1, 2. (1) ¿Imatam kamachiq sacerdotekuna ruwarqaku Jesuspa apostolninkuna Diosmanta amaña willakunankupaq? (2) ¿Imatam Jesuspa apostolninkunaqa ruwarqaku? (3) ¿Imanasqataq Diosmanta mana samaykuspa hinalla willakurqaku?

 JERUSALENPIM 33 kaq watapi Pentecostes nisqanku huñunakuy pasayllata Jesucristopi iñiqkuna iskay-kimsa semanakunallaraq huñunakuyta qallaykurqaku. Chaymi satanasqa Jesucristopi iñiqkunata iñiyninkupi manaraq allinta takyachkaptinku chinkarachiyta munarqa. Chaypaqmi pantasqa religionpi kamachiq sacerdotekunata valekurqa Diosmanta willakuyninkuta michakunankupaq utaq harkakunankupaq. Jesucristopa qatiqninkunam ichaqa valorchakuspanku Diosmanta hinalla willakurqaku, chaywanmi ‘qaripas warmipas señor Jesucristoman iñikuspanku’ achkaman yapakurqaku (Hech. 4:18, 33; 5:14).

² Diospa enemigonkunaqa llumpayta piñakuspankum Jesucristopa qatiqninkunata carcelpi wichqachirqaku. Ichaqa Jehova Diospa angelnin carcelpa punkunta chay tuta kicharuptinmi paqarinnin punchawtaqa Diosmanta hinalla willakurqaku. Guardiakunam Jesucristopa qatiqninkunata kaqmanta hapirurqaku hinaspam kamachiq sacerdotekunapa qayllanpi juzgasqa kanankupaq pusarqaku, paykunañataqmi nirqaku Diosmanta ama willakunankupaq kamachisqankuta mana kasukusqankumanta huchayuq kasqankuta. Hinaptinmi Jesuspa apostolninkunaqa mana manchakuspa kaynata nirqaku: “Runakunamanta puntataqa Diostam kasukuna”, nispa. Chaywanmi chay sacerdotekunaqa piñakuspanku wañurachiyta munarqaku. Ichaqa apostolkuna chayna sasachakuypi kachkaptinkum Diospa leyninmanta yachachiq Gamaliel sutiyuq runa nirqa: ‘Ama imanaychikchu kay runakunataqa [...]. Cuidakuychik, yanqañataq Diospa contranpi peleachkawaqchik’, nispa. Chayna nisqanta kasukuspankum chay sacerdotekunaqa Jesucristopa qatiqninkunata kacharirqaku. Hinaptinqa, ¿imatam ruwarqaku Jesucristopa apostolninkunaqa? Paykunaqa mana manchakuspam ‘sapa punchaw templopi hinaspa wasikunapi yachachirqaku hinaspa  Jesucristomanta willakurqaku’ (Hech. 5:17-21, 27-42; Prov. 21:1, 30).

3, 4. (1) ¿Imakunamanta tumpawaspanchikmi satanasqa sasachawanchik? (2) ¿Imamantataq kay yachachikuypi chaynataq qatiqnin iskay yachachikuykunapi yachasunchik?

³ Jehova Diosta serviqkunaqa manam 33 kaq watallapichu juiciopiqa karqaku (Hech. 4:5-8; 16:20; 17:6, 7). Kay tiempopipas satanasmi chiqniwaqninchik autoridadkunata umachan Diosmanta willakuyninchikta harkakunankupaq. Chaypaqmi tumpawanchik chaqwa ruwaq kasqanchikmanta, autoridadkunata mana kasukusqanchikmanta chaynataq imatapas rantikustin puriq kasqanchikmanta. Chayna nisqanku yanqa kasqanta qawachinapaqmi juezkunaman quejakurqanchik. ¿Imanasqam chayna juiciopi kasqanchikqa allinpaq karqa? ¿Imapitaq yanapasunki pasaq watakunapi autoridadkunapa allinninchikpaq tanteasqankuqa? Qatiqninpiyá yachasunchik Diosmanta willakunapaq autoridadkunapa qayllanpi iñiqmasinchikkuna imakuna ruwasqankumanta (Filip. 1:7).

⁴ Kay yachachikuypim yachasunchik autoridadkunapa qayllanpi Diosmanta willakunapaq leykunawan imayna amparachikusqanchikmanta. Qatiqnin iskay yachachikuykunapiñataqmi yachasunchik kay pachapi mana allin ruwaykunawan mana chapukunapaq juiciokunapi kasqanchikmanta, hinaspa Diospa kamachikuyninkuna kasukusqanchikmanta.

5. ¿Imanasqataq yaqa 1937 watamantapacha iñiqmasinchikkunata presocharqaku? ¿Imapaqtaq Diospa llaqtanpi punta apaqkuna tantearurqaku?

⁵ Yaqa 1937 watamantapacham enteron Estados Unidospi, autoridadkuna testigokunata hikutarqaku Diosmanta willakuyta munaspaqa autoridadkunapa kamachisqanman hina papelta utaq permisota ruwachikunankupaq. Iñiqmasinchikkunaqa manam ima papeltapas hurqurqakuchu mana unaypaq kasqanrayku. Chaymantapas allintam yacharqaku Diosmanta willakunankupaq Jesuspa kamachisqantaqa pi autoridadpas mana harkananpaq kasqanmanta (Mar. 13:10). Chaymi Diosmanta hinalla willakusqankurayku pachaknintin iñiqmasinchikkuna presochasqa karqaku. Hinaptinmi enteron pachapi Diospa llaqtanpi punta apaqkuna tantearurqaku juezkunaman rinankupaq. Qawachiytam munarqaku Diosmanta willakuyninkuta autoridadkuna harkakusqankuqa leypa contranpi kasqanta. Chaymi 1938 watapi juiciopi karqaku, chayqa mana qunqanapaqmi karqa. ¿Imanasqa?

6, 7. ¿Ima sasachakuypitaq Newtonqa wasinpi kaqkunapiwan tarikurqaku?

⁶ Tukuy tiemponkuwan Diosta serviq tayta-mamam warmankunapiwan 1938 watapi martes 26 abril punchawpi New Haven (Connecticut) llaqtaman rirqaku Diosmanta  tukuy punchaw willakunankupaq. Taytankupa sutinmi karqa Newton Cantel 60 watayuq, mamankupañataq Esther, warmankunapañataq Henry 22 watayuq, Russell 18 watayuq hinaspa Jese 16 watayuq. Paykunaqa manam yacharqakuchu chay punchawpi wasinkuman kutinankumanta utaq mana kutinankumantapas ichaqa listom karqaku. ¿Imanasqa? Paykunaqa achka kutipiñam presochasqa karqaku, chaymi kaqmanta presochananku kaptinpas Diosmanta willakuq hinalla lluqsirqaku. Chayna sasachakuypi tarikuspapas Diosmantam tukuy sunqunkuwan hinalla willakurqaku. Paykunaqa New Haven llaqtamanmi 2 carropi chayarurqaku. Iñiqmasinchik Newtonmi carronpi aparqa bibliamanta hurqusqa qillqakunata chaynataq tocadisco kaqlla gramófono nisqanku aparatokunata, Henryñataq parlanteyuq aparatota carronpi aparqa. Chayna richkaptinkum guardiakuna nirqaku carronkuta sayachinankupaq.

⁷ Puntatam Russellta presocharurqaku chaymantañataq Newtontawan Estherta. Jeseñataqmi rikururqa tayta-mamantawan wawqinta guardiakuna presochaspa apasqankuta. Wawqin Henry huk law llaqtapi willakusqanraykum Jeseqa sapallanña qiparurqa. Chaywanpas payqa gramofono  nisqa aparatowan yanapachikuspanmi Diosmanta hinalla willakurqa. Chaymi catolico iskay runakuna munarqaku iñiqmasinchik Rutherfordpa rimasqan uyariyta, payqa rimarqa “Enemigonchikkuna” nisqan yachachikuymantam, chayta uyariruspankum chay runakunaqa Jeseta maqaparuyta munarqaku. Jeseqa mana kutipakuspanmi pasakurqa, manapas unaymantam guardiakuna paytapas presocharurqaku. Esthertaqa manam imamantapas guardiakunaqa tumparqakuchu, qusantawan wawantam ichaqa tumparqaku. Ichaqa hina chay punchawllapim carcelmanta kacharisqa karqaku.

8. ¿Imanasqataq chaqwa ruwaq kasqanmanta Jeseta tumpaykurqaku?

⁸ Chaymanta killakuna pasaytam iñiqmasinchik Newtonqa iskay churinkunapiwan 1938 watapi setiembre killapi New Haven llaqtapi kaq juezkunaman rirqaku. Chay juezkunaqa Newtonta, Russellta hinaspa Jesetam tumpaykurqaku runakunamanta qullqita mañakustin purisqankumanta. Chaymantapas Connecticut sutiyuq llaqtapi hatun cortepi kaq juezkunaman quejakuptinkum Jeseta tumpaykurqaku chaqwata ruwaspan runakuna piñachisqanmanta. ¿Imanasqa? Chay iskay católico runakunam juezkunapa qayllanpi nirqaku Jesepa uyarichisqan yachachikuykunaqa religionninkupa contranpi kasqanmanta, chaynataq chaywan sunqunku rawrasqanmantapas. Chaymi Diospa llaqtanpi punta apaqkuna Estados Unidospi astawan hatun kaq cortepi juezkunaman quejakurqaku.

9, 10. (1) ¿Imanasqam Estados Unidospi hatun cortepi kaq juezkunapa tanteasqankuqa allinpaq karqa? (2) ¿Hinallachu chay juiciopi ganasqankuqa kunan tiempopipas yanapawanchik?

⁹ Hinaptinmi 1940 watapi 29 marzo killapi, chay cortepi Charles Evan Jagues sutiyuq juez chaynataq paywan llamkaq 8 juezkunapiwan uyarirqaku Hayden Covington sutiyuq iñiqmasinchikpa rimasqanta, payqa Jehova Diospa testigonkunapa abogadonmi karqa. a Chaymi Connecticut llaqtamanta kaq fiscal qawachiyta munarqa Jehova Diospa testigonkunaqa chaqwa ruwaq kasqankuta, hinaptinmi hatun cortepi kaq hukkaqnin juez tapurqa: “¿Lliw runakunachu Diosmanta Jesucristopa willakusqanta allinpaq qawarqaku?”, nispa. Chaymi chay fiscalñataq nirqa: “Allintam yuyachkani, Diosmanta willakuptin Jesucristota imanasqankumanta”, nispa. ¡Mayna allinmi chayna nisqanqa karqa! Mana musyakustinmi chay fiscalqa testigokunata tupachirqa Jesuswan, autoridadkunatañataq ñakarichiqninkunawan. 1940 watapim 20 mayo punchawpi hatun cortepi kaq juezkuna testigokunapa favorninpi justiciata ruwarqaku.

¹⁰ ¿Imapaqtaq allin karqa chay cortepi kaq juezkunapa tanteasqankuqa? Astawanmi valechirqa leypa nisqanman hina lliw runakuna ima religionpipas kanapaq libre kasqanchikta, chayna kayninchiktaqa manam mayqin autoridadkunapas  harkakunankuchu. Chaymantapas chay hatun cortepi kaq juezkunaqa cuentatam qukurqaku Jeseqa mana chaqwa ruwaq kasqanmanta, chaynataq runamasinwan hawkalla kasqanmantapas. Chaywanmi sutillata qawachirqaku testigokunaqa mana chaqwa ruwaq kasqankuta. Chay juiciopi ganasqankuqa ancha allinmi karqa testigokunapaq. ¿Hinallachu chay juiciopi ganasqankuqa kunan tiempopipas yanapawanchik? Awriki, chaymanta rimaspanmi iñiqmasinchik abogado kaynata nin: “Libre kananchikpaq derechoyuq kasqanchikqa yanapawanchikmi mayqin autoridadpas imanawananchikmanta mana manchakuspa llaqtamasinchikkunaman Diosmanta willakunapaq”, nispa.

11. (1) ¿Imapaqmi huk qillqata aypuyta qallaykurqaku Canadá nacionpi kaq iñiqmasinchikkunaqa? (2) ¿Imanasqataq chayta aypurqaku?

¹¹ Jehova Diospa testigonkunatam 1940 watamantapacha Canadá nacionpi chiqniwaqninchik runakuna llumpayta ñakarichirqaku. Chaymi iñiqmasinchikkunaqa ima religionpipas kanapaq leypa nisqanman hina libre kasqanchikta autoridadkuna mana respetasqankuta qawachinankupaq 1946 watapi “Diosta, Jesucristota hinaspa Diosmanta willakuqkunata Quebec llaqtapi runakuna chiqnisqankum, Canadá nacionta pinqaypi churan” (Quebec’s Burning Hate for God and Christ and Freedom Is the Shame of All Canada) niq qillqata aypurqaku 16 punchawpuni. Chay qillqaqa tawa paginayuqmi karqa, chaypim willakurqa iñiqmasinchikkunata guardiakuna maqapaspa ñakarichisqankumanta chaynataq curakuna Quebec llaqtapi runakunata umachaptinku iñiqmasinchikkunata tukuy mana allinwan ñakarichisqankumantapas. Chay qillqapiqa nirqataqmi: “Hinallam testigokunata yanqakunamanta tumpaspanku presochachkanku. Gran Montreal nisqanku cortepim testigokunamanta quejakusqankuqa yaqa 800 juiciopaq kachkan”, nispa.

12. (1) ¿Imakunatam chiqniwaqninchikkuna ruwarqaku iñiqmasinchikkunapa aypusqanku qillqapa ima nisqanmanta yacharuspanku? (2) ¿Imamantam yanqapuni tumpaykurqaku? (Willakuytawan qaway).

