1, 2. En lokruok mane ma notimore Januar 1895 e yo ma ne olosgo nyim Zion’s Watch Tower, to owete ne orwako wachno nade?

 KA NE John A. Bohnet ma ne en Japuonjre Muma ma jakinda ahinya oyudo gaset mar Zion’s Watch Tower ma Januar 1895, ne omor sidang’. Nyim gasedno nolos e yo manyien. Ne en gi picha ma nyiso ot moro matin ma rabora ma ni e nam mopong’ gi apaka, kendo odno ne nigi taya ma rieny ahinya ka menyo kor polo motimo mudho. Gasedno ne nigi lendo moro e iye ma wiye ne wacho ni “Our New Dress.” Lendono ne lero yo manyien ma nolosgo nyim gaset mar The Zion’s Watch Tower.

² Nikech wachno nomoro Owadwa Bohnet, ne ondiko ne Owadwa Russell barua konyise niya: “Ahero yo manyien molosgo nyim gasedni. Ober!” Owadwa moro miluongo ni John H. Brown be ne ondiko kama: “Awuoro picha moket e nyim gasedno. Mondo ot ma raborano ochung’ motegno kata obedo ni apaka goye koni gi koni, nyaka bed ni en gi mise motegno ahinya.” Yo manyien ma ne olosgo nyim gasedno ok e lokruok kende ma ne otim e higano. Lokruoge mamoko pod ne ni e yo. E dwe ma Novemba e higano, ne nitie lokruok machielo maduong’. Gimiwuoro en ni nitie kaka en be ne otudore gi apaka mager.

3, 4. En chandruok mane ma nonyeny e lela e Watch Tower ma Novemba 15, 1895, to mano nomiyo oland lokruok mane?

³ Sula moro ma ne ogo e Watch Tower ma Novemba 15, 1895 ne onyenyo wach moro e lela: Apaka mager mag chandruok ne ketho kuwe ma ne nitie e kind Jopuonjre Muma. Owete ne siko ka laro telo e kanyakla mopogore opogore. Mondo okony owetego neno gimomiyo piem ne ok onego obedie e kindgi, gasedno ne opimo riwruogwa gi meli. Sulano ne owacho ayanga kaka iko kanyakla ne apaka mager ma ne ni e nyimgi ne osetamo owete ma ne tayo. En lokruok mane ma ne dwarore?

⁴ Sulano ne olero kaka jariemb meli maber ting’oga gik ma nyalo konyo ji lewore e wi pi ka apaka mager omwomo  meli, kendo neno ni joma tiyo e melino oikore yawo kuonde ma ji nyalo pusorego. E yo ma kamano, joma ne tayo riwruogwa ne onego one ni oik kanyakla duto maber mondo gibed gi nyalo mar kedo gi chandruoge ma nyalo yudogi. Mondo mano otimre, sulano ne olando lokruok moro maduong’ ahinya. Ne owacho kama: “E kanyakla ka kanyakla, onego oyier jodongo.” Nikech ang’o? Sulano nodhi nyime wacho kama: “Mondo girit rombe ma ni e kanyakla.”—Tich 20:28.

5. (a) Ang’o momiyo chenro mar bedo gi jodong-kanyakla ne en okang’ maduong’ ma nobiro e sa mowinjore? (b) Gin penjo mage ma wadwaro nono e sulani?

⁵ Chenro mar bedo gi jodongo ne en okang’ maduong’ ahinya mar miyo kanyakla mag jo Nyasaye obed motegno kendo nobiro e sa mowinjore. Chenrono nokonyo owete kedo gi apaka ma ne obiro nikech Lweny Mokwongo mar Piny Ngima. E higni mang’eny ma ne oluwo, lokruoge ma ne otim e yo mochan-go riwruogwa ne okonyo jotich Jehova timo tich momigi e yo maber moloyo. Ere kaka Muma nokoro wachni? Gin lokruoge mage ma osetim ka intie e riwruogwani? To gisekeloni ber mage?

