:28.

5. (a) Mukonda diahi o phangu ia lungu ni ku sola tufunga, ia tokalele muene mu kithangana kieniokio? (b) Ibhuidisu iebhi i tua-nda di longa?

5 O phangu ioio ia lungile ni ukexilu ua ku sola tufunga, kiexile muene kima kiambote mu kithangana kieniokio, phala ku kolesa o ilunga. Kiki kia kuatekesa o jiphange jetu ku di bhana ni ibhidi iejila ku Ita ia dianga ia bhiti ku Mundu Uoso. Ku mivu ia kaiela, a lungulula dingi ima ia kuatekesa o mundu ua Nzambi ku kala ni kuijiia kua soko phala ku bhanga o vondadi ia Jihova. Kikanenu kiahi kia Bibidia kia tange kuila ku pholo dia kuenda kueji bhita o ima íii? Ima iahi ia lungulula mu kilunga i ua mono kiá? Ni mabesá-hi uene mu tambula?

‘Tufunga Tuê Ngi tu Bhangesa ku Kala Akua ku Tululuka’

6, 7. (a) Ihi ilombolola o izuelu i tu sanga mu divulu dia Izaia 60:17? (b) Ihi ilondekesa o kizuelu “tufunga” ni “atumini?”

6 Kala ki tua di longo mu Kibatulu 9, Izaia ua tange kuila Jihova ueji besoala o mundu uê mu ku kala mundu uavulu. (Iza. 60:22) Maji Jihova ua tange kuila, ueji bhanga dingi ima ia mukuá. Mu divulu didi dia Izaia, muéne uambe ué: ‘Bhu kididi kia kobidi nga kéza ni ulu, bhu kididi kia felu ene nga ká bheka phalata, bhu kididi kia mabaia a mixi ngôndo, bhu kididi kia matadi feleu; tufunga tuê ngi tu bhangesa ku kala akua paze, atumini’é ng’a bhanga akua kidi.’ (Isa. 60:17) Ihi ilombolola o izuelu íii? Kiebhi o izuelu íii ia tu tokala ué etu lelu?

O ku lungulula kuku, ki ku lungulula kua iibha kana maji ku lungulula kuambote

7 O ia soneka Izaia ilondekesa kuila mu kididi kia ditadi a-nda ta-mu ditadi diengi. Maji talesa kuila o ku lungulula kuku, ki ku lungulula kua iibha kana maji ku lungulula kuambote. O ku katula o ngôndo ni ku ta-mu phalata, kima kiambote kiene kimoxi ué ni matadi a mukuá a a tange kuala Izaia. Ni kuijiia kuku, Jihova ua londekesa kuila o ukexilu ua mundu uê ueji kala ukexilu uambote bhofele-bhofele. Maji ku lungulula kuahi kua mu tanga Izaia? Mu ku tumbula ‘tufunga’ ni “atumini,” Jihova ua londekesa kuila o ku lunguluka kuku kua lungu ni kiebhi o mundu uê kieji kala mudiâ ni ku di iudika.

8. (a) Nanhi u bhangesa o kilunga ku kula? (b) Mabesá-hi u tu tambula? (Tanga ué o kitutu “ Ni ku Lenduka Kuoso Muéne ua Xikina o ku mu Bazela.”)

8 Nanhi u bhangesa o kilunga ku kula? Jihova uambe: “Nga kéza ni ulu. . . nga ká bheka phalata, . . . ni ngi tu bhangesa ku kala akua paze.” Sé phata mu kilunga kia Nzambi ene mu lungulula-mu ima iavulu phala kiende kiambote, kana ni nguzu ia athu maji mu nguzu ia Jihova. Tundé o kizuua kia tumbika Jezú kala Sobha, Jihova uene mu lungulula o ima bhu kaxi ka Mon’ê. Mabesá-hi u tuene mu tambula? O divulu diene dia Izaia di tu tangela kuila o ku lungulula o ima, kueji bheka “ku tululuka” ni “kidi.” Kioso ki tuehela Nzambi ku tuendesa ni ku lungulula o ima phala o kilunga kiende kiambote, tu kala ni ku tululuka mu dietu, o henda ni kidi ki tu suinisa ku bhanga o vondadi ia ió a mu tumbula kua poxolo Phaulu kala “o Nzambi ia paze.”—Fil. 4:9.

9. Ihi i suínisa o ukamba mu kilunga ni mukonda diahi?

9 Phaulu ua soneka dingi ia lungu ni Jihova, uixi: ‘Nzambi, ki Nzambi ia kavuanza, maji Nzambi ia ku tululuka.’ (1 Kol. 14:33) Talesa kuila Phaulu ka sokesa o kavuanza ni ku sokejeka kiambote o ima maji ua londekesa kuila o kavuanza ki ka sokela ni ku tululuka. Mukonda diahi? Xinganeka: O ku sokejeka ngó kiambote o ima, ki kuene ku bhekela o ku tululuka. Mu kifika, o kifuxi kia masoladi ki tena ku di sokejeka kiambote mu ibuka-ibuka kioso kia mu kuenda mu kuia mu ita, maji ka muia mu bheka ku tululuka. Kienhiki, kuma tu Jikidistá tua tokala ku bhaka ku muxima uetu o kidi kiki: Kima kioso-kioso ki kamba o ku tululuka, ki ki nanga-ku kana, kiene ki jima. Maji o ku tululuka ku tunda kua Nzambi, kuene ku sokejeka kiambote o ima ni ku nangenena. Kienhiki, tu sakidila kiavulu mukonda o kilunga kietu a mu kiendesa ni ku ki zelesa kuala “o Nzambi ia paze ietu.” (Lom. 15:33) O ku tululuka ku tunda kua Nzambi ku di bhanga kala ngunji ietu, ku tu bhekela ukamba, ku sanguluka ni ku ximana kiavulu o ilunga ioso mu ngongo ioso.—Jisá. 29:11.

10. (a) Ku lungulula kuahi kua bhiti mu kilunga kietu m’ukulu? (tanga o kitutu “ Kiebhi Kia Lungulula o Ukexilu ua ku Sola o Tufunga mu Ilunga.”) (b) Ibhuidisu iebhi i tua-nda di longa?

10 O kitutu “ Kiebhi Kia Lungulula o Ukexilu ua ku Sola o Tufunga mu Ilunga,” ki tu kuatekesa ku mona o mabesá ejila mu ku lungulula o ima mu kilunga kia Nzambi m’ukulu. Lelu kiebhi Jihova bhu kaxi ka Sobha ietu kia kumbidila o izuelu ‘bhu kididi kia kobidi nga kéza ni ulu?’ Kiebhi o ku lungulula kuku kua bhekela paze ni ukamba mu kilunga mu ngongo ioso? Kiebhi o ku lungulula kuku kuene mu ku kuatekesa eie ku sidivila “o Nzambi ia paze?”

Kiebhi Kristu Kiene m

11. (a) O ku di longa o Mikanda Ikola kua kuatekesa o Jikidistá ku tendela kima kiahi? (b) Ihi ia mesenene o ku bhanga o jiphange ja kibuka kia utuminu?

11 Tundé ku muvu ua 1964 katé ku muvu ua 1971, o Kibuka kia Utuminu kiene mu tokuesa kiambote o Bibidia ni ku di longa maka kala o maka alungu ni kiebhi o kilunga mu hama ia dianga kia kexile mu kalakala. a Ia lungu ni kilunga kia Nzambi, a di longo kuila o ilunga ku hama ia dianga, akexile mu i langa ku kibuka kia tufunga kana ku kafunga kamoxi ngó kana. (Tanga Filipe 1:1; 1 Timote 4: 14.) Kioso kia tendela kiambote o maka enhá, o Kibuka Kia Utuminu kia mono kuila o Sobha iâ, Jezú, ua kexile mua endesa mu ku lungulula o ima mu kilunga phala o mundu ua Nzambi—mukonda dia kiki o jiphange ja Kibuka Kia Utuminu a mesenene ni vondadi ioso ku di ehela kua a endesa kuala o Sobha. Ni lusolo luoso a bhange ioso phala ku kaiela o phangu ia Bibidia ia lungu ni ku sola tufunga mu kilunga. Ima iahi ia lungulula mu kilunga mu dimatekenu dia muvu ua 1970?

12. (a) Ku lungulula kuahi kua bhiti mu Kibuka Kia Utuminu? (b) Jimbulula kiebhi o Kibuka Kia Utuminu kiala lelu. (Tanga o kitutu “ Kiebhi o Kibuka Kia Utuminu Kiene mu Langa o Ikalakalu ia Utuminu,” ku mbandu 130.)

12 O kima kia dianga kia ki lungulula kia tokalele ku kibuka kia utuminu. Ku muvu uenhó, o kibuka kia utuminu kia kexile ni sambuadi dia athu exile endexi ia Sociedade Torre de Vigias de Bíblias e Tratados de Pensilvânia, EUA. Maji ku muvu ua 1971, o Kibuka Kia Utuminu kiexile ni 11 dia athu, ka kexile mua exana dingi endexi. Oso a tokalele ku kibuka kia utuminu a sokele, ki kuexile muthu ua kexile mu di mona kuila ua betele kota akuâ ndenge. Mukonda dia kiki muvu ni muvu akexile mu sola muthu umoxi mudiâ phala ku kala ku pholo.

13. (a) Kiebhi kia kexile o ima mu ilunga mu 40 a mivu? (b) Ihi ia bhange o Kibuka Kia Utuminu ku muvu 1972?

13 O kima kia mukuá kia lungulula, kia tokalele ku ilunga ioso. Kiebhi? Tundé ku muvu ua 1932 katé ku muvu ua 1972, o kilunga akexile mu kiendesa ku muthu umoxi ngó. Katé ku muvu ua 1936, o muthu a mu solele kuendesa o kilunga a mu i xanene muendexi ua ikalakalu. Mu ku bhita thembu, o dijina a di lungulula, a kuata ku mu i xana servo de companhia, o kia bhiti dingi thembu, a exana selevende ia kilunga, mu ku suka-ku eza mu a exana mu dijina dia kafunga ka kilunga. O jiphange akexile mu kuendesa o ilunga akexile mu langa kiambote o jimbudi mu ukexilu ua nzumbi. O kafunga ka kilunga ua kexile mu bhanga o ima sé ku sota akuâ mu kilunga. Maji ku muvu ua 1972, o Kibuka Kia Utuminu kia jikula o njila phala o kima kia dikota eji ki lungulula ku pholo. Ku lungulula kuahi?

14. (a) Phangu iebhi ia ubhe ia ku sola tufunga ia mateka mu kizuua kia 1 kia mbeji ia Kamusasadi ua muvu ua 1972 (b) Kiebhi o kafunga ka kibuka kia tufunga kiene mu kaiela o milongi iala mu divulu dia Filipe 2:3?

14 Mu veji dia ku kala ngó ni muthu umoxi ku sidivila kala kafunga ka kilunga, akexile mu sola uá jiphange ja mukua ja mala akexile ni ukexilu uambote kala ki tuma o Mikanda Ikola phala ku kala tufunga. Oso a solele ku kala tufunga, ene eji bhanga o kibuka kia tufunga kia kilunga ni ku ki langa. O phangu ioio ia ubhe ia ku sola tufunga ia mateka mu kizuua kia 1 kia mbeji ia Kamusasadi ua muvu ua 1972. Lelu o kafunga ka kibuka kia tufunga ka di fika kuila ua beta kota akuâ mu kibuka ndenge, maji u di mona kala ió “ua beta o kutola.” (Luka 9:48) O jiphange jiji ja lenduka mabesá a dikota phala o jiphange joso ku mundu!—Fil. 2:3.

Ni unjimu ua soko, o Sobha ietu ua bhana ku akaiedi’ê tufunga mu kithangana kia tokala

15. (a) O phangu ia ku kala ni kibuka kia tufunga mu kilunga iene mu bheka mabesá-hi? (b) Ihi ilondekesa kuila o Sobha ietu, njimu ia dikota?

15 O phangu ia ku uana o ikalakalu ni jiphange joso a tokala ku kibuka kia tufunga iene mu kala phangu iambote. Talesa o mabesá a tatu iá: Kia dianga ni kia beta dingi o kota, o phangu íii i kuatekesa o tufunga tuoso—né muene se ala ni ikalakalu iavulu mu kilunga—ku mona kuila Jezú, muéne o Mutué ua kilunga. (Efe. 5:23) Kia kaiiadi, kala kilondekesa o divulu dia Jisabhu 11:14: “Bhuala o nzungule ia jindongixi, mundu a tunga a soma.” Kioso o tufunga kia di sota mudiâ phala ku mona kiebhi kia tokala ku funda maka mu kilunga ni ku divua kiambote mudiâ, ene a tena ku fundisa kiambote kala ki tuma o ijila ia Bibidia. (Jisa. 27:17) Jihova u besoala o ku funda kuâ ni ku bhekela mbote ku kilunga kioso. Kia katatu, mu ku kala tufunga tuavulu mu kilunga, a tena ku langa kiambote o athu a mu bokona mu ilunga ioso. (Iza. 60:3-5) Xinganeka—o ilunga mu ngongo ioso ia di bandekesa kiavulu, ku muvu ua 1971 kua kexile 27.000, maji ku kuvu ua 2013 kua kexile 113.000! Ni unjimu uoso, o Sobha ietu uene mu tu bhana tufunga phala ku tuendesa.—Mik. 5:5

“Mu Kala mù [Atuameni a] Bhana Phangu ku Kilunga”

16. (a) Kikalakalu kiahi kiala na-kiu o tufunga? (b) Kiebhi o Adilongi a Bibidia kia monene o kitumu kia Jezú kia lungu ni ‘kuinga o jimbudi?’

16 M’ukulu mu izuua ia Adilongi a Bibidia, o tufunga ejidile kiá kuila akexile ni kikalakalu kia ku kuatekesa o jiphange jâ phala n’a tene ku kolokota ku bheza Nzambi. (Tanga Ngalásia 6:10.) Ku muvu ua 1908, saí milongi ku Mulangidi ua lombolola o kitendelesu kia Jezú: ‘Enga o tumbudi tuami.’ (Nzuá 21:15-17) O mulangidi ua tangela o tufunga: “Tua tokala ku ta ku muxima uetu o kitumu kia Ngana kia lungu ni kuinga o jimbudi, ni ku mona kuila kijingu kia dikota ku disa ni ku langa o akaiedi a Ngana.” Ku muvu ua 1925, O Mulangidi ua londekesa dingi o valolo ia ku kala tufunga, uambe: “O ngeleja, ia tokala kua Nzambi, . . . kienhiki muéne ua-nda kuatekesa oso a tambula o ujitu ua ku sidivila o jiphange jâ mu kilunga.”

17. Kiebhi o tufunga kiene mu a kuatekesa ku kala tufunga tua tenena?

17 Kiebhi o kilunga kia Jihova kiene mu kuatekesa o tufunga kuinga kiambote o jimbudi mu ku kala ‘phalata kana felu?’ Mu ku a longa. Ku muvu ua 1959, a bhange o xikola ia dianga phala o tufunga a i xana, Escola do Ministério do Reino. Saí mbandu mu xikola íii, ia zuela ia lungu ni “Ku Suua Muthu ni Muthu mu Kilunga.” O jiphange jojo akexile ku pholo, a a suínisa “ku bhaka kithanganga kia ku kunda o aboki mu mabhata mâ.” O mbandu ia londekesa maukexilu avulu o tufunga mu kilunga a tena ku bhanga kiki mu ukexilu u tena ku kolokotesa o jiphange. Ku muvu ua 1966 kua mateka dingi o Escola do Ministério do Reino ni milongi ia ubhe. O xikola ieza ni maka alondekesa o “valolo ia ku kunda o jiphange ku mabhata mâ.” Diba diahi dia bhana o mbandu íii ia xikola? Oso ala ku pholo “a tokala ku kuatekesa ni henda ioso o jimbudi ja ngene ja Nzambi maji ka tokalele ku landuka ku langa o miji iâ ni ku bhanga o kikalakalu kia kuboka.” Mu mivu íii, muene mu bhita dingi xikola javulu jene mu kuatekesa o tufunga. Ni ilongesu iene mu bhana jinga o kilunga kia Jihova, mabesá-hi tuene mu tambula? Lelu, mu kilunga kia Jikidistá muala jimidi ni jimidi ja jiphange ja mala a kulu mu nzumbi a mu sidivila kala tufunga.

Escola do Ministério do Reino mu ixi ia Filipina ku muvu 1966

18. (a) Kikalakalu kiahi kia dikota kia tambula o tufunga mu kilunga? (b) Mukonda diahi Jihova ni Jezú a ximana kiavulu o kikalakalu kiene mu bhanga o tufunga?