¹² Chay qillqapi ima nisqanmanta yacharuspanmi Maurice Duplessis sutiyuq autoridadqa cardenal Villeneuve nisqanku curawan umachanakuspa testigokunata astawanraq ñakarichinankupaq tanteanakurqaku. Chaynapim yaqa 800 juiciokuna kasqanmanta 1.600 juiciokunamanña yapakururqa. “Guardiakuna sapa kutilla presochawasqankuraykum manaña yuyanikuñachu hayka kutita carcelpi kasqaykutaqa”, nispam huk precursora nirqa. Mayqan testigotapas chay qillqa aypuqta rikuruspaqa chayllam tumparqaku autoridadpa contranpi sayarinankupaq runakunata umachasqankumanta. b

13. (1) ¿Mayqin iñiqmasinchikkunatataq tumpaykurqaku autoridadpa contranpi kasqankumanta? (2) ¿Imapaqmi juezkuna tantearqaku?

 ¹³ Autoridadpa contrapi kasqankumantam tumpaykurqaku 1947 watapi Aimé Bucher sutiyuq iñiqmasinchikta iskay warmi churinkunatawan (Gisela, 18 watayuq, Lucila 11 watayuq). Paykunaqa wasinkupa hichpanpim chay qillqata aypuchkarqaku, manam ima chaqwatapas ruwarqakuchu. Chay iñiqmasinchikqa Quebec llaqtapa urqu lawninpim yacharqa, payqa chakrapi llamkaq chaynataq uywakunata uywaspan hawkalla kawsakuq runam karqa, wakin kutillapim llaqtaman riqku caballopa aysasqan taksa carretankupi. Ichaqa chay qillqapi willakusqanman hinam wakin kutikunapi ñakarichisqa karqaku. Iñiqmasinchikkuna mana huchayuq kaptinkupas testigokunata chiqniq juezmi paykunata mana creespan fiscalpa ima nisqanman sayapakurqa, chay fiscalmi tumpaykurqa chay qillqata aypusqankuwan runakuna chiqninakunankupaq kallpanchasqankumanta. Chay juezqa huk rimaypim nichkarqa cierto kaqmanta rimayqa hucha kasqanta. Iñiqmasinchik Aiméta hinaspa churin Giselatam autoridadkunapa contranpi kasqankumanta tumpaykuspan carcelpi wichqarqaku, Lucila warmachanpas iskay punchawmi carcelpi karqa. Chay iñiqmasinchikkuna Canadá nacionpi hatun cortepi kaq juezkunaman quejakuptinkum chay juezkunaqa uyariyta munarqaku imamanta tumpasqankuta.

14. ¿Imatam Quebec llaqtapi kaq iñiqmasinchikkunaqa ruwarqaku llumpayta ñakarichiptinkupas?

¹⁴ Imawanña ñakarichiptinkupas Quebec llaqtapi kaq iñiqmasinchikkunaqa mana manchakuspam Diosmanta hinalla willakurqaku, chayna ruwasqankuqa admirakuypaqmi karqa. 1946 watamantapacha chay qillqata tawa wata aypusqankuwanmi Quebec llaqtapi 300 testigokunamanta 1.000 testigokunamanña yapakururqaku. c

15, 16. (1) ¿Imatam tantearqaku hatun cortepi kaq juezkunaqa iñiqmasinchik Bucherpaq? (2) ¿Imapitaq chayqa yanaparqa iñiqmasinchikkunatawan wakin runakunatapas?

¹⁵ Canadá nacionpi hatun cortepi kaq chay isqun juezkunam 1950 watapi junio killapi Aimé Bucher iñiqmasinchikta imamanta tumpasqankuta uyarirqaku. Chaymanta 6 killa pasaytam 18 diciembre killapi iñiqmasinchikpa favorninpi chay juezkunaqa tantearqaku. ¿Imanasqa? Testigokunapa abogadon Glen How sutiyuq iñiqmasinchikmi willakurqa iñiqmasinchikkunapa aypusqanku qillqapi ima yachachikuy kasqanta juezkuna allinta qawaykusqankumanta, chaypiqa manam yachachirqachu autoridadpa contranpi pipas hatarinankupaqqa. Aswanqa leypa nisqanman hina imapi iñisqanchikmanta willakunanchikpaq libre kasqallanchikmantam. Chay iñiqmasinchik abogadoqa nirqataqmi: “Allintapunim cuentata qukurqani juiciopi gananaykupaq Jehova Dios imayna yanapawasqankumanta”, nispa. d

¹⁶ Iñiqmasinchikkunapa favorninpi chay juezkunapa tanteasqankuqa sutillatam qawachirqa Jesucristoña kamachimusqanta,  chaywanmi Quebec llaqtapi kaq testigokunata 122 masnin kutita autoridadpa contranpi kasqankumanta tumpasqankuqa yanqapaqña karqa. Chayqa Canadá nacionpi lliw runakunatawan wakin nacionpi kaqkunatam yanaparqa mana pipapas harkasqan imamantapas rimanankupaq. Chaymanta qipamanqa Quebec llaqtapi kaq curakunawan autoridadkunaqa manañam imanarqakuñachu iñiqmasinchikkunataqa. e

17. ¿Imawantaq wakin autoridadkunaqa Diosmanta willakuyninchikta harkakuyta munanku?

¹⁷ Ñawpa tiempopi cristianokuna hinam Jehova Diospa testigonkunapas ‘Diospa palabranwanqa’ manam negociotaqa ruwanchikchu (leey 2 Corintios 2:17). Chaywanpas autoridadkunam Diosmanta willakuyninchikta harkakuyta munanku negociantekunapaq kamachikuykunaman hapipakuspanku. Testigokunaqa Juezkunapa qayllanpim qawachirqanchik Jehova Diosmanta willakustin purisqanchikta ichaqa manam imatapas rantikustinchu, qatiqninpim chaymanta yachasun.

18, 19. ¿Imatam Dinamarcapi kaq autoridadkunaqa ruwarqaku Diosmanta willakuyninchikta harkakuyta munaspanku?

¹⁸ Dinamarca. 1932 kaq watapim 1 octubre killapi autoridadkuna leyta hurqurqaku, mana permisaptinkuqa ima qillqatapas mana rantikunankupaq. Iñiqmasinchikkunaqa manamá ima permisotapas hurqurqakuchu. Paqarinnintin punchawtam 5 iñiqmasinchikkuna Roskilde llaqtaman rirqaku Diosmanta willakuq. Ichaqa chay punchaw inti siqaykuytam Augusto Leman sutiyuq iñiqmasinchikqa mana rikurimurqachu. Paytaqa permisota mana hurquspa qillqakunata rantikustin purisqanmanta tumpaykuspam presocharurqaku.

¹⁹ Payqa 1932 watapim 19 diciembre killapi juezkunapa qayllanpi tarikurqa. Riqsikurqam bibliamanta hurqusqa qillqakunata munachinanpaq watukusqanta, ichaqa manam qillqakunata rantikustin puriq kasqanpaqchu hapikurqa. Juezkunaqa payta uyarispankum nirqaku: “Kay runaqa atinmi vida pasayta, qillqakunataqa manam qullqiraykuchu munachin aswanqa qullqintapas gastaspanraqmi purin”, nispa. Chay juezkunaqa Augusto Leman iñiqmasinchikpa qillqakuna aypusqantaqa manam negocio ruwasqanta hinachu qawarqaku, chaymi testigokunapa allinninkupaq tantearurqaku. Testigokunata chiqniqkunam ichaqa tukuyta ruwaspa harkakuyta munarqaku Diosmanta chay nacionpi mana willakunankupaq (Sal. 94:20). Chaypaqmi contranchikpi kaq fiscalqa hatun cortepi kaq juezkunamanña quejakurqa. ¿Imatam iñiqmasinchikkunaqa ruwarqaku?

20. ¿Imatam tantearqaku Dinamarcapi hatun cortepi kaq juezkunaqa, hinaspa imatam iñiqmasinchikkuna astawan ruwarqaku?

 ²⁰ Chay hatun cortepi juiciota ruwasqanku semanapim Dinamarcapi kaq iñiqmasinchikkunaqa astawanraq Diosmanta willakurqaku. 1933 watapim martes 3 octubre killapi hatun cortepi kaq juezkuna acuerdopi karqaku taksa cortepi kaq juezkunapa nisqankuwan, paykunam nirqaku Augusto Leman iñiqmasinchikqa yanqamanta tumpasqa kasqanta. Juiciopi gananankupaq Jehova Dios yanapasqanmanta anchata agradecekuspankum astawanraq willakurqaku. Chaymantapacham Dinamarcapi kaq iñiqmasinchikkunaqa Diosmanta hinalla willakuchkanku pi autoridadpapas mana michakusqan.

21, 22. ¿Imatam Estados Unidospi hatun cortepi juezkunaqa iñiqmasinchik Roberpa favorninpi tantearqaku?

²¹ Estados Unidos. 1940 kaq watapim domingo 25 febrero killapi precursor kaq iñiqmasinchik Rober Murdocta, churinta hinaspa 7 iñiqmasinchikkunatawan Diosmanta huk llaqtapi willakuchkaptinku presocharurqaku. Autoridadkuna mana permisachkaptin qillqakuna aypusqankumantam juezkunaqa contrankupi tantearurqaku. Chaymi iñiqmasinchikkunaqa Estados Unidospi kaq hatun cortepi juezkunaman quejakurqaku.

²² Chay cortepi juezkunam 1943 watapi 3 mayo killapi tantearurqaku testigokunapa favorninpi. Leypa nisqanman hinaqa manamá pipas iñiyninmanta rimananpaqqa pagananraqchu karqa, chaymi chay juezkunaqa qillqanchikkuna aypunapaq permiso hurquytaqa mana allinpaq qawarqaku. Chaymantapas runakunapa imapas piensasqankumanta hinaspa iñiyninkumanta piwanpas rimanankupaq libre kasqankuta harkasqankuraykum alcaldepa kamachisqantapas mana valechirqakuchu. Chay cortepi yaqa llapan juezkunapa tanteasqankumantam hukkaqnin juez kaynata nirqa: “Testigokunaqa manam Diosmanta willakuspallachu nitaq qillqakunata aypuspallachu purinku, aswanqa Diosmanta yachachinankupaqmi chaykunata ruwanku”, nispa. Chaymantapas nirqam: “Wakin religionkunapa iglesiankupi imayna yachachisqankutam respetanchik chaynam testigokunapa Diosmanta imayna yachachisqankutapas respetana”, nispa (William Orville Douglas).

23. ¿Imapim yanapawanchik 1943 watapi juiciokunapi iñiqmasinchikkunapa ganasqankuqa?

²³ Chay juezkunapa tanteasqankuqa enteron pachapi iñiqmasinchikkunapaqmi ancha allin karqa. Chayqa sutillatam qawachirqa Diosmanta willakuq kasqanchikta, manam imatapas rantikustin puriq kasqanchiktachu. 1943 watapi 3 mayo killapim testigokunaqa 13 juiciomanta 12 juiciokunata ganarqanchik. Juezkunapa chayna tanteasqankuqa kay tiempopipas yanapawanchikmi Diosmanta willakuyninchikta pipas michakuptin leyman hapipakuspa valechikunanchikpaq.

24. ¿Imatam ruwanchik Diosmanta amaña willakunapaq autoridadkuna kamachiwaptinchik?

²⁴ Jehova Diosta yupaychaqkunaqa anchatam autoridadkunata agradecekunchik leypa nisqanta respetaspanku Diosmanta willakuyninchikta mana harkakuptinku. Diosmanta amaña willakunanchikpaq kamachiptinkum ichaqa imaynatapas hinalla willakunanchikpaq tanteanchik. Apostolkuna hinam ‘runakunamanta puntataqa Diosta kasukunchik’ (Hech. 5:29; Mat. 28:19, 20). Chaymantapas juezkunamanmi quejakunchik autoridadkuna amaña sasachawananchikpaq. Chayna pasasqanmantayá qatiqninpi yachasun.

25, 26. ¿Imanasqataq Nicaraguapi kaq iñiqmasinchikkunaqa hatun cortepi juezkunaman quejakurqaku, hinaspa imapim tukurqa?

²⁵ Nicaragua. 1952 watapim 19 noviembre killapi betel wasimanta encargakuq hinaspa misionero kaq Donovan Munsterman sutiyuq iñiqmasinchikta, guardiakunapa jefen Arnoldo García sutiyuq runa kaynata nirqa: “Nicaragua nacionpiqa manañam testigokunaqa pimanpas religionnikichikmantaqa yachachinaykichikchu nitaq huñunakunaykichikchu”, nispa. Imanasqa chayna michakusqankumanta iñiqmasinchik tapuptinmi guardiakunapa jefenqa nirqa, testigokunaqa Diosmanta willakunankupaq  autoridadkunapa mana permisasqan kasqankurayku hinaspapas gobiernopa contranpi kasqankumanta tumpaykusqa kasqankurayku. ¿Pikunataq chaykunamanta tumpaykurqaku? Catolica religionpi kaq sacerdotekunam.

²⁶ Donovan iñiqmasinchikqa chayllam autoridadkunaman hinaspa Anastasio Somoza García sutiyuq presidenteman quejakurqa, ichaqa manam mayqinninkupas kasurqachu. Chaymi iñiqmasinchikkunaqa tantearurqaku huñunakunanchik wasipi manaña huñunakuspa huk lawkunapiña as-asllapi huñunakunankupaq, chaynataq Diosmantapas manaña wasin-wasin nitaq callekunapipas willakunankupaq. Ichaqa hinallam Diosmantaqa mana musyachikuspalla willakurqaku. Chaymantapas Nicaraguapi kaq hatun cortepi juezkunamanmi quejakurqaku. Diosmanta willakusqanchikta autoridadkuna michakusqankumanta hinaspa quejakusqanchikmantam tukuy rikchaq periodicokunapi willakurqaku, chaymi cortepi juezkunaqa testigokunapa quejakusqankuta uyarirqaku. Chaymantam 1953 watapi 19 junio killapi Juezkunaqa testigokunapa favorninpi tantearurqaku. Chaypim qawachirqaku testigokunata autoridadkunapa michakusqankuqa leypa contranpi kasqanta. Chaymantapas Nicaraguapi gobiernotawan testigokunatam kamachirqaku allinyanakunankupaq.

