Bai na kontenido

Bai na kontenido

KAPÍTULO 12

Organisá pa Sirbi “e Dios di Pas”

Organisá pa Sirbi “e Dios di Pas”

PUNTO SENTRAL DI E KAPÍTULO

Yehova ta organisá su pueblo progresivamente

1, 2. Ki kambio tabatin riba portada di E Toren di Vigilansia di yanüari 1895, i kon e rumannan a reakshoná?

 JOHN A. BOHNET, un Studiante di Beibel yen di entusiasmo, a keda masha emoshoná ora el a mira E Toren di Vigilansia di yanüari 1895. E revista tabatin un portada nobo: un plachi di un vuurtoren haltu ku tabata tira lus den un shelu skur, segun ku ola di laman brutu tabata suta kontra dje. E artíkulo ku a anunsiá e diseño nobo di e revista tabata titulá “Nos Bistí Nobo.”

2 Impreshoná ku e portada, Ruman Bohnet a manda un karta pa Ruman Russell. El a skirbi: “Kontentu di mira e TOREN ta show su bistí nobo. El a keda nèchi.” John H. Brown, un otro fiel Studiante di Beibel, a skirbi tokante e portada: “E ta masha yamativo. Wak e fundeshi firme ku e toren tin, miéntras ku ola ku bientu ta suta kontra dje.” E portada nobo ei tabata e promé kambio ku nos rumannan a mira e aña ei, pero e no tabata e último. Na novèmber nan a mira un otro kambio grandi. I esaki tambe tabatin di haber ku laman brutu.

3, 4. Ki problema e E Toren di Vigilansia di 15 di novèmber 1895 a konsiderá, i ki kambio ku lo tabatin un efekto di largu alkanse a keda anunsiá?

3 Un artíkulo largu ku a sali den E Toren di Vigilansia di 15 di novèmber 1895 a revelá un asuntu di preokupashon: Tabatin un ola di problema ku a perturbá e pas di e organisashon di Studiantenan di Beibel. Ruman hòmbernan tabata diskutí mas i mas tokante ken mester ta lider den e kongregashon lokal. Pa yuda e rumannan mira kiko nan mester a hasi pa korigí e spiritu di rivalidat ei ku tabata kousa desunion, e artíkulo a kompará e organisashon ku un barku. I e artíkulo a atmití frankamente ku eigenlijk e rumannan ku tabata dirigí e organisashon no a prepará e “barku” pa mal tempu. Kiko mester a hasi awor?

4 E artíkulo a trese padilanti ku un bon kapitan ta sòru pa su barku tin salbabida i pa e tripulashon ta prepará pa enfrentá mal tempu. Asina tambe, e rumannan ku tabata dirigí e organisashon mester a sòru pa tur kongregashon tabata prepará pa dil ku situashonnan difísil. Pa logra esei, e artíkulo a anunsiá un kambio ku lo a drenta na vigor mesora i ku tabatin un efekto di largu alkanse. Kiko esei tabata? Segun e artíkulo, ‘den tur kongregashon mester a skohe ansianonan pa supervisá e tou.’—Echo. 20:28.

5. (a) Dikon e promé areglo di ansiano a bini nèt na ora i tabata a la bes un paso den bon direkshon? (b) Ki preguntanan nos lo analisá?

5 E promé areglo di ansiano ei a bini nèt na ora i tabata a la bes un bon paso den direkshon di establesé un struktura di kongregashon mas stabil. El a yuda nos rumannan nabegá e awanan turbulento di Promé Guera Mundial. Den e dékadanan ku a sigui, mas mehorashon den e struktura di e organisashon a yuda e pueblo di Dios pa ta mihó prepará pa sirbi Yehova. Ki profesia di Beibel a papia di e desaroyo akí? Kiko ta e kambionan ku abo a mira den e struktura di e organisashon? Kon bo a benefisiá di nan?

“Lo Mi Hasi Pas Bira Bo Atministradónan”

6, 7. (a) Kiko Isaías 60:17 ta nifiká? (b) Kiko e echo ku e profesia ta menshoná ‘atministradó’ i ‘mayordomo’ ta indiká?

6 Manera nos a konsiderá den Kapítulo 9, Isaías a profetisá ku Yehova lo bendishoná su pueblo i ku nan kantidat lo oumentá. (Isa. 60:22) Ma Yehova a primintí di hasi asta mas ku esei. Den e mesun profesia ei, el a deklará: “Na lugá di bròns lo mi trese oro, i na lugá di heru lo mi trese plata, na lugá di palu, bròns, i na lugá di piedra, heru. Lo mi hasi pas bira bo atministradónan, i hustisia bira bo mayordomonan.” (Isa. 60:17) Kiko e profesia ei ta nifiká? Kon e ta apliká na nos awe?

E kambionan no ta di un material malu pa unu bon, sino di un material bon pa unu mihó

7 E profesia di Isaías ta indiká ku Yehova lo a remplasá un sierto material ku un otro. Pero ripará ku e kambionan no ta di un material malu pa unu bon, sino di un material bon pa unu mihó. Si remplasá bròns ku oro, esei ta un mehorashon, i meskos ta e kaso di e otro materialnan menshoná den e profesia. Pues, Yehova a usa e ilustrashon akí pa profetisá ku e kondishon di su pueblo lo a mehorá paso a paso. Pero e profesia ta referí na mehorashon di kiko? E echo ku el a menshoná ‘atministradó’ i ‘mayordomo’ a indiká ku e mehorashon gradual ei tabatin di haber ku e manera ku e pueblo di Yehova a ser kuidá i organisá.

8. (a) Ta ken ta tras di e mehorashonnan ku e profesia di Isaías a menshoná? (b) Kon nos ta benefisiá di e mehorashonnan ei? (Wak tambe e kuadro “ El A Aseptá Korekshon Humildemente.”)

8 Pues, ken ta tras di e progreso akí di e organisashon? Wèl, Yehova ta Esun ku a deklará: “Lo mi trese oro, . . . lo mi trese plata, . . . lo mi hasi pas bira bo atministradónan.” Ta Yehova, i no esfuerso di hende, tabata tras di e progreso ku a tuma lugá den e manera di organisá e kongregashon. Despues ku Hesus a keda koroná komo Rei, Yehova a laga e mehorashonnan akí tuma lugá via su Yu. Kon nos ta benefisiá di e kambionan akí? E mesun teksto ei ta bisa ku e mehorashonnan akí lo resultá den “pas” i “hustisia.” Ora nos ta aseptá Dios su guia i ahustenan, pas ta reina meimei di nos i amor pa hustisia ta motivá nos pa sirbi Yehova, Esun ku apòstel Pablo a deskribí komo “e Dios di pas.”—Flp. 4:9.

9. Òrdu i union den kongregashon mester ta basá riba kiko, i dikon?

9 Ademas, Pablo a bisa di Yehova: “Dios no ta un Dios di desòrdu, sino di pas.” (1 Kor. 14:33) Tuma nota ku Pablo no a hasi un kontraste entre desòrdu ku òrdu, sino entre desòrdu ku pas. Dikon? Wèl, pensa riba esaki: Òrdu riba su mes no ta resultá semper den kondishonnan pasífiko. Por ehèmpel, un grupo di sòldá kisas ta marcha ordenadamente den direkshon di e liña di bataya, pero nan avanse ordená no ta resultá den pas sino den guera. P’esei, komo kristian, nos ke tene e punto klave akí na mente: Kualke struktura pa mantené òrdu ku no ta basá riba pas, tardi òf trempan ta basha den otro. Na kontraste, e pas di Dios ta promové e tipo di órden ku ta dura. Pues, nos ta masha gradisidu ku ta “e Dios ku ta duna pas” ta guia nos organisashon i refin’é. (Rom. 15:33) E pas ku Dios ta duna ta e base di e bon órden i union sinsero ku nos tin i ku nos ta apresiá asina tantu den nos kongregashonnan rònt mundu.—Sal. 29:11.

10. (a) Kua ta algun mehorashon ku a tuma lugá den nos organisashon durante e promé añanan? (Wak e kuadro “ Algun Mehoransa den e Areglo di Supervishon.”) (b) Kua ta e preguntanan ku nos lo bai konsiderá awor?

10 E kuadro “ Algun Mehoransa den e Areglo di Supervishon” ta duna un idea di e kambionan probechoso ku a tuma lugá na un manera ordená den nos organisashon durante e promé añanan. Pero ki kambio ‘di bròns pa oro’ Yehova a trese via di nos Rei den tempu mas resien? Kon e ahustenan ei den e areglo di ansiano ku ta supervisá e kongregashon a fortifiká e pas i union di e kongregashonnan rònt mundu? Kon nan ta yuda abo sirbi “e Dios di pas”?

E Manera Ku Kristu Ta Dirigí e Kongregashon

11. (a) Un estudio di e Skritura a hiba na ki ahuste den komprondementu? (b) Kiko e rumannan di e kuerpo gobernante tabata determiná pa hasi?

11 Di 1964 pa 1971, e kuerpo gobernante a supervisá un proyekto ekstenso di estudio di Beibel ku a analisá hopi tema, i un di nan tabata e manera ku e kongregashon kristian di e promé siglo tabata funshoná. a For di e estudio ei nan a haña sa ku pa loke ta struktura di e organisashon, supervishon di e kongregashonnan tabata na enkargo di un kuerpo di ansiano en bes di den man di un solo ansiano, òf superintendente. (Lesa Filipensenan 1:1; 1 Timoteo 4:14.) Unabes e kuerpo gobernante a komprondé e punto ei mihó, nan a realisá ku ta nan Rei Hesus tabata guia nan pa mehorá e struktura di e organisashon di e pueblo di Dios, i e rumannan di e kuerpo gobernante tabata determiná pa sigui e direkshon di nan Rei. Mesora nan a hasi ahuste pa e organisashon por tabata mas na armonia ku e patronchi bíbliko di nombra ansiano. Kua ta algun di e ahustenan ku nan a hasi na kuminsamentu di dékada di 1970?

12. (a) Ki ahuste a tuma lugá den e kuerpo gobernante? (b) Deskribí e struktura aktual di e Kuerpo Gobernante. (Wak e kuadro “ E Manera Ku e Kuerpo Gobernante Ta Kuida e Interesnan di Reino,” página 130.)

12 E promé ahuste tabata en konekshon ku e kuerpo gobernante mes. Promé ku 1971, e grupo akí di ruman hòmber ungí tabata konsistí di e 7 miembronan di e hunta di direktiva di Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania. Ma na 1971, nan a subi e kantidat di miembro di e kuerpo gobernante di 7 pa 11, i e miembronan no tabata forma parti mas di e hunta di direktiva. E miembronan a konsiderá ku nan tur tabata igual, i p’esei nan a bini ku un sistema ku nan ta tuma turno den órden alfabétiko pa fungi komo presidente di e kuerpo pa ún aña.

13. (a) Ki areglo tabata na vigor pa 40 aña? (b) Kiko e Kuerpo Gobernante a hasi na 1972?

13 E siguiente ahuste tabatin impakto riba tur kongregashon. Kon asina? Wèl, di 1932 pa 1972, ta un ruman hòmber so tabata prinsipalmente enkargá ku supervishon di e kongregashon. Te ku 1936 tabata yama e ruman nombrá ei direktor di sirbishi. Despues di esei, e nòmber a kambia pa sirbidó di kompania, kaba pa sirbidó di kongregashon i finalmente pa superintendente di kongregashon. E ruman hòmbernan nombrá ei tabata atendé e bienestar spiritual di e tou ku masha entusiasmo. E superintendente di kongregashon normalmente tabata tuma desishon pa e kongregashon sin konsultá ku e otro sirbidónan den kongregashon ku tabata yud’é. Pero durante aña 1972, e Kuerpo Gobernante a prepará kaminda pa un kambio históriko. Kiko e kambio ei a enserá?

14. (a) Ki areglo nobo a drenta na vigor dia 1 di òktober 1972? (b) Kon e koordinadó di e kuerpo di ansiano ta apliká e konseho ku tin na Filipensenan 2:3?

14 Awor supervishon di kada kongregashon lo no tabata na enkargo di un ruman hòmber so sino di un kuerpo di ansiano ku a konsistí di rumannan ku tabatin e kualifikashonnan bíbliko i ku a ser nombrá teokrátikamente. E areglo nobo di ansiano ei a drenta na vigor dia 1 di òktober 1972. Awe, e koordinadó di e kuerpo di ansiano no ta konsiderá su mes esun di mas importante entre e otro ansianonan; mas bien, “esun di mas chikitu.” (Luk. 9:48) E ruman hòmbernan humilde ei ta un gran bendishon pa nos hermandat mundial!—Flp. 2:3.

