1, 2. a) ¿Imatan religioso umallikuna ruwarqanku apostolkunaq tiemponpi? Ichaqa, ¿imatan apostolkuna ruwashallarqanku? b) ¿Imaraykun apostolkuna predicashallarqanku?

 SATANASQA 33 watapi pentecostés fiesta qhepallamanmi, Jerusalenpi tarikuq iñiq t’aqata chinkachiyta munarqan. ¿Imarayku? Chay iñiq t’aqa chayllaraq paqarimusqanrayku. Satanasqa religioso umallikunatan utilizarqan predicacionta hark’ananpaq. Ichaqa apostolkunaqa mana manchakuspan predicashallarqanku, chayta ruwasqankuraykun ‘askha runakuna qharipas warmipas Señor Jesuspi iñirqanku’ (Hech. 4:18, 33; 5:14).

² Religioso umallikunaqa astawanmi phiñakurqanku, chaymi apostolkunata carcelpi wisq’achirqanku. Ichaqa Jehová Diospa angelninmi tutapi carcelpa punkunkunata kicharqan, illarimunanpaqtaq apostolkunaqa hukmanta predicashallarqanku. Ichaqa hukmanta hap’ispan autoridadkunaman aparqanku, manaña predicanankupaq kamachisqankuta mana kasukusqankurayku. Apostolkunaqa mana manchakuspan nirqanku: “Diostan ñawpaqtaqa kasunayku, manan runakunatachu”, nispa. Autoridadkunaqa sinchitan phiñakurqanku, wañuchiytaraqmi munarqanku. Ichaqa chayllamanmi Diospa kamachikuy siminta yachachiq Gamaliel sutiyoq runa, autoridadkunata nirqan: “Kay runakunataqa ama imanaspalla kacharipuychis”, nispa. Hinan autoridadkunaqa chay nisqanta kasukuspa apostolkunata kacharipurqanku. ¿Imatan ruwarqanku apostolkuna? Mana manchakuspan ‘Jesús Cristo kasqanmanta allin willakuykunata willashallarqanku’ (Hech. 5:17-21, 27-42; Prov. 21:1, 30).

3, 4. a) ¿Imatan Satanás Diospa llaqtan contra ruwashan kay tiempopipas? b) ¿Imamantan yachasun kay capitulopi hinallataq 14, 15 capitulokunapipas?

³ Diosta serviqkunaqa 33 watapin ñawpaq kaq juiciopi tarikurqanku, ichaqa manan chayllachu karqan (Hech. 4:5-8; 16:20; 17:6, 7). Kay tiemponchispipas Satanasqa Diospa llaqtanta cheqnikuq runakunawanmi autoridadkunata kallpachashan predicacionta hark’anankupaq. Chaymi Diospa llaqtanta imaymanamanta tumparqanku, nirqankun “ch’aqwata hatarichiqkunan kanku”, “gobiernokunaq contranpin kashanku”, “negociota ruwaqkunan kanku”  nispa. Necesitakusqanman hinan iñiqmasinchiskunaqa tribunalkunaman rirqanku chaykuna yanqa kasqanta sut’inchanankupaq. ¿Imapin chay juiciokuna tukurqan? ¿Imaynapin allinniykipaq kanman ñawpaq watakunapi juiciokunapi tarikusqanchis? Yachasun wakin juiciokunamanta, chaykunan yanapawarqanchis ‘allin willakuykunata defendenanchispaq, allinta takyachinanchispaqpas’ (Filip. 1:7).

⁴ Kay capitulopin yachasun predicacionta hark’aqtinku imakuna ruwasqanchismanta. Chaymantapas kay pachawan mana chaqrukusqanchisrayku Diospa gobiernon kamachisqanman hina kawsasqanchisraykupiwanmi juiciokunapi tarikurqanchis, chaykunamantaqa 14, 15 capitulokunapin astawan yachasun.

5. a) 1930 watakuna tukuyta, ¿imaraykun askha iñiqmasinchiskunata presota hap’irqanku? b) ¿Imatan ruwarqanku Diospa llaqtanpi umalliqkuna?

⁵ 1930 watakuna tukuytan Estados Unidos nacionpi Jehová Diospa testigonkunata obligarqanku predicayta munaspaqa huk permisota mañakunankupaq. Ichaqa iñiqmasinchiskunaqa manan chay permisota mañakurqankuchu. Paykunaqa yacharqankun chay permiso ima ratopas mana valepunanta, hinaspapas manan mayqen gobiernopas derechoyoqchu predicananchispaq Jesuspa kamachisqanta hark’ananpaq, chaytan iñiqmasinchiskunaqa yacharqanku (Mar. 13:10). Chayta mana ruwasqankuraykun askha iñiqmasinchiskunata presota hap’irqanku. Hinan Diospa llaqtanpi umalliqkuna rirqanku tribunalkunaman chayta allichanankupaq. ¿Imatan iñiqmasinchiskuna tribunalpi rikuchiyta munarqanku? Gobiernoqa manan respetasharqanchu mana hark’asqalla Diosta servinankupaq Testigokuna derechoyoq kasqankuta. 1938 watapin wakin iñiqmasinchiskunata hap’irqanku, chay qhepamantaq juicio qallarirqan. ¿Imarayku?

6, 7. ¿Iman pasarqan Newton iñiqmasita familiantapas?

⁶ 1938 watapin 26 abril killapi, 60 watayoq Newton Cantwell iñiqmasinchismi Esther esposanwan hinallataq Henry, Russell, Jesse churinkunawan wasinmanta lloqsirqanku New Haven (Connecticut) llaqtapi ch’isiyaq predicamunankupaq, paykunaqa llapankun precursor especialkuna karqanku. Ichaqa imapas kaqtinqa, paykunaqa preparasqan kasharqanku askha p’unchaykuna wasinman mana kutimunankupaq. ¿Imarayku? Paykunataqa askha kutitañan presota hap’irqanku, chaymi paykunaqa piensarqanku chay p’unchaypas kaqlla kananta. Chayta yachaspapas paykunaqa lloqsirqankun predicacionman. New Haven llaqtamanqa iskay carropin rirqanku. Newton iñiqmasinchismi huk carrota manejarqan, chaypin aparqan qelqakunata tocadiscokunata  ima. 22 watayoq Henry churintaqmi huk parlanteyoq carrota manejarqan. Pisi horakuna qhepallamanmi policiakuna rikhurimurqan, hinaspan paykunata sayachirqan.

⁷ Ñawpaqtaqa hap’irqanku 18 watayoq Russell iñiqmasitan, chaymantataq Newton iñiqmasita Esther esposantawan. 16 watayoq Jesse wawankutaq karullamanta rikurqan policiakuna familianta apapushasqanta. Henry iñiqmasiqa huk ladopin predicasharqan, chaymi Jesse iñiqmasiqa sapallan rikukurqan, chaywanpas payqa tocadisconta hap’iykuspan predicashallarqan. Jesse iñiqmasiqa iskay católico runakunatan tocadiscopi uyarichirqan “Enemigokuna” nisqa temayoq Rutherford iñiqmasinchispa discursonta. Ichaqa uyarisqankuman hinan sinchita phiñakurqanku, maqaytaraqmi munarqankupas. Hinan Jesse iñiqmasiqa ripurqan, ichaqa chay qhepallamanmi huk policía paytapas hap’irqan. Policiakunaqa Newton iñiqmasita kinsa churinkunatawanmi mana allin ruwaqkunata hina tumparqanku, ichaqa Esther iñiqmasitaqa manan tumparqankuchu. Paykunataqa chay p’unchayllapin kacharipurqanku.

8. ¿Imaraykun juezkuna Jesse Cantwell iñiqmasita tumparqanku “ch’aqwatan hatarichin” nispa?

⁸ Wakin killakuna qhepallamanmi setiembre killapi, Newton iñiqmasipas familianpas New Haven llaqtapi juiciopi tarikurqanku. Newton iñiqmasitapas hinallataq Russell,  Jesse churinkunatapas tumparqankun “manan permisonku kanchu donacionkunata mañakunankupaq” nispa. Chay iñiqmasinchiskunaqa chay juiciotan pasachirqanku Connecticut llaqtapi Tribunal Supremo nisqaman, ichaqa Jesse iñiqmasitan tumparqanku “ch’aqwatan hatarichin” nispa. ¿Imarayku? Chay iskay católico runakunan juezman nirqanku tocadiscopi discurso uyarisqanku religionninkuta k’amisqanta, chayrayku paykuna phiñasqa sientekusqankuta. Chayta allichanankupaqmi Diospa llaqtanpi umalliqkunaqa rirqanku Estados Unidos nacionpi Tribunal Supremo nisqaman, chay nacionpiqa chay tribunalmi aswan atiyniyoq.

9, 10. a) ¿Imatan Tribunal Supremo nisqamanta juezkuna nirqanku Cantwell familiamanta? b) ¿Imaynatan chay juiciopi atipasqanchis yanapawashallanchis?