6, 7. (a) Weche ma ni e Isaiah 60:17 tiendgi ang’o? (b) Weche motigo ni “jodongu” kod “jo man gi loch kuomu” nyiso ang’o?

⁶ Mana kaka ne waneno e Sula mar 9, janabi Isaya ne okoro ni Jehova ne dhi miyo joge omedre. (Isa. 60:22) E wi mano, ne osingo ni ne odhi timo gik mang’eny moloyo. Nowacho niya: “Kar mula anakel dhahabu, kar nyinyo anakel fedha, kar yien anakel mula, kendo kar kite anakel nyinyo: anami jodongu kelo kuwe, kendo jo man gi loch kuomu gikel tim makare.” (Isa. 60:17) Weche mokorgo tiendgi ang’o? To ere kaka gimulowa e kindewagi?

⁷ Weche ma ne janabi Isaya okorogo nyiso maler ni gimoro ne dhi kawo kar gima chielo. To be ifwenyo ni gima ber iwilo gi gima ber moloye? Kuom ranyisi, dhahabu kawo kar mula, to fedha kawo kar nyinyo, kamano-kamano. Gima Jehova ne wacho en ni, chal mar joge ne dhi medo bedo maber kaka kinde medo kalo. E yo mane? Kuom tiyo gi weche kaka “jodongu” kod “jo man gi loch kuomu,” Jehova ne onyiso ni ne idhi tim lokruok e yo ma iritogo joge kod kaka ochan-gi.

8. (a) En ng’a ma ne dhi kelo lokruoge ma owuoye e Isaiah 60:17? (b) Ere kaka lokruogego konyowa? (Ne bende sanduk ma wiye wacho ni, “ Nobolore ka Norieye.”)

⁸ En ng’a ma ne dhi kelo lokruogego? Par ni Jehova ne owacho e Isaiah 60:17 ni, ‘Anakel dhahabu, anakel fedha, kendo anami jodongu kelo kuwe.’ Mano nyiso ni Jehova e ma osebedo ka timo lokruoge e yo michanogo kanyakla, to ok dhano moro amora. To nyaka ne ket Yesu obed Ruoth, Jehova osebedo ka tiyo kode e kelo lokruogego. Ere kaka  lokruogego konyowa? Ndiko achiel achielno wacho ni lokruogego ne dhi kelo “kuwe” kod “tim makare.” Sama wayie timo kaka Nyasaye tayowa kendo timo lokruoge ma dwarore, wabedo gi kuwe e kindwa, kendo hera ma waherogo tim makare chwalowa mondo wati ne Jehova ma e “Nyasach kuwe.”—Fil. 4:9.

9. Mise mar bedo joma ochanore kendo ma nigi winjruok e kanyakla en ang’o, to ang’o momiyo wawacho kamano?

⁹ Paulo nondiko kama e wi Jehova: “Nyasaye ok tim gik moko e yo ma ok ochanore, to en Nyasach kuwe.” (1 Kor. 14:33) Donge ne onyalo wacho mana ni, ‘Nyasaye ok tim gik moko e yo ma ok ochanore, to en Nyasaye mochanore’? Ang’o momiyo nowacho mopogore? Par ane wachni: Be en adier ni tek ateka ni gik moko itimo e yo mochanore kuwe nyaka bedie? Ooyo. Kuom ranyisi, jolweny nyalo chanore maber, kata kamano, gichanore mondo gidhi e lweny to ok ni gikel kuwe. Omiyo, kaka Jokristo onego wapar wachni: Riwruok moro amora ma ochan maber to misene ok en kuwe biro ruombore piny. Mopogore gi mano, kuwe ma Nyasaye kelo miyo ji bedo mochanore nyaka chieng’. Mano e momiyo wamor ahinya nikech itayo riwruogwani kendo ipiedhe gi “Nyasaye ma chiwo kuwe”! (Rumi 15:33) Kuwe ma Nyasaye chiwo e mise mar bedo joma ochanore kendo ma nigi winjruok e kanyakla duto e piny mangima.—Zab. 29:11.

