1, 2. (a) Ania ti pammaneknek a maysaka nga umili ti Pagarian ti Dios? (b) No dadduma, apay a kasapulan nga ilaban dagiti Saksi ni Jehova ti wayawayada a mangalagad iti relihion?

 MAYSAKA kadi nga umili ti Pagarian ti Dios? Wen ti sungbat no maysaka a Saksi ni Jehova! Ania ti pammaneknek ti pannakipagilim? Saan a pasaporte wenno dadduma pay a dokumento ti gobierno no di ket ti wagas a panagdaydayawmo ken ni Jehova a Dios. Saan laeng a dagiti patpatiem ti ramanen ti pudno a panagdaydayaw. Karaman iti dayta ti ar-aramidem​—ti panagtulnogmo kadagiti linteg ti Pagarian ti Dios. Ti panagdaydayawtayo saklawenna ti amin nga aspeto ti biagtayo, a pakairamanan ti wagas a panangaywantayo iti pamiliatayo ken uray ti panangasikasotayo iti salun-attayo.

² Ngem iti lubong a pagbibiagantayo, saan a kanayon a mararaem ti ipatpategtayo unay a pannakipagili wenno dagiti maikalikagum iti dayta. Adda dagiti gobierno a mangikagkagumaan a manglapped wenno mangpasardeng pay ketdi iti panagdaydayawtayo. No dadduma, masapul nga ilaban dagiti iturayan ni Kristo ti wayawayada a mangsurot kadagiti linteg ti Mesianiko nga Ari. Nakaskasdaaw kadi dayta? Saan. Ti ili ni Jehova idi panawen ti Biblia masansan nga ilablabanda ti kalinteganda nga agdaydayaw kenkuana.

3. Ania a laban ti nakaipasanguan ti ili ti Dios idi kaaldawan ni Reyna Ester?

³ Kas pagarigan, idi kaaldawan ni Reyna Ester, masapul a lumaban ti ili ti Dios para iti biagda. Apay? Ti nadangkes a prinsipe a ni Haman insingasingna ken ni Asuero nga Ari ti Persia a masapul a mapapatay amin a Judio nga agnanaed kadagiti lugar a masakupan ti ari gapu ta “dagiti lintegda naiduma kadagiti linteg ti amin a sabsabali nga ili.” (Ester 3:8, 9, 13) Binaybay-an kadi ni Jehova dagiti adipenna? Saan, binendisionanna dagiti panagregget da Ester ken Mardokeo idi dimmatagda iti ari ti Persia tapno masalakniban ti ili ti Dios.​—Ester 9:20-22.

4. Ania ti usigentayo iti daytoy a kapitulo?

⁴ Iti ngay panawentayo? Kas nakitatayo iti napalabas a kapitulo, dagiti agtuturay busbusorenda no dadduma dagiti Saksi ni Jehova. Iti daytoy a kapitulo, usigentayo ti sumagmamano a pamay-an no kasano nga inkagumaan a lapdan dagiti kasta a gobierno ti panagdaydayawtayo. Mangusigtayo iti tallo a benneg: (1) ti kalintegantayo nga agdaydayaw ken mabigbig kas maysa nga  organisasion, (2) ti wayawayatayo nga agpili iti pamay-an ti pannakaagastayo maitunos kadagiti prinsipio iti Biblia, ken (3) ti kalintegan dagiti nagannak a mangpadakkel kadagiti annakda sigun kadagiti pagalagadan ni Jehova. Iti tunggal benneg, kitaentayo no kasano nga inkagumaan dagiti nasungdo nga umili ti Mesianiko a Pagarian a salakniban ti ipatpategda a pannakipagili ken no kasano a nabendisionan ti panagreggetda.

5. Ania ti pagsayaatanna kadagiti pudno a Kristiano no sipapalubos ti gobierno iti aktibidadda?

⁵ Kasapulantayo kadi ti pammalubos ti gobierno ti tao tapno makapagdaydayawtayo ken ni Jehova? Saan, ngem no sipapalubos ti gobierno, nalaklakatayo a makapagdaydayaw. Kas pagarigan, nawayatayo nga agtataripnong kadagiti Kingdom Hall ken Assembly Hall-tayo, agimprenta ken umawat kadagiti literatura a naibatay iti Biblia manipud iti sabali a pagilian, ken mangiranud iti naimbag a damag kadagiti kaarrubatayo, nga awan ti lapped. Iti adu a pagilian, legal ti pannakairehistro dagiti Saksi ni Jehova isu a nawayada nga agdaydayaw a kas kadagiti dadduma a relihion a legal ti pannakabigbigna. Ngem ania ti mapasamak no saan nga ipalubos ti gobierno ti legal a pannakabigbigtayo wenno paidamandatayo iti wayawaya?