27. (1) ¿Imanasqam testigokunapa favorninpi juezkuna kasqanmanta yacharuspanku Nicaraguapi kaq runakunaqa admirakurqaku? (2) ¿Imamantataq iñiqmasinchikkunaqa mana iskayrayarqakuchu?

²⁷ Juezkuna testigokunapa favorninpi kasqanmanta Nicaraguapi kaq runakuna yacharuspankum admirakurqaku. Chay tiempokamaqa curakunam autoridadkunamantapas astawan munaychakuq karqaku, chaymi juezkunapas paykunapa contranpiqa mana imatapas ruwaqkuchu. Chaymantapas  gobiernopi kaqkuna atiyniyuq kasqankuraykum juezkunaqa paykunapa tanteasqankuman hina yaqa sapa kuti imatapas ruwaqku. Iñiqmasinchikkunaqa manam iskayrayarqakuchu Diosmanta hinalla willakusqankurayku hinaspa kamachiwaqninchik Jesucristo yanapasqanrayku juiciopi ganasqankumantaqa (Hech. 1:8).

28, 29. ¿Ima sasachakuypim Zaire nacionpi kaq iñiqmasinchikkuna tarikurqaku yaqa 1985 watamantapacha?

²⁸ Zaire. Yaqa 1985 watapim Zaire nacionpi yaqa 35.000 testigokunaña karqaku (chay naciontam kunan tiempopiqa República Democrática del Congo ninku). Chay nacionpi kaq testigokuna astawan yapakuptinkum betel wasi astawan hatun kananpaq ruwachkarqaku. Chaymantapas Kinsasa sutiyuq llaqtapim pelotata haytananku sitiopi 1985 watapi diciembre killapi huk law nacionmanta kaq iñiqmasinchikkunapiwan huñunakurqaku, chaypiqa 32.000 runakunam huñunakurqaku. Ichaqa chayllam iñiqmasinchikkunaqa sasachakuypi tarikurqaku. ¿Imanasqa?

²⁹ Canadá nacionmanta kaq misionero iñiqmasinchikmi Zaire nacionpi Diosta servirqa, paymi chaypi imakuna pasasqanmanta nirqa: “1986 watapim 12 marzo killapi betel wasipi encargakuq iñiqmasinchikkuna autoridadkunamanta huk cartata chaskirurqaku, chay cartapim testigokunata kamachirqaku amaña huñunakunankupaq hinaspa iñiyninkumantapas amaña pimanpas willakunankupaq”, nispa (Marcel Filteau). Chay cartaqa Zaire nacionpi kaq Mobutu Sese Seko sutiyuq presidentepa firmasqanmi karqa.

30. ¿Imapaqmi betel wasipi encargakuqkunaqa tanteananku karqa hinaspa imatam ruwarqaku?

³⁰ Paqarinnintin punchawtam radiontakama uyarirqaku: “Zaire nacionpiqa manañam haykapipas Jehova Diospa testigonkunamantaqa uyarisunñachu”, nisqankuta. Chayllam huñunakunanku wasikunata tuñirachirqaku, tukuy imankuta suwarurqaku, presocharurqaku, maqaparurqaku hinaspa warmachankunatapas presocharurqaku. 1988 kaq watapim 12 octubre killapi, betel wasipi tukuy imakunata gobiernoña hapikuykurqa hinaptinmi betel wasipipas guardiakunaña tiyarqaku. Chaymi betel wasipi encargakuq iñiqmasinchikkuna chay nacionpi presidenteman quejakurqaku ichaqa yanqapaqmi karqa. Hinaptinmi iñiqmasinchikkunaqa tanteananku karqa hatun cortepi juezkunaman chaylla quejakunankupaq utaq suyanankupaq. Betel wasipi hukkaqnin encargakuq misionerom nirqa: “Allinta tanteanaykupaqmi Jehova Diospa yanapakuyninta mañakurqaniku”, nispa (Timothy Holmes). Chaymi Diosta mañakuspanku hinaspa allinta piensarispa tantearurqaku juezkunaman manaraq quejakunankupaq, hinaspam kallpanchakurqaku iñiqmasinkunata allinta yanapanankupaq chaynataq Diosmanta hinalla willakunankupaqpas.

