1, 2. (a) Etɛ ka nyí kúnnuɖenú Axɔsuɖuto Mawu Tɔn sín toví e a nyí é tɔn? (b) Etɛwu é ka nɔ wá ɖò dandan ɖɔ Kúnnuɖetɔ́ Jehovah Tɔn lɛ ni fun ahwan bo na dó mɔ vivo ɖò sinsɛn linu?

 A NYÍ toví Axɔsuɖuto Mawu Tɔn tɔn ɖé wɛ à? Ðó a nyí ɖokpo ɖò Kúnnuɖetɔ́ Jehovah Tɔn lɛ mɛ wutu ɔ, é ɖò wɛn ɖɔ a nyí toví tɔn! Etɛ ka nyí kúnnuɖenú toví e a nyí é tɔn? É nyí togudoyiyi-wema ɖé alǒ wema ɖevo ɖěɖee acɛkpikpa nɔ na mɛ lɛ é wɛ ǎ. Loɔ, lee a nɔ sɛ̀n Jehovah Mawu gbɔn é wɛ nyí kúnnuɖenú ɔ. Sinsɛn-biblo nugbǒ ɔ byɔ nǔ zɛ nǔ e a ɖi nǔ na é wu. Nǔ e a nɔ wà é (tónúsíse nú sɛ́n Axɔsuɖuto Mawu Tɔn tɔn lɛ) lɔ ɖ’emɛ. Nú mǐ bǐ ɔ, sinsɛn-biblo mǐtɔn kúnkplá akpáxwé gbɛzán mǐtɔn tɔn lɛ bǐ, kaka jɛ lee mǐ nɔ kpé nukún dó xwédo mǐtɔn wu gbɔn bo nɔ lɛ́ wà nǔ gbɔn ɖò nǔ e kúnkplá lanmɛ na nɔ ganji lɛ é jí.

² Amɔ̌, gbɛ̀ e mɛ mǐ ɖè é nɔ ɖó sísí nú toví nyínyí mǐtɔn e xɔ akwɛ nú mǐ hugǎn é alǒ nǔ e é nɔ byɔ ɖò mǐ sí lɛ é hwebǐnu ǎ. Acɛkpikpa ɖé lɛ tɛnkpɔn bo na ɖó dogbó nú sinsɛn-biblo mǐtɔn alǒ tlɛ jló na sú kún tɔn dó bǐ mlɛ́mlɛ́. Hweɖelɛnu ɔ, é nɔ ɖò dandan ɖɔ toví Klisu tɔn lɛ ni fun ahwan bo na dó mɔ vivo bá zán gbɛ̀ sɔgbe xá sɛ́n Axɔsuɖuto Mɛsiya Tɔn ɔ tɔn lɛ. Enɛ ɖó na kpaca mɛ wɛ à? Eǒ. Ðò Biblu sín táan mɛ ɔ, togun Jehovah tɔn fun ahwan hwɛhwɛ bo dó mɔ vivo bo sɛ̀n Jehovah.

3. Ahwan tɛ togun Mawu tɔn ka fun ɖò Axɔsi Ɛsitɛ́ɛ sín hwenu?

³ Ði kpɔ́ndéwú ɔ, ɖò Axɔsi Ɛsitɛ́ɛ sín hwenu ɔ, é wá ɖò dandan ɖɔ togun Mawu tɔn ni fun ahwan bo na dó hwlɛn gbɛ̀ tɔn. Etɛwu? Gǎnhɔnyitɔ́ Xɔsu nyanya Hamáa byɔ Axɔsu Pɛsi tɔn Zɛɛzɛsi ɖɔ è na hu Jwifu e ɖò fí e axɔsu ɔ ɖó acɛ dó lɛ é bǐ, ɖó sɛ́n yetɔn gbɔn vo nú togun ɖevo lɛ bǐ tɔn wu. (Ɛst. 3:8, 9, 13) Jehovah ka jó mɛsɛntɔ́ tɔn lɛ dó wɛ à? Eǒ, é dó nú gǎndido Ɛsitɛ́ɛ kpo Maadocée tɔn kpo hwenu e ye yì axɔsu Pɛsi tɔn nukɔn bo na cyɔn alɔ togun Mawu tɔn jí é.​—Ɛst. 9:20-22.

4. Etɛ jí mǐ ka na ɖɔ xó dó ɖò xota elɔ mɛ?

⁴ Bɔ égbé ka lo? Lee mǐ mɔ gbɔn ɖò wemata e wá yì é mɛ é ɔ, acɛkpatɔ́ lɛ nɔ klán gbè xá Kúnnuɖetɔ́ Jehovah Tɔn lɛ hweɖelɛnu. Ðò wemata elɔ mɛ ɔ, mǐ na ɖɔ xó dó ali ɖěɖee nu acɛkpikpa mɔhun lɛ tɛnkpɔn bo na ɖó dogbó nú lee mǐ nɔ sɛ̀n Mawu gbɔn é ɖé lɛ jí. Mǐ na sɔ́ ayi ɖó nǔ atɔn elɔ lɛ jí: (1) acɛ e mǐ ɖó bo na nyí tutoblonunu ɖé bo na lɛ́ sɛ́n Mawu lee é jló mǐ gbɔn é é, (2) acɛ e mǐ ɖó bo na ɖɔ lě wɛ è na kpé nukún mǐ wu gbɔn ɖò dotóozɔ́wiwa linu b’ɛ na sɔgbe xá nugbodòdó Biblu tɔn lɛ é kpo  (3) acɛ e mɛjitɔ́ lɛ ɖó bo na kpé nukún dó vǐ yetɔn lɛ wu sɔgbe xá nugbodòdó Jehovah tɔn lɛ é kpo. Ðò ali ɖokpo ɖokpo nu ɔ, mǐ na mɔ lee toví Axɔsuɖuto Mɛsiya Tɔn ɔ tɔn lɛ fun ahwan kpo adɔgbigbo kpo bo cyɔn alɔ toví nyínyí yetɔn e xɔ akwɛ é jí gbɔn é kpo lee Mawu dó nú gǎndido yetɔn gbɔn é kpo.

5. Enyi sɛ́n tuùn Klisanwun nugbǒ lɛ ɔ, nyɔna tɛ lɛ sín ali é ka nɔ hun?

⁵ Acɛkpikpa gbɛtɔ́ tɔn lɛ ɖó na tuùn mǐ ɖò sɛ́n linu hwɛ̌ cobɔ mǐ na sɛ̀n Jehovah wɛ à? Eǒ, amɔ̌, enyi ye tuùn mǐ ɖò sɛ́n linu ɔ, sinsɛn-biblo mǐtɔn nɔ bɔkun nú mǐ, ɖi kpɔ́ndéwú ɔ, é nɔ zɔ́n bɔ mǐ nɔ vo bo nɔ kplé ɖò Kpléxɔ Axɔsuɖuto ɔ Tɔn lɛ kpo Kpléɖókpɔ́ Sín Xɔ lɛ kpo mɛ, nɔ zín wema junjɔn Biblu jí mǐtɔn lɛ bo nɔ bɛ́ sɛ́dó, bo nɔ lɛ́ ɖ’alɔ ɖò wɛnɖagbejijla nú nɔzo mǐtɔn lɛ mɛ agbawungba, bɔ nǔ ɖě nɔ doya nú mǐ ɖò nǔ enɛ lɛ kɔn ǎ. Ðò tò gègě mɛ ɔ, Kúnnuɖetɔ́ Jehovah Tɔn lɛ dó nyikɔ yetɔn wema mɛ sɔgbe xá sɛ́n bo nɔ vo bo nɔ sɛ̀n Mawu, lee sinsɛn ɖevo e sɛ́n tuùn lɛ é sín gbɛví lɛ ɖó vivo tɔn gbɔn é. Amɔ̌, etɛ lɛ ka ko jɛ hwenu e acɛkpikpa lɛ gbɛ́ ɖɔ sɛ́n kún na tuùn mǐ ǒ, alǒ tɛnkpɔn bo na ɖó dogbó nú vivo taji e mǐ ɖó lɛ é é?

6. Wuvɛ̌ tɛ ka kpannukɔn Kúnnuɖetɔ́ Jehovah Tɔn lɛ ɖò Australie ɖò bǐbɛ̌mɛ 1940 jɛ 1949 tɔn?

⁶ Australie. Ðò bǐbɛ̌mɛ 1940 jɛ 1949 tɔn ɔ, afɔsɔ́ɖótetɔ́ togán Australie tɔn tɔn lin ɖɔ nǔ e mǐ ɖi nǔ na lɛ é nyí awovinú nú gǎn e dó wɛ è ɖè ɖò ahwan linu lɛ é. Enɛ wu ɔ, è gbɛ́ azɔ̌ mǐtɔn lɛ. Kúnnuɖetɔ́ lɛ sɔ́ sixu bló kplé alǒ jla Mawuxó ɖò agbawungba ǎ. È sú Betɛli ɔ, bo yí Kpléxɔ Axɔsuɖuto ɔ Tɔn lɛ. È tlɛ lɛ́ gbɛ́ ɖɔ è kún na ɖó wema junjɔn Biblu jí mǐtɔn lɛ yayǎnɔ ó. Ee Kúnnuɖetɔ́ Australie tɔn lɛ hɛn ayi bo w’azɔ̌ ɖò nǔglɔ nú xwè mɔkpan gudo é ɔ, ye wá mɔ vivo. Ðò azǎn 14gɔ́ Ayidosun 1943 tɔn gbè ɔ, Hwɛɖɔxɔsa Ðaxó Australie tɔn ɖɔ ɖɔ mǐ ni bɛ́ azɔ̌ mǐtɔn.

7, 8. Tinmɛ ahwan e nɔví mǐtɔn Russie tɔn lɛ fun ɖò xwè lɛ gblamɛ bo na mɔ tɛn dó ɖó vivo bo sɛ̀n Mawu é.

⁷ Russie. Acɛkpikpa Communiste tɔn gbɛ́ azɔ̌ Kúnnuɖetɔ́ Jehovah Tɔn lɛ tɔn bɔ nǔ nɔ mɔ̌ nú xwè mɔkpan, amɔ̌, è wá dó nyikɔ Kúnnuɖetɔ́ lɛ tɔn wema mɛ ɖò 1991. Ee acɛkpikpa Union soviétique tɔn j’ayǐ gudo é ɔ, tò Russie tɔn na gbè bɔ sɛ́n tuùn mǐ ɖò 1992. Amɔ̌, é na nɔ zaan é ɔ, ado hu gbeklanxamɛtɔ́ ɖé lɛ, ɖò taji ɔ, mɛ ɖěɖee ɖó gbè kpɔ́ xá Sinsɛn Orthodoxe tɔn lɛ é, ɖó lee sukpɔ́ gbɔn wɛ mǐ ɖè bléblé é wu. Ðò 1995 kpo 1998 kpo vlamɛ ɔ, gbeklanxamɛtɔ́ lɛ yì ylɔ hwɛ Kúnnuɖetɔ́ Jehovah Tɔn lɛ azɔn atɔ́ɔ́n bo ɖɔ ɖɔ ye nyí nǔnyanyawatɔ́. Ye ka ko yì hweɖebǔnu ɔ, hwɛɖɔtɔ́gán ɔ nɔ mɔ nǔ e xlɛ́ ɖɔ mǐ nyí nǔnyanyawatɔ́ é ɖebǔ ǎ. Gbeklanxamɛtɔ́ lɛ jó gbè ǎ, enɛ wu ɔ, ye ylɔ hwɛ ɖevo ɖò 1998. Kúnnuɖetɔ́ lɛ ɖu ɖ’eji jɛ nukɔn, amɔ̌, gbeklanxamɛtɔ́ lɛ gbɛ́ lee è gbò hwɛ ɔ gbɔn é. Bɔ ɖò Nùxwásun 2001 tɔn mɛ ɔ, hwɛɖɔxɔsa e kpé nukún dó hwɛ vívɔ́ ylɔ ɔ wu é ɖɔ hwɛ kún kpa mǐ ó. È lɛ́ jɛ hwɛ ɔ vɔ́ gbéjé kpɔ́n jí ɖò Kɔnyásun xwè enɛ ɖokpo ɔ tɔn mɛ. Nǔ e mɛ é tɔ́n kɔ dó é wɛ nyí ɖɔ ɖò 2004 ɔ, é gbɛ́ tutoblonunu e sɛ́n tuùn bɔ Kúnnuɖetɔ́ Moscou tɔn lɛ nɔ zán é bo ɖó azɔ̌ yetɔn lɛ te.

⁸ Yadonumɛ ɖaxó ɖé jɛ túnú tɔn. (Xà 2 Timɔtée 3:12.) È nɔ  gbidi kɔ nú Kúnnuɖetɔ́ lɛ bo nɔ nya gbě yetɔn. È yí wema junjɔn Biblu jí lɛ sín ye sí, gbɛ́ tawun ɖɔ ye kún na xaya xɔ alǒ gbá xɔ bo sɛ̀n Jehovah ɖ’emɛ ó. Dǒ nukún mɛ bo kpɔ́n lee é na ko cí nú nɔví sunnu lɛ kpo nɔví nyɔnu lɛ kpo hwenu e ye ɖò wuvɛ̌ enɛ lɛ ɖí xwi xá wɛ é! Kúnnuɖetɔ́ lɛ yì ylɔ hwɛ ɖò Hwɛɖɔxɔsa Elɔpu Tɔn E Nɔ Jɛhun Dó Acɛ Gbɛtɔ́ Tɔn lɛ Jí É (CEDH) ɖò 2001, ye lɛ́ na tinmɛ ɖé lɛ Hwɛɖɔxɔsa ɔ ɖò 2004. Ðò 2010 ɔ, CEDH wá gbeta tɔn kɔn. Hwɛɖɔxɔsa ɔ mɔ céɖécéɖé ɖɔ wangbɛnumɛ sinsɛn tɔn wɛ zɔ́n bɔ è gbɛ́ azɔ̌ Kúnnuɖetɔ́ lɛ tɔn ɖò Russie, bo ɖɔ ɖɔ hwɛjijɔ ɖebǔ kún tíìn bonu è na zɔn jí dó yí gbè nú gbeta e kɔn hwɛɖɔxɔsa kpɛví kpɛví lɛ wá é ó, ɖó nǔ ɖebǔ xlɛ́ ɖɔ Kúnnuɖetɔ́ lɛ wà nǔ nyì dò ǎ. Hwɛɖɔxɔsa ɔ lɛ́ ɖ’ayi wu ɖɔ mɛ lɛ jló na xò acɛ e Kúnnuɖetɔ́ lɛ ɖó ɖò sɛ́n linu é yí wɛ zɔ́n bɔ ye gbɛ́ azɔ̌ mǐtɔn. Gbeta e kɔn Hwɛɖɔxɔsa ɔ wá é jɛhun dó acɛ e Kúnnuɖetɔ́ lɛ ɖó bo na vo bo sɛ̀n Mawu é jí. Gǎn Russie tɔn lɛ gègě wà nǔ sɔgbe kpo gbeta e kɔn CEDH wá é kpo ǎ, é ɖò mɔ̌ có, ɖuɖeji enɛ ka na adɔgbigbo ɖaxó togun Mawu tɔn.

9-11. Ðò Grèce ɔ, nɛ̌ togun Jehovah tɔn ka fun ahwan bo na dó ɖó vivo bo kplé ɖó kpɔ́ bo sɛ̀n ɛ gbɔn? Etɛ lɛ mɛ é ka tɔ́n kɔ dó?

⁹ Grèce. Ðò 1983 ɔ, Titos Manoussakis xaya xɔ ɖé ɖò Heraklion, Crete, bonu Kúnnuɖetɔ́ Jehovah Tɔn klewun e nɔ nɔ xá ɔ mɛ lɛ é na nɔ sɛ̀n Jehovah ɖ’emɛ. (Ebl. 10:24, 25) É na nɔ zaan é ɔ, yɛhwenɔ Orthodoxe tɔn ɖé ylɔ hwɛ ɖò gǎn acɛkpikpa ɔ tɔn lɛ gɔ́n bo gbɛ́ ɖɔ Kúnnuɖetɔ́ lɛ kún na sɛ̀n Mawu ɖò xɔ ɔ mɛ ó. Etɛwu? Nǔ ɔ kpowun wɛ nyí ɖɔ nǔ e Kúnnuɖetɔ́ lɛ ɖi nǔ na lɛ é gbɔn vo nú ee sinsɛn Orthodoxe tɔn ɖi nǔ na lɛ é! Gǎn lɛ lɔ jɛ Titos Manoussakis kpo Kúnnuɖetɔ́ ayǐ ɔ jí tɔn atɔn ɖevo kpo gudo sɛ́n wɛ ye gbà ɖɔhun. È ɖó hwɛ nú ye bɔ ye na sɛ̀n gan nú sun wè. Ðó Kúnnuɖetɔ́ lɛ nyí toví Axɔsuɖuto Mawu Tɔn tɔn gbejinɔtɔ́ lɛ wutu ɔ, ye kpɔ́n lee hwɛɖɔxɔsa ɔ ɖɔ hwɛ ɔ gbɔn é dó mɔ afɔ titɛ acɛ e ye ɖó bo na vo bo sɛ̀n Mawu é jí, enɛ wu ɔ, ye dɔn xó ɔ gbɔn hwɛ nukɔn hwɛ nukɔn, bɔ ɖò gudo mɛ ɔ, ye wá sɔ́ yì CEDH.

¹⁰ Gudo mɛ ɖò 1996 ɔ, CEDH wá gbeta ɖé kɔn bɔ é sɛ̀ hǔn d’aga nú gbeklanxamɛtɔ́ sinsɛn nugbǒ ɔ tɔn lɛ. Hwɛɖɔxɔsa ɔ ɖɔ ɖɔ “sinsɛn Kúnnuɖetɔ́ Jehovah Tɔn lɛ tɔn sɔgbe lee sɛ́n Grèce tɔn byɔ gbɔn é bo nyí ‘sinsɛn e è tuùn é’” lé gbeta e kɔn hwɛɖɔxɔsa kpɛví kpɛví lɛ wá é “sɔ́ ta vivo e è na ɖó bo sɛ̀n nǔ e jló mɛ é tlɔlɔ.” Hwɛɖɔxɔsa ɔ lɛ́ mɔ ɖɔ acɛkpikpa Grèce tɔn kún ɖó acɛ bo na “kpɔ́n ɖɔ nùɖiɖi sinsɛn tɔn lɛ ka sɔgbe ɖò sɛ́n linu alǒ gbɔ à jí, kabǐ lee ye nɔ ɖè nùɖiɖi yetɔn xlɛ́ gbɔn lɛ é lɔ ka sɔgbe alǒ gbɔ à jí” ó. Hwɛɖɔxɔsa ɔ gbɛ́ hwɛ ɖěɖee è ɖó nú Kúnnuɖetɔ́ lɛ é bo jɛhun dó vivo e ye ɖó bo na sɛ̀n Mawu é jí!

¹¹ Ðuɖeji enɛ ka ɖeɖɛ nǔ lɛ ɖò Grèce à? Eǒ. Ðò 2012 ɔ, è lɛ́ gbò hwɛ mɔhunkɔtɔn ɖevo ɖò toxo Grèce tɔn Kassandreia mɛ; ahwan wɛ è ka tò fun dó takún tɔn mɛ nú xwè 12 mɔ̌ hwɛ̌. Agungán Orthodoxe tɔn ɖé wɛ fɔ́n gbeklanxamɛ ɖé dó mǐ jí. Hwɛɖɔxɔsa Ðaxó tò ɔ tɔn gbò hwɛ ɔ b’ɛ kpa togun Mawu tɔn.  Gbeta e kɔn ye wá é dó gesí sɛ́ndòdó Grèce tɔn, bo xlɛ́ ɖɔ sɛ́ndòdó ɔ na acɛ mɛ bɔ è na vo bo sɛ̀n nǔ e jló mɛ é; gbeta ɔ lɛ́ gbɛ́ hwɛ e dó Kúnnuɖetɔ́ Jehovah Tɔn lɛ wɛ è ɖè magbokɔ ɖɔ è kún tuùn sinsɛn yetɔn ó é. Hwɛɖɔxɔsa ɔ ɖɔ: “Nǔ e ‘Kúnnuɖetɔ́ Jehovah Tɔn’ lɛ ɖi nǔ na lɛ é nyí nǔ hwlàhwlá ɖé ǎ, enɛ wu ɔ, sinsɛn yetɔn ɔ, sinsɛn ɖé wɛ bɔ è tuùn.” Xomɛ hun agun kpɛví e ɖò Kassandreia é sín hagbɛ̌ lɛ, ɖó ye hɛn dìn ɔ, ye na nɔ kplé bo sɛ̀n Jehovah ɖò Kpléxɔ Axɔsuɖuto ɔ Tɔn yetɔn mɛ.

12, 13. Ðò France ɔ, nɛ̌ gbeklanxamɛtɔ́ lɛ ka tɛnkpɔn bo zán sɛ́n nyanya dó doya nú mǐ gbɔn? Etɛ mɛ é ka tɔ́n kɔ dó?

¹² France. Gbeklanxamɛtɔ́ ɖé lɛ ko zán sɛ́n nyanya ɖěɖee doya nú togun Mawu tɔn lɛ é. (Xà Ezayíi 10:1.) Ði kpɔ́ndéwú ɔ, ɖò 1995 mɔ̌ ɔ, tokwɛyitɔ́ France tɔn lɛ jɛ akwɛzinzan Association Les Témoins de Jéhovah (ATJ), tutoblonunu ɖěɖee sɛ́n tuùn bɔ Kúnnuɖetɔ́ Jehovah Tɔn lɛ nɔ zán ɖò France é ɖokpo tɔn gbéjé kpɔ́n jí. Gǎnhɔnyitɔ́-xɔsa e nɔ kpé nukún dó akwɛ xó wu é wá ɖè nǔ e mya nukún nú ye tawun bɔ ye wà enɛ é xlɛ́: ‘Nǔ gbígbéjé kpɔ́n enɛ sixu tɔ́n kɔ dó ayǐ jijɛ ATJ tɔn ɖò sɛ́n linu alǒ sɛ́n sísá dó è mɛ. Enɛ na zɔ́n vlafo bɔ gbɛ̌ta ɔ sɔ́ na lidǒ ǎ, alǒ na zɔ́n bɔ azɔ̌ yetɔn lɛ na nɔte ɖò ayǐ mǐtɔn jí.’ Ye mɔ nǔjɛdo ɖě ɖò nǔ gbígbéjé kpɔ́n ɔ hwenu ǎ, é ɖò mɔ̌ có, tokwɛyitɔ́ lɛ ka ɖɔ ɖɔ ATJ na sú akwɛ wósúwósú ɖé bo na dó zin ye dɛ́ na. Enyi ɖɔ ayi e ye kàn é ko yì ta wɛ nyí ɔ, cobonu nɔví lɛ na kpé akwɛ enɛ wu bo sú ɔ, alaxɔ ɔ jɛn ye na sú bo na sà. É syɛn tawun, amɔ̌ togun Mawu tɔn jó gbè ǎ. Kúnnuɖetɔ́ lɛ gbɛ́ nǔagɔwaxámɛ enɛ bǐ mlɛ́mlɛ́ bɔ ɖò gudo mɛ ɔ, ye sɔ́ xó ɔ yì CEDH ɖò 2005.