6. Ania a karit ti nakaipasanguan dagiti Saksi ni Jehova iti Australia iti umuna a paset ti 1940’s?

⁶ Australia. Iti umuna a paset ti 1940’s, ti gobernador-heneral ti Australia imbilangna a dagiti patpatientayo ket “lapped” iti pannakigubatda. Gapuna, naparitan ti aktibidadtayo. Saanen a nawaya nga agtataripnong wenno mangasaba dagiti Saksi, naiserra ti Bethel, ken tinagikua ti gobierno dagiti Kingdom Hall. Maiparit pay ti maaddaan kadagiti literaturatayo a naibatay iti Biblia. Kalpasan ti sumagmamano a tawen a sililimed a pannakaitultuloy dagiti aktibidadtayo, nabang-aran met laeng dagiti Saksi iti Australia. Ngamin, idi Hunio 14, 1943, winaswas ti Nangato a Korte ti Australia ti pannakaiparit ti aktibidadtayo.

7, 8. Ilawlawagyo ti adu a tawen a panangilaban dagiti kakabsattayo iti Russia iti wayawayada nga agdaydayaw.

⁷ Russia. Dagiti Saksi ni Jehova ket pinullo a tawen a pinaritan ti Komunista a turay. Ngem idi 1991, nairehistrotayo met laengen. Kalpasan ti pannakasinasina ti dati a Soviet Union, naipaayantayo iti legal a pannakabigbig iti Russian Federation idi 1992. Ngem di nagbayag, adda dagiti bumusbusor​—nangnangruna dagidiay miembro ti Russian Orthodox Church​—a madanagan iti napartak nga iyaadu ti bilangtayo. Naminlima nga indarumda dagiti Saksi ni Jehova iti kaso kriminal iti nagbaetan ti 1995 ken 1998. Tunggal agdarumda, awan ti masarakan ti hues nga ebidensia a nakabasolda. Idi 1998, nangyuli manen iti kaso sibil dagiti napinget a bumusbusor kadatayo. Nangabak dagiti Saksi idi damo, ngem saan a maawat dayta dagiti kabusor isu a nagapelarda idi Mayo 2001 ket naabak dagiti Saksi. Narepaso ti kaso iti Oktubre iti dayta met la a tawen, ket idi 2004, inkeddeng ti korte a mawaswas ti legal a korporasion nga us-usaren dagiti Saksi iti Moscow ken maparitan dagiti aktibidadna.

 ⁸ Kalpasan dayta, nakapasar dagiti kakabsat iti agsasaruno a pannakaidadanes. (Basaen ti 2 Timoteo 3:12.) Nariribuk ken narautda. Nakompiskar dagiti literatura, ken nainget ti pannakaiparit ti panagabang wenno panagibangon kadagiti lugar a pagdaydayawan. Panunotenyo ti rikna dagiti kakabsattayo bayat a mapaspasaranda dagiti kasta a pakarigatan! Nagapelar dagiti Saksi iti European Court of Human Rights (ECHR) idi 2001, ken nangisubmitirda iti kanayonan nga impormasion iti Korte idi 2004. Idi 2010, inyetnag ti ECHR ti desisionna. Silalawag a nakita ti Korte a ti panangidumduma iti relihion ti makagapu a naparitan dagiti Saksi iti Russia, isu nga inkeddengna nga awan ti rason a suportaranna dagiti desision dagiti nababbaba a korte yantangay awan ti ebidensia a nakabasol dagiti Saksi. Kuna pay ti Korte a ti pannakaiparit dagiti Saksi ket nairanta a mangipaidam kadagiti legal a kalinteganda. Ti desision ti Korte intandudona ti kalintegan dagiti Saksi a mangalagad iti relihionda. Nupay saan a tinungpal dagiti nagduduma nga agtuturay iti Russia ti desision ti ECHR, dagita a panagballigi pinabilegna iti kasta unay ti ili ti Dios iti dayta a pagilian.

9-11. Iti Greece, kasano nga inlaban ti ili ni Jehova ti wayawayada nga agdaydayaw, ken ania ti resultana?

⁹ Greece. Idi 1983, adda kuarto nga inabangan ni Titos Manoussakis iti Heraklion, Crete, tapno makapaggigimong sadiay ti bassit a grupo dagiti Saksi ni Jehova. (Heb. 10:24, 25) Ngem di nagbayag, adda maysa a padi ti Orthodox a nagreklamo kadagiti polis maipapan iti panangusar dagiti Saksi iti kuarto a pagdaydayawanda. Apay? Gapu laeng ta naiduma dagiti patpatien dagiti Saksi iti isursuro ti Orthodox! Naidarum ni Titos Manoussakis ken ti tallo a Saksi iti dayta a lugar gapu ta nakaaramidda kano iti krimen. Namulta ken nasentensiaanda a maibalud iti dua a bulan. Kas nasungdo nga umili ti Pagarian ti Dios, imbilang dagiti Saksi a ti desision ti korte ket maikontra iti wayawayada nga agdaydayaw, isu a nagapelarda kadagiti lokal a korte ken idi agangay, iti ECHR.

¹⁰ Idi 1996, nangipaulog ti ECHR iti desision a di ninamnama dagiti bumusbusor iti nasin-aw a panagdaydayaw. Kuna ti Korte a “dagiti Saksi ni Jehova ket ‘mabigbigbig a relihion’ sigun iti linteg ti Greece” ken ti desision dagiti nababbaba a korte ket adda ‘direkta nga epektona iti wayawaya ti relihion dagiti Saksi ni Jehova.’ Natakuatan pay ti Korte a saan a ti gobierno ti Greece ti “mangikeddeng no maawat wenno saan dagiti narelihiosuan a patpatien wenno ti wagas a pannakaiparangarang dagita.” Nawaswas dagiti sentensia maibusor kadagiti Saksi, ket naitandudo ti wayawayada nga agdaydayaw!

¹¹ Gapu iti dayta a panagballigi, awan kadin ti timmaud a problema iti Greece? Nakalkaldaang ta adda latta. Idi 2012, adda umasping a kaso a narisut iti Kassandreia, Greece, kalpasan ti agarup 12 a tawen a pannakilabantayo iti korte. Daytoy a kaso ket insungsong ti maysa nga obispo ti Orthodox. Ti Council of State, a  kangatuan nga administratibo a korte iti Greece, ket nangipaulog iti desision a pabor iti ili ti Dios. Nadakamat iti desision nga iti mismo a konstitusion ti Greece, maitantandudo ti wayawaya ti relihion ken saan a maanamongan ti maulit-ulit nga akusasion a dagiti Saksi ni Jehova ket saan a mabigbigbig a relihion. Kuna ti Korte: “Saan a mailimlimed dagiti doktrina dagiti ‘Saksi ni Jehova’ isu a maibilang a mabigbigbig ti relihionda.” Maragragsakan dagiti miembro ti bassit a kongregasion iti Kassandreia ta makapaggigimongda met laengen iti bukodda a Kingdom Hall.

12, 13. Iti France, kasano nga inkagumaan dagiti bumusbusor ti mangiplano “iti riribuk babaen iti bilin,” ken ania ti resultana?

¹² France. Ti dadduma a bumusbusor iti Dios nangiplanoda iti “riribuk babaen iti bilin.” (Basaen ti Salmo 94:20.) Kas pagarigan, iti katengngaan ti 1990’s, dagiti agsingsingir iti buis iti France in-audit-da ti kuarta ti Association Les Témoins de Jéhovah (ATJ), a maysa kadagiti legal a korporasion nga us-usaren dagiti Saksi ni Jehova iti France. Imbaga ti minister of the budget ti pudno a panggep ti inaramidda nga audit: “Ti audit ket mabalin nga agresulta iti panangibilin ti korte a maiserra ti korporasion wenno pannakaidarum dagiti mangidadaulo . . . , a mabalin a manglapped iti trabaho ti asosasion wenno mangpilit iti dayta a mangpasardeng iti aktibidadna iti pagiliantayo.” Nupay awan ti anomalia iti audit, nangipataw ti gobierno iti nangato unay a buis iti ATJ. No agballigi daytoy a taktika, mapilitan dagiti kakabsattayo a mangiserra iti sanga nga opisina ken mangilako kadagiti pasdek tapno mabayadan ti nangato unay a buis. Nagrigat dayta a situasion, ngem saan a simmuko ti ili ti Dios. Gapu iti daytoy a di nainkalintegan a pannakatrato dagiti Saksi, sipipinget nga inlabanda ti kalinteganda ket dimmatagda iti ECHR idi 2005.

¹³ Impaulog ti Korte ti desisionna idi Hunio 30, 2011. Kuna ti Korte a ti wayawaya a mangalagad iti relihion rumbeng a lapdanna ti Estado a mangikeddeng no maawat wenno saan dagiti patpatien ti maysa a relihion wenno ti wagas a pannakaiparangarang dagita, malaksid no adda nadagsen a rason. Innayon ti Korte: “Ti naipataw a buis . . . ibusenna dagiti napateg a sanikua ti asosasion, iti kasta, malapdan dagiti miembrona a mangalagad iti praktikal nga aspeto ti panagdaydayawda.” Nangipaulog ti Korte iti desision a pabor kadagiti Saksi ni Jehova! Napalalo ti ragsak ti ili ni Jehova ta insubli ti gobierno ti France ti di nainkalintegan a buis a siningirda iti ATJ agraman interesna ken, kas panagtulnog iti bilin ti Korte, awanen ti karbengan ti gobierno a mangtagikua iti sanikua ti sangay no saan a mabayadan ti buis.

14. Kasanoka a makatulong a mangilaban iti wayawayatayo nga agdaydayaw?

¹⁴ Kas kada Ester ken Mardokeo idi un-unana, ilablaban ti ili ni Jehova ita ti wayawayada nga agdaydayaw ken ni Jehova iti wagas nga imbilinna. (Ester 4:13-16) Adda kadi maitulongmo? Adda. Mabalinmo nga iraman a kanayon iti kararagmo dagiti kapammatiam nga agpaspasar iti kinaawan hustisia. Dakkel ti maitulong dagiti kasta a kararag kadagiti kakabsattayo nga agsagsagaba  iti rigat ken pannakaidadanes. (Basaen ti Santiago 5:16.) Sungbatan kadi ni Jehova dagiti kasta a kararag? Dagiti panangabaktayo kadagiti korte ket pammaneknek a sungsungbatan dagita ni Jehova!​—Heb. 13:18, 19.

15. Ania dagiti banag nga ikabkabilangan ti ili ti Dios mainaig iti dara?

¹⁵ Kas naammuantayo iti Kapitulo 11, naikkan dagiti umili ti Pagarian ti Dios iti nalawag a Nainkasuratan a panangiwanwan a liklikanda ti di umiso a panangusar iti dara, a gagangay ita. (Gen. 9:5, 6; Lev. 17:11; basaen ti Aramid 15:28, 29.) Nupay saantayo nga agpapayalison iti dara, kayattayo ti kasayaatan a pamay-an ti pannakaagas para kadatayo ken kadagiti patpatgentayo no la ket ta saan a maisalungasing kadagiti linteg ti Dios. Dagiti kangatuan a korte iti adu a pagilian bigbigenda nga addaan dagiti tattao iti kalintegan nga agkedked wenno mangpili iti pamay-an ti pannakaagas nga awaten ti konsiensiada ken maibatay kadagiti narelihiosuan a patpatienda. Ngem iti dadduma a pagilian, dakkel a suot daytoy para iti ili ti Dios. Usigentayo ti sumagmamano a pagarigan.

16, 17. Apay a nakigtot ti maysa a kabsat a babai iti Japan iti pamay-an a pannakaagasna, ken kasano a nasungbatan dagiti kararagna?

¹⁶ Japan. Ni Misae Takeda a taga-Japan, naasawaan a babai ken agtawen iti 63, ket masapul a maoperaan. Kas nasungdo nga umili ti Pagarian ti Dios, inyunay-unayna iti doktor a saanna a kayat ti mayalisonan iti dara. Ngem kalpasan ti sumagmamano a bulan, nakigtot ta naammuanna a nayalisonan iti dara bayat ti narikut nga operasionna. Para ken ni Kabsat Takeda, naallilaw ken nasalungasing ti kalinteganna isu nga indarumna dagiti doktor ken ti ospital idi Hunio 1993. Daytoy a naemma ken naalumamay a kabsat ket addaan iti natibker a pammati. Iti uneg ti korte a napno iti tao, nasurok a maysa nga oras nga inlabanna a situtured ti kalinteganna iti laksid ti nakapuyen a salun-atna. Nakapan pay iti korte makabulan sakbay ti ipapatayna. Saan kadi a mapagulidanan ti kinatured ken pammatina? Kuna ni Kabsat Takeda a kanayon nga iyar-ararawna ti tulong ni Jehova bayat ti pannakilabanna, ken agtalek a masungbatan dagiti kararagna. Nasungbatan kadi a talaga?

¹⁷ Tallo a tawen kalpasan ti ipapatay ni Kabsat Takeda, nangipaulog ti Korte Suprema ti Japan iti desision a pabor kenkuana. Immanamong ti korte a di umiso ti pannakayalison ti dara kenkuana ta maikontra dayta iti espesipiko a kiddawna. Kuna ti desision a naipaulog idi Pebrero 29, 2000, a “ti kalintegan a mangikeddeng” kadagiti kasta a kasasaad ket “rumbeng a maibilang kas personal a kalintegan.” Imbag laengen ta determinado ni Kabsat Takeda a nangilaban iti kalinteganna a mangpili iti pamay-an ti pannakaagas a maitunos iti konsiensiana a sinanay ti Biblia ta dagiti Saksi iti Japan ket saanen a maamak nga agpaagas amangan no mapilitda a mayalisonan iti dara.

18-20. (a) Apay a ti korte a pagapelaran iti Argentina intandudona ti kalintegan ti maysa a tao nga agkedked a mayalisonan iti dara babaen ti panangusar iti medical directive? (b) Mainaig iti di umiso a panangusar iti dara, kasanotayo a maipakita ti panagpasakup iti panangidaulo ni Kristo?

 ¹⁸ Argentina. Kasano a makapagsagana ti umili ti Pagarian no kas pagarigan ta masapul a maoperaan bayat nga awan puotna? Mabalintayo ti mangitugot iti legal a dokumento nga agsao para kadatayo kas iti inaramid ni Pablo Albarracini. Idi Mayo 2012, isu ket nairaman a napaltopaltogan idi adda napasamak a gandat a panagtakaw. Awan ti puotna a naitaray iti ospital isu a saanna a mailawlawag ti takderna mainaig iti panangyalison iti dara. Nupay kasta, adda tugottugotna a medical directive a pinirmaanna nasurok nga uppat a tawenen ti napalabas. Napeggad ti kasasaadna ket para iti dadduma a doktor, masapul a mayalisonan tapno masalbar ti biagna. Nupay kasta, rinaem dagiti doktor ken nars ti desisionna. Ngem saan a Saksi ni Jehova ti ama ni Pablo ket nangala iti pammalubos ti korte a saan a masurot ti desision ti anakna.

¹⁹ Dagus a nagapelar ti abogado ti asawa ni Pablo. Kalpasan ti sumagmamano nga oras, winaswas ti korte a pagapelaran ti bilin ti nababbaba a korte ken imbagana a masapul a masurot ti desision ti pasiente kas nailanad iti medical directive-na. Nagapelar ti ama ni Pablo iti Korte Suprema ti Argentina. Nupay kasta, awan ti nasarakan ti Korte Suprema a “rason a mapagduaduaan ti [medical directive ni Pablo a mangibagbaga a saanna a kayat ti agpayalison iti dara] ta pinanunotna a naimbag ken awan ti nangpilit kenkuana a mangaramid iti dayta.” Kuna ti Korte: “Amin a makabael ken adulto ket mabalin a mangaramid a nasaksakbay iti desision mainaig iti salun-atna, ken mabalin nga awaten wenno pagkedkedanna ti sumagmamano a pamay-an ti pannakaagas . . . Daytoy a desision ket masapul a raemen ti doktor a mangtaming kenkuana.”

²⁰ Immimbag ni Kabsat Albarracini. Kasta unay ti yamanda ken ni baketna ta pinunnuanna ti medical directive. Babaen ti panangaramidna iti dayta a simple​—ngem napateg​—nga addang, impakitana nga agpaspasakup iti turay ni Kristo babaen ti Pagarian ti Dios. Inaramidyo kadin a sangapamiliaan daytoy nga addang?

21-24. (a) Kasano a nakaaramid ti Korte Suprema ti Canada iti nagpateg a desision mainaig kadagiti menor de edad ken iti panangyalison iti dara? (b) Kasano a makapabileg daytoy a kaso kadagiti ubbing nga agserserbi ken ni Jehova?

²¹ Canada. Kaaduanna a bigbigen dagiti korte ti kalintegan dagiti nagannak a mangikeddeng iti kasayaatan a pannakaaywan ti salun-at dagiti annakda. No dadduma, adda pay ketdi dagiti korte a mangibilin a maraem ti desision ti menor de edad a nataengan ti panagpampanunotna no maipapan iti pamay-an a pannakaagasna. Kasta ti napasamak ken ni April Cadoreth. Idi agtawen iti 14, nayospital ni April gapu iti nakaro a panagpadara iti uneg ti bagina. Sumagmamano a bulan sakbay dayta, pinunnuanna ti kard nga Advance Medical Directive nga addaan iti instruksion a saan a mayalisonan iti dara uray no adda mapasamak nga emerhensia. Saan nga inkaskaso ti doktor ti desision ni April ken nangala iti pammalubos ti korte a mayalisonan iti dara. Nayalisonan ni April iti tallo a bag ti nalabaga a selula ti dara uray no saanna  a kayat dayta. Dayta a kapadasan ket inyarig ni April idi agangay iti panangrames.

²² Dimmatag iti korte ni April ken dagiti dadakkelna para iti hustisia. Kalpasan ti dua a tawen, nayuli daytoy a kaso iti Korte Suprema ti Canada. Nupay naabak ti kaso ni April gapu ta intandudo ti Korte ti konstitusional a linteg, maikuna a nangabak latta gapu ta inkeddeng ti Korte a dagiti menor de edad a kas kenkuana a nataengan ti panagpampanunotna ket rumbeng a maikkan iti gundaway a mangusar iti kalinteganda a mangikeddeng iti kayatda a pamay-an ti pannakaagas. Kuna ti Korte: “No mainaig iti pannakaagas, ti maysa nga agtutubo nga awan pay 16 ti tawenna ket rumbeng a mapalubosan a mangipaneknek a ti pinilina a pamay-an ti pannakaagas ket bukodna a kapanunotan ken maawatanna dayta.”

²³ Nakapatpateg daytoy a kaso gapu ta pinasingkedan ti Korte Suprema ti kalintegan dagiti menor de edad a nataengan ti panagpampanunotna sigun iti konstitusion. Idi awan pay dayta a desision, ti korte ti Canada mabalinna nga autorisaran ti pamay-an ti pannakaagas ti ubing nga awan pay 16 ti tawenna no iti  panagkuna ti korte ket pagsayaatanna dayta. Ngem idi naipaulogen ti desision, saanen a mabalin nga autorisaran ti korte ti aniaman a pannakaagas no maikontra iti desision ti ubing nga awan pay 16 ti tawenna a saanen a kasapulan a paneknekanna a kabaelanna ti agdesision a bukbukodna.

²⁴ Adda met laeng kadi ti nagsayaat nga imbunga dayta a tallo a tawen a pannakilaban iti korte? Sigun ken ni April, “Adda!” Isu ket maysa itan a regular pioneer ken nasalun-at. Kinunana: “Maragsakanak ta ammok nga adda ti bassit a naaramidak iti panangidaydayaw iti nagan ti Dios ken panangipaneknek nga ulbod ni Satanas.” Ipakita ti kapadasan ni April a kabaelan dagiti agtutubo a paneknekan a situtured ti panagbalinda a pudpudno nga umili ti Pagarian ti Dios.​—Mat. 21:16.

25, 26. Kalpasan ti diborsio, ania a situasion ti tumaud no dadduma?

²⁵ Intalek ni Jehova kadagiti nagannak ti responsabilidad a mangpadakkel kadagiti annakda maitunos kadagiti pagalagadanna. (Deut. 6:6-8; Efe. 6:4) Saan a nalaka daytoy nga annongen, ngem narigrigat manen no agdiborsio dagiti nagannak. Mabalin nga agduma ti kayat dagiti nagannak maipapan iti wagas a pannakapadakkel ti anakda. Kas pagarigan, kuna ti Saksi a nagannak a masapul a mapadakkel ti ubing maitunos iti Nakristianuan a pagalagadan, idinto ta sabali ti kayat ti saan a Saksi a nagannak. Siempre, masapul a bigbigen ti Saksi a nagannak a nupay nawaswasen ti relasionda kas agassawa idi nagdiborsioda, agtalinaed latta ti responsabilidadda kas nagannak.

²⁶ Ti saan a Saksi a nagannak ket mabalin nga agpetision iti korte nga isu ti mangaywan iti anakda wenno kadagiti annakda tapno mapadakkelna sigun iti relihionna. Adda dagiti agkunkuna a pagdaksan ti ubing ti mapadakkel kas Saksi ni Jehova. Mabalin nga ibagada a saanton a makapagselebrar iti birthday, piesta, ken no adda mapasamak nga emerhensia, agpeggad ti biagna ta saan a mayalisonan iti dara. Imbag laengen ta ti pagsayaatan ti ubing ti ikabkabilangan ti kaaduan a korte saan ket a no pagdaksan ti ubing ti relihion ti maysa a nagannak. Usigentayo ti sumagmamano a pagarigan.

27, 28. Ania ti desision ti Korte Suprema ti Ohio iti akusasion a pagdaksan ti ubing ti mapadakkel kas Saksi ni Jehova?

²⁷ United States. Idi 1992, inusig ti Korte Suprema ti Ohio ti kaso nga inyuli ti maysa nga ama a saan a Saksi nga agkunkuna a pagdaksan ti anakna no mapadakkel kas Saksi ni Jehova. Iti nababbaba a korte, naikeddeng a ti ama ti mangaywan iti anakda. Ti ina, a ni Jennifer Pater, ket naikkan iti pammalubos a bumisita ngem saanna a mabalin nga “isuro iti ubing ti patpatien dagiti Saksi ni Jehova iti aniaman a pamay-an.” Naglawa ti saklawen daytoy a bilin ti nababbaba a korte ta mabalin pay ketdi a maparitan ni Kabsat Pater a makisarita iti anakna, a ni Bobby, maipapan iti Biblia wenno kadagiti moral a pagalagadan a nailanad iti  dayta! Panunotenyo laengen no ania ti nariknana! Napalalo ti ladingit ni Jennifer, ngem kinunana a nasursurona ti aganus ken aguray iti panagtignay ni Jehova. Malagipna, “saannak a binaybay-an ni Jehova.” Babaen ti tulong ti organisasion ni Jehova, nagapelar ti abogadona iti Korte Suprema ti Ohio.

²⁸ Saan nga immanamong ti korte iti desision ti nababbaba a korte. Kinunana nga “addaan dagiti nagannak iti kalintegan a mangisuro kadagiti annakda, a pakairamanan ti kalintegan a makisarita maipapan iti moral ken narelihiosuan a pagalagadanda.” Kunana pay a saan a mabalin nga ipaidam ti korte ti kalintegan ti nagannak a mangaywan iti anakna maibatay iti relihion malaksid no mapaneknekan a ti narelihiosuan a pagalagadan dagiti Saksi ni Jehova ket pagdaksan ti ubing, iti pisikal ken mental. Awan ti nakita ti korte a pammaneknek a dagiti narelihiosuan a patpatien dagiti Saksi ket makadangran iti mental wenno pisikal a salun-at ti ubing.

29-31. Apay a naabak iti korte ti maysa a kabsat a babai mainaig iti panangaywan iti anakna, ngem ania ti inkeddeng ti Korte Suprema ti Denmark?

²⁹ Denmark. Naipasango ni Anita Hansen iti kasta met laeng a kaso idi nagpetision iti korte ti dati nga asawana nga isu ti mangaywan iti anakda a ni Amanda, nga agtawen iti pito. Idi 2000, inkeddeng ti korte ti distrito a ni Kabsat Hansen ti mangaywan iti anakda, ngem nagapelar ti dati nga asawana iti nangatngato a korte. Winaswas daytoy a korte ti desision ti korte ti distrito ket naited iti ama ti kalintegan a mangaywan iti anakda. Kuna ti  nangatngato a korte a gapu ta agduma ti panangmatmat dagiti nagannak kadagiti bambanag sigun iti narelihiosuan a patpatienda, ti ama ti ad-adda a masurot. Gapuna, agparang a naabak ni Kabsat Hansen gapu ta isu ket maysa a Saksi ni Jehova!

³⁰ Iti daytoy a narigat a situasion, adda dagiti panawen a napalalo ti ladingit ni Kabsat Hansen nga uray la saannan nga ammo no ania ti ikararagna. “Ngem,” kinunana, “naliwliwaak unay iti mabasa iti Roma 8:26 ken 27. Kanayon a nariknak a maawatan ni Jehova ti kayatko a sawen. Bambantayan ken saannak a baybay-an.”​—Basaen ti Salmo 32:8; Isaias 41:10.

³¹ Nagapelar ni Kabsat Hansen iti Korte Suprema ti Denmark. Kastoy ti desision ti Korte: “Iti panangikeddeng no siasino ti mangaywan iti ubing, masapul nga espesipiko a mausig no ania a talaga ti pagsayaatan ti ubing.” Kinuna pay ti Korte a ti desision maipapan iti pannakaaywan ti ubing ket agdepende iti wagas a panangtaming ti maysa a nagannak iti di pagkikinnaawatan, saan a kadagiti “doktrina ken patpatien” dagiti Saksi ni Jehova. Kasta unay ti pannakabang-ar ni Kabsat Hansen ta binigbig ti Korte nga isu ket maikari a mangaywan iti anakda a ni Amanda.

32. Kasano a sinalakniban ti European Court of Human Rights dagiti nagannak a Saksi iti panangidumduma?

³² Nagduduma a pagilian iti Europe. No dadduma, dagiti kaso iti korte mainaig iti no siasino ti mangaywan iti ubing ket saan nga agpatingga kadagiti kangatuan a korte ti pagilian. Mayuli pay dagita iti European Court of Human Rights (ECHR). Iti dua a kaso, kuna ti ECHR a dagiti nababbaba a korte ti pagilian ket saan a patas ti panangtratoda iti Saksi ken saan a Saksi a nagannak gapu laeng iti relihion. Imbilang ti ECHR dayta kas panangidumduma. Gapuna, kuna daytoy a Korte a “saan a maawat ti desision a naibatay laeng iti panagduma ti relihion.” Ti maysa nga ina a Saksi a nagunggonaan iti desision ti ECHR inyebkasna ti pannakabang-arna idi kinunana: “Nakasaksakit ti maakusaran a dangdangrak dagiti annakko idinto ta ikagkagumaak nga ipaay ti pagsayaatanda​—ti panangpadakkelko kadakuada kas Kristiano.”

33. Kasano a mayaplikar ti maysa a Saksi a nagannak ti prinsipio iti Filipos 4:5?

³³ Siempre, dagiti Saksi a nagannak a mangilablaban iti korte iti kalinteganda a mangipasagepsep kadagiti pagalagadan iti Biblia iti puso dagiti annakda ikagumaanda nga ipakita ti kinanainkalintegan. (Basaen ti Filipos 4:5.) No kasano a kayatda ti maaddaan iti kalintegan a mangsanay kadagiti annakda iti wagas a makaay-ayo iti Dios, bigbigenda nga adda met karbengan ti saan a Saksi a nagannak a mangaramid iti responsabilidadna, no kayatna. Kasano kadagsen ti responsabilidad ti Saksi a nagannak a mangsanay iti anakna?

34. Kasano a magunggonaan dagiti Kristiano a nagannak ita iti ulidan dagiti Judio idi kaaldawan ni Nehemias?

³⁴ Adda masursuroda iti napasamak idi kaaldawan ni Nehemias. Sipipinget a tinarimaan ken imbangon manen dagiti Judio dagiti pader ti Jerusalem. Ammoda a no aramidenda daytoy, masalaknibanda ken ti pamiliada kadagiti kabusor a nasion iti aglawlawda. Gapuna, indagadag ni Nehemias kadakuada: “Makirupakkayo  maipaay iti kakabsatyo, iti annakyo a lallaki ken iti annakyo a babbai, iti assawayo ken kadagiti pagtaenganyo.” (Neh. 4:14) Para kadagiti Judio, saan a nasayang ti pannakirupakda. Umasping iti dayta, dagiti nagannak a Saksi ni Jehova sipipinget a padpadakkelenda dagiti annakda iti kinapudno. Ammoda a napalikmutan dagiti annakda kadagiti saan a nasayaat nga impluensia iti eskuelaan ken iti sangakaarrubaanda. Dagita nga impluensia ket mabalin a makastrek pay ketdi iti pagtaengan babaen ti media. Nagannak, diyo koma liplipatan a saan a masayang ti panangikagumaanyo a mangsalaknib kadagiti annakyo tapno natalged ken rumang-ayda iti naespirituan.

35, 36. Ania ti nasayaat a resultana kadagiti Saksi ni Jehova ti panangilabanda kadagiti legal a kalinteganda, ken ania ti determinasionmo?

³⁵ Sigurado a binendisionan ni Jehova ti panangikagumaan ti organisasionna iti kaaldawantayo a mangilaban iti kalintegan nga agdaydayaw. Kadagiti kasta a pannakilabanda, masansan a nakaipaay ti ili ti Dios iti nabileg a panangsaksi iti korte ken iti publiko. (Roma 1:8) Ti sabali pay a nasayaat a resulta ti adu a panangabakda iti korte ket napasingkedan ti kalintegan ti adu a saan a Saksi. Nupay kasta, kas ili ti Dios, saantayo nga ikagkagumaan a baliwan ti kagimongan; saantayo met a kayat ti maidaydayaw. Kangrunaan iti amin, ilablaban dagiti Saksi ni Jehova dagiti kalinteganda iti korte tapno maipasdek ken mayadelantar ti nasin-aw a panagdaydayaw.​—Basaen ti Filipos 1:7.

³⁶ Sapay koma ta saantayo a tagtagilag-anen dagiti nasursurotayo a makapabileg iti pammati manipud kadagiti nangilaban iti wayawaya nga agdaydayaw ken Jehova! Agtalinaedtayo met koma a matalek ken napnuan kompiansa a supsuportaran ni Jehova ti trabahotayo ken agtultuloy nga ipaayannatayo iti bileg a mangaramid iti pagayatanna.​—Isa. 54:17.