1, 2. (a) Ano an pruweba mo na siyudadano ka kan Kahadian nin Diyos? (b) Taano ta may beses na kinaipuhan kan Mga Saksi ni Jehova na makipaglaban para sa libertad sa relihiyon?

 SIYUDADANO ka daw kan Kahadian nin Diyos? Bilang sarong Saksi ni Jehova, iyo nanggad! Asin ano an pruweba na siyudadano ka kaiyan? Bakong pasaporte, o iba pang dokumento nin gobyerno. Imbes, mahihiling iyan sa kun paano mo sinasamba si Jehova Diyos. Bako sana an pagtubod mo an kalabot sa tunay na pagsamba. Kalabot diyan an ginigibo mo—an pagkuyog sa mga ley kan Kahadian nin Diyos. Para sa sato gabos, an pagsamba ta konektado sa gabos na aspekto nin buhay, kaiba na an pag-asikaso niyato sa satong pamilya asin dawa an ginigibo ta pag napapaatubang sa nagkapirang problema sa salud.

² Minsan siring, dai pirming rinerespeto kan kinaban na kinabubuhayan ta an pinapahalagahan tang marhay na pagigin siyudadano o an mga kahagadan kaiyan. May mga gobyerno na naghihinguwang bugtakan nin restriksiyon an pagsamba ta o biyo pa nganing paraon iyan. Kun beses, kaipuhan kan mga sakop ni Cristo na makipaglaban para sa libertad na mamuhay suno sa mga ley kan Mesiyanikong Hadi. Nakakabigla daw iyan? Dai. An mga lingkod ni Jehova kan mga panahon kan Bibliya parating kinaipuhan na makipaglaban para sa libertad na sambahon siya.

3. Sa anong pakikipaglaban napaatubang an banwaan nin Diyos kan panahon ni Reyna Ester?

³ Halimbawa, kan panahon ni Reyna Ester, kinaipuhan kan banwaan nin Diyos na makipaglaban para magdanay na buhay. Taano? Isinuherir kan maraot na Primer Ministro na si Haman ki Hading Ahasuero kan Persia na gadanon an gabos na Judio na sakop kan hadi huling ‘iba man an saindang mga ley sa gabos na banwaan.’ (Est. 3:8, 9, 13) Pinabayaan daw ni Jehova an mga lingkod niya? Dai, binendisyunan niya an paghihinguwa ni Ester asin Mardokeo kan sinda makiulay sa hadi kan Persia na protektaran an banwaan nin Diyos.—Est. 9:20-22.

4. Ano an pag-uulayan ta sa kapitulong ini?

⁴ Kumusta man sa presenteng mga panahon? Arog kan naaraman ta sa sinundan na kapitulo, may mga panahon na tinutumang nin sekular na mga kapangyarihan an Mga Saksi ni Jehova. Sa kapitulong ini, pag-uulayan ta an nagkapirang paagi kun paano hininguwa nin mga gobyerno na bugtakan nin restriksiyon an satong paagi nin pagsamba. Pag-uulayan ta an tulong pangkagabsan na aspekto: (1) an deretso ta na mag-eksistir bilang sarong organisasyon  asin sumamba sa paagi na gusto niyato, (2) an libertad na pumili nin medikal na pagbulong na kauyon kan mga prinsipyo sa Bibliya, asin (3) an deretso nin mga magurang na padakulaon an mga aki uyon sa mga pamantayan ni Jehova. Sa kada saro, mahihiling ta kun paano pusuan na nakipaglaban an maimbod na mga siyudadano kan Mesiyanikong Kahadian para protektaran an mahalagang marhay na pagigin siyudadano ninda asin kun paano binendisyunan an saindang paghihinguwa.

5. Ano an mga pakinabang kan tunay na mga Kristiyano sa legal na pagrekonoser sa sainda?

⁵ Kaipuhan ta daw nin legal na pagrekonoser hali sa mga gobyerno nin tawo tanganing makasamba ki Jehova? Dai, pero pinagigin mas pasil kaiyan an pagsamba ta—halimbawa, para makapagtiripon sa mga Kingdom Hall asin Assembly Hall, makaimprenta saka makaimportar nin literatura na basado sa Bibliya, pati maipaabot sa iba an maugmang bareta nin hayagan saka daing ulang. Sa dakul na nasyon, legal na nakarehistro an Mga Saksi ni Jehova asin igwa nin libertad sa pagsamba arog kan mga parasunod nin ibang mga relihiyon na may legal na pagrekonoser. Pero, ano an nangyayari kun dai kita legal na rinerekonoser nin mga gobyerno o naghihinguwa sindang bugtakan nin restriksiyon an pundamental na mga libertad ta?

6. Sa anong kadipisilan napaatubang an mga Saksi sa Australia kan kapinunan kan dekada nin 1940?

⁶ Australia. Kan kapinunan kan dekada nin 1940, naniwala an gobernador-heneral kan Australia na an mga tinutubod ta “nakakaraot” sa pakikigiyera ninda. Kaya, nagpautob sinda nin pagbabawal. Huli kaiyan, an mga Saksi dai nakapagtiripon o nakapaghulit nin hayagan, napundo an pagpunsiyonar kan Bethel, asin ipinasera an mga Kingdom Hall. Ipinagbawal dawa an pagkaigwa nin literatura. Pakalihis nin pirang taon na pasekretong mga aktibidad, nakaginhawa man giraray an mga Saksi sa Australia. Kan Hunyo 14, 1943, hinali kan Korte Suprema kan Australia an pagbabawal.

7, 8. Isaysay kun paano nakipaglaban sa dakul na taon an mga tugang ta sa Rusia para sa libertad sa pagsamba.

⁷ Rusia. Mga pirang dekada na pinagbawalan kan mga Komunista an Mga Saksi ni Jehova pero nairehistro man giraray kan 1991. Pagkatapos na magkabaranga an dating Unyon Sobyet, legal na rinekonoser kita sa Russian Federation kan 1992. Minsan siring, dai nahaloy, may mga nagkokontra na nahadit—partikular na an mga kabilang sa Russian Orthodox Church—huli sa marikas na pagdakul ta. Nagsangat an mga nagkokontra nin limang sunod-sunod na reklamo kriminal laban sa Mga Saksi ni Jehova sa pag-ultanan kan 1995 asin 1998. Sa kada saro kaiyan, daing nahiling an piskal na ebidensiya nin pagkakasala. Dangan, an desididong mga nagkokontra nagsangat nin reklamo sibil kan 1998. Kan primero, nanggana an mga Saksi, pero dai inako kan mga nagkokontra an desisyon kaya nag-apelar sinda kan Mayo 2001 na ikinadaog kan mga Saksi. Dinangog giraray an kaso kan Oktubre kan taon na iyan, na nagresulta sa desisyon kan 2004 na ipasera an rehistradong legal na ahensiya na ginagamit kan mga Saksi sa Moscow asin ipagbawal an mga gibuhon kaiyan.

 ⁸ Sinundan iyan nin grabeng persekusyon. (Basahon an 2 Timoteo 3:12.) Nakaeksperyensiya an mga Saksi nin pangriribok asin pag-atake. Kinumpiskar an relihiyosong literatura; grabe an restriksiyon kun dapit sa pag-arkila o pagtugdok nin mga edipisyo para sa pagsamba. Imahinara na sana an pagmati kan mga tugang ta na nag-agi kan kasakitan na iyan! Nag-apelar an mga Saksi kan 2001 sa European Court of Human Rights (ECHR) asin nagsumitir nin dugang pang impormasyon kan 2004. Ilinuwas kan ECHR an desisyon kan 2010. Malinaw na nahiling kan Korte na pagkaanggot sa relihiyon an dahilan kan pagbabawal sa mga Saksi sa Rusia kaya nagdesisyon iyan na daing dahilan para suportaran an mga desisyon kan hababang mga korte, huli ta dai nin ebidensiya na may pagkakasala an siisay man na Saksi. Nahiling pa kan Korte na plinano an pagbabawal para halian nin legal na mga deretso an mga Saksi. Sinuportaran kan desisyon kan Korte an deretso kan mga Saksi na magkaigwa nin libertad sa relihiyon. Minsan ngani dai nagsunod an lain-lain na awtoridad sa Rusia sa desisyon kan ECHR, nagin makusog nanggad an buot kan mga lingkod nin Diyos sa nasyon na iyan huli sa siring na kapangganahan.

9-11. Paano nakipaglaban an mga lingkod ni Jehova sa Grecia para sa libertad na iribang magsamba, asin ano an mga resulta?

⁹ Grecia. Kan 1983, nag-arkila si Titos Manoussakis nin sarong kuwarto sa Heraklion, Crete, tanganing makapagtiripon para sa pagsamba an sadit na grupo nin Mga Saksi ni Jehova. (Heb. 10:24, 25) Pero dai nahaloy, sarong pading Orthodox an nagsangat nin reklamo sa mga awtoridad sa gobyerno. Taano? Huli sana ta an mga tinutubod kan mga Saksi lain sa Orthodox Church! Guminibo nin aksiyon an mga awtoridad para bistahon sa kasong kriminal si Titos Manoussakis asin an tulo pang Saksi na taga duman. Pinamulta asin sinentensiyahan sinda nin duwang bulan na pagkapreso. Bilang maimbod na mga siyudadano kan Kahadian nin Diyos, ibinilang kan mga Saksi na pagbayolar sa saindang libertad sa pagsamba an desisyon kan korte, kaya dinara ninda an kaso sa mga korte kan nasyon asin pag-abot nin panahon sa ECHR.

¹⁰ Sa katapos-tapusi, kan 1996, nagpaluwas an ECHR nin dai inaasahan na desisyon laban sa mga nagkokontra sa dalisay na pagsamba. Sinabi kan Korte na “an Mga Saksi ni Jehova malinaw na sarong ‘midbid na relihiyon’ sigun sa ley kan Grecia” asin na an mga desisyon kan harababang korte igwa nin “direktang epekto sa libertad sa relihiyon kan mga nag-apelar.” Sinabi pa kaiyan na dai nin awtoridad an gobyerno kan Grecia na “magdesisyon kun baga lehitimo an relihiyosong mga paniniwala o an paagi nin pagpahayag kan siring na mga paniniwala.” Pinawaran nin saysay an mga sentensiya sa mga Saksi, asin sinuportaran an libertad ninda sa pagsamba!

¹¹ Naresolberan daw kan kapangganahan na ini an isyu dapit sa libertad sa pagsamba sa Grecia? Makamumundo na dai. Kan 2012, naresolberan sa katapos-tapusi an kaparehong kaso sa Kassandreia, Grecia, pakalihis nin haros 12 taon na pakikipaglaban sa korte. Sa kasong ini, sarong obispong Orthodox an naglansar kan pagkontra. Rinesolberan iyan kan Konseho kan Estado, an pinakahalangkaw na  korte sa Grecia, apabor sa mga lingkod nin Diyos. Sinabi sa desisyon na ginagarantiyahan kan konstitusyon kan Grecia an libertad sa relihiyon asin pinahimutikan an pauruutrong akusasyon na bakong midbid na relihiyon an Mga Saksi ni Jehova. Sinabi kan Korte: “Hayag an mga doktrina kan ‘Mga Saksi ni Jehova,’ kaya sinda midbid na relihiyon.” Naggagaya-gaya an mga miyembro kan sadit na kongregasyon sa Kassandreia huling nakakapagtiripon na sinda para sa pagsamba sa Kingdom Hall ninda.

12, 13. Sa Pransia, paano hininguwa kan mga nagkokontra na magmukna nin “kariribukan paagi sa ley,” asin ano an resulta?

¹² Pransia. May mga nagkokontra sa mga lingkod nin Diyos na naggagamit nin taktika na “nagmumukna nin kariribukan paagi sa ley.” (Basahon an Salmo 94:20.) a Halimbawa, kan kabangaan kan dekada nin 1990, pinunan na i-audit kan mga awtoridad sa pagbuhis sa Pransia an pondo kan Association Les Témoins de Jéhovah (ATJ), saro sa legal na mga ahensiya na ginagamit kan Mga Saksi ni Jehova sa Pransia. Ihinayag kan ministro sa badyet an tunay na katuyuhan kaiyan: “An audit puwedeng magresulta sa pagbuot kan korte na pabayadon o bistahon sa kasong kriminal an asosasyon . . . , na posible nanggad na magpaluya sa pagpunsiyonar kaiyan o mapiritan iyan na ipundo an mga aktibidad sa teritoryo ta.” Minsan ngani mayo nin nahiling na mga iregularidad sa pig-audit, grabe kalangkaw na buhis an ipinataw kan mga awtoridad sa ATJ. Kun nagin mapanggana iyan, mayong magigibo an mga tugang kundi isera an sangang opisina asin ipabakal an mga edipisyo tanganing mabayadan an dakulaon na buhis. Grabeng pagkadaog ini para sa mga lingkod nin Diyos, pero dai sinda nagsuko. Determinadong nagprotesta an mga Saksi huli sa bakong makatanusan na tratamiyentong ini, kaya sa katapos-tapusi dinara ninda an kaso sa ECHR kan 2005.

¹³ Ilinuwas kan Korte an desisyon kan Hunyo 30, 2011. Ipinaliwanag kaiyan na huli sa deretso na magkaigwa nin libertad sa relihiyon, dai maninigong husgaran kan Estado kun baga lehitimo an mga paniniwala nin sarong relihiyon o an paagi ninda nin pagpahayag kaiyan, apuwera sana kun grabe an piggigibo ninda. Sinabi pa kaiyan: “Huli sa pagbuhis . . . mauubos an mahalagang marhay na pondo kan asosasyon, kaya dai na kaiyan magagarantiyahan an mga parasunod kaiyan na magin libre sa pagsamba sa praktikal na paagi.” Nagkasararo nanggad an Korte sa desisyon apabor sa Mga Saksi ni Jehova! Labi-labi an kaugmahan kan mga lingkod ni Jehova kan iuli sa katapos-tapusi kan gobyerno kan Pransia an siningil na buhis sa ATJ kaiba na an interes asin, bilang pagsunod sa desisyon kan Korte, halion an legal na deretso kan gobyerno na embarguhon an mga propyedad kan sangang opisina.

14. Paano ka puwedeng magkaigwa nin kabtang sa pakikipaglaban para sa libertad sa pagsamba?

¹⁴ Arog ni Ester asin Mardokeo kan suanoy na panahon, nakikipaglaban ngunyan an mga lingkod ni Jehova para sa libertad na sambahon Siya sa paagi na ipinagbuot Niya. (Est. 4:13-16) Puwede ka man daw na magkaigwa nin kabtang diyan? Iyo. Puwede kang regular na mamibi para sa saimong espirituwal na mga tugang na sa presente nagsasakit huli sa mga inhustisya sa ley. An siring na mga pamibi puwedeng magin mapuwersang tabang sa mga tugang ta na  nag-aagi nin kasakitan asin persekusyon. (Basahon an Santiago 5:16.) Sinisimbag daw ni Jehova an siring na mga pamibi? Ipinapahiling kan mga kapangganahan ta sa korte na iyo nanggad!—Heb. 13:18, 19.

15. Anong mga bagay an kinokonsiderar kan mga lingkod nin Diyos dapit sa paggamit nin dugo?

¹⁵ Arog kan naaraman ta sa Kapitulo 11, tinawan an mga siyudadano kan Kahadian nin Diyos nin malinaw na paggiya na suno sa Kasuratan para malikayan an salang paggamit nin dugo, na ordinaryo na sana ngunyan. (Gen. 9:5, 6; Lev. 17:11; basahon an Guibo 15:28, 29.) Minsan ngani dai kita nagpapasalin nin dugo, an gusto ta iyo an pinakamarahay na pag-asikasong medikal na posible para sa sato asin sa satong mga mahal sa buhay basta bako iyan kontra sa mga ley nin Diyos. Rinerekonoser kan mga korte suprema nin dakul na nasyon na may deretso an mga tawo na pumili nin pagbulong o sayumahan iyan depende sa konsiyensiya asin relihiyosong mga paniniwala ninda. Minsan siring, sa nagkapirang nasyon, napaatubang sa grabeng kadipisilan an mga lingkod nin Diyos dapit sa bagay na ini. Pag-ulayan ta an pirang halimbawa.

16, 17. Anong paagi nin pagbulong an ginibo sa sarong sister sa Hapon na ikinabigla niya, asin paano sinimbag an saiyang mga pamibi?

¹⁶ Hapon. Kinaipuhan nin mayor na operasyon ni Misae Takeda, 63 anyos na misis, na sa harong sana nagtatrabaho. Bilang sarong maimbod na siyudadano kan Kahadian nin Diyos, klinaro niya sa saiyang doktor na an gusto niya pagbulong na daing pagsalin nin dugo. Alagad pakalihis nin mga bulan, nabigla siya kan maaraman niya na sinalinan palan siya nin dugo kan operaran siya. Huling pagmati niya inabuso asin dinaya siya, idinemanda niya kan Hunyo 1993 an mga doktor saka an ospital. Baga man simple sana asin maluway magtaram, dai nagluya an pagtubod niya. Daing takot siyang nagtao nin testimonya sa korte na pano-pano nin tawo, asin dawa maluya an hawak, nagtestigo siya sa laog nin labing sarong oras. Nag-atubang siya sa korte sa huring pagkakataon sarong bulan bago siya magadan. Bako daw na hinahangaan ta an kusog nin buot asin pagtubod niya? Sinabi niya na padagos siyang nakikimahirak ki Jehova na bendisyunan siya sa saiyang pakikipaglaban. May kumpiyansa siyang dadangugon an pamibi niya. Dinangog daw?

¹⁷ Tulong taon pagkagadan ni Sister Takeda, nagdesisyon an Korte Suprema kan Hapon apabor sa saiya—na nag-uyon na sala na salinan siya nin dugo huling dai man niya iyan espesipikong hinagad. Sinabi sa desisyon kan Pebrero 29, 2000, na “an deretsong magdesisyon” sa siring na mga kamugtakan “dapat na igalang bilang personal na deretso.” Huli sa determinasyon ni Sister Takeda na makipaglaban para sa libertad niya na pumili nin pagbulong na kauyon kan saiyang konsiyensiya na sinanay sa Bibliya, nakakapagpabulong na an mga Saksi sa Hapon na dai nahahandal na pipiriton sindang salinan nin dugo.

18-20. (a) Paano sinuportaran nin korte sa pag-apelar sa Argentina an deretso nin saro na sayumahan an pagsalin nin dugo paagi sa sarong medical directive? (b) Dapit sa salang paggamit nin dugo, paano ta ikakapahiling an satong pagpapasakop sa panginginot ni Cristo?

¹⁸ Argentina. Paano makakapag-andam an mga siyudadano kan Kahadian enkaso kaipuhan an desisyon medikal kun sinda daing  malay? Darahon ta pirmi an sarong legal na dokumento na iyo an mataram para sa sato, arog kan ginibo ni Pablo Albarracini. Kan Mayo 2012, pinurbaran siyang habunan asin binadil nin dakul na beses. Dai siyang malay kan darahon sa ospital kaya dai niya ikinapaliwanag an saiyang paninindugan dapit sa pagsalin nin dugo. Minsan siring, dara niya an sarong medical directive na kumpleto sa impormasyon asin pirmado niya labi nang apat na taon an nakaagi. Minsan ngani delikado an kamugtakan niya asin nagkapirang doktor an nagsabi na kaipuhan siyang salinan nin dugo para makaligtas, handa sindang igalang an saiyang kahagadan. Minsan siring, nagkua nin pagbuot hali sa korte an ama ni Pablo, na bakong Saksi ni Jehova, para pawaran nin saysay an kahagadan niya.

¹⁹ Tulos-tulos na nag-apelar an abogado na nagrepresentar sa agom ni Pablo. Sa laog nin pira sanang oras, binaliktad kan korte sa pag-apelar an pagbuot kan hababang korte asin nagdesisyon iyan na maninigong igalang an kahagadan kan pasyente na nakasurat sa medical directive. Nag-apelar an ama ni Pablo sa Korte Suprema kan Argentina. Minsan siring, ‘dai nin nahiling na mga dahilan an Korte para magduda na [an medical directive ni Pablo na nagsasabi kan saiyang pagsayuma na salinan nin dugo] ginibo na may kabatidan, intensiyon asin libertad.’ Sinabi kaiyan: “Gabos na may kakayahan saka adultong persona puwedeng gumibo nin advance directive dapit sa [saiyang] salud, asin puwedeng mag-ako o magsayuma sa sarong klase nin medikal na pagbulong . . . Dapat na akuon kan nag-aasikasong doktor an directive na ini.”

²⁰ Lubos nang nagrahay si Brother Albarracini. Nagpapasalamat sindang mag-agom na nag-fill up siya nin medical directive. Paagi sa simple alagad mahalagang pag-fill up kaiyan, ipinahiling niya an pagpapasakop sa pamamahala ni Cristo paagi sa Kahadian nin Diyos. Nag-fill up ka na man daw asin an pamilya mo kan dokumentong iyan?

21-24. (a) Paano nakagibo nin pambihirang desisyon an Korte Suprema kan Canada dapit sa mga menor de-edad asin paggamit nin dugo? (b) Paano mapapakusog an buot nin mga hoben na lingkod ni Jehova huli sa kasong ini?

²¹ Canada. Sa pangkagabsan, rinerekonoser nin mga korte an mga deretso nin mga magurang na desisyunan an pinakamarahay na pag-asikasong medikal para sa mga aki ninda. Kun beses, nagdedesisyon pa ngani an mga korte na maninigong igalang an sarong menor de-edad pero maygurang na kun dapit sa saiyang desisyon sa pagpabulong. Totoo iyan ki April Cadoreth. Sa edad na 14, naospital siya huli sa grabeng pagdugo sa laog kan hawak. Pirang bulan bago kaini, nag-fill up siya nin Advance Medical Directive card na may mga instruksiyon na dai siya maninigong salinan nin dugo dawa may mangyaring emerhensiya. Binaliwala kan doktor na nag-aasikaso an espesipikong kahagadan niya asin naghagad sa korte nin pagbuot na salinan siya nin dugo. Puwersahan siyang sinalinan nin tulong bag nin pulang selula nin dugo. Huli kaiyan, iinagid ni April sa paglupig an eksperyensiya niyang iyan.

²² Nagdulok siya asin an mga magurang niya sa mga korte para sa hustisya. Pakalihis nin duwang taon, nakaabot an kaso sa Korte  Suprema kan Canada. Minsan ngani sa teknikal na pagtaram nadaog si April sa kaso niya may koneksiyon sa konstitusyon, nagbuot an Korte na ibalik sa saiya an ginastos niya sa kaso saka nagdesisyon apabor sa saiya asin sa iba pang menor de-edad pero maygurang na kun dapit sa deretso ninda na magdesisyon sa pagbulong na gigibuhon sa sainda. Nagsabi an Korte: “May koneksiyon sa pagbulong, an mga hoben na dai pang 16 anyos maninigong tugutan na ipahayag kun baga an saindang desisyon sa partikular na pagpabulong nagpaparisa na ginibo ninda iyan sa sadiring kabutan asin na kaya na nindang gumibo nin sadiring desisyon.”

²³ Mahalaga an kasong ini huling tinawan nin atensiyon kan Korte an suno sa konstitusyon na mga deretso nin mga menor de-edad pero maygurang na para gumibo nin sadiring desisyon. Bago kan desisyon na ini, puwedeng awtorisaran nin korte sa Canada an sarong klase nin pagbulong sa aki na dai pang 16 anyos basta sa paghiling kan korte iyan an pinakamarahay para sa aki. Pero pagkatapos kan desisyon na ini, dai puwedeng awtorisaran nin korte an ano man na pagbulong na kontra sa kabutan nin mga hoben na dai pang 16 anyos kun dai nguna sinda tinatawan nin oportunidad na  patunayan na maygurang na sinda para gumibo nin sadiring desisyon.

²⁴ Sulit daw an tulong taon na pakikipaglaban sa korte? Sigun ki April, “Iyo!” Ngunyan na regular payunir na siya asin marahay an salud, sabi niya: “Nakakaugma nanggad na maaraman na may sadit na kabtang ako sa pagmamaigot na pamurawayon an pangaran nin Diyos asin patunayan na putikon si Satanas.” Ipinapahiling kan eksperyensiya ni April na an mga hoben puwedeng manindugan na may kusog nin buot para patunayan na sinda tunay na mga siyudadano kan Kahadian nin Diyos.—Mat. 21:16.

25, 26. Anong sitwasyon kun beses an minalataw huli sa diborsiyo?

²⁵ Ipinagkatiwala ni Jehova sa mga magurang an responsabilidad na padakulaon an mga aki ninda kauyon kan mga pamantayan niya. (Deut. 6:6-8; Efe. 6:4) Masakit na obligasyon iyan, pero puwedeng magin mas masakit nanggad kun magdiborsiyo an mga magurang. Magkakalain nanggad an pagmansay kun paano papadakulaon an mga aki. Halimbawa, makusog an pagmawot nin sarong Saksing magurang na padakulaon an aki niya kauyon kan Kristiyanong mga pamantayan, pero an bakong Saksing magurang tibaad bakong uyon diyan. Siyempre, maninigong may paggalang na rekonoseron nin magurang na Saksi na minsan ngani putol na an relasyon nindang mag-agom huli sa diborsiyo, nagdadanay an relasyon ninda sa aki bilang magurang.

²⁶ Puwedeng magpetisyon sa korte an bakong Saksing magurang para sa kustodiya kan aki o mga aki tanganing magkaigwa siya nin kontrol kun ano an relihiyon na paniniwalaan ninda. May mga nagsasabi na makakadanyar sa saro kun papadakulaon siya bilang Saksi ni Jehova. Puwede nindang ipangatanusan na huli kaiyan dai puwedeng magselebrar an mga aki nin birthday saka mga holiday asin, kun may emerhensiya, dai sinda puwedeng salinan nin dugo para “iligtas an buhay” ninda. Marahay na sana ta kinokonsiderar kan kadaklan na korte an pinakaikakarahay nin aki imbes na husgaran kun baga nakakadanyar an relihiyon nin sarong magurang. Pag-adalan ta an nagkapirang halimbawa.

27, 28. Ano an desisyon kan Korte Suprema kan Ohio sa akusasyon na makakadanyar sa sarong aki kun papadakulaon siya bilang Saksi ni Jehova?

²⁷ Estados Unidos. Kan 1992, dinangog kan Korte Suprema kan Ohio an sarong kaso na diyan sinabi kan bakong Saksing ama na makakadanyar daa sa aki niyang lalaki kun papadakulaon ini bilang Saksi ni Jehova. Inuyunan iyan kan hababang korte kaya itinao sa ama an kustodiya. Tinawan an ina, si Jennifer Pater, nin deretsong magdalaw, pero pinagbutan na dai “itukdo o ipaaram sa aki sa ano man na paagi an mga paniniwala kan Mga Saksi ni Jehova.” Mahiwason nanggad an sakop kan pagbuot na ini kan hababang korte huling puwede ining mangahulugan na dai ngani niya puwedeng kaulayon an aki niyang si Bobby dapit sa Bibliya o sa mga pamantayan kaiyan sa moral! Naiimahinar mo daw an pagmati niya? Pinangluyahan siya nin buot, pero nagsabi siya na nanudan niyang  magin mapasensiya asin maghalat ki Jehova na iyo an humiro. Nagirumduman niya, “Pirming yaon si Jehova.” Sa tabang kan organisasyon ni Jehova, nag-apelar an abogado niya sa Korte Suprema kan Ohio.

²⁸ Dai inuyunan kan korte an desisyon kan mas hababang korte, saka nagsabi na “may panginot na deretso an mga magurang na tukduan an mga aki ninda, kaiba na an deretsong ipakipag-ulay an saindang mga pamantayan sa moral asin relihiyon.” Sinabi kaiyan na kun dai mapapatunayan na nakakadanyar sa pisikal asin mental na kamugtakan kan aki an mga pamantayan sa relihiyon na itinutukdo kan Mga Saksi ni Jehova, dai puwedeng gamiton kan korte an relihiyon bilang basehan para tawan nin restriksiyon an deretso nin magurang dapit sa kustodiya kan aki. Daing nakuang pruweba an korte na an relihiyosong mga paniniwala kan mga Saksi makakadanyar sa mental o pisikal na kamugtakan kan aki.

29-31. Taano ta nawara sa sarong sister sa Denmark an kustodiya kan aki niya, asin ano an desisyon diyan kan Korte Suprema kan Denmark?

²⁹ Denmark. Napaatubang si Anita Hansen sa kaparehong kadipisilan kan magpetisyon sa korte an dati niyang agom para makua an kustodiya kan siyete anyos na si Amanda. Minsan ngani nagdesisyon an district court kan 2000 na itao ki Sister Hansen an kustodiya, nag-apelar an ama ni Amanda sa halangkaw na korte, na pinawaran nin saysay an desisyon kan district court kaya itinao sa ama an kustodiya. Nagpaliwanag an halangkaw na korte na dahil magkalain an pagmansay sa buhay kan mga magurang huli sa relihiyosong  mga paniniwala ninda, an ama an nasa kamugtakan na mag-asikaso kaiyan. Huli kaini, nawara nanggad ki Sister Hansen an kustodiya huli sa pagigin Saksi ni Jehova!

³⁰ Sa masakit na sitwasyon na ini, kun minsan grabe an saiyang kapurisawan kaya dai na niya aram kun ano an ipapamibi niya. “Pero,” sabi niya, “nakarangang marhay an sinasabi sa Roma 8:26 asin 27. Namamatian ko pirmi na nasasabutan ako ni Jehova. Binabantayan niya ako asin yaon siya pirmi para tabangan ako.”—Basahon an Salmo 32:8; Isaias 41:10.

³¹ Nag-apelar siya sa Korte Suprema kan Denmark. Sabi kan desisyon kaiyan: “An isyu dapit sa kustodiya dapat desisyunan base sa espesipikong paghusgar kun ano an pinakamarahay para sa aki.” Sinabi pa kaiyan na an desisyon dapit sa kustodiya maninigong nakabasar sa kun paano rineresolberan kan lambang magurang an mga dai pagkasinabutan, bako sa “mga doktrina asin paninindugan” kan Mga Saksi ni Jehova. Nakaginhawang marhay si Sister Hansen huling rinekonoser kan Korte an kakayahan niya bilang magurang kaya ibinalik sa saiya an kustodiya ki Amanda.

32. Paano prinotektaran kan European Court of Human Rights an mga magurang na Saksi laban sa diskriminasyon?

³² Lain-lain na Nasyon sa Europa. May mga pagkakataon na bako sana sa pinakahalangkaw na korte nin mga nasyon nakakaabot an mga kontrobersiya dapit sa kustodiya kan mga aki. Nakakaabot man ini sa European Court of Human Rights (ECHR). Sa duwang kaso, inadmitir kan ECHR na huli sana sa relihiyon magkalain an nagin pagtratar kan mga korteng iyan sa mga magurang na Saksi asin bakong Saksi. Huling inapod iyan kan ECHR na sarong klase nin diskriminasyon, nagdesisyon iyan na “bakong akseptable an sarong desisyon kun pagkakalain sana sa relihiyon an pinagbasehan.” Sarong Saksing ina na nakinabang sa desisyon na iyan an nagpahayag nin pakaginhawa, “Makulugon sa buot na akusaran na ipinapahamak ko an mga aki ko ta an pighihinguwa ko man lang iyo na itao sainda an iniisip kong pinakamarahay para sainda—an mapadakula sinda bilang Kristiyano.”

33. Paano ikakaaplikar nin mga magurang na Saksi an prinsipyo sa Filipos 4:5?

³³ Siyempre, nagmamaigot na magpahiling nin pagkarasonable an mga magurang na Saksi na napapaatubang sa legal na mga isyu may koneksiyon sa deretso nindang itadom sa puso kan mga aki an mga pamantayan sa Bibliya. (Basahon an Filipos 4:5.) b Kun paanong pinapahalagahan ninda an deretsong sanayon sa dalan nin Diyos an mga aki, rinerekonoser ninda na may mga responsabilidad man sa mga aki an bakong Saksing magurang, kun buot niya. Gurano kahalaga para sa Saksing magurang an responsabilidad na sanayon an aki?

34. Paano makikinabang an Kristiyanong mga magurang ngunyan sa halimbawa kan mga Judio kan panahon ni Nehemias?

³⁴ May manunudan kita sa sarong halimbawa kan panahon ni Nehemias. Nagmaigot an mga Judio na hirahayon asin itugdok liwat an mga lanob kan Jerusalem. Aram ninda na iyan magigin proteksiyon ninda asin kan pamilya ninda laban sa kaiwal na mga nasyon sa palibot ninda. Huli kaiyan, sinadol sinda ni Nehemias: “Ipaglaban nindo an saindong mga tugang, an saindong mga kaakian, an saindong mga agom saka mga harong.” (Neh. 4:14, An Marahay  na Bareta Biblia) Para sa mga Judiong idto, bawi an gabos na paghihinguwa. Siring man ngunyan, nagmamaigot an mga magurang na Saksi ni Jehova na padakulaon an mga aki sa dalan nin katotoohan. Aram ninda na an mga aki napapaatubang sa dakulon na nakakaraot na impluwensiya sa eskuwelahan asin mga pagtaraid. Puwede pa ngani iyan na makalaog sa harong paagi sa media. Mga magurang, nungkang paglingawan na sulit an lambang paghihinguwa na makipaglaban para sa mga aki tanganing matawan sinda nin matiwasay na kamugtakan na diyan puwede sindang umuswag sa espirituwal.

35, 36. Paano nakinabang an Mga Saksi ni Jehova huli sa pakikipaglaban ta para sa satong legal na mga deretso, asin ano an determinado mong gibuhon?

³⁵ Siyertong binebendisyunan ni Jehova an paghihinguwa kan organisasyon sa presenteng panahon na ipakipaglaban an deretso sa pagsamba na daing ulang. Huli sa siring na pakikipaglaban sa korte, parating nakakatao an mga lingkod nin Diyos nin epektibong patotoo diyan asin sa publiko. (Roma 1:8) An saro pang marahay na resulta kan dakul na kapangganahan ninda iyo na mas natatawan nin garantiya an mga deretso sibil nin dakul na bakong Saksi. Minsan siring, bilang mga lingkod nin Diyos, bako kitang mga repormista kan sosyedad; dai man kita interesado na magtaong onra sa sadiri paagi sa pagpatunay na tama kita. Urog sa gabos, ipinapakipaglaban kan Mga Saksi ni Jehova sa mga korte an saindang legal na mga deretso sa paghihinguwang establisaron asin palakupon an dalisay na pagsamba.—Basahon an Filipos 1:7. c

³⁶ Lugod na nungka nanggad niyatong baliwalaon an mga leksiyon dapit sa pagtubod na manunudan ta sa mga nakipaglaban para sa libertad na sambahon si Jehova! Magdanay man kitang maimbod, na nagtitiwala na sinusuportaran ni Jehova an gibuhon ta asin padagos niyang tinatawan kita nin kusog para gibuhon an kabutan niya.—Isa. 54:17.