10. (a) Gin lokruoge mage ma notim e yo mitayogo jo Nyasaye? (Ne sanduk ma wiye wacho ni, “ Lokruoge Mabeyo ma Notimore e Yo Mitayogo Jo Nyasaye.”) (b) Gin penjo mage ma koro wadwaro nono?

¹⁰ Sanduk ma wiye wacho ni “ Lokruoge Mabeyo ma Notimore e Yo Mitayogo Jo Nyasaye” nyiso moko kuom lokruoge ma ne otim e riwruogwa higni mokalo. Kata kamano, gin “dhahabu” mage ma Jehova osekelo kar “mula” kotiyo gi Yesu e higni machiegnigi? Ere kaka lokruoge mosetimgo osekelo kuwe kod winjruok e kanyakla duto e piny ngima? Ere kaka lokruogego osekonyi tiyo ne “Nyasach kuwe”?

11. (a) Nonro ma ne otim e Muma ne omiyo ofweny ang’o? (b) Owete ma ne ni e bura matayo nong’ado e chunygi ni ne gidhi timo ang’o?

¹¹ Chakre higa mar 1964 nyaka 1971, bura matayo ne oketo chenro mar timo nonro mopogore opogore kitiyo gi Muma. Achiel kuom nonrogo ne en nono kaka kanyakla mar Jokristo mokwongo ne timo gik moko. a Ne gifwenyo ni Jokristo mokwongo ne nigi buch jodongo ma ne tayo kanyakla kar bedo gi jaduong’ achiel ma tayo gik moko duto. (Som Jo-Filipi 1:1; 1 Timotheo 4:14.) Bang’ winjo tiend wachno e yo malong’o, bura matayo koro ne oneno ni Yesu ne tayogi mondo gitim lokruok e yo mochan-go jo Nyasaye, kendo owetego ne ong’ado e chunygi ni ne gidhi riwo lwedo gima Ruoth owacho. Ne gitimo lokruok mapiyo ahinya mondo ota riwruogwa ka luwore gi chenro ma Ndiko wacho  mar bedo gi jodongo. Gin lokruoge mage ma ne otim e chak higni mag 1970?

12. (a) Ne otim lokruok mane e bura matayo? (b) Ler ane kaka ochan Bura Matayo me kindewagi. (Ne sanduk ma wiye wacho ni, “ Kaka Bura Matayo Tiyo e Siro Weche Pinyruoth.”)

¹² Mokwongo, ne otim lokruok e bura matayo. Ka pok notim lokruogno, bura matayo ne nigi owete abiriyo ma gin Jokristo mowir kendo gin e ma ne gin dairekta mag Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania. Kata kamano, e higa mar 1971, ne omed owete ma ni e bura matayo koa ji 7 nyaka ji 11 kendo koro ne ok gin dairekta mag Sosaiti. Owete duto ma ne ni e bura matayo ne romre, tiende ni onge ng’at ma ne otelo ne jowetene. Kuom mano, ne giwilorega e chenro mar bedo jakom mar burano higa ka higa ka luwore gi nyukta ma nying ng’ato ka ng’ato chakorego.

13. (a) En chenro mane ma ne itiyogo chakre higa mar 1932 nyaka higa mar 1972? (b) En ang’o ma Bura Matayo notimo e higa mar 1972?

¹³ Lokruok machielo ne omulo yo mitayogo kanyakla. E yo mane? Chakre higa mar 1932 nyaka 1972, kanyakla ne itayoga mana gi ng’at achiel kende. Ng’at ma ne tayono ne iluongo ni jata tij lendo nyaka chop higa mar 1936. Bang’e, nowil nyinge mobedo jatij kanyakla kae to noloke kendo mobedo jarit kanyakla. Owete ma ne iyiero mondo otim migawono ne rito rombe mag Jehova gi kinda ahinya. Jarit kanyakla  ne ng’adoga paro mogik ma ok openjo ng’ato ang’ata. Kata kamano, e higa mar 1972, Bura Matayo ne oloso chenro mar timo lokruok moro maduong’ kendo. Lokruogno ne en mane?