18 Jihova muéne uene mu ta ku pholo dia ilunga o tufunga bhu kaxi ka Sobha ietu, Jezú, phala ku kumbidila o kikalakalu kiki kia dikota. Kikalakalu kiahi? Kuendesa o jimbudi ja ngene ja Nzambi mu jithembu jiji ja beta o ku bhonza. (Efe. 4:11, 12; 2 Tim. 3:1) Jihova ni Jezú a ximana kiavulu o kikalakalu kiene mu bhanga o tufunga, mukonda o jiphange jiji a belesela o kitumu kia Mikanda Ikola: “Ingenu o kilunga kia Nzambi ku mual’oko, ni ku ki tambula konda . . . ni vondadi ioso, . . . [ni nguzu ioso] . . . , mu kala mù [atuameni a] bhana phangu ku kilunga.” (1 Phe. 5:2, 3) Tu mone ngó maukexilu a iiadi o tufunga Jikidistá ene mu bhana phangu iambote ku jiphange ni ku bheka ku tululuka ni ku sanguluka mu kilunga.

Kiebhi o Tufunga Lelu Kiene mu Inga o Jimbudi ja Nzambi

19. Kiebhi ki u divua kioso ki u tunda ni kafunga mu kikalakalu kia kuboka?

19 Kia dianga, o tufunga a kalakala ni jiphange mu kilunga. O dixibulu Luka ua soneka ia lungu ni Jezú: “Jezú u kala mù nhunga ku jimbanza ni mu jisanzala, mu ku boka ni kutula o Njimbu Iambote ia Utuminu ua Nzambi. O kuinhi dia xibulu ni kiiadi anga a kala-nê kumoxi.” (Luka 8:1) Kala kia bhange Jezú ua boko kumoxi ni jipoxolo jê, o tufunga uá mu ku bhana phangu iambote ku kilunga, a kalakala ni jiphange jâ mu kikalakalu kia kuboka. Ene a mona kuiila mu ku bhanga kiki, a mu kuatekesa o kilunga ku kala ni ukexilu uambote. Kiebhi o jiphange mu kilunga kia divua mu kaxi ka tufunga? Jeannine, phang’etu ia muhatu uala mu kitala kia 80, uambe: “O ku kalakala ni kafunga mu sidivisu ia kuboka, kua ngi bhana kithangana kiambote kia ku di kunda ni muéne ni ku muijiia dingi kiambote.” Steven, phang’etu ia diiala uala mu kitala kia 30, uambe: “kioso kafunga kia kalakala kumoxi n’eme nzo ni inzo, ngi mona kuila muéne ua mesena ku ngi kuatekesa. O kikuatekesu kiê ki ngi bhana kisangusangu kia dikota.”

Kala o mubhidi u sota o mbudi ia texika, o tufunga a sota uá ió a bhuila mu nzumbi ia a lembua ku di lunga ni kilunga

20, 21. Kiebhi o tufunga kia tena ku kaiela o phangu ia mubhidi mu kifika kia te Jezú? Ta kifika. (Tanga ué o kitutu “ Ku Kunda Semana Joso o Jiphange a Zozo, Ukexilu Uambote.”)

20 Kia kaiiadi, o kilunga kia Jihova kiene mu longa o tufunga ku thandanganha ni ió a bhuila ia a lembua o kuia mu iônge. (Jihe. 12:12) Mukonda diahi o tufunga a tokala ku kuatekesa o jiphange jiji a bhuila ni kiebhi kia tena o ku bhanga kiki? O kitambuijilu tu ki sanga mu kifika kia Jezú kia lungu ni mubhidi ni mbudi ia texika. (Tanga Luka 15:4-7.) Kioso o mubhidi kia mona kuila kua kambe mbudi imoxi mu kibhanga, muéne u i sota kala iene ngó ia kexile na-iu. Kiebhi o tufunga mu ilunga lelu kiene mu kaiela o phangu ia mubhidi iú? Kala o mbudi ia texikile ia kexile hanji ni valolo ia dikota bhu pholo ia mubhidi, o athu a bhuila ia a lembua o ku di lunga ni mundu ua Nzambi ala uá hanji ni valolo ia dikota bhu pholo ia tufunga. Ene a mona o athu enhá kala jimbudi ja texika—kienhiki a bhanga ioso phala ku a sanga. Mu kifika kia te Jezú, o mubhidi uia “mù sota iíi ia jimbidila, katé kia i sanga,” o tufunga aia uá mu sota ni ku kuatekesa ió a bhuila.

21 Ihi i bhanga o mubhidi mu kifika kia te Jezú kioso kia sanga o mbudi ia texikile? Muéne ni henda ioso “u i ta bhu isuxi,” anga u i iambata muala o jimbudi ja mukuâ. Kiene kimoxi ué, o izuelu ia henda ia tufunga kua ió a bhuila i tena ku a balumuna mu nzumbi ni ku a kuatekesa ku vutuka mu kilunga. Kiki kiene kia bhiti ni Victor, phang’etu mu ixi ia África ua lembuele o ku di lunga ni kilunga. Muéne uambe: “Ku nake dia mivu ioso íii i nga kexile bhu kanga dia kilunga, o tufunga a sulukile ni ku ngi kuatekesa.” Ihi ia beta o ku mu kuatekesa? Muéne u jimbulula: “Saí kizuua, John, kafunga tua di longele kumoxi o Xikola ia Aboki a Thembu Ioso, ua soto kithangana phala ku ngi menekena iu ua ngi londekesa jifikula ji tua katuile kioso ki tua kexile mu xikola. O jifikula jojo ja ngi lembalesa ima iavulu, eme nga mateka ku kala ni ngunzu ia thembu i nga sangulukile mu ku sidivila Jihova.” Mukonda dia kiki, mu ku bhita tu izuua, Victor ua vutuka mu kilunga. Lelu muéne ua mu sidivila dingi kala muboki ua thembu ioso. Mu kidi, o tufunga a langa kiambote o kilunga, a tu bhekela kisangusangu kiavulu.—2 Kol. 1:24. b

O Phangu ia ku Lungulula o Ukexilu ua ku Sola o Tufunga i Bheka Ukamba mu Kaxi ka Mundu ua Nzambi

22. Kiebhi o ku fundisa mu kidi ni ku tululuka kuene mu kolesa o ukamba mu ilunga? (Tanga ué kitutu “ Tua Sangulukile Kiavulu.”)

22 Kala ki tua mono kiá, Jihova ua tangele kuila o ku fundisa mu kidi ni ku tululuka kueji di bandekesa mu kaxi ka mundu ua Nzambi. (Iza. 60:17) O ídifua íii i kolesa o ukamba mu ilunga. Kiebhi? Ia lungu ni ku fundisa mu kidi, ‘O Jihova . . . Nzambi imoxélele ngó.’ (Mate. 6:4) O itumu iê ia lungu ni íii ia uabha ni íii ia iibha iene imoxi mu ilunga ioso mu ngongo. (1 Kol. 14:33) Mukonda dia kiki, o kilunga ki buingita ngó se kiene ki belesela o itumu ia Nzambi. Ia lungu ni ku tululuka, o Sobha ietu ka-ndala ngó kuila tu kala ni ku tululuka mu kilunga maji ua-ndala kuila tu kala tu athu “a buisa jimvunda.” (Mat. 5:9) Kienhiki, tu sota “o ima i bheka paze.” Tu sota ku batula o maka a moneka mudietu a tena ku katula o ku tululuka. (Lom. 14:19) Mu ku bhanga kiki, tua mu bheka ku tululuka ni ukamba ua kidi mu kilunga kietu.—Iza. 60:18.

23. Ihi iala na-iu o Jimbangi ja Jihova lelu?

23 Ku mbeji ia Kamoxi ua muvu 1895, kioso o Mulangidi kia bhana o ngolokela ia lungu ni phangu ia ubhe ia ku sola tufunga, o jiphange akexile ku pholo alondekesa ia akexile ku muxima. Ihi? Ene a mesenene ia a sambe phala o phangu ioio ia ubhe ia lungu ni ku sola tufunga mu kilunga, i kuatekesa o mundu ua Nzambi ku kala ni “kixikanu kimoxi.” Lelu, tu sakidila kiavulu Jihova ni Sobha ietu, Jezú, ua lungulula bhofele-bhofele o ima mu kilunga ia lungu ni tufunga mbata o ukexilu iú uene mu kolesa kiavulu o ukamba ni ubhezelu. (Jisá. 99:4) Mukonda dia kiki, lelu o mundu ua Jihova ku mundu uoso a sanguluka mu kuenda ni “muxima . . . umoxi,” ni “uendelu . . . umoxi,” ni ku sidivila kumoxi ‘o Nzambi ia ku tululuka.’—2 Kol. 12:18; tanga Sofoniia 3:9.

a O ima ia sangele mu ku tokuesa kuâ, a i soneka mu divulu, Ajuda ao Entendimento da Bíblia.

b Tanga o milongi “O Tufunga Tua Jikidistá ‘Akuatekexi Phala o Kisangusangu Kietu’” mu Mulangidi ua 15 ua mbeji ia Katatu ua muvu 2013, mu mbandu ia 27-31.