¹³ Hwɛɖɔxɔsa ɔ ɖɔ gbeta e kɔn é wá é ɖò azǎn 30gɔ́ Ayidosun 2011 tɔn gbè. É ɖɔ ɖɔ acɛ e è ɖó bo na sɛ̀n nǔ e jló mɛ é ɖó na sú ali dó Tò ɔ, bɔ é kún na gbéjé nǔ e sinsɛn lɛ ɖi nǔ na lɛ é kpɔ́n ɖɔ é ka sɔgbe ɖò sɛ́n linu à jí ó, alǒ é kún na gbéjé lee ye nɔ ɖè nùɖiɖi yetɔn xlɛ́ gbɔn é kpɔ́n ó, afi nú é wá syɛn dín ɔ nɛ. Hwɛɖɔxɔsa ɔ lɛ́ ɖɔ: “Akwɛ e è kán nú ye é . . . na ɖu nǔɖokan gbɛ̌ta ɔ tɔn lɛ bǐ, b’ɛ na glɔ́n ali n’i bɔ mɛ e ɖ’emɛ lɛ é na vo bo bló sinsɛn yetɔn ǎ.” Hwɛɖɔxɔsa ɔ ɖó gbè kpɔ́ bo ɖɔ ɖɔ hwɛ kpa Kúnnuɖetɔ́ Jehovah Tɔn lɛ! Awǎjijɛnú wɛ é nyí nú togun Jehovah tɔn ɖɔ acɛkpikpa France tɔn wá sú akwɛ e é ko yí ɖò ATJ sí lɛ é kpo akwɛví yetɔn kpo, bo lɛ́ wà nǔ sɔgbe kpo gbeɖiɖe Hwɛɖɔxɔsa ɔ tɔn kpo bo jó nǔɖokan alaxɔ ɔ tɔn lɛ bǐ dó nú ye.

14. Nɛ̌ a ka sixu ɖ’alɔ ɖò ahwanfunfun dó vivo ɖiɖó bo sɛ̀n Mawu tamɛ gbɔn?

¹⁴ Lee Ɛsitɛ́ɛ kpo Maadocée kpo wà gbɔn hwexónu é ɔ, togun Jehovah tɔn nɔ fun ahwan égbé dó vivo bo sɛ̀n Jehovah lee é ɖegbe ɖɔ è ni bló gbɔn é tamɛ. (Ɛst. 4:13-16) A ka sixu ɖ’alɔ ɖ’emɛ à? Ganji. A sixu nɔ xoɖɛ hwɛhwɛ dó nɔví sunnu kpo nɔví nyɔnu kpo ɖěɖee ɖò didɛ wɛ ɖò wuvɛ̌ hwɛagɔɖiɖɔ tɔn nu lɛ é tamɛ. Ðɛ mɔhun lɛ sixu nyí alɔdo ɖaxó ɖé nú nɔví sunnu kpo nɔví nyɔnu kpo ɖěɖee ɖò wuvɛ̌ kpo yadonumɛ kpo nu dɛ ɖè wɛ lɛ é. (Xà Jaki 5:16.) Jehovah ka nɔ na sìnkɔn nú ɖɛ mɔhun lɛ à? Ðuɖeji ɖěɖee mǐ nɔ ɖó ɖò hwɛ nukɔn lɛ é xlɛ́ ɖɔ é nɔ wà mɔ̌ nugbǒ!​—Ebl. 13:18, 19.

15. Nú nǔ e kàn hun zinzan é ɔ, etɛ ka nɔ xlɛ́ ali togun Mawu tɔn?

¹⁵ Lee mǐ ko mɔ gbɔn ɖò Wemata 11gɔ́ ɔ mɛ é ɔ, toví Axɔsuɖuto Mawu Tɔn tɔn lɛ ko mɔ alixlɛ́mɛ Biblu tɔn e zawě lɛ é dó alɔ nyinyi nú hun zinzan nyì dò e gbakpé égbé dìn é jí. (Bǐb. 9:5, 6; Lev. 17:11; xà Mɛsɛ́dó 15:28, 29.) Mǐ nɔ yí gbè nú hundido ǎ, amɔ̌, mǐ nɔ jló ɖɔ è ni gbɔ azɔn nú mǐ kpodo mɛ ɖěɖee mǐ yí wǎn na lɛ é kpo ɖò ali e nyɔ́ hugǎn é nu, mǐ ka nɔ lɔn nú nukúnkpédómɛwu ɔ ni sɔ́ ta nugbodòdó Mawu tɔn lɛ ǎ. Hwɛɖɔxɔsa ɖaxó tò gègě tɔn ko yí gbè ɖɔ gbɛtɔ́ lɛ ɖ’acɛ bo na yí gbè alǒ gbɛ́ nukúnkpédómɛwu dotóoxwé tɔn ɖé lee nǔ e ayixa yetɔn ɖɔ nú ye é kpo nǔ e ye ɖi nǔ na ɖò sinsɛn linu lɛ é byɔ gbɔn é kpo. É ɖò mɔ̌ có, ɖò fí ɖé lɛ ɔ, togun Mawu tɔn ko ɖí xwi xá tagba syɛnsyɛn lɛ ɖò ali enɛ nu. Mǐ ni kpɔ́n kpɔ́ndéwú ɖé lɛ.

16, 17. Nɛ̌ è ka kpé nukún dó nɔví nyɔnu ɖé wu ɖò Japon gbɔn bɔ é cí kliwun n’i? Nɛ̌ Jehovah ka sè ɖɛ tɔn lɛ gbɔn?

¹⁶ Japon. Misae Takeda ee nyí xwésí ɖé ɖò Japon bo ɖó xwè 63 é jɛ azɔn ɖé b’ɛ byɔ ɖɔ è ni wà azɔ̌ n’i. Ði toví Axɔsuɖuto Mawu Tɔn tɔn ɖé ɔ, é tinmɛ nyì wɛn nú dotóogán tɔn ɖɔ emi kún ba na dó hun ó. Amɔ̌, ɖò sun ɖé lɛ gudo ɔ, é wá sè ɖɔ è dó hun nú emi hwenu e è w’azɔ̌ nú emi é, bɔ é cí kliwun n’i. Ðó Nɔví Nyɔnu Takeda mɔ ɖɔ è t’afɔ acɛ emi tɔn jí bo lɛ́ flú emi wutu ɔ, é ylɔ hwɛ dotóogán lɛ kpo dotóoxwé ɔ kpo ɖò Ayidosun 1993 tɔn mɛ. Nyɔnu enɛ e ma nɔ jɛ tagba ǎ bo nyí mɛ fífá é ɖó nùɖiɖi tewungbeju. Lanmɛ tɔn ɖò ganji ǎ cobɔ é ka ɖè kúnnu kpo akɔnkpinkpan kpo ɖò mɛ e ɖò hwɛɖɔxɔsa ɔ lɛ é bǐ nukɔn nú ganxixo ɖokpo jɛji. É yì hwɛgun azɔn gudogudo tɔn ɔ ɖò sun e jɛ nukɔn nú kú tɔn é mɛ. Akɔnkpinkpan tɔn kpo nùɖiɖi tɔn kpo sù nukún towe mɛ à cé? Nɔví Nyɔnu Takeda ɖɔ ɖɔ emi nɔ byɔ Jehovah hwɛhwɛ ɖɔ é ni dó nú ahwan e fun wɛ emi ɖè é. É ɖeji ɖɔ Jehovah na sè ɖɛ emitɔn lɛ. Nǔ ka nyí mɔ̌ à?

¹⁷ Xwè atɔn ɖò kú Nɔví Nyɔnu Takeda tɔn gudo ɔ, Hwɛɖɔxɔsa Ðaxó Japon tɔn ɖɔ ɖɔ hwɛ ɔ kpa ɛ, bo yí gbè ɖɔ jlǒ e é ma jló è ǎ bɔ è dó hun n’i é kún sɔgbe ó. Gbeta azǎn 29gɔ́ Zofínkplɔsun 2000 tɔn gbè tɔn ɖɔ ɖɔ è “ɖó na ɖó sísí nú acɛ e gbɛtɔ́ ɖó” bo na ɖɔ nǔ e é yí gbè na alǒ gbɛ́ ɖò ninɔmɛ mɔhun lɛ mɛ é. É na cɛ́ nú Nɔví Nyɔnu Takeda nú kú e é kudeji bo fun ahwan dó acɛ e é ɖó bo na vo bo ɖɔ lee è na kpé nukún wutu tɔn gbɔn ɖò dotóoxwé linu sɔgbe xá ayixa tɔn e é sɔ́ Biblu dó kplɔ́n é é; Kúnnuɖetɔ́ e ɖò Japon lɛ é ɔ, è hɛn ɔ è na kpé nukún dó ye wu ɖò dotóoxwé dìn, bɔ ye ka na ɖi xɛsi ɖɔ è na dó hun nú emi gannugánnú ǎ.

18-20. (a) Nɛ̌ hwɛɖɔxɔsa e è vɔ́ hwɛ ylɔ ɖè ɖò Argentine é ɖé ka jɛhun dó acɛ e gbɛtɔ́ ɖó bo na zán alixlɛ́mɛ-wema dotóoxwé tɔn ɖé dó gbɛ́ hundido é jí gbɔn? (b) Nú nǔ e kàn hun zinzan nyì dò é ɔ, nɛ̌ mǐ ka sixu xlɛ́ ɖɔ mǐ hwíhwɛ́ mǐɖée dó acɛkpikpa Klisu tɔn glɔ gbɔn?

¹⁸ Argentine. É nɔ wá byɔ ɖɔ è ni wá gbeta ɖé lɛ kɔn ɖò dotóoxwé linu hwenu e azinzɔnnɔ ɔ ma tuùn éɖée ǎ é, nɛ̌ toví Axɔsuɖuto ɔ tɔn lɛ ka nɔ sɔnǔ ɖ’ayǐ nú ninɔmɛ mɔhun gbɔn? Mǐ sixu hɛn wema mǐtɔn e sɔgbe xá sɛ́n é, bɔ é na ɖɔ xó ɖó nu mǐtɔn lee Pablo Albarracini wà gbɔn é. Ðò Nùxwásun 2012 tɔn mɛ ɔ,  ajotɔ́ lɛ jló na j’ajo lobo da tú i dó fí gègě. È sɔ́ ɛ gblɛgblɛ yì dotóoxwé, enɛ wu ɔ, é sixu kpéwú bo tinmɛ gbeta e kɔn é wá dó hundido wu é ǎ. Amɔ̌, é hɛn wema e ɖɔ lee è na kpé nukún wu tɔn gbɔn ɖò dotóoxwé bɔ é ko d’alɔ mɛ xwè ɛnɛ jɛji ɖíe é. Ninɔmɛ tɔn syɛn bɔ dotóogán gègě mɔ ɖɔ è ma dó hun n’i ǎ ɔ, é kún sixu gán ó; wema tɔn enɛ ɔ, é ka ko sɔnǔ na b’ɛ na bló bɔ è na setónú nú jlǒ tɔn. Amɔ̌, hwɛɖɔxɔsa ɖé ɖegbe nú Pablo sín tɔ́ e ma nyí Kúnnuɖetɔ́ Jehovah Tɔn ɖé ǎ é ɖɔ é ni t’afɔ nǔ e vǐ tɔn ɖɔ dó wema ɔ mɛ lɛ é jí.

¹⁹ Mɛɖesínhwɛmɛtɔ́ ee sɔ́ asì Pablo tɔn sín afɔ ɖó te é ylɔ hwɛ tlolo. Ðò ganxixo ɖé lɛ gudo ɔ, hwɛɖɔxɔsa e è vɔ́ hwɛ ylɔ ɖè é gbɛ́ gbè e hwɛɖɔxɔsa kpɛví ɔ ɖè é bo gbò ɖó Pablo tɔn jí, bo ɖɔ ɖɔ è ɖó na ɖó sísí nú nǔ e é ɖɔ dó wema ɔ mɛ lɛ é. Pablo sín tɔ́ yì ylɔ hwɛ ɖò Hwɛɖɔxɔsa Ðaxó Argentine tɔn. Amɔ̌, Hwɛɖɔxɔsa Ðaxó ɔ mɔ “hwɛjijɔ e wu é na xò nǔ kpɔ́n ɖɔ [gbɛ̌ e Pablo gbɛ́ dó alixlɛ́mɛ wema dotóoxwé tɔn ɔ mɛ ɖɔ emi kún na dó hun ó é] ɔ, é kún nyí éɖesu wɛ bló kpo nukúnnúmɔjɛnǔmɛ kpo lobo kpɔ́n éɖée mɛ bo bló ó é ɖě ǎ.” Hwɛɖɔxɔsa ɔ ɖɔ: “Mɛ e ko nyí mɛxo bo ɖó nǔwukpikpé é ɖé ɖó acɛ bo na na alixlɛ́mɛ lɛ dó lanmɛ [éɖesunɔ tɔn] wu, bo sixu yí gbè nú nukúnkpédómɛwu dotóoxwé tɔn ɖé lɛ alǒ gbɛ́ . . . Dotóogán e ɖò nukún kpé dó mɛ ɔ wu wɛ é ɖó na yí gbè nú alixlɛ́mɛ enɛ lɛ.”

²⁰ Nɔví Albarracini gán bǐ. É víví nú é kpo asì tɔn kpo ɖɔ ye wlan nǔ dó alixlɛ́mɛ wema dotóoxwé tɔn mɛ bo d’alɔ mɛ. Gbɔn nǔ kpɛví enɛ e é wà bɔ é ka nyí nǔ taji tawun é gblamɛ ɔ, é xlɛ́ ɖɔ emi hwíhwɛ́ emiɖée dó Klisu e nyí Axɔsu nú Axɔsuɖuto Mawu Tɔn é glɔ. Hwi kpo xwédo towe kpo ka ɖè afɔ mɔhun lɛ à?

21-24. (a) Nú nǔ e kúnkplá hundido nú yɔkpɔvu e ma ko ɖó xwè 16 ǎ lɛ é ɔ, nɛ̌ Hwɛɖɔxɔsa Ðaxó Canada tɔn ka wá wá gbeta nukúnɖeji ɖé kɔn gbɔn? (b) Nɛ̌ hwɛ gbigbo enɛ ka sixu dó wusyɛn lanmɛ nú Jehovah sɛntɔ́ winnyawinnya lɛ gbɔn?

²¹ Canada. Ðò kpaà mɛ ɔ, hwɛɖɔxɔsa lɛ tuùn acɛ e mɛjitɔ́ lɛ ɖó bo na ɖɔ nukúnkpédómɛwu dotóoxwé tɔn e na nyɔ́ nú vǐ yetɔn lɛ hugǎn é. Hweɖelɛnu ɔ, hwɛɖɔxɔsa lɛ tlɛ ɖɔ hwɛ ɖé lɛ gbò bo ɖɔ ɖɔ è ɖó na ɖó sísí nú gbeta ɖěɖee kɔn vǐ kpɛví e ko zin é ɖé wá ɖò dotóoxwé linu é. April Cadoreth e ɖó xwè 14 é sín xó xlɛ́ enɛ. È glɔ́n ɛ ɖó dotóoxwé ɖó kàn e ɖò lan tɔn mɛ lɛ é ɖě sɛ́n bɔ hun nɔ gbà dó xò tɔn mɛ tawun wutu. Sun yɔywɛ ɖé jɛ nukɔn ɔ, é wlan nǔ dó kati Instructions médicales anticipées mɛ bo d’alɔ mɛ. Nùwlanwlan ɖé ɖò kati enɛ jí bo ɖɔ ɖɔ è kún ɖó na dó hun n’i ó, enyi é na bo tlɛ nyí ɖò ajijimɛ sín nǔ lɛ hwenu ɔ nɛ. Dotóo e ɖò nukún kpé dó April wu wɛ é myɔ nukún dó jlǒ tɔn e é ɖexlɛ́ céɖécéɖé lɛ é. Ee hwɛɖɔxɔsa ɖé na gbè tɔn ɛ gudo é ɔ, é dó hun n’i gannugánnú. Nǔ enɛ e è wà xá April wá cí n’i ɖɔ kàn wɛ è hwlɛn xá ɛ ɖɔhun.

²² April kpo mɛjitɔ́ tɔn lɛ kpo wá yì ylɔ hwɛ. Xwè wè gudo ɔ, xó ɔ wá yì tɔ́n ɖò Hwɛɖɔxɔsa Ðaxó Canada tɔn. Nú è na ɖɔ tawun tɔn ɔ, April ɖu ɖ’eji ǎ, ɖó Hwɛɖɔxɔsa ɔ ɖɔ ɖɔ nǔ e dotóo ɔ wà é sɔgbe xá sɛ́ndòdó tò ɔ tɔn, amɔ̌, é ɖɔ ɖɔ è na sú akwɛ e ye zán dó hwɛ ɔ mɛ é, bo lɛ́ mɔ hwɛ nú é kpo vǐ ɖěɖee ko zin bo  ba na zán acɛ e ye ɖó bo na ɖɔ lee è na kpé nukún dó ye wu ɖò dotóoxwé linu gbɔn lɛ é. Hwɛɖɔxɔsa ɔ ɖɔ: “Ðò nukúnkpédómɛwu dotóoxwé tɔn linu ɔ, è ɖó na na gbè mɛ winnyawinnya e ma ko ɖó xwè 16 ǎ lɛ é bɔ ye na tɛnkpɔn bo ɖexlɛ́ ɖɔ linlin ɖěɖee emi ɖó dó nukúnkpédómɛwu dotóoxwé tɔn tawun e emi sɔ́ é ɖé wu é xlɛ́ ɖɔ emiɖesu wɛ wá gbeta ɔ kɔn alǒ zin ɖó bǎ ɖé mɛ.”

²³ Hwɛ enɛ nyí hwɛ taji ɖé ɖó Hwɛɖɔxɔsa Ðaxó ɔ ɖɔ xó dó acɛ e yɔkpɔvu e ko zin lɛ é ɖó ɖò sɛ́ndòdó ɔ linu lɛ é wu. Jɛ nukɔn nú hwɛɖiɖɔ enɛ ɔ, enyi hwɛɖɔxɔsa Canada tɔn ɖé mɔ ɖɔ nukúnkpédómɛwu dotóoxwé tɔn ɖé nyɔ́ hugǎn nú vǐ e ma ko ɖó xwè 16 ǎ é ɖé ɔ, é hɛn ɔ é na na gbè tɔn ɖó vǐ ɔ tɛnmɛ. Amɔ̌, ɖò hwɛ gbigbo enɛ gudo ɔ, hwɛɖɔxɔsa ɖě sɔ́ sixu na gbè ɖɔ è ni zán nǔ e mɛ winnyawinnya ɖěɖee ma ko ɖó xwè 16 ǎ é lɛ é ma jló ǎ é dó kpé nukún dó ye wu ɖò dotóoxwé ǎ. È ɖó na tó na tɛn ye bɔ ye na ɖexlɛ́ ɖɔ emi ko zin tawun bo na wá gbeta emiɖesu tɔn lɛ kɔn.

²⁴ Gǎn enɛ e è dó bo fun ahwan nú xwè atɔn é ka xɔ akwɛ à? Sɔgbe xá xó e April ɖɔ é ɔ, é xɔ akwɛ. Égbé dìn ɔ, lanmɛ tɔn ɖò jógúnjógún b’ɛ lɛ́ nyí gbexosinalijitɔ́ hwebǐnu tɔn ɖé. É ɖɔ:  “Tuùntuùn ɖɔ nyì lɔ ɖ’alɔ kpɛví ɖé ɖò nyikɔ Mawu tɔn sísɔ́ sù kpo ɖiɖexlɛ́ ɖɔ Satáan nyí adingbannɔ kpo mɛ nɔ hun xomɛ nú mì tawun.” Ninɔmɛ e mɛ April gbɔn dín é xlɛ́ ɖɔ mɛ winnyawinnya mǐtɔn lɛ lɔ hɛn ɔ ye na wà nǔ kpo akɔnkpinkpan kpo dó ɖexlɛ́ ɖɔ emi nyí toví Axɔsuɖuto Mawu Tɔn tɔn tewungbeju lɛ.​—Mat. 21:16.

25, 26. Enyi asú kpo asì kpo ɖé gbɛ́ yeɖée ɔ, ninɔmɛ tɛ ka nɔ fɔ́n hweɖelɛnu?

²⁵ Jehovah ɖegbe nú mɛjitɔ́ lɛ ɖɔ azɔ̌ yetɔn wɛ nyí ɖɔ ye na kpé nukún dó vǐ yetɔn lɛ wu sɔgbe xá nugbodòdó emitɔn lɛ. (Sɛ́n. 6:6-8; Efɛ. 6:4) Azɔ̌ enɛ ko bɔwǔ ɖ’ayǐ ǎ, amɔ̌, é sixu lɛ́ vɛwǔ d’eji hwenu e asú kpo asì kpo ɖé gbɛ́ yeɖée é. Ðò ninɔmɛ mɔhun mɛ ɔ, linlin e mɛ wè lɛ ɖó dó vǐ kplɔnkplɔn wu é sixu gbɔn vo tawun. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, mɛjitɔ́ Kúnnuɖetɔ́ ɖé na lin tawun ɖɔ è ɖó na kplɔ́n vǐ ɖé sɔgbe kpo nugbodòdó Klisanwun tɔn lɛ kpo, loɔ, mɛjitɔ́ e ma nyí Kúnnuɖetɔ́ ǎ é ɖé ka sixu gbɛ́. É ɖò wɛn ɖɔ mɛjitɔ́ Kúnnuɖetɔ́ ɔ sixu tuùn kpo mɛɖesɔhwe kpo ɖɔ enyi kancica asú kpo asì kpo tɔn na bo gblé ɖó è gbɛ̀ mɛɖée wu ɔ, kancica e ɖò mɛjitɔ́ kpo vǐ kpo tɛntin é nɔ kpó ɖò te.

²⁶ Mɛjitɔ́ e ma nyí Kúnnuɖetɔ́ ǎ é sixu ylɔ hwɛ bo byɔ ɖɔ emi wɛ na kpé nukún dó vǐ lɛ wu, bonu è ma wá kplɔ́n nǔ ye bonu ye wá nyí Kúnnuɖetɔ́ ó. Mɛɖé lɛ nɔ ɖɔ ɖɔ enyi mɛɖé sú ɖò sinsɛn Kúnnuɖetɔ́ Jehovah Tɔn lɛ tɔn mɛ ɔ, nǔ nyanya wɛ. Ye sixu fɔ́n gǔ bo ɖɔ è taa glɔ́n ali nú vǐ emitɔn lɛ bonu ye ma ɖu jijizán lɛ kpo xwè ɖevo lɛ kpo ó, alǒ hwenu e hun na hwedo ye é ɔ, è taa gbɛ́ ɖɔ è kún na dó hun nú ye ó. É nyí awǎjijɛnú ɖɔ hwɛɖɔxɔsa gègě nɔ ba nǔ e nyɔ́ hugǎn nú vǐ ɖé é, ye nɔ sɔ́ ayi ɖó lee sinsɛn mɛjitɔ́ ɖé tɔn nyla gbɔn é jí ǎ. Mi nú mǐ ni kpɔ́n kpɔ́ndéwú ɖé lɛ.

27, 28. Hwɛ e ɖɔ ɖɔ enyi è kplɔ́n vǐ ɖé bonu é nyí Kúnnuɖetɔ́ Jehovah Tɔn ɔ, nǔ nyanya wɛ é ɔ, nɛ̌ Hwɛɖɔxɔsa Ðaxó Ohio tɔn ka gbò gbɔn?

²⁷ États-Unis. Ðò 1992 ɔ, Hwɛɖɔxɔsa Ðaxó Ohio tɔn gbéjé hwɛ e vǐtɔ́ e ma nyí Kúnnuɖetɔ́ ǎ é ɖokpo ylɔ é kpɔ́n. Vǐtɔ́ ɔ ɖɔ ɖɔ nǔ nyanya wɛ é na nyí ɖɔ è ni kplɔ́n vǐ sunnu emitɔn bonu é ni nyí Kúnnuɖetɔ́ Jehovah Tɔn ɖé. Hwɛɖɔxɔsa kpɛví ɔ yí gbè bo na acɛ vǐtɔ́ ɔ ɖɔ é wɛ na kpé nukún dó vǐ ɔ wu. È na acɛ Jennifer Pater e nyí vǐnɔ ɔ é ɖɔ é hɛn ɔ, é na nɔ yì kpɔ́n vǐ ɔ, amɔ̌ é kún ɖó na kplɔ́n nǔ ɖěɖee Kúnnuɖetɔ́ Jehovah Tɔn lɛ ɖi nǔ na lɛ é ɖě vǐ ɔ ɖò alɔkpa ɖebǔ mɛ ó. Gbeta enɛ e kɔn hwɛɖɔxɔsa kpɛví ɔ wá é gbló ada sɔmɔ̌ bɔ nú è na tinmɛ ɔ, Nɔví Nyɔnu Pater tlɛ sɔ́ sixu ɖɔ xó ɖě xá vǐ sunnu tɔn Bobby dó Biblu alǒ nugbodòdó walɔ ɖagbe tɔn e ɖò Biblu mɛ lɛ é ɖě jí ǎ! A sixu dó nukún lee nǔ na ko cí n’i é mɛ kpɔ́n à? Jennifer flú bǐ, amɔ̌, é ɖɔ ɖɔ emi kplɔ́n sɔxwixwe bo na nɔte kpɔ́n hwenu e Jehovah na wà nǔ dó é. É flín ɖɔ “Jehovah ɖò kpɔ́ xá emi hwebǐnu.” Tutoblonunu Jehovah tɔn d’alɔ mɛɖesínhwɛmɛtɔ́ tɔn b’ɛ vɔ́ hwɛ ylɔ ɖò Hwɛɖɔxɔsa Ðaxó Ohio tɔn.

²⁸ Hwɛɖɔxɔsa Ðaxó ɔ dɔn nǔ gbɔn gbeta e kɔn hwɛɖɔxɔsa kpɛví ɔ wá é jí bo ɖɔ ɖɔ “mɛjitɔ́ lɛ ɖó acɛ taji ɖé bo na kplɔ́n vǐ  yetɔn lɛ, bo tlɛ ɖó acɛ bo na kplɔ́n walɔ ɖagbe kpo nugbodòdó sinsɛn tɔn lɛ kpo vǐ yetɔn lɛ.” Hwɛɖɔxɔsa ɔ ɖɔ ɖɔ enyi nǔ ɖěɖee sinsɛn Kúnnuɖetɔ́ Jehovah Tɔn lɛ tɔn nɔ kplɔ́n mɛ é ma nyí awovinú nú ganjininɔ vǐ ɔ tɔn ɖò agbaza lixo kpo taglo mɛ kpo ǎ ɔ, hwɛɖɔxɔsa ɔ kún ɖó acɛ ɖě bo na kpɔ́n dó sinsɛn mɛjitɔ́ ɖé tɔn wu bo na ɖó dogbó nú acɛ e é ɖó bá kpé nukún dó vǐ tɔn wu é ó. Hwɛɖɔxɔsa ɔ mɔ kúnnuɖenú ɖě b’ɛ xlɛ́ ɖɔ nǔ ɖěɖee Kúnnuɖetɔ́ lɛ ɖi nǔ na lɛ é na wà nǔ dó ganjininɔ vǐ ɔ tɔn wu ɖò agbaza lixo kpo taglo mɛ kpo ǎ.

29-31. Etɛwu è ka yí acɛ sín nɔví nyɔnu Danemark tɔn ɖé sí bɔ é sɔ́ na kpé nukún dó vǐ nyɔnu tɔn wu ǎ? Gbeta tɛ kɔn Hwɛɖɔxɔsa Ðaxó Danemark tɔn ka wá dó xó enɛ wu?

²⁹ Danemark. Nǔ ɖokpo ɔ wɛ xá Anita Hansen hwenu e asú tɔn xóxó ɔ ylɔ hwɛ ɛ bo na mɔ tɛn dó yí vǐ tɔn Amanda e ɖó xwè tɛnwe é sín así tɔn bá hɛn é. Hwɛɖɔxɔsa e ɖò xá ɔ mɛ é na acɛ Nɔví Nyɔnu Hansen ɖɔ é ni kpé nukún dó vǐ tɔn wu ɖò 2000, amɔ̌, Amanda sín tɔ́ ylɔ hwɛ ɖò hwɛɖɔxɔsa ɖaxó ɔ, bɔ éyɛ dɔn nǔ gbɔn gbeta hwɛɖɔxɔsa kpɛví ɔ tɔn jí bo na acɛ vǐtɔ́ ɔ ɖɔ é wɛ na kpé nukún dó vǐ ɔ wu. Hwɛɖɔxɔsa ɖaxó ɔ tinmɛ ɖɔ ɖó é sín nǔ e mɛjitɔ́ lɛ ɖi nǔ na ɖò sinsɛn linu e wu bɔ ye ɖó linlin vovo dó gbɛ̀ ɔ wu wutu ɔ, vǐtɔ́ ɔ wɛ ɖó acɛ hugǎn bo na ɖeɖɛ tagba lɛ. Wǎgbɔ tɔn ɔ, è yí acɛ sín Nɔví Nyɔnu Hansen sí ɖɔ é kún sɔ́ na kpé nukún dó Amanda wu ó, ɖó é nyí ɖokpo ɖò Kúnnuɖetɔ́ Jehovah Tɔn lɛ mɛ wutu!

³⁰ Ðò mɛtɛnkpɔn syɛnsyɛn enɛ mɛ ɔ, Nɔví Nyɔnu Hansen nɔ wá flú bǐ hweɖelɛnu, kaka bo sɔ́ nɔ tuùn nǔ e é na xoɖɛ bo  byɔ é ǎ. É ɖɔ: “Amɔ̌, xó e ɖò Hlɔmanu lɛ 8:26 kpo 27 kpo mɛ é dó gbɔ nú mì tawun. Un nɔ mɔ hwebǐnu ɖɔ Jehovah mɔ nukúnnú jɛ nǔ e un nɔ lin é mɛ. Nukún tɔn ɖò jǐ ce, bɔ é ɖò finɛ hwebǐnu nú mì.”​—Xà Ðɛhan 32:8; Ezayíi 41:10.

³¹ Nɔví Nyɔnu Hansen yì ylɔ hwɛ ɖò Hwɛɖɔxɔsa Ðaxó Danemark tɔn. Ðò hwɛ e Hwɛɖɔxɔsa ɔ gbò é mɛ ɔ, é ɖɔ: “Nǔ e è na xwedó tawun bo na gbò hwɛ ɖɔ mɛ lě wɛ na kplɔ́n vǐ é wɛ nyí ɖɔ è na da fí e ɖagbe vǐ ɔ tɔn ɖè hugǎn lɛ é kpɔ́n.” Gɔ́ na ɔ, Hwɛɖɔxɔsa ɔ lɛ́ ɖɔ ɖɔ enyi è na wá gbeta ɖé kɔn ɖɔ mɛ lě wɛ na kplɔ́n vǐ ɔ, è ɖó na kpɔ́n lee mɛjitɔ́ lɛ ɖokpo ɖokpo nɔ ɖeɖɛ hwɛgbe lɛ gbɔn é, é nyí nǔ e Kúnnuɖetɔ́ Jehovah Tɔn lɛ ɖi nǔ na lɛ é kpo linlin yetɔn lɛ kpo jí wɛ è na zɔn dó ǎ. Hwɛɖɔxɔsa ɔ mɔ ɖɔ Nɔví Nyɔnu Hansen jɛxa hugǎn bo na nyí mɛjitɔ́ ɖé, bo na ɛ acɛ ɔ ɖɔ éyɛ wɛ na kpé nukún dó Amanda wu, bɔ agbɔ̌n tɔn jɛ dò tawun.

32. Nɛ̌ Hwɛɖɔxɔsa Elɔpu Tɔn E Nɔ Jɛhun Dó Acɛ Gbɛtɔ́ Tɔn lɛ Jí É ka cyɔn alɔ mɛjitɔ́ Kúnnuɖetɔ́ lɛ jí ɖò wǎn e è gbɛ́ nú ye é kpáxwé gbɔn?

³² Tò vovo lɛ ɖò Elɔpu. Ðò hwɛɖiɖɔ ɖé lɛ hwenu ɔ, ɖó hwɛɖɔxɔsa lɛ ma nɔ wá gbeta ɖokpo ɔ kɔn dó mɛ e na kplɔ́n vǐ lɛ é wu ǎ wutu ɔ, xó lɛ nɔ wá yì hwɛɖɔxɔsa ɖaxó hugǎn lɛ. Hwɛɖɔxɔsa Elɔpu Tɔn E Nɔ Jɛhun Dó Acɛ Gbɛtɔ́ Tɔn lɛ Jí É (CEDH) lɔ ko gbéjé xó enɛ kpɔ́n. Ðò hwɛɖiɖɔ wè mɛ ɔ, CEDH mɔ ɖɔ hwɛɖɔxɔsa kpɛví kpɛví tò tɔn lɛ zɔn dó sinsɛn wu bo gbò hwɛ vovo nú mɛjitɔ́ ɖěɖee mɛ ɖokpo nyí Kúnnuɖetɔ́ bɔ mɛ wegɔ ɔ ma nyí ǎ é. CEDH ylɔ nǔ wà gbɔn mɔ̌ ɖɔ wǎn gbɛ́ nú sinsɛn bo gbò hwɛ ɔ ɖɔ: “È kún sixu yí gbè nú kɛ́n cyancyan ɖò mǎ mɛ, ɖó vogbingbɔn sinsɛn tɔn kɛɖɛ wu ó.” Nɔ e nyí Kúnnuɖetɔ́ ɖé bo ɖu lè gbeta enɛ e kɔn CEDH wá é tɔn é ɖé ɖɔ: “É vɛ́ nú mì tawun hwenu e è dóhwɛ mì ɖɔ nyì jló na hɛn nǔ gblé dó wǔ nú vǐ ce lɛ é, có nǔ e un ɖò tintɛnkpɔn wɛ bo na wà lɛ é bǐ wɛ nɔ na nǔ e un lin ɖɔ é nyɔ́ hugǎn é ye, é wɛ nyí kplɔ́n Klisanwun tɔn.”

33. Nɛ̌ mɛjitɔ́ Kúnnuɖetɔ́ lɛ ka sixu zán nugbodòdó e ɖò Nùnywɛtɔ́xó 7:16 mɛ é gbɔn?

³³ É ɖò wɛn ɖɔ mɛjitɔ́ Kúnnuɖetɔ́ ɖěɖee nɔ yì hwɛ nukɔn ɖó acɛ e ye ɖó bo na dó nugbodòdó Biblu tɔn lɛ dó ayi vǐ yetɔn lɛ tɔn mɛ é wu é nɔ dó gǎn bo na xlɛ́ ɖɔ emi ɖò jlɛ̌ jí. (Xà Nùnywɛtɔ́xó 7:16.) Lee è na acɛ ye ɖɔ ye ni kplɔ́n vǐ yetɔn lɛ ɖó ali Mawu tɔn jí ɔ, é nɔ víví nú ye gbɔn é ɔ, mɔ̌ jɛn enyi mɛjitɔ́ e ma nyí Kúnnuɖetɔ́ ǎ é ɖé ɖɔ ɖɔ emi na ɖ’alɔ ɖò mɛjitɔ́ sín azɔ̌ lɛ mɛ ɔ, mɛjitɔ́ Kúnnuɖetɔ́ lɛ nɔ tuùn ɖɔ ye ɖó acɛ tɔn. Nɛ̌ vǐ kplɔnkplɔn sín azɔ̌ ɔ ka nɔ nyí nùjɔnǔ nú mɛjitɔ́ Kúnnuɖetɔ́ ɖé sɔ?

34. Nɛ̌ mɛjitɔ́ Klisanwun lɛ ka sixu ɖu lè kpɔ́ndéwú e Jwifu lɛ sɔ́ ɖ’ayǐ ɖò Nɛɛmíi hwenu é tɔn gbɔn égbé?

³⁴ Nùɖé jɛ ɖò Nɛɛmíi sín hwenu bo na kplɔ́n nǔ mɛ. Jwifu lɛ w’azɔ̌ syɛnsyɛn bo vɔ́ dǒ Jeluzalɛmu tɔn lɛ blóɖó bo lɛ́ vɔ́ gbá. Ye tuùn ɖɔ mɔ̌ wiwa na cyɔn alɔ emi kpo xwédo emitɔn lɛ kpo jí sín kɛntɔ́ e lɛlɛ̌ dó ye lɛ é lɔ mɛ. Enɛ wu ɔ, Nɛɛmíi byɔ ye ɖɔ: “Mi fun ahwan dó nɔví mitɔn lɛ, vǐ mitɔn sunnu lɛ, vǐ mitɔn nyɔnu lɛ, asì mitɔn lɛ kpodo mɛ e ɖò xwé mitɔn gbè lɛ kpo tamɛ.” (Nɛɛ. 4:8) Ahwanfunfun enɛ xɔ akwɛ tawun nú Jwifu enɛ  lɛ. Mɔ̌ ɖokpo ɔ, ɖò égbé ɔ, mɛjitɔ́ e nyí Kúnnuɖetɔ́ Jehovah Tɔn lɛ é nɔ w’azɔ̌ syɛnsyɛn bo na kplɔ́n vǐ yetɔn lɛ dó ali nugbǒ ɔ jí. Ye tuùn ɖɔ nǔ nyanya gègě nɔ jló na wà nǔ dó vǐ emitɔn lɛ wu ɖò wemaxɔmɛ kpo xá e mɛ emi ɖè é kpo. Nǔ nyanya enɛ lɛ sixu lɛ́ gbɔn hladio, télée, ɛntɛnɛti kpo nǔ mɔhun ɖevo lɛ kpo jí bo byɔ xwé lɛ gbè. Mɛjitɔ́ lɛ emi, mi flín hwebǐnu ɖɔ ahwan e fun wɛ emi ɖè dó vǐ emitɔn sunnu lɛ kpo nyɔnu lɛ kpo tamɛ bonu ye na mɔ ninɔmɛ ɖagbe e mɛ ye na nɔ bo sù ɖò gbigbɔ lixo é xɔ akwɛ tawun.

35, 36. Ahwan e mǐ fun dó acɛ e mǐ ɖó ɖò sɛ́n linu lɛ é tamɛ é ɔ, lè tɛ lɛ mǐ ka mɔ ɖ’emɛ?

³⁵ Jehovah dó nú gǎn ɖěɖee tutoblonunu tɔn égbé tɔn dó bo fun ahwan bá dó ɖó acɛ lobo na vo bo sɛ́n ɛ é. Gbɔn ahwanfunfun dó acɛ e ye ɖó ɖò sɛ́n linu lɛ é tamɛ gblamɛ ɔ, hwɛhwɛ wɛ togun Mawu tɔn ko kpéwú bo ɖekúnnu ɖaxó ɖò hwɛɖɔxɔsa bo lɛ́ ɖè nú mɛ gègě. (Hlɔ. 1:8) Lè ɖevo e ɖuɖeji tobutobu e ye ɖó ɖò sɛ́n linu lɛ é hɛn wá é wɛ nyí ɖɔ ye lɛ́ dó hlɔnhlɔn hlɔnhlɔn jí nú acɛ ɖěɖee toví kpaà e ma nyí Kúnnuɖetɔ́ ǎ lɛ é ɖó é. Amɔ̌, ɖó mǐ nyí toví Axɔsuɖuto ɔ tɔn lɛ wutu ɔ, é nyí lee nǔ lɛ na yì ɖó ɖò acɛ gbɛtɔ́ tɔn kpáxwé é vɔ́ tó wɛ mǐ ɖè ǎ, mɔ̌ jɛn é ma ka lɛ́ nyí nyɔna mǐɖesunɔ tɔn wɛ nɔ mya nukún nú mǐ ǎ é nɛ. Ee lɛ́ ɖò taji hú bǐ é wɛ nyí ɖɔ Kúnnuɖetɔ́ Jehovah Tɔn lɛ nɔ jɛhun dó acɛ yetɔn lɛ jí ɖò hwɛɖɔxɔsa lɛ bo na dó bló bɔ sinsɛn-biblo mimɛ̌ ɔ na jinjɔn ayǐ bo lidǒ lobo na lɛ́ yì nukɔn.​—Xà Filipunu lɛ 1:7.

³⁶ Mɛ ɖěɖee fun ahwan dó vivo ɖiɖó bo sɛ̀n Jehovah tamɛ lɛ é sɔ́ kpɔ́ndéwú nùɖiɖi tɔn ɖagbe ɖé ɖ’ayǐ nú mǐ; mi nú é ni bo xɔ akwɛ ɖò nukún mǐtɔn mɛ. Mǐ lɔ ni bo nɔ gbeji bo ɖeji ɖɔ Jehovah ɖò gudo nú azɔ̌ mǐtɔn, bo na ɖò hlɔnhlɔn na mǐ wɛ bɔ mǐ na ɖò jlǒ tɔn wà wɛ.​—Eza. 54:17.