14. (a) En chenro mane ma ne ochak tigo Oktoba 1, 1972? (b) Ere kaka jachan buch jodongo tiyoga gi ndiko mar Jo-Filipi 2:3?

¹⁴ Kar weyo mondo owadwa achiel kende e ma obed jarit kanyakla, koro ne iketo owete mamoko mondo obed jodong-kanyakla ka luwore gi chenro ma Ndiko oketo. Ne gidhi tiyo kanyachiel kaka buch jodongo. Chenro manyienno ne ochako tiyo Oktoba 1, 1972. E kindewagi, jachan buch jodongo “duokore piny mogik” kendo ok okawre ka ng’ama duong’ moloyo jodongo wetene. (Luka 9:48) Mano kaka owete mobolorego konyo riwruok mar oganda Jehova!—Fil. 2:3.

15. (a) Gin ber mage ma chenro ma noket mar bedo gi buch jodongo osekelo? (b) En ang’o ma nyiso ni Ruodhwa notiyo gi rieko matut?

¹⁵ Chenro ma noket mar bedo gi buch jodongo osekelo ber mang’eny. Ne ane adek kuomgi: Mokwongo, kata obedo ni jodongo timoga migepe mapek e kanyakla, chenrono konyogi mondo kik wigi wil ni Yesu e Wi kanyakla. (Efe. 5:23) Mar ariyo, ‘kama nitie jong’ad rieko mathoth, piny dhiga maber.’ (Nge. 11:14, The Bible in Luo, 1976) Sama jodongo sumo paro kanyachiel e wi wach moro ma mulo kanyakla,  mano konyogi ng’ado paro ma luwore gi puonj mag Muma. (Nge. 27:17) Jehova guedhoga parogo kendo mano miyo weche dhiga maber e kanyakla. Mar adek, nikech nitie owete mang’eny ma nyalo bedo jodongo, mano miyo riwruokwa bedo gi owete ma nyalo tayo kanyakla kata bed ni rombe mag Jehova siko ka medore. (Isa. 60:3-5) E higa mar 1971, kwan mag kanyakla ne gin 27,000, to chop higa mar 2013, ne gimedore nyaka 113,000! Nenore maler ni Ruodhwa notiyo gi rieko matut e keto jokwath moromo e kinde mowinjore mondo okwa rombene.—Mika 5:5.

16. (a) En ting’ mane ma jodongo nigo? (b) Ere kaka Jopuonjre Muma nokawo wach ma ne Yesu onyiso Petro ni “kwa rombena matindo”?

¹⁶ Chakre kinde Jopuonjre Muma, jodongo noseng’eyo maler ni gin gi ting’ mar konyo Jokristo wetegi mondo ochung’ motegno. (Som Jo-Galatia 6:10.) E higa mar 1908, gaset mar Watch Tower nowuoyo e wi weche ma Yesu nowacho ne Petro niya: “Kwa rombena matindo.” (Joh. 21:15-17) Sulano nojiwo jodongo kama: “Dwarore ahinya ni kinde duto wapar gima Ruodhwa nowacho ni watim ne rombene, tiende ni wakaw mapek migawo mar pidho jolupne kendo ritogi.” E higa mar 1925, The Watch Tower noparo ne jodong-kanyakla ni nyaka gitim kinda e kwayo rombe moket e lwetgi. Nowacho kama: “Kanisa en mar Nyasaye owuon, . . . kendo obiro dwaro dwoko kuom ji duto momiyo migawo makende mar rito joge.”

17. Ere kaka osekony jodongo mondo gimed bedo gi lony e kwayo rombe Nyasaye?

¹⁷ Ere kaka riwruok mar oganda Jehova osebedo ka konyo jodongo mondo gimed bedo gi lony e kwayo rombe Nyasaye  mana kaka nokor e bug Isaiah ni ‘ne idhi kel fedha kar nyinyo’? En kuom tiegogi. E higa mar 1959, ne otim Skul mar Tij Pinyruoth mondo otieg jodongo. Mano e skul mokwongo ma kamano. Achiel kuom gik ma ne onon e skundno ne en “Hero Rombo ka Rombo ma ni e Kueth.” Ne ojiw owete ma ne tayogo mondo “gibed gi chenro mar limo jolendo kuonde ma gidakie.” Ne owuo e wi yore mopogore opogore ma jodongo nyalo tiyogo e jiwo joma gilimo. E higa mar 1966, ne omed ber Skul mar Tij Pinyruoth. Achiel kuom weche ma nowuoye e skul ma higano ne en, “Gimomiyo Tij Kwath En Gima Duong’.” En wach mane ma nojiw kanyo? Ne ojiw ni, “kata obedo ni jodongo onego odij gi rito rombe ma ni e kanyakla, wigi ok onego owil gi ting’ ma gin-go mar rito joodgi kod mar lendo.” E higni machiegnigi, osetim skunde mang’eny mitiegoe jodongo. Tiegruok ma kamago osekelo ber mage? Tinde kanyakla mag Jokristo nigi jodongo modhuro ma rito kueth.

18. (a) En migawo mane mapek ma omi jodong-kanyakla? (b) Ang’o momiyo Jehova gi Yesu ohero jodongo ma tiyo matek?

¹⁸ Jehova osetiyo gi Yesu e keto jodong-kanyakla mondo gitim migawo moro mapek. Migawono en mane? En migawo mar tayo rombe Nyasaye e kinde matek mag gikogi. (Efe. 4:11, 12; 2 Tim. 3:1) Jehova gi Yesu ohero ahinya jodongo matiyo matek nikech jodongogo luwo gima Ndiko wacho niya: “Kwauru kueth mar Nyasaye moseketue jorit . . . gi chuny mohero . . . , gi chuny mamor . . . , ubed joma keto ranyisi maber ne kueth.” (1 Pet. 5:2, 3) We wanon ane yore moko ariyo ma jodongo ketogo ranyisi maber ne kueth kendo kelo kuwe gi mor e kanyakla.

19. Wawinjoga nade e chunywa sama walendo gi jaduong’-kanyakla?

¹⁹ Mokwongo, jodongo tiyo kanyachiel gi ji duto ma ni e kanyakla. Injili mar Luka wacho kama e wi Yesu: “Nowuotho e taon ka taon kod gweng’ ka gweng’ koyalo kendo kolando wach maber mar Pinyruodh Nyasaye. To ji Apar Gariyoka ne ni kode.” (Luka 8:1) Mana kaka Yesu ne lendo kanyachiel gi jolupne, e kaka jodongo bende temoga matek mondo gilend gi joma ni e kanyakla. Ging’eyo ni timo mano miyo kuwe gi winjruok bedo e kanyakla. Joma ni e kanyakla nenoga nade jodongo ma kamago? Nyaminwa moro miluongo ni Jeannine ma hike hawo 90 wacho niya: “Lendo gi jaduong’-kanyakla miya thuolo mar goyo mbaka kode kendo ng’eye maber.” Steven ma jahigni 35 kama wacho niya: “Sama alendo gi jaduong’ e ot ka ot, awinjoga e chunya ni an gi ng’ama oikore konya. Mano moraga sipwap.”

20, 21. Ere kaka jodongo nyalo luwo ranyisi mar jakwath ma ni e ngero ma Yesu ne ogoyo? Chiw ane ranyisi. (Ne bende sanduk ma wiye wacho ni, “ Limbe ma ne Okelo Nyak.”)

²⁰ Mar ariyo, osetieg jodongo mondo gikony jolendo modok chien ma ok bi e kanyakla. (Hib. 12:12) Ang’o momiyo jodongo onego tem matek konyo joma kamago? To ginyalo timo mano e yo mane? Ngero ma ne Yesu ogoyo e wi jakwath gi rombo molal miyowa dwoko mar penjono. (Som Luka 15:4-7.) Ka ne jakwath minyisowa e ngerono ofwenyo ni rombone achiel nolal, ne omanye mana ka gima rombo achielno kende e ma ne en-go e ngimane. Ere kaka jodongo luwo ranyisi mar jakwadhno? Mana kaka jakwadhno nogeno ahinya rombone molal, e kaka jodongo bende ogeno joma odok chien ma ok bi e kanyakla. Gineno joma kamago kaka rombe molal alala minyalo many ma yudi. E wi mano, mana kaka jakwadhcha “manyo [rombo] achiel molalno nyaka chop oyude,” e kaka jodongo bende kawo okang’ mondo gimany jolendo modok chien kendo gikonygi.

²¹ En ang’o ma jakwadhno timo bang’ yudo rombone? Oting’e mos kendo “okete e goke,” kae to otere ir rombene mamoko. E yo ma kamano, gik mabeyo ma jodongo timo ne joma olal nyalo duogo chunygi mi giduog e kanyakla. Mano e gima notimore ne owadwa moro miluongo ni Victor ma wuok Afrika. Nitie kinde ma noweyo dhi e kanyakla. Owacho niya: “Kuom higni aboro ma ne alalgo, jodongo ne siko ka manya mondo gikonya.” En ang’o sie ma nomulo chunye? Olero niya: “Nitie chieng’ moro ma jaduong’-kanyakla miluongo ni John nolima. Nitie kinde ma ne wadhi kode e Skul mar Jopainia. Notang’ona pichni moko ma ne wagoyo ka wan e skundno. Pichnigo noparona gik mang’eny mi agombo bedo gi mor ma ne an-go e kinde ma natiyo ne Jehova.”  Nokawo mana kinde matin to Victor ochako dhi e chokruoge. Sani Victor en painia kendo. Kuom adier, jodongo mang’won miyo mor bedo e kanyakla.—2 Kor. 1:24. b

22. Ere kaka tim makare kod kuwe miyo kanyakla mar jo Nyasaye tiyo kanyachiel ka gin gi winjruok? (Ne bende sanduk ma wiye wacho ni, “ Dhowa Nomoko!”)

²² Mana kaka waseneno, Jehova nokoro chon ni tim makare kod kuwe ne dhi siko ka medore e kind jotichne. (Isa. 60:17) Kidogo miyo kanyakla mag jo Nyasaye tiyo kanyachiel ka gin gi winjruok. E yo mane? Nikech ‘Jehova Nyasachwa en Jehova achiel,’ chikene ma tayo timbe makare chalre “e kanyakla duto mag joma ler” bed ni gin e piny mane kata mane. (Rap. 6:4; 1 Kor. 14:33) Kuom mano, mondo kanyakla odhi maber, dwarore ni ji duto oluw chike Nyasaye. To nade kuwe? Ruodhwa dwaro ni wabed “jolos kuwe” e kanyakla. (Mat. 5:9) Omiyo, “waluwuru gik ma loso kuwe.” Mano dwaro ni wakawga okang’ mapiyo mar tieko ywaruok ma seche moko nyalo bedo e kindwa. (Rumi 14:19) Timo mano miyo kanyakla bedo gi kuwe kod winjruok.—Isa. 60:18.

23. Kaka jotich Jehova, ang’o ma morowa?

²³ Ka ne gaset mar Watch Tower ma Novemba 1895 olando chenro mar bedo gi jodong-kanyakla, owete ma ne tayo e kindeno ne mor gi wachno. Ne ginyiso mano nade? Ne giwacho ni ne gigeno neno ka chenro manyienno konyo jo Nyasaye “mondo oti kanyachiel e yie.” Ka wang’iyo chien, chunywa pong’ gi mor ahinya ka waneno kaka lokruoge ma Jehova osebedo ka timo kotiyo gi Ruodhwa osemiyo sani walamo Jehova ka wachanore maber kendo ka wan e achiel. (Zab. 99:4, Luo, 1976) Ee, sani koro waduto e piny ngima watiyo ne Jehova Nyasach kuwe ka “waluwo yo machal” kendo ka watiyone “gi chuny achiel.”—2 Kor. 12:18; som Zefania 3:9.