⁹ 1940 watapi 29 marzo killapin chay juicio qallarirqan. Hinan tribunalta umalliq juez Charles Evans Hughes hinallataq pusaq yanapaqnin juezkunapas uyarirqanku Hayden Covington iñiqmasinchis rimasqanta, payqa Jehová Diospa testigonkunaq abogadonmi karqan. a Connecticut llaqtamanta abogadoqa imaymanata rimaspan rikuchiyta munarqan Testigokuna ch’aqwata hatarichiqkuna kasqankuta, ichaqa huk juezmi payta tapurqan: “Ñawpaq tiempopi, ¿llapa runakunachu uyarirqanku Jesuspa yachachisqanta? Manamá riki”, nispa. Chay abogadotaq kutichirqan: “Arí, hinaspapas Bibliaqa willallantaqmi chaykunata yachachisqanrayku imachus payta sucedesqanta”, nispa. Chay nisqanwanmi chay abogadoqa mana reparakuspa Testigokunata tupanachisharqan Jesuswan Connecticut llaqtatataq Jesusta wañuchiqkunawan. 1940 watapin 20 mayo killapi Jehová Diospa testigonkuna chay juiciota ganarqanku.

¹⁰ ¿Imatan astawan sut’inchakurqan chay juiciopi atipasqanchiswan? Leykunan astawan yapakurqan llapa runapas mana hark’asqalla Diosta yupaychanankupaq derechoyoq kasqankumanta, chaytaqa manan mayqen autoridadpas hark’ayta atinmanchu. Chaymantapas juezkunaqa repararqankun Jesse iñiqmasinchisqa mana ch’aqwata hatarichiqchu kasqanta. Chayraykun juezkunaq nisqankuqa sut’ita rikuchirqan Jehová Diospa testigonkunaqa mana ch’aqwata hatarichiqchu kasqankuta. Chayqa ancha allinmi karqan Diosta serviqkunapaq. ¿Imaynatan chay juiciopi atipasqanchis yanapawashallanchis? Huk abogado Testigon kayta nin: “Mana piqpa hark’asqallan Diosta servinanchispaq derechoyoq kasqanchisraykun kunanqa atinchis tiyasqanchis llaqtakunapi predicayta”, nispa.

11. ¿Imatan Canadá nacionmanta iñiqmasinchiskuna ruwarqanku, imaraykun chayta ruwarqanku?

¹¹ Jehová Diospa testigonkunaqa 1940 watakunapin sinchi qatiykachasqa karqanku Canadá nacionpi. Paykunaqa  derechoyoqmi karqanku mana hark’asqalla Diosta servinankupaq, ichaqa gobiernon chayta hark’asharqan. Chayraykun 1946 watapi iñiqmasinchiskuna llapa runaman rakirqanku “Canadá nacionqa p’enqaypin kashan Quebec llaqta Diostapas Cristotapas cheqnikusqanrayku, Dios yupaychaytapas hark’asqanrayku” nisqa tratadota (inglés simipi), chaytaqa 16 p’unchaypin rakirqanku. Chay tratadon sut’ita willarqan religionpi umalliqkuna, policiakuna, huk runakunapas Jehová Diospa testigonkunata Quebec llaqtapi mana chaninta tratasqankuta. Chay tratadon nirqan: “Jehová Diospa testigonkunata hap’ispaqa leykunaq contranpin ruwashanku. Gran Montreal llaqtapin paykunaq contranpi yaqa 800 ruwaykunamanta tumpashanku”, nispa.

12. a) ¿Imatan wakin enemigonchiskuna ruwarqanku huk tratadota rakisqanchisrayku? b) ¿Ima nispan iñiqmasinchiskunata tumpaqku? (Willakuytawan qhaway.)

¹² Chay tratadota rakisqanchisraykun Quebec llaqtamanta Maurice Duplessis sutiyoq ministro hinallataq católico religionpi umalliq Villeneuve sutiyoq runapas, Jehová Diospa testigonkunaq contranpi hatarirqanku. Chaymi Testigokunataqa manaña 800 ruwaykunamantachu tumparqanku aswanpas 1.600 ruwaykunamanta. Huk precursora iñiqmasinchismi nirqan: “Policiakunaqa askha kutitan hap’iwarqanku. Sichus mayqen Testigotapas tratadota rakishaqta hap’iqku chayqa, ‘gobiernoq contranpi runakuna hatarinankupaq kallpachaq tratadotan rakishanki’ nispan tumpaqku”, nispa. b

13. a) 1947 watapi, ¿pikunatan tumparqanku “gobiernoq contranpin kashanku” nispa? b) ¿Imatan juez decidirqan?

¹³ 1947 watapin Aimé Boucher iñiqmasinchis, 18 watayoq Gisèle ususin hinallataq 11 watayoq Lucille ususinpas juiciopi tarikurqanku, paykunatan tumparqanku “gobiernoq contranpin kashanku” nispa. Chhaynataqa tumparqanku wasinkuq qayllanpi “Canadá nacionqa p’enqaypin kashan” nisqa tratadota rakisqankuraykun, chayqa karqan Quebec llaqtaq uray ladonpin. Ichaqa Boucher iñiqmasinchisqa chakrapi llank’akuqllan karqan, huch’uyyaykukuq runan karqan, payqa maynillanpin carretapi llaqtamanpas riq. Chhaynaqa, ¿imaynapin ch’aqwata hatarichiq kanman? Ichaqa familiantaqa millaytan tratarqanku, chaywanmi sut’ita rikukurqan chay tratadoq willasqan sut’i kasqanta, chaypiqa willarqanmi huk Testigokunata millayta tratasqankuta. Chay juiciota ruwaq juezqa Jehová Diospa testigonkunatan cheqnikurqan, chaymi pruebakunaña kaqtinpas Boucher iñiqmasinchistaqa mana allin ruwaqta hina tumparqan. Chay juezqa allinpaqmi qhawarirqan “chay tratadoqa cheqnikuytan apamun” nispa huk abogadoq nisqanta. Chay juezqa kaytapas nishanman hina nirqan: “Cheqaqta willayqa manan allinchu”, nispa. Aimé, Gisèle iñiqmasinchiskunataqa carcelpin wisq’arqanku “gobiernoq contranpin kashanku” nispa tumpaspa,  11 watachallayoq Lucille ususinpas iskay p’unchaymi carcelpi karqan. Iñiqmasinchiskunaqa chay juiciotan pasachirqanku Canadá nacionpi Tribunal Supremo nisqaman, chay nacionpiqa chay tribunalmi aswan atiyniyoq.

14. ¿Imatan Quebec llaqtamanta iñiqmasinchiskuna ruwarqanku qatiykachasqaña tarikuspapas?

¹⁴ Sinchi qatiykachasqaña tarikuspapas Quebec llaqtamanta iñiqmasinchiskunaqa mana manchakuspan Diospa gobiernonmanta predicashallarqanku, chayta ruwasqankuraykun askha Testigokuna yapakurqan. 1946 watamantapachan tawa wata iñiqmasinchiskuna rakirqanku “Canadá nacionqa p’enqaypin kashan” nisqa tratadota, chay tiempopin Quebec llaqtapi 300 Testigokunamanta 1.000 Testigokunaman yapakurqan. c

15, 16. a) Boucher familiata juicio ruwasqankupi, ¿imatan juezkuna decidirqanku? b) Juiciopi ganasqanchisrayku, ¿ima allinkunan karqan iñiqmasinchiskunapaq huk runakunapaqpas?

¹⁵ Canadá nacionmanta Tribunal Supremo nisqapin 9 juezkuna karqanku, paykunan 1950 watapi junio killapi juicio ruwayta qallarirqanku Aimé Boucher iñiqmasinchispaq. Kaq watallapitaqmi 18 diciembre killapi chay juiciota ganarqanchis. ¿Imarayku? Glen How iñiqmasinchisqa Jehová Diospa testigonkunaq abogadonmi karqan, paymi juezkunata kayta nirqan: “Pipas gobiernoq contranpi kaspaqa ch’aqwatan hatarichin, hukkunatapas kallpachanmi gobiernoq contranpi churakunankupaq. Ichaqa chay tratadoqa manan runakunata kallpacharqanchu chayta ruwanankupaq, aswanpas chaypiqa qelqakurqan imachus piensasqaykutan, chay ruwaytaqa leyqa manan hark’anchu”, nispa. Juezkunaqa allinpaqmi chayta qhawarirqanku. Glen How iñiqmasinchisqa nillarqantaqmi: “Sut’itan repararqani chay juiciota ganananchispaq Jehová Dios yanapawasqanchista”, nispa. d

¹⁶ Chay juezkunaq decidisqankuqa sut’itan rikuchirqan Diospa gobiernon chay juiciopi atipasqanta. Jehová Diospa testigonkunaqa 122 juiciokunatawanraqmi aparinanku karqan “gobiernoq contranpin kashanku” nispa tumpasqankumanta, ichaqa chay juiciota ganasqanchisraykun chay juiciokunaqa manaña aparikurqanñachu. Chaymantapas juiciopi ganasqanchisraykun, Canadá nacionpipas huk nacionkunapipas (Commonwealth) tiyaq runakunaqa atirqankun autoridadkunaq ima mana allin ruwasqankumantapas quejakuyta. Hinaspapas Quebec llaqtamanta autoridadkunapas religioso umallikunapas manañan Testigokunata hark’arqankuñachu Diosta servinankupaq. e

17. ¿Imaynatan wakin gobiernokuna predicasqanchista hark’ayta munanku?

¹⁷ Ñawpaq tiempopi cristianokunaqa “manan Diospa siminta waqllichispa negociaqchu” karqanku, Jehová Diospa testigonkunapas kaqllataqmi kanchis (leey 2 Corintios 2:17). Ichaqa wakin gobiernokunan negocio ruwaymanta  leykunawan predicasqanchista hark’ayta munanku. Jehová Diospa testigonkunaqa manan negocio ruwaqkunachu kanchis, aswanpas tukuy sonqowan Diospa gobiernonmanta willaqkunan, chayta sut’inchananchispaqmi iskay juiciokunapi tarikurqanchis, yachasun chaykunamanta.

18, 19. ¿Imatan ruwarqanku Dinamarca nacionmanta autoridadkuna predicacionta hark’ayta munaspa?

¹⁸ Dinamarca. 1932 watapin 1 octubre killapi huk ley lloqsimurqan, chaypin nirqan ima qelqatapas vendenapaqqa huk permisota mañakuna kasqanta. Iñiqmasinchiskunaqa manan chay documentota mañakurqankuchu. Chay ley lloqsimusqan qhepan p’unchaymanmi 5 iñiqmasinchiskuna Roskilde (Copenhague) llaqtapi predicasharqanku. Ch’isiyaq predicasqanku qhepamanmi August Lehmann iñiqmasinchisqa mana rikhurimurqanchu. Paytaqa presotan apapusqaku “mana permisowanmi negociota ruwashan” nispa tumpaspa.

¹⁹ 1932 watapin 19 diciembre killapi, August Lehmann iñiqmasinchis huk juiciopi tarikurqan. Paymi chay juiciopi nirqan: “Arí, runakunamanmi qelqakunata rakirqani, ichaqa manan negociota ruwaspachu purirqani”, nispa. Chay tribunalqa allinpaqmi chayta qhawarirqan. Chay juiciopin nirqanku: “Chay runaqa [...] atinmi llank’ayta, hinaspapas manan qolqeta ganananpaqchu chaytaqa ruwashan, aswanpas chayta ruwasqanraykun kaqninkunapas pisiyarqan”, nispa. Chay juiciotaqa Testigokunan ganarqanchis, tribunalmi willarqan Lehmann iñiqmasinchis ruwasqanqa mana “negociota ruwanapaqchu kasqanta”. Ichaqa Diospa llaqtanta cheqnikuq runakunaqa decidisqan kasharqanku chay nacionpi predicacionta hark’anankupaq (Sal. 94:20). Chayraykun chay juiciota Tribunal Supremo nisqaman pasachirqanku. ¿Imatan iñiqmasinchiskuna ruwarqanku?

20. a) ¿Imatan decidirqan Dinamarca nacionmanta Tribunal Supremo nisqa? b) Tribunal Supremo decidisqanta yachaspa, ¿imatan iñiqmasinchiskuna ruwarqanku?

²⁰ Tribunal Supremo nisqaqa huk semanapin uyarirqan Testigokunaq rimasqanta hinallataq enemigonchiskunaq rimasqantapas, chay semanapin Dinamarca nacionmanta iñiqmasinchiskunaqa astawanraq predicarqanku. Tribunal Supremo imachus decidisqanqa 1933 watapi 3 octubre killapin yachakurqan. August Lehmann iñiqmasinchisqa manan leykunaq contranpichu imatapas ruwarqan, chaytan ñawpaq kaq tribunalqa nirqan, Tribunal Supremo nisqapas kaqllatataqmi nirqan. Jehová Diospa testigonkunaqa mana hark’asqallan predicayta atirqanku. Chay juiciotaqa Jehová Diospa yanapayninwanmi atiparqanku, chaymi agradecido kasqankuta rikuchinankupaq iñiqmasinchiskunaqa astawan predicayta qallarirqanku. Chaymantapachan Dinamarca nacionpi iñiqmasinchiskunaqa gobiernoq mana hark’asqallan predicarqanku.

21, 22. Murdock iñiqmasinchis juicio tarikusqanpi, ¿imatan decidirqan Estados Unidos nacionpi Tribunal Supremo nisqa?

 ²¹ Estados Unidos. 1940 watapin 25 febrero killapi Robert Murdock iñiqmasinchista, churinta, qanchis iñiqmasikunatawan presota hap’irqanku, paykunaqa Jeannette (Pittsburgh, Pensilvania) llaqtapin predicasharqanku. Paykunatan tumparqanku “qelqakunatan rakishanku mana permisowan” nispa. Iñiqmasinchiskunaqa Estados Unidos nacionpi Tribunal Supremo nisqamanmi chayta pasachirqanku.

²² 1943 watapin 3 mayo killapi Jehová Diospa testigonkuna chay juiciota ganarqanku. Chay Tribunalqa manan allinpaqchu qhawarirqan qelqakunata rakinapaq permisota horqoyta, ¿imarayku? Chay permisota horqospaqa huk impuestotan pagakunan karqan, ichaqa chay nacionpi Constitución Federal nisqanman hinaqa manan chaytachu ruwananku karqan Diosta servinankupaq. Chaymantapas chay Tribunalqa anulapurqanmi permisota horqonapaq municipioq churasqan leyta, ¿imarayku? Chay ley kasqanraykun “noticierokunaqa wakin ruwaykunapi hark’asqa kaqku, runakunapas hark’asqan kasharqanku munasqankuman hina Diosta servinankupaq”. Chay juiciopi imachus decidisqankutaqa William Orville Douglas juezmi willarqan, chaypin willarqan Jehová Diospa testigonkunaqa “mana predicaqkunallachu kasqankuta aswanpas qelqakunatawan rakiq kasqankuta”. Nillarqantaqmi: “Iglesiakunapi ñawpaqmanta rimasqankuta Diosta yupaychasqankutapas allinpaqmi qhawarinchis, [...] chay hinatan paykunaq ruwasqankutapas ancha allinpaq qhawarinanchis”, nispa.

23. ¿Imaynatan kay tiemponchispi yanapawanchis 1943 watapi juiciokunata ganasqanchis?

²³ Chay juiciota ganasqanchisqa ancha allinmi karqan Diospa llaqtanpaq. Chaywanmi sut’ita kayta yachakurqan: Manan negociota ruwaqkunachu kanchis aswanpas Diospa gobiernonmanta willaqkunan kanchis. Jehová Diospa testigonkunaq contranpiqa 13 juiciokunan kasharqan, ichaqa chay p’unchaypin 12 juiciokunata ganarqanchis, hukkaqmi karqan Murdock iñiqmasinchispa juicion. Kay tiempopipas enemigonchiskunaqa hark’aytan munarqanku callekunapipas wasin-wasintapas predicasqanchista, ichaqa ñawpaq watakunapi juiciokunata ganasqanchismi yanapawarqanchis chaykunatapas atipananchispaq.

24. Predicacionninchista gobiernokuna hark’akuqtinku, ¿imatan ruwanchis?

²⁴ Jehová Diosta serviqkunaqa anchatan gobiernokunata agradecekunchis mana hark’asqalla predicananchispaq leykunata churaqtinku. Ichaqa sichus mayqen gobiernopas predicananchista hark’an chayqa, ñoqanchisqa hukniraymantañataqmi predicayta qallarinchis, atikusqanman hinataqmi kallpachakunchis ñawpaqllaman rinanchispaq. Apostolkuna hinan ñoqanchispas ‘Diosta ñawpaqtaqa kasunanchis,  manataq runakunatachu’ (Hech. 5:29; Mat. 28:19, 20). Chaymantapas tribunalkunamanmi rinchis predicacionninchista manaña hark’anankupaq. Yachasun iskay nacionkunapi pasasqanmanta.

25, 26. a) ¿Imakuna pasasqanraykun Nicaragua nacionpi Corte Suprema de Justicia nisqapi huk juicio karqan? b) ¿Imapin chay juicio tukurqan?

²⁵ Nicaragua. 1952 watapin 19 noviembre killapi, Donovan Munsterman iñiqmasinchis waqyachisqa karqan Managua llaqtapi Departamento de Inmigración nisqaman rinanpaq, chaypin Arnoldo García runawan rimanan karqan. Donovan iñiqmasinchisqa misioneron karqan sucursalmantapas encargakurqanmi. Arnoldo runan Donovan iñiqmasinchisman willarqan “Jehová Diospa testigonkuna manaña Nicaragua nacionpi predicanankuchu kasqanta, Diosta servinankupaq huk ruwaykunatapas manaña ruwanankuchu kasqantapas”. ¿Imaraykun chhaynata hark’asharqanku? Arnoldo García runaq nisqanman hinaqa Testigokunaqa manan permisoyoqchu karqanku predicanankupaq, hinaspapas Testigokunaqa tumpasqan karqanku “comunista runakunan kanku” nispa. ¿Pin chhaynata Testigokunata tumpasharqan? Católico religionpi umalliqkunan.

²⁶ Donovan iñiqmasinchisqa usqhayllan rirqan Ministerio de Gobierno y Religiones nisqaman hinallataq chay  nacionpi presidente Anastasio Somoza García runamanpas, ichaqa manan uyarirqankuchu. Chaymi iñiqmasinchiskunaqa hukniraymantañataq predicayta qallarirqanku. Manañan callekunapiñachu predicarqanku, ichaqa atikusqanman hinan predicashallarqanku, chaymantapas manañan huñunakuna wasikunapiñachu huñunakurqanku, aswanpas huch’uy t’aqakunapin. Chaymantapas Nicaragua nacionpi Corte Suprema de Justicia nisqamanmi huk documentota apachirqanku, chaypin mañakurqanku predicacionta hark’aq kamachikuyta anulapunankupaq. Periodicokunaqa askhatan rimarqanku predicación hark’akusqanmanta hinallataq chay documentomantapas, chayraykun Corte Suprema nisqaqa uyarirqan iñiqmasinchiskunata. ¿Imapin chay juicio tukurqan? 1953 watapin 19 junio killapi Jehová Diospa testigonkuna chay juiciota ganarqanku. Karqanmi leykuna mana piqpa hark’asqallan imatapas rimanapaq, conciencianchis nisqanman hina imatapas ruwanapaq, imakunapi iñisqanchista willanapaqpas. Corte Suprema nisqanman hinaqa predicacionta hark’aspaqa chay leykunaq nisqantan mana respetasharqankuchu. Chaymantapas Corte Suprema nisqaqa Nicaragua nacionpi gobiernotan kamachirqan ñawpaq watakunapi hina Testigokunawan thakpi kawsanankupaq.

27. a) ¿Imaraykun Nicaragua nacionpi tiyaq runakuna anchata admirakurqanku Corte Suprema decidisqanwan? b) ¿Imatan iñiqmasinchiskuna sut’ita repararqanku?

²⁷ Nicaragua nacionpi tiyaq runakunaqa anchatan admirakurqanku Corte Suprema nisqa Testigokunata allinta qhawarisqanmanta. ¿Imarayku? Chay tiempopin religioso umallikunapas gobiernopi llank’aqkunapas atiyniyoq karqanku, chaymi Corte Suprema nisqaqa mana munaqchu paykunata  phiñachiyta. Ichaqa iñiqmasinchiskunan chay juiciota ganarqanku, ¿imarayku? Rey Jesucristo yanapasqanrayku predicashanallankupaqpas kallpachakusqankuraykupiwan, chaytan iñiqmasikunaqa repararqanku (Hech. 1:8).

28, 29. 1985 watakunapi, ¿iman cambiarqan Zaire nacionpi?

²⁸ Zaire. 1985 watakunapiqa Zaire nacionpin karqan yaqa 35.000 Testigokuna, kunanqa chay naciontan reqsikun República Democrática del Congo sutiwan. Chay tiempopiqa imaymanatan ruwakusharqan Diosta servinapaq, chaymi sucursalqa mosoq edificiokunata hatarichirqan. 1985 watapin diciembre killapi huk asamblea karqan Kinsasa sutiyoq llaqtapi, chaymanqa 32.000 Testigokunan rirqanku askha nacionkunamanta. Ichaqa chay qhepamanmi Testigokunaq imayna tarikusqanku cambiarqan. ¿Imarayku?

²⁹ Chay tiempopiqa Zaire nacionpin Marcel Filteau iñiqmasinchis misionero kasharqan, paytaqa Quebec (Canadá) llaqtapin sinchita qatiykachasqaku. Paymi nirqan: “1986 watapin 12 marzo killapi umalli iñiqmasinchiskuna huk cartata chaskirqanku, chaypin nirqan Jehová Diospa testigonkuna leykunaq contranpi kasqankuta”, nispa. Chay documentotaqa Mobutu Sese Seko sutiyoq runan firmarqan, payqa chay nacionpi presidenten karqan.

30. ¿Imatan decidinanku karqan sucursalmanta encargakuqkuna, ima ruwaytan decidirqanku?

³⁰ Qhepantin p’unchaymi chay nacionmanta radio kayta willarqan: “Kay nacionpiqa manañan hayk’aqpas Jehová Diospa testigonkunamanta uyarisunñachu”, nispa. Chay qhepallamanmi Testigokunata qatiykacharqanku. Huñunakuna wasikunatan thunirqanku, iñiqmasinchiskunaq kaqninkutan suwarqanku, wakintataq carcelpi wisq’arqanku maqarqanku ima. Erqellaraq iñiqmasinchiskunatapas carcelpin wisq’arqanku. 1988 watapin 12 octubre killapi gobiernopi llank’aqkuna Diospa llaqtanpa kaqninkunata hap’ikapurqanku, Guardia Civil nisqamanta soldadokunapas sucursalpa edificionpin tiyayta qallarirqanku. Chay nacionpi umalli iñiqmasinchiskunan Mobutu presidenteman huk documentota apachirqanku, ichaqa payqa manan imatapas ruwarqanchu. Chhaynaqa Sucursalmanta encargakuqkunan kayta decidinanku karqan: Tribunal Supremo nisqaman rinankuchu karqan icha suyanankuraqchu karqan chayta. Timothy Holmes misionero iñiqmasinchisqa chay tiempopin sucursalmanta encargakuqkunaq llank’ayninpi yanapakuq umalli karqan, paymi nirqan: “Jehová Diosmantan mañakurqayku yanapawanankupaq yachayta qowanankupaq ima”, nispa. Imatachus ruwanankumanta rimasqanku qhepamanmi, paykunaqa decidirqanku tribunalman rinapaq manaraq tiempochu kasqanta. Aswanpas paykunaqa iñiqmasinkunatan cuidarqanku, hinaspapas  kallpachakurqankun hukniraykunamanta predicashanallankupaq.

31, 32. a) ¿Imatan decidirqan Zaire nacionpi Tribunal Supremo nisqa? b) ¿Imaynan sientekurqanku iñiqmasinchiskuna chay juiciota ganasqanku qhepaman?

³¹ Askha watakuna qhepamanmi chay nacionpiqa manaña nishutachu Testigokunata hark’asharqanku, runakunaq derechonkutapas respetasharqankun. Chaymi sucursalmanta encargakuqkunaqa repararqanku Zaire nacionpi Tribunal Supremo de Justicia nisqaman rinankupaq tiempoña kasqanta. Admirakunapaqña karqan chaypas chay tribunalqa uyarirqanmi iñiqmasinchiskunata. Zaire nacionmanta gobiernon kamachirqan Testigokuna hark’asqa kanankupaq, ichaqa chay tribunalmi 1993 watapi 8 enero killapi chay kamachisqanta anulapurqan. Hinan Testigokunaqa manaña hark’asqañachu karqanku. Chayqa ancha admirakunapaqmi karqan, ¿imarayku? Chay tribunalpi juezkunaqa kawsayninkuta peligroman churasparaqmi presidenteq kamachisqanta anulapurqanku. Holmes iñiqmasinchismi nin: “Jehová Diosqa atinmi imayna tarikusqanchista cambiayta, chaytan repararqayku chay juiciopi”, nispa (Dan. 2:21). Chay juiciota ganasqanku qhepamanmi iñiqmasinchiskunaqa iñiyninpi kallpachasqa sientekurqanku, paykunan repararqanku hayk’aqchus imaynatachus ruwanankupaq rey Jesús yanapasqanta.

³² Juiciota ganasqanku qhepamanmi sucursalqa documentokunata tramitarqan misionerokuna chay nacionman haykunankupaq, mosoq edificiokunata hatarichinankupaq, qelqakunata chaskinankupaq ima. f Jehová Diosqa munanmi espiritualpi allin kananchista, chayta yachaymi  pachantinpi Diosta serviqkunata anchata kusichiwanchis (Is. 52:10).

33. ¿Imatan reparachiwanchis kay capitulopi estudiasqanchis juiciokuna?

³³ Kay capitulopiqa wakin juiciokunamantan yacharqanchis, chaykunan reparachiwanchis Jesuspa prometesqan hunt’akusqanta, paymi prometerqan: “Ñoqan yachachisqaykichis yachaywan rimanaykichispaq, chaymi llapa awqaykichiskunaqa mana, atipaytapas kutichiytapas atisunkichischu”, nispa (leey Lucas 21:12-15). Ñawpaq tiempopin Jehová Diosqa Gamaliel runata utilizarqan llaqtanta yanapananpaq, kay tiempopipas kaqllatataqmi ruwashan, Diosqa juezkunata abogadokunata iman utilizan chanin-kaqta ruwananpaq. Chhaynapin Diosqa mana valeqpaq tukuchirqan enemigonchiskunaq armankuta (leey Isaías 54:17). Diospa aparisqan llank’aytaqa manan imapas sayachinmanchu.

34. a) ¿Imaraykun juiciokuna ganasqanchis ancha admirakunapaq? b) Juiciokuna ganasqanchis, ¿imatan rikuchiwanchis? (Qhawallaytaq “ Tribunalkunan decidinku predicashanallanchispaq” nisqa recuadrota.)

³⁴ Juiciokuna ganasqanchisqa ancha admirakunapaqmi ¿imarayku? Kaykunarayku: Jehová Diospa testigonkunaqa manan atiyniyoq runakunachu kanchis. Ñoqanchisqa manan mayqen gobiernopaqpas votanchischu, manan politicokunata yanapanchischu, nitaqmi politicokunata tanqanchischu yanapawananchispaq. Chaymantapas juiciokunapi tarikuq iñiqmasinchiskunataqa ‘mana estudioyoq runakunata’ hinan qhawarinku (Hech. 4:13). Chhaynaqa tribunalkunapaqqa mana yanapaykunapaq hinan qhawarisqa kanchis, ichaqa askha kutipin religiosokunaq politicokunaq contranpi kasparaq tribunalkunaqa allinninchispaq decidirqanku. Chaykunan rikuchiwanchis Diospa qayllanpi kasqanchista Cristowan hukllachasqa kasqanchistapas (2 Cor. 2:17). Chayraykun apóstol Pablo hina ninchis: “Señormi yanapaykuwaqniyqa, manan manchakusaqchu”, nispa (Heb. 13:6).