31, 32. (1) ¿Imatam Zaire nacionpi hatun cortepi juezkunaqa tantearqaku? (2) ¿Imapitaq chayqa iñiqmasinchikkunata yanaparqa?

 ³¹ Achka watakuna pasaruptinmi testigokunataqa manaña llumpaytachu chiqnirqaku hinaspapas runakunapa derechonkutam astawan respetayta qallaykurqaku. Chayñam betel wasipi encargakuqkunaqa tantearurqaku Zaire nacionpi kaq hatun cortepi juezkunaman quejakunankupaq. Juezkunaqa iñiqmasinchikkunapa quejakusqankutam uyarirqaku, chayqa admirakuypaqmi karqa. Chaymi yaqa 7 wata pasayta 1993 watapi 8 enero killapi juezkunaqa iñiqmasinchikkunapa contranpi presidentepa kamachisqanta mana allinpaq kasqanta qawaspanku iñiqmasinchikkunapa favorninpi tantearurqaku. ¡Mayna allinmi chayqa karqa! Chay juezkunaqa wañuytapas mana manchakuspankum presidentepa kamachisqanta yanqacharurqaku. Timothy sutiyuq iñiqmasinchikmi nirqa: “Chay juiciopim musyarqaniku Jehova Diosqa pitapas favorninchikpi kananpaq valekusqanmanta”, nispa (Dan. 2:21). Chayqa iñiqmasinchikkunatam iñiyninkupi anchata kallpancharqa, paykunaqa haykapi hinaspa imaynata ruwanankupaq kamachiwaqninchik Jesucristo yanapasqanmantam musyarqaku.

³² Chay pasaruptinmi betel wasipi encargakuqkuna autoridadkunamanta permisota mañakurqaku misionerokuna hamunankupaq, musuq betel wasita ruwanankupaq hinaspa bibliamanta qillqakunata huk law nacionmanta apamunankupaq. f Ima sasachakuypiña tarikuptinchikpas iñiyninchikpi Jehova Dios imayna yanapawasqanchikmanta yachasqanchikmi llapallanchikta kallpanchawanchik (Is. 52:10).

33. ¿Imatam yachachiwanchik juiciokunapi ganasqanchikmanta yachasqanchikqa?

³³ Juiciokunapi ganasqanchikmanta yachasqanchikwanmi cuentata qukunchik Jesucristoqa rimasqanman hina yanapawasqanchikmanta, paymi nirqa: ‘Enemigoykichikkunata upallachinaykichikpaqmi hinaspa mana imanasunaykichikpaqmi yachaywan rimanaykichikpaq palabrakunata qusqaykichik’, nispa (leey Lucas 21:12-15). Jehova Diosqa kunan tiempopipas Gamaliel hina runakunatam valekun serviqninkunata yanapananpaq, wakinpiqa juezkunata hinaspa abogadokunatam kallpanchan testigokunapa favorninpi mana manchakuspa tanteanankupaq. Jehova Diosqa contranchikpi enemigonkunapa tukuy ima ruwasqankutam yanqacharqa (leey Isaias 54:17). Chiqniwaqninchikkunaqa manam harkakuyta atinqakuchu Diosmanta willakuyninchiktaqa.

34. ¿Imanasqataq juiciokunapi ganasqanchikqa admirakuypaq, imatam chaywanqa qawachiwanchik? (Qawaytaq 164 paginapi “ Diosmanta hinalla willakunapaq juezkunapa favorecewasqanchik” niq yachachikuytapas).

³⁴ ¿Imanasqataq juiciokunapi ganasqanchikqa admirakuypaq? Testigokunaqa manam atiyniyuq riqsisqa runakunachu kanchik. Manataqmi autoridad kay munaqkunamanqa sayapakunchikchu nitaq akllanchikchu. Chaymantapas juezkunapa qayllanpi kaq iñiqmasinchikkunataqa yaqa llapankutam ‘mana ancha educacionniyuqta’ hina qawarqaku (Hech. 4:13). Runakunapa piensasqanman hinaqa manapaschá juezkunaqa yanapawanchikmanchu chiqniwaqninchik sacerdotekunapa hinaspa gobiernokunapa contranpi tanteaspankuqa. Chayna kaptinpas achka kutipim favorninchikpi tantearqaku. Chay Juiciokunapiqa gananchik Jehova Dios hinaspa Jesucristo yanapawasqanchikraykum (2 Cor. 2:17). Chaymi ñuqanchikpas apostol Pablo hina ninchik: ‘[Jehova Diosmi] ñuqapa yanapawaqniyqa manam manchakusaqchu’, nispa (Heb. 13:6).