Ta bisto ku nos Rei sabí a perkurá pa su siguidónan haña e wardadónan nesesario na e momento oportuno

15. (a) Menshoná e benefisionan ku e areglo di un kuerpo di ansiano den kongregashon a produsí. (b) Kiko ta demostrá ku nos Rei a aktua sabí?

15 E areglo di kompartí responsabilidat di e kongregashon entre miembronan di un kuerpo di ansiano a resultá di ta un gran mehoransa. Konsiderá e tres benefisionan akí: Na promé lugá i lo prinsipal ta ku e areglo ta yuda tur ansiano—maske kon importante nan responsabilidatnan di kongregashon por ta—pa keda konsiente di e echo ku ta Hesus ta Kabes di e kongregashon. (Efe. 5:23) Di dos benefisio ta loke Proverbionan 11:14 ta bisa: “Kaminda tin hopi konsehero tin viktoria.” Ora ansianonan ta konsultá ku otro riba asuntunan ku lo tin nan influensia riba e bienestar spiritual di e kongregashon i ta tuma na kuenta e sugerensianan di otro, esei ta yuda nan yega na desishonnan ku ta na armonia ku prinsipio bíbliko. (Pro. 27:17) Yehova ta bendishoná e tipo di desishonnan ei, i esaki ta hiba na éksito. Di tres bendishon ta ku e organisashon por a atendé e kresiente nesesidat ku tabatin di supervisá i pastoriá e kongregashonnan, ya ku awor tabatin mas ruman kualifiká ta sirbi komo ansiano. (Isa. 60:3-5) Imaginá bo: E kantidat di kongregashon rònt mundu a subi di 27.000 i piku na 1971 pa mas ku 113.000 na 2013! Pues, ta bisto ku nos Rei sabí a perkurá pa su siguidónan haña e wardadónan nesesario na e momento oportuno.—Mik. 5:5.

“Bira Ehèmpel pa e Tou”

16. (a) Ki responsabilidat ansianonan tin? (b) Kon e Studiantenan di Beibel a mira Hesus su konseho pa pastoriá òf ‘kuida e lamchinan’?

16 Ya for di tempu di e Studiantenan di Beibel, e ansianonan tabata komprondé ku nan tabatin e responsabilidat di yuda nan rumannan den fe keda sirbi Dios. (Lesa Galationan 6:10.) Na 1908, un artíkulo den E Toren di Vigilansia a trata e konseho di Hesus: “Kuida mi lamchinan.” (Huan 21:15-17) E artíkulo a bisa e ansianonan: “Ta masha importante pa e enkargo ku e Maestro a duna relashoná ku e tou haña un lugá prominente den nos kurason. Nos tin ku mira e responsabilidat di alimentá i kuida e siguidónan di nos Señor komo un gran privilegio.” Na 1925, E Toren di Vigilansia a bolbe enfatisá e importansia di sirbi komo wardadó ora el a rekordá e ansianonan: “E kongregashon di Dios ta di dje, . . . i lo e tene tur hende responsabel pa nan privilegio di sirbi e rumannan.”

17. Ki yudansa e superintendentenan a haña pa bira wardadónan kapasitá?

17 Kon e organisashon di Yehova a yuda ansianonan mehorá den nan trabou di pastoriá, ku otro palabra, kambi’é di ‘heru pa plata’? Dor di perkurá entrenamentu. Na 1959, e promé Skol di Ministerio di Reino pa superintendentenan a tuma lugá. Un diskurso di e kurso akí a trata e tema “Duna Atenshon Personal na e Karnénan.” E parti a animá e rumannan responsabel ei pa “traha un programa pa bishitá e publikadónan na kas.” E diskurso akí a presentá vários manera ku e ansianonan por a hasi e bishitanan ei edifikante. Na 1966 a kuminsá ku un Skol di Ministerio di Reino aktualisá. Nan a trata e tema “E Importansia di e Trabou di Pastoriá.” Kiko tabata e punto prinsipal di e lès ei? E rumannan ku ta dirigí e kongregashon “mester yuda perkurá kuido amoroso pa e tou di Dios, pero sin deskuidá nan propio famia ni sirbishi di vèlt.” Den añanan mas resien a tene mas skol pa ansiano. Kiko tabata e resultado di e entrenamentu kontinuo ku e organisashon di Yehova a perkurá? Awe, e kongregashon kristian tin míles di ruman hòmber kualifiká ku ta sirbi komo wardadó spiritual.

Skol di Ministerio di Reino na Filipinas, 1966

18. (a) Ki responsabilidat importante ansianonan a keda enkargá kuné? (b) Dikon Yehova ku Hesus tin masha kariño pa e ansianonan ku ta traha duru?

18 Yehova, via nos Rei Hesus, a perkurá pa ansiano kristian keda nombrá pa kumpli ku un tarea importante. Kiko esei ta? E enkargo di dirigí e karnénan di Dios durante e tempu di mas krítiko den historia di humanidat. (Efe. 4:11, 12; 2 Tim. 3:1) Yehova ku Hesus tin masha kariño pa e ansianonan ku ta traha duru, pasobra e rumannan akí ta obedesé e konseho bíbliko pa ‘pastoriá e tou di Dios ku ta bou di nan kuido di buena gana i ku entusiasmo, siendo un ehèmpel pa e tou.’ (1 Ped. 5:2, 3) Laga nos wak dos di e tantísimo maneranan ku wardadó di karné kristian ta un ehèmpel pa e tou i ta duna gran aporte na e pas i goso di e kongregashon.

E Manera Ku Ansianonan Djawe Ta Pastoriá e Tou di Dios

19. Kiko nos ta pensa di e ansianonan ku ta traha huntu ku nos den sirbishi?

19 Di promé, e ansianonan ta traha den sirbishi ku e miembronan di e kongregashon. Lukas, un eskritor di Evangelio, a skirbi: “Hesus a kuminsá biaha di stat pa stat i di pueblito pa pueblito, predikando i anunsiando e bon notisia di e Reino di Dios. I e 12 apòstelnan tabata huntu kuné.” (Luk. 8:1) Meskos ku Hesus a prediká huntu ku su apòstelnan, asina ansianonan ehemplar djawe ta traha huntu ku nan rumannan den fe den e trabou di prediká. Nan ta realisá ku ora nan ta hasi esei, nan ta duna un gran aporte na e bon spiritu ku ta reina den e kongregashon. Kiko e rumannan ta pensa di ansianonan asina? Jeannine, un ruman muhé di kasi 90 aña, a komentá: “Ora mi traha ku un ansiano den sirbishi di vèlt, mi ta haña un bon chèns pa kòmbersá kuné i siña konos’é mihó.” Steven, un ruman hòmber di mas o ménos 35 aña a bisa: “Ora un ansiano traha huntu ku mi den e trabou di kas pa kas, mi ta sinti ku e ke yuda mi. Mi ta sinti mi hopi kontentu ku e yudansa ei.”

Meskos ku un wardadó di karné ta bai buska un karné pèrdí, asina e ansianonan ta hasi esfuerso pa haña e rumannan ku a pèrdè kontakto ku e kongregashon

20, 21. Kon e ansianonan por imitá e wardadó di karné den e ilustrashon di Hesus? Duna un ehèmpel. (Wak tambe e kuadro “ Bishitanan Semanal Ta Duna Fruta.”)

20 Di dos, e organisashon di Yehova a entrená e ansianonan pa mustra interes den e rumannan ku a pèrdè kontakto ku e kongregashon. (Heb. 12:12) Dikon e ansianonan mester yuda e rumannan spiritualmente débil ei, i kon nan mester hasié? E ilustrashon di Hesus tokante un wardadó di karné i un karné pèrdí ta duna nos e kontesta. (Lesa Lukas 15:4-7.) Ora e wardadó den e ilustrashon ei a ripará ku tabata falta un karné, el a bai buska e karné pèrdí komo si fuera esei ta e úniko karné ku e tabatin. Kon ansianonan kristian djawe ta imitá e ehèmpel di e wardadó di karné ei? Meskos ku e karné pèrdí a keda presioso den bista di e wardadó, asina e rumannan ku a pèrdè kontakto ku e pueblo di Dios ta keda presioso den bista di e ansianonan. Nan ta konsiderá un persona spiritualmente débil komo un karné pèrdí, no un kaso pèrdí. Ademas, meskos ku e wardadó ta “bai buska esun pèrdí te ora e hañ’é,” asina ansianonan ta tuma e inisiativa pa bai buska e rumannan ku ta débil i yuda nan.

