1, 2. (a) Ɛbɛ wɩlɩɣ se ŋtɩnɩɣ Ɛsɔ Kewiyaɣ yɔɔ? (b) Nabʋyʋ taa, ɛbɛ yɔɔ pɩwɛɛ se Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa ɩlʋ nɛ paha-wɛ waɖɛ nɛ pɛsɛɛ Ɛsɔ?

ƐSƆ Kewiyaɣ yɔɔ ŋtɩnɩɣ? Ŋcosuu se ɛɛɛ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ ŋkɛ Yehowa Aseɣɖe Tʋ. Ɛlɛ ɛbɛ wɩlɩɣ se toovenim taa lɛ, ŋtɩnɩɣ Ɛsɔ Kewiyaɣ yɔɔ? Pɩtɩkɛ takayaɣ nakɛyɛ wɩlɩɣna. Pɩlɩɣnɩ ɛzɩma ŋsɛɣ Yehowa yɔ, pɩ-cɔlɔ na. Pɩtɩkɛ tisuu ɖeke wɩlɩɣna se ŋwɛ toovenim Ɛsɔ sɛtʋ taa. Pɩwɛɛ ɖɔɖɔ se ŋña Ɛsɔ Kewiyaɣ paɣtʋ. Toovenim Ɛsɔ sɛtʋ tukuuni ɖe-wezuu caɣʋ hɔɔlɩŋ tɩŋa; halɩ pɩkpɛndɩnɩ ɛzɩma ɖiɖiyiɣ ɖɔ-hɔŋ nɛ ɛzɩma ɖɩkpakɩɣ lɩmaɣza kɔyɛ labʋ nʋmɔʋ taa yɔ.

² Ɛlɛ ɛjaɖɛ kɩdɛkɛdɩyɛ nɖɩ ɖɩ-taa ɖɩwɛɛ yɔ, pɩtɩkɛ paa ɛzɩmtaa ɖɩhaɣ-ɖʋ nʋmɔʋ se ɖɩcaɣ wezuu ɛzɩ Ɛsɔ Kewiyaɣ paɣtʋ pɔzʋʋ yɔ. Kominawaa nabɛyɛ ñaɣ pana se ye pɩsaŋ yɔ, peɖezi Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa tʋmɩyɛ tɩŋa yaa ɖɩ-hɔɔlʋʋ nakʋyʋ pa-ajɛɛ taa. Nabʋyʋ taa lɛ, pɩɩcɛyaa se ɖo-koobiya ɩlʋ pʋcɔ nɛ paha-wɛ nʋmɔʋ nɛ pɔɖɔ Mesiya paɣtʋ yɔɔ. Pɩwɛɛ se pɩɖɩɣzɩ-ɖʋ yaa we? Aayɩ. Caanaʋ taa Ɛsɔ samaɣ kaalʋbɩ nabʋyʋ taa se pɩha-kɛ nʋmɔʋ nɛ kɛsɛɛ Yehowa.

3. Lʋbɩyɛ nɖɩ Ɛsɔ samaɣ lʋbɩ Abiɖe Ɛstɛɛrɩ alɩwaatʋ taa?

³ Ye ɖɩkpaɣ ