1, 2. (a) Ano ang pamatuod nga banwahanon ikaw sang Ginharian sang Dios? (b) Ngaa ang mga Saksi ni Jehova kinahanglan kon kaisa makigbato para sa kahilwayan sa pagsimba?

 BANWAHANON ka bala sang Ginharian sang Dios? Subong Saksi ni Jehova, sigurado gid! Ano ang pamatuod mo? Indi passport, ukon iban pa nga dokumento. Ang imo pamatuod amo ang imo paagi sang pagsimba kay Jehova nga Dios. Ang matuod nga pagsimba wala lamang nagadalahig sang imo ginapatihan. Nagadalahig ini sang imo ginahimo—ang imo pagkamatinumanon sa mga kasuguan sang Ginharian sang Dios. Para sa aton tanan, ang aton pagsimba nagalakip sang tanan nga aspekto sang aton pagkabuhi, pati na ang aton paagi sa pagpadaku sa kabataan, kag bisan gani ang aton pagpabulong.

² Apang, nagakabuhi kita sa kalibutan nga wala pirme nagatahod sang aton ginapabaloran nga pagpati. May pila ka gobierno nga nagatinguha nga upangan ukon pauntaton pa gani ang aton pagsimba. Kon kaisa, ang mga sakop sang Cristo kinahanglan pa makigbato para matuman nila ang mga kasuguan sang Mesianikong Hari. Natingala bala kita sa sini? Wala. Ang katawhan ni Jehova sang panahon sang Biblia masami nga nagapakigbato para sa ila kahilwayan sa pagsimba kay Jehova.

3. Ano ang ginpakigbato sang katawhan sang Dios sang panahon ni Rayna Ester?

³ Halimbawa, sang panahon ni Rayna Ester, kinahanglan ipakigbato sang katawhan sang Dios ang ila kabuhi. Ngaa? Bangod ang malaut nga primer ministro nga si Haman nagpanugda kay Hari Ahasuero sang Persia nga ang tanan nga Judiyo nga sakop sang iya ginharian patyon bangod ang ila “kasuguan tuhay gid sa iban.” (Est. 3:8, 9, 13) Ginpatumbayaan bala ni Jehova ang iya mga alagad? Wala, kundi ginpakamaayo niya ang mga panikasog nanday Ester kag Mardoqueo nga mag-apelar sa hari sang Persia para amligan ang katawhan sang Dios.—Est. 9:20-22.

4. Ano ang binagbinagon naton sa sini nga kapitulo?

⁴ Kamusta naman sa modernong tion? Subong sang natun-an naton sa nagligad nga kapitulo, ginapamatukan kon kaisa sang sekular nga awtoridad ang mga Saksi ni Jehova. Sa sini nga kapitulo, binagbinagon naman naton ang pila ka paagi kon paano ginadumilian sinang mga gobierno ang aton pagsimba. Magapokus kita sa tatlo ka bahin: (1) ang aton kinamatarong sa pagluntad subong organisasyon kag ang aton kahilwayan sa pagsimba, (2) ang  kahilwayan sa pagpili sing pagbulong nahisuno sa mga prinsipio sang Biblia, kag (3) ang kinamatarong sang mga ginikanan nga padakuon ang ila kabataan nahisuno sa mga talaksan ni Jehova. Sa kada bahin, tan-awon naton kon paano ginpanikasugan sang mainunungon nga mga sakop sang Mesianikong Ginharian nga amligan ang ila pagkabanwahanon kag kon paano sila ginpakamaayo.

5. Ano ang mga benepisyo kon ginakilala kita sing legal?

⁵ Kinahanglan bala naton ang legal nga pagkilala sang tawhanon nga mga gobierno sa pagsimba kay Jehova? Indi, pero makabulig ini para mas mahapos sa aton ang pagsimba. Halimbawa, hilway kita nga makatipon sa aton mga Kingdom Hall kag Assembly Hall, makaimprinta kita kag makapadala sang mga literatura sa Biblia, kag makapaambit sing hayag sang maayong balita sa aton mga kaingod nga wala sing balagbag. Sa madamo nga pungsod, ang mga Saksi ni Jehova legal nga ginarehistro kag may kahilwayan sa pagsimba pareho sa iban nga ginakilala nga relihion. Pero ano ang matabo kon indi kita pagkilalahon sing legal ukon dumilian ang aton sadsaran nga kahilwayan?

6. Ano nga hangkat ang gin-atubang sang mga Saksi ni Jehova sa Australia sang temprano sang dekada 1940?

⁶ Australia. Sang temprano sang dekada 1940, ginkabig sang gobernador-heneral sang Australia ang aton pagtuluuhan nga “makasablag” sa panikasog sa inaway. Gani gindumilian ini. Ang mga Saksi indi na makatipon ukon makabantala sing dayag, ginsira ang Bethel, kag gin-agaw ang mga Kingdom Hall. Bisan ang pagpanag-iya sang literatura sa Biblia gindumilian. Pagligad sang tinuig nga pagpanghikot sing tago, nagbag-o ang kahimtangan. Sang Hunyo 14, 1943, gindula sang Mataas nga Korte sang Australia ang pagdumili.

7, 8. Ilaragway kon paano ang aton mga utod sa Russia nakigbato para sa ila kahilwayan sa pagsimba sang nagligad nga mga tinuig.

⁷ Russia. Pagkatapos sang pila ka dekada nga pagdumili sang mga Komunista, ang mga Saksi ni Jehova ginrehistro gid man sang 1991. Sang nabungkag ang anay Unyon Sobyet, legal kita nga ginkilala sang Russian Federation sang 1992. Pero wala magdugay, ang pila ka manugpamatok—ilabi na ang mga miembro sang Russian Orthodox Church—naakig sa madasig naton nga pagdamo. Nagpasaka sila sing lima ka kaso kriminal batok sa mga Saksi ni Jehova halin sang 1995 asta 1998. Pero sa kada kaso, ang piskal wala gid sing nakita nga ebidensia nga may ginhimo kita nga malain. Gani ang mga manugpamatok nagpasaka naman sing kaso sibil sang 1998. Sa umpisa nagdaug ang mga Saksi, pero nag-apelar ang mga manugpamatok kag napierde ang mga Saksi sang Mayo 2001. Ginbista liwat ang kaso sang Oktubre sina nga tuig, nga nagresulta sa desisyon sang 2004 nga ipasira kag ibaligya ang legal nga korporasyon sang mga Saksi sa Moscow kag dumilian ang mga hilikuton sini.

 ⁸ Ginsundan ini dayon sang paghingabot. (Basaha ang 2 Timoteo 3:12.) Ang mga Saksi gingamo kag ginsalakay. Ang ila literatura ginkompiskar, kag gindumilian man ang pag-arkila ukon pagpatindog sang mga bilding para sa pagsimba. Imadyina lang kon ano ayhan ang ginbatyag sang aton kauturan sa sini nga mga kabudlayan! Ginpasaka sang mga Saksi ang kaso sa European Court of Human Rights (ECHR) sang 2001, kag naghatag sila sing dugang nga impormasyon sa Korte sang 2004. Sang 2010, ang ECHR nagdesisyon. Nakita sing maathag sang Korte nga ang pagdumili sang Russia sa mga Saksi sugyot sang panatiko nga mga relihion. Nagsiling man ini nga wala sing rason nga sundon nila ang desisyon sang manubo nga mga korte kay wala sing ebidensia nga ang mga Saksi may ginahimo nga malain. Nakita man sang Korte nga ang pagdumili gintuyo para kuhaan sing legal nga kinamatarong ang mga Saksi. Ang desisyon sang Korte nagsakdag sa kinamatarong sang mga Saksi nga magsimba sing hilway. Bisan pa ang mga awtoridad sang Russia wala nagtuman sa desisyon sang ECHR, ang katawhan sang Dios diri napalig-on gid sa sini nga mga kadalag-an.

9-11. Paano ang katawhan ni Jehova sa Greece nakigbato para sa ila kahilwayan sa pagsimba, kag ano ang resulta?

⁹ Greece. Sang 1983, si Titos Manoussakis nag-arkila sing kuarto sa Heraklion, Crete, para tipunan sang isa ka gamay nga grupo sang mga Saksi ni Jehova. (Heb. 10:24, 25) Pero wala magdugay, ang Ortodokso nga pari nagpasaka sang reklamo sa gobierno batok sa paggamit sang mga Saksi sing kuarto para sa pagsimba. Ngaa? Kay lain kuno ang pagpati sang mga Saksi sa pagpati sang Ortodokso nga Simbahan! Ginpasakaan sang mga awtoridad sang kaso kriminal sanday Titos Manoussakis kag ang tatlo pa ka lokal nga Saksi. Ginmultahan sila kag ginsentensiahan sing duha ka bulan nga pagkabilanggo. Subong mainunungon nga mga banwahanon sang Ginharian sang Dios, ginkabig sang mga Saksi nga ang desisyon sang korte paglapas sa ila kahilwayan sa pagsimba, amo nga ginpasaka nila ang ila kaso sa lokal nga mga korte asta nga nakalab-ot ini sa ECHR.

¹⁰ Sang ulihi, nakibot ang mga manugpamatok sa desisyon sang ECHR sang 1996. Ang Korte nagsiling nga “ang mga Saksi ni Jehova ‘isa ka kilala nga relihion’ nahisuno sa kasuguan sang Greece” kag nga ang desisyon sang manubo nga mga korte may “direkta nga epekto sa kahilwayan sa relihion sang aplikante.” Nakita man sang Korte nga wala sing kinamatarong ang gobierno sang Greece “nga magdesisyon kon bala legal ang isa ka relihioso nga pagpati ukon ang paagi sa pagpabutyag sini nga pagpati.” Ang sentensia batok sa mga Saksi ginbaliskad, kag ginsakdag ang ila kahilwayan sa pagsimba!

¹¹ Natapos na bala ang problema sa Greece? Makapasubo nga wala. Isa ka kaanggid nga kaso ang ginpakigbato sa sulod sang halos 12 ka tuig sa Kassandreia, Greece. Ini nga kaso ginsugyot  sang isa ka Ortodokso nga obispo kag nadesisyunan lang sang 2012. Ang Council of State, ang pinakamataas nga Korte sang Greece, nagdesisyon pabor sa katawhan sang Dios. Ginkutlo sa sini nga desisyon ang garantiya sa konstitusyon sang Greece para sa kahilwayan sa relihion kag ginpamatukan sini ang sulitsulit nga sumbong nga ang mga Saksi ni Jehova indi isa ka kilala nga relihion. Ang Korte nagsiling: “Ang doktrina sang ‘mga Saksi ni Jehova’ wala natago, gani isa sila ka kilala nga relihion.” Ang mga miembro sang gamay nga kongregasyon sa Kassandreia nalipay gid kay makamiting na sila sa ila kaugalingon nga Kingdom Hall.

12, 13. Paano gintinguhaan sang mga manugpamatok sa France nga magpahito sing “kagamo paagi sa kasuguan,” kag ano ang resulta?

¹² France. Ang pila ka manugpamatok sa katawhan sang Dios “nagapahito . . . sing kagamo paagi sa kasuguan.” (Basaha ang Salmo 94:20.) Halimbawa, sa tungatunga sang dekada 1990, gin-awdit sang mga awtoridad sa France ang Association Les Témoins de Jéhovah (ATJ), isa sa legal nga mga korporasyon nga ginagamit sang mga Saksi ni Jehova sa France. Ginbuyagyag sang minister of the budget ang matuod nga motibo sang pag-awdit: “Ini nga pag-awdit mahimo magresulta sa pagkompiskar sang propiedad ukon sa kaso kriminal . . . , nga mahimo mag-upang sa pagpanghikot sang organisasyon ukon mapilitan ini nga mag-untat sa aton teritoryo.” Bisan pa wala sing nakit-an nga anomalya sa pag-awdit, ang mga awtoridad nagpatuman sing tuman ka daku nga buhis sa ATJ. Kon magmadinalag-on ini nga pahito, mahimo mapilitan gid ang aton mga utod nga isira ang sanga talatapan kag ibaligya ang mga bilding agod mabayaran ang tuman ka daku nga buhis. Daku ini nga pagtilaw, pero wala nangampo ang katawhan sang Dios. Maisog nga ginpamatukan sang mga Saksi ining indi makatarunganon nga pagtratar kag ginpasaka ang kaso sa ECHR sang 2005.

¹³ Ang desisyon sang Korte ginpapanaug sang Hunyo 30, 2011. Nangatarungan ini nga ang kahilwayan sa relihion dapat magpugong sa Estado, luwas lang sa pinasahi gid nga kahimtangan, nga hibaluon kon bala legal ang relihioso nga mga pagpati ukon ang paagi sa pagpabutyag sini. Ang Korte nagsiling pa: “Ang pagpatuman sing buhis . . . magaubos sang tanan nga ginapanag-iyahan sang asosasyon, kag indi na ini makagarantiya sa mga miembro sini sing kahilwayan sa pagsimba.” Ang Korte nahiusa nga nagdesisyon pabor sa mga Saksi ni Jehova! Nalipay gid ang katawhan ni Jehova kay gin-uli gid man sang gobierno sang France ang buhis nga ginpatuman sini sa ATJ upod ang interes. Bilang pagtuman sa mando sang Korte, ginbalik sang gobierno ang propiedad sang sanga.

14. Paano ka makapakigbahin sa pagpakigbato para sa kahilwayan sa pagsimba?

¹⁴ Kaangay nanday Ester kag Mardoqueo sang una, ang katawhan ni Jehova nagapakigbato man para sa kahilwayan sa pagsimba kay Jehova suno sa paagi nga ginsugo niya. (Est. 4:13-16) Makapakigbahin ka man bala? Huo. Mahimo mo ilakip pirme sa imo  mga pangamuyo ang mga kauturan nga nagaantos subong bangod sang mga inhustisya sa kasuguan. Daku gid ang mabulig sini nga mga pangamuyo sa aton mga kauturan nga nagaatubang sing kabudlayan kag paghingabot. (Basaha ang Santiago 5:16.) Ginasabat bala ni Jehova ini nga mga pangamuyo? Ginapakita sang aton mga kadalag-an nga ginasabat gid niya!—Heb. 13:18, 19.

15. Ano ang pila ka butang nga ginabinagbinag sang katawhan sang Dios parte sa paggamit sang dugo?

¹⁵ Subong sang natun-an naton sa Kapitulo 11, ang mga banwahanon sang Ginharian maathag nga ginlaygayan nga likawan ang sayop nga paggamit sang dugo nga kinaandan na karon. (Gen. 9:5, 6; Lev. 17:11; basaha ang Binuhatan 15:28, 29.) Bisan pa wala kita nagapatughong, gusto naton ang pinakamaayo nga pagbulong para sa aton kag sa aton mga hinigugma basta wala ini nagasupak sa mga kasuguan sang Dios. Ginakilala sang pinakamataas nga mga korte sa madamo nga pungsod ang kinamatarong nga magpili ukon magpangindi sa pagbulong nahisuno sa konsiensia ukon relihioso nga pagpati. Pero sa iban nga pungsod, ang katawhan sang Dios nag-atubang sing mabudlay nga mga pagtilaw parte sa sini. Binagbinaga ang pila ka halimbawa.

16, 17. Ngaa nakibot gid ang isa ka sister sa Japan sa pagbulong sa iya, kag paano ginsabat ang iya mga pangamuyo?

¹⁶ Japan. Si Misae Takeda, isa ka 63 anyos nga asawa sa Japan, kinahanglan operahan. Bilang mainunungon nga banwahanon sang Ginharian sang Dios, ginpaathag niya sa iya doktor nga indi sia magpatughong sang dugo. Pero pagligad sang pila ka bulan, nakibot sia sang nahibaluan niya nga gintughungan gali sia sa tion sang iya operasyon. Nagbatyag sia nga gin-abusuhan kag ginlimbungan, gani ginkasuhan ni Sister Takeda ang mga doktor kag ang ospital sang Hunyo 1993. Ining mabuot kag malulo nga babayi may indi mationg nga pagtuo. Maisog sia nga nagtestimonya sa korte nga puno sang tawo kag nagpungko sa witness stand sing sobra isa ka oras bisan pa maluya na sia. Nag-atubang sia sa korte sa katapusan nga tion mga isa ka bulan antes sia napatay. Indi bala nga madayaw gid kita sa iya kaisog kag pagtuo? Si Sister Takeda nagsiling nga pirme niya ginapangamuyo kay Jehova nga pakamaayuhon sia sa iya pagpakigbato. Nagsalig sia nga sabton ang iya mga pangamuyo. Ginsabat bala ini?

¹⁷ Tatlo ka tuig sa tapos napatay si Sister Takeda, ang Supreme Court sang Japan nagdesisyon pabor sa iya. Nag-ugyon ini nga indi husto ang pagtughong sa iya kay ginpangabay niya nga indi sia magpatughong. Sang Pebrero 29, 2000, ang desisyon nagsiling nga “ang kinamatarong sa pagdesisyon” sa sini nga mga kaso “dapat tahuron subong personal nga mga kinamatarong.” Bangod sa determinasyon ni Sister Takeda nga ipakigbato ang iya kahilwayan sa pagpili sing pagbulong nahisuno sa iya nahanas sa Biblia nga konsiensia, ang mga Saksi subong sa Japan wala na nabalaka nga piliton sila nga tughungan sang dugo.

18-20. (a) Paano ginsakdag sang court of appeals sa Argentina ang kinamatarong sang isa ka tawo nga magpangindi sa pagpatughong paagi sa paggamit sang medical directive? (b) Paano naton mapakita nga nagapasakop kita sa pagpanguna sang Cristo kon parte sa sayop nga paggamit sang dugo?

 ¹⁸ Argentina. Paano makahanda ang mga banwahanon sang Ginharian pananglitan kinahanglan magdesisyon parte sa pagbulong pero wala sila sing animo? Mahimo kita magdala sing isa ka legal nga dokumento nga magahambal para sa aton subong sang ginhimo ni Pablo Albarracini. Sang Mayo 2012, nasalabat sia sang may nagtiniruhay bangod sa wala nagmadinalag-on nga pagpangawat, kag madamo sia sing igo. Gindala sia sa ospital nga wala na sing animo kag indi na makapaathag sang iya tindog parte sa pagpatughong sang dugo. Pero, may ara sia medical directive nga ginpirmahan sobra apat ka tuig na ang nagligad. Bisan pa malala ang iya kahimtangan kag para sa mga doktor kinahanglan sia tughungan agod maluwas ang iya kabuhi, handa ang ospital nga tumanon ang iya pangabay. Pero ang amay ni Pablo nga indi Saksi ni Jehova nagkuha sing court order para balewalaon ang pangabay sang iya anak.

¹⁹ Ang abogado sang asawa ni Pablo nag-file gilayon sang appeal. Sa sulod lang sang pila ka oras, ginbaliskad sang court of appeals ang mando sang manubo nga korte kag nagdesisyon nga dapat tahuron ang pangabay sang pasyente nga nasulat sa medical directive. Ang amay ni Pablo nag-apelar pa gid sa Supreme Court sang Argentina. Pero, ang Supreme Court wala sing nakita “nga rason para magduhaduha nga [ang medical directive ni Pablo nga nagasiling nga indi sia magpatughong sang dugo] ginhimo nga may paghantop, katuyuan kag kahilwayan.” Ang Korte nagsiling: “Ang tanan nga sangkol kag adulto nga tawo may ikasarang sa paghimo sing abanse nga direktiba para sa [iya] panglawas, kag mahimo magbaton ukon magpangindi sa pila ka pagbulong . . . Ini nga mga direktiba dapat batunon sang doktor.”

²⁰ Si Brother Albarracini nag-ayo na. Nagapasalamat gid sia kag ang iya asawa nga may ginpirmahan sia nga medical directive. Paagi sa paghimo sining simple—pero importante—nga tikang, ginpakita niya nga nagapasakop sia sa paggahom sang Cristo paagi sa Ginharian sang Dios. Nakapil-ap ka na bala kag ang imo pamilya sang medical directive?

21-24. (a) Paano ang Supreme Court sang Canada nakahimo sing dalayawon nga desisyon may kaangtanan sa mga menor-de-edad kag sa pagpatughong sang dugo? (b) Paano ini nga kaso makapalig-on sa mga pamatan-on nga alagad ni Jehova?

²¹ Canada. Kinaandan na nga ginakilala sang korte ang kinamatarong sang ginikanan nga magpili sing pinakamaayo nga pagbulong para sa ila kabataan. Kon kaisa, ginatahod pa gani sang korte ang desisyon sang isa ka hamtong nga menor-de-edad. Amo sini ang natabo kay April Cadoreth. Sang 14 anyos sia, gindala sia sa ospital bangod sa malubha nga internal bleeding. Mga pila ka bulan antes sini, nagpil-ap sia sing Advance Medical Directive card nga may instruksion nga indi sia magpatughong sang dugo bisan pa sa tion sang emerhensia. Wala gintahod sang doktor ang maathag nga pangabay ni April kag nagkuha ini sing court order para tughungan sia. Tatlo ka bag ang gintughong sa iya. Ginpaanggid ni April ang ginhimo sa iya sa paglugos.

 ²² Nangayo sing hustisya si April kag ang iya ginikanan sa korte. Pagligad sang duha ka tuig, ini nga kaso nakalab-ot sa Supreme Court sang Canada. Bisan pa masiling nga napierde ang kaso ni April sa punto nga wala sini nabag-o ang konstitusyon, nagdesisyon ang Korte nga bayaran ang iya nagasto sa sini kaso, kag nagdesisyon pabor sa iya kag sa iban nga hamtong nga menor-de-edad nga gusto makigbato sang ila kinamatarong sa pagdesisyon sa pagpili sang pagbulong. Ang Korte nagsiling: “Kon tuhoy sa pagbulong, ang mga pamatan-on nga wala pa 16 anyos dapat tugutan nga pamatud-an nga ang ila pagtamod sa isa ka pagbulong nagapakita sang ila kaugalingon nga opinyon kag pagkahamtong.”

²³ Importante ini nga kaso kay gintalupangod sang Supreme Court ang kinamatarong sang mga hamtong nga menor-de-edad. Antes sini, ang korte sa Canada mahimo mag-awtorisar sing pagbulong sa isa ka bata nga wala pa 16 anyos kon sa opinyon sang korte para ini sa kaayuhan sang bata. Pero pagkatapos sini nga desisyon, ang korte indi na puede mag-awtorisar sang pagbulong  nga supak sa gusto sang bata nga wala pa 16 anyos kon wala anay ini ginhatagan sing kahigayunan nga pamatud-an nga hamtong na sia para maghimo sang kaugalingon nga desisyon.

²⁴ Takus bala ining tatlo ka tuig nga pagpakigbato? Suno kay April, “Huo!” Isa na karon ka regular payunir kag may maayo nga panglawas, nagsiling sia: “Nalipay gid ako kay bisan sa gamay lang nga paagi nahimaya ko ang ngalan sang Dios kag napamatud-an nga butigon si Satanas.” Ginapakita sang natabo kay April nga ang aton mga pamatan-on mahimo makapanindugan kag makapamatuod nga mga banwahanon gid sila sang Ginharian sang Dios.—Mat. 21:16.

25, 26. Ano kon kaisa ang nagautwas nga sitwasyon sa tion sang diborsio?

²⁵ Gintugyan ni Jehova sa mga ginikanan ang salabton nga padakuon ang ila kabataan nahisuno sa iya mga talaksan. (Deut. 6:6-8; Efe. 6:4) Indi ini mahapos, kag mas mabudlay pa gid sa tion sang pagdiborsio. Mahimo indi na pareho ang pagtamod sang tagsa ka ginikanan sa pagpadaku sang kabataan. Halimbawa, gusto gid sang Saksi nga ginikanan nga padakuon ang bata sa Cristianong mga talaksan, pero mahimo indi mag-ugyon ang indi Saksi nga ginikanan. Siempre, dapat kilalahon sang Saksi nga ginikanan nga bisan pa naguba na ang pag-asawahay, wala nagabag-o ang salabton sang mga ginikanan.

²⁶ Ang indi Saksi nga ginikanan mahimo magpetisyon sa korte para magkadto sa iya poder ang bata ukon kabataan agod nga makontrol niya ang ila relihioso nga pagpati. Siling sang iban indi maayo magpadaku sang bata ang mga Saksi ni Jehova. Ginarason nila nga ang mga bata indi makaselebrar sing birthday kag mga kapiestahan, kag kon may emerhensia, indi matughungan sang “nagaluwas-kabuhi” nga dugo. Maayo lang kay ginabinagbinag sang kalabanan nga korte kon ano ang pinakamaayo sa bata sa baylo nga hukman kon bala indi maayo ang relihion sang isa ka ginikanan. Tan-awon naton ang pila ka halimbawa.

27, 28. Ano ang desisyon sang Supreme Court sang Ohio sa sumbong nga indi maayo nga padakuon ang bata nga isa ka Saksi ni Jehova?

²⁷ United States. Sang 1992, ginbinagbinag sang Supreme Court sang Ohio ang kaso sang isa ka amay nga indi Saksi nga nagsiling nga indi maayo kon ang iya bata padakuon nga isa ka Saksi ni Jehova. Nag-ugyon ang manubo nga korte kag ginhatag ang bata sa poder sang amay. Ang iloy nga si Jennifer Pater gintugutan nga magduaw pero ginmanduan sia nga indi “pagtudluan ukon ipadayag ang bata sa mga pagpati sang mga Saksi ni Jehova sa bisan ano nga paagi.” Ini nga mando sang manubo nga korte tuman ka sangkad kag mahimo magkahulugan nga indi na puede maistorya ni Sister Pater ang iya anak nga si Bobby parte sa Biblia ukon sa moral nga mga talaksan sini! Nahangpan mo bala kon ano ayhan ang iya ginbatyag? Masakit gid ini para kay  Jennifer, pero nagsiling sia nga natun-an niya nga magpailob kag maghulat kay Jehova. Nagsiling sia: “Wala gid ako ginpabay-an ni Jehova.” Ang iya abogado, nga ginbuligan sang organisasyon ni Jehova, nag-apelar sa Supreme Court sang Ohio.

²⁸ Ang korte wala nag-ugyon sa desisyon sang manubo nga korte. Nagsiling ini nga “ang mga ginikanan may kinamatarong gid nga tudluan ang ila kabataan, lakip ang kinamatarong nga ipaalinton ang ila moral kag relihioso nga mga prinsipio.” Ang korte wala sing awtoridad nga upangan ang kinamatarong sang ginikanan sa pag-atipan sa bata tungod lamang sa relihion, luwas lang kon mapamatud-an nga ang relihioso nga prinsipio nga ginatudlo sang mga Saksi ni Jehova makahalit sa kaayuhan sang bata sa pisikal kag sa panghunahuna. Ang korte wala sing nakita nga pamatuod nga ang pagpati sang mga Saksi makahalit sa panghunahuna ukon pisikal nga kapagros sang bata.

29-31. Paano napierde ang isa ka sister sa Denmark sa kustodiya sang iya bata, kag ano ang desisyon sang Supreme Court sang Denmark?

²⁹ Denmark. Amo man sini ang kahimtangan ni Anita Hansen sang nagpetisyon sa korte ang iya anay bana nga makadto sa poder sini ang ila pito ka tuig nga bata nga si Amanda. Bisan pa nagdaug si Sister Hansen sa district court sang tuig 2000, nag-apelar ang amay ni Amanda sa mataas nga korte. Ginbalewala sini ang desisyon sang district court kag ginhatag ang bata sa poder sang amay. Ang mataas nga korte nangatarungan nga bangod  nagasumpakilay ang pagtamod sang mga ginikanan sa relihion, ang amay amo ang dapat magdesisyon kon ano ang mangin relihion sang bata. Naggua nga indi pag-ihatag kay Sister Hansen si Amanda bangod isa sia ka Saksi ni Jehova!

³⁰ Sa sining mabudlay nga kahimtangan, may mga tion nga grabe gid ang kasubo ni Sister Hansen amo nga indi sia makahibalo kon ano ang ipangamuyo. “Pero,” siling niya, “napalig-on gid ako sang Roma 8:26 kag 27. Nabatyagan ko gid pirme nga nahangpan ni Jehova ang buot ko ihambal. Ginabantayan niya ako kag wala gid ginapabay-an.”—Basaha ang Salmo 32:8; Isaias 41:10.

³¹ Nag-apelar si Sister Hansen sa Supreme Court sang Denmark. Sa desisyon sini, ang Korte nagsiling: “Ang isyu parte sa kustodiya dapat desisyunan base sa espesipiko nga basihan kon ano ang pinakamaayo para sa bata.” Dugang pa, ang desisyon sang Korte dapat nabase sa kon paano ginaatubang sang kada ginikanan ang pagsumpakilay kag indi base sa “doktrina kag panindugan” sang mga Saksi ni Jehova. Naumpawan gid si Sister Hansen sang ginkilala sang Korte nga sangkol sia nga ginikanan kag ginhatag sa iya poder si Amanda.