21 Kiko e wardadó di karné den e ilustrashon di Hesus a hasi ora el a haña e karné? Suavemente, el a his’é, “pon’é riba su skouder” i hib’é bèk na e tou. Asina tambe, un ansiano su palabranan sinsero di interes i preokupashon por, na moda di papia, “hisa” un ruman spiritualmente débil, pon’é riba pia i yud’é bolbe na e kongregashon. Esei ta loke a pasa ku Victor, un ruman hòmber na Afrika ku a stòp di asosiá ku e kongregashon. El a konta: “Durante e 8 añanan ku mi tabata inaktivo, e ansianonan a keda buska manera pa yuda mi.” Kiko ta e kos ku mas a konmov’é? El a splika: “Un dia, John, un ansiano ku mi a bai Skol di Sirbishi di Pionero kuné, a tuma su tempu pa bishitá mi i a mustra mi algun potrèt ku el a saka di nos durante e skol. E potrètnan ei a trese asina tantu grato rekuerdo ku mi a kuminsá anhelá e goso ku mi tabata sinti tempu mi tabata sirbi Yehova.” Poko despues di e bishita di John, Victor a bolbe na e kongregashon. Awe e ta sirbi atrobe komo pionero. En bèrdat, ansianonan amoroso ta kontribuí mashá na nos goso.—2 Kor. 1:24. b

Mihó Supervishon Ta Hasi e Pueblo di Dios Mas Uní

22. Kon hustisia i pas ta fortifiká e union di e kongregashon kristian? (Wak tambe e kuadro “ Nos A Keda Impreshoná.”)

22 Manera nos a menshoná anteriormente, Yehova a profetisá ku hustisia i pas lo oumentá gradualmente den su pueblo. (Isa. 60:17) Tur e dos kualidatnan akí ta fortifiká e union di e kongregashonnan. Kon? Pa kuminsá, Beibel ta bisa ku “SEÑOR, nos Dios, ta ún SEÑOR.” (Deu. 6:4, BPK, nota) Pues, pa loke ta hustisia, su normanan hustu den e kongregashonnan di un pais no ta diferensiá for di esnan di e kongregashonnan di un otro pais. Ta ún norma Yehova tin di loke ta korekto i loke ta robes, i nan ta meskos “den tur kongregashon di e santunan.” (1 Kor. 14:33) Pues, un kongregashon lo prosperá solamente ora e rumannan ta apliká e normanan di Dios. Pa loke ta pas, nos Rei ke pa nos disfrutá di pas den kongregashon pero tambe pa nos ta personanan “ku ta hasi pas.” (Mat. 5:9, nota) Pues, nos ta “hasi esfuerso pa buska e kosnan ku ta promové pas.” Nos ta tuma e inisiativa pa solushoná desakuerdo ku por surgi entre nos. (Rom. 14:19) Di e manera ei, nos ta kontribuí na e pas i e union di nos kongregashon.—Isa. 60:18.

23. Komo sirbidónan di Yehova, kiko nos ta disfrutá di dje awe?

23 Na novèmber 1895, tempu ku E Toren di Vigilansia a anunsiá e promé areglo di ansiano, e rumannan responsabel a ekspresá un deseo sinsero ku nan tabatin. Kiko esei tabata? Nan a deseá, i a pidi Yehova, pa e areglo nobo akí relashoná ku struktura di e organisashon por a yuda e pueblo di Dios “yega rápidamente na un fe uní.” Ora nos wak e dékadanan ku a pasa desde e tempu ei, nos ta keda masha gradisidu. Dikon? Pasobra e refinamentunan gradual ku Yehova a hasi via nos Rei relashoná ku supervishon di e kongregashon a hasi nos adorashon uní mas fuerte. (Sal. 99:4) Komo resultado, awe henter e pueblo di Yehova na tur parti di mundu ta alegrá, segun ku nos ta “demostrá e mesun aktitut,” “aktua di e mesun manera” i sirbi e “Dios di pas” “lado a lado.”—2 Kor. 12:18; lesa Filipensenan 1:27.

a E resultadonan di e investigashon ekstenso ei a keda publiká den e buki Ayuda para entender la Biblia (Yudansa pa Komprondé Beibel).

b Wak e artíkulo “Ansianonan Kristian ‘Ta Traha Huntu ku Nos pa Nos Goso’” den E Toren di Vigilansia di 15 di yanüari 2013, página 27-31.