32. Paano gin-amligan sang ECHR ang Saksi nga mga ginikanan batok sa diskriminasyon?

³² Nanuhaytuhay nga pungsod sa Europe. Sa pila ka kaso, ang pagsinuay parte sa kustodiya sang kabataan wala lang ginhimo sa mataas nga mga korte sang pungsod. May mga kaso nga nakalab-ot man sa ECHR. Sa duha sini ka kaso, ginkilala sang ECHR nga indi pareho ang pagtratar sang mga korte sang pungsod sa Saksi kag indi Saksi nga mga ginikanan bangod lamang sa ila relihion. Ini nga pagtratar gintawag sang ECHR nga diskriminasyon, kag nagsiling nga “ang desisyon base lamang sa kinatuhayan sa relihion indi nagakaigo.” Ang isa ka Saksi nga iloy nga nakabenepisyo sa sini nga desisyon sang ECHR naumpawan gid kag nagsiling, “Masakit gid nga akusahan ako nga ginahalitan ko ang akon kabataan, kay ginatinguhaan ko man lang nga ihatag sa ila ang sa banta ko pinakamaayo—ang padakuon sila subong Cristiano.”

33. Paano maaplikar sang Saksi nga mga ginikanan ang prinsipio sa Filipos 4:5?

³³ Siempre ang Saksi nga mga ginikanan nga nagaatubang sa kaso parte sa ila kinamatarong nga ipatudok ang mga talaksan sang Biblia sa ila kabataan nagapakita sing pagkamakatarunganon. (Basaha ang Filipos 4:5.) Nahangpan nila nga kon may kinamatarong sila nga hanason ang ila kabataan sa dalanon sang Dios, ginakilala nila nga ang indi Saksi nga ginikanan may salabton man kon gusto niya ini tungdan. Daw ano bala ka serioso ang salabton sang Saksi nga ginikanan sa paghanas sa bata?

34. Ano ang matun-an sang mga ginikanan sa halimbawa sang mga Judiyo sang panahon ni Nehemias?

³⁴ May matun-an kita sa halimbawa sang panahon ni Nehemias. Nagpangabudlay ang mga Judiyo sa pagkay-o kag pagpatindog liwat sang mga pader sa Jerusalem. Nakahibalo sila nga makaamlig ini sa ila kag sa ila pamilya batok sa kaaway nga mga  pungsod sa ila palibot. Bangod sini, ginpalig-on sila ni Nehemias: “Makig-away kamo para sa inyo mga utod, sa inyo mga kabataan, sa inyo mga asawa kag mga balay.” (Neh. 4:14) Para sa mga Judiyo, takus gid ini nga pagpakig-away. Sing kaanggid, ang Saksi nga mga ginikanan nagapangabudlay gid nga padakuon ang ila mga bata sa kamatuoran. Nakahibalo sila nga ang ila kabataan nagaatubang sa malain nga mga impluwensia sa eskwelahan kag sa ila mga kaingod. Ini nga impluwensia mahimo man magsulod sa balay paagi sa media. Mga ginikanan, indi pagkalimti nga takus gid nga makig-away para sa inyo kabataan agod nga mapahilayo sila sa katalagman kag mag-uswag sa espirituwal.

35, 36. Anong maayo nga mga resulta ang natigayon sang mga Saksi ni Jehova bangod sa aton pagpakigbato sang aton legal nga mga kinamatarong, kag ano ang imo determinasyon?

³⁵ Ginpakamaayo gid ni Jehova ang panikasog sang iya organisasyon nga ipakigbato ang kinamatarong nga makasimba sing hilway. Sa paghimo sini, ang katawhan sang Dios nakapanaksi sing mabaskog sa korte kag sa publiko. (Roma 1:8) Ang isa pa ka maayo nga resulta sang ila kadalag-an amo nga nasakdag nila ang kinamatarong sang madamo nga indi Saksi. Pero ang katawhan sang Dios indi mga repormador sang katilingban; indi man kita interesado sa pagbindikar sang aton kaugalingon. Labaw sa tanan, ginpakigbato sang mga Saksi ni Jehova ang ila kinamatarong sa mga korte para pamatud-an kag pauswagon ang matuod nga pagsimba.—Basaha ang Filipos 1:7.

³⁶ Kabay nga indi naton pagpakadiutayon ang mga leksion nga natun-an naton sa mga nagpakigbato sang ila kahilwayan sa pagsimba kay Jehova! Magpabilin man kita nga matutom, nagasalig nga si Jehova padayon nga magasakdag sa aton hilikuton kag magahatag sa aton sing kusog sa paghimo sang iya kabubut-on.—Isa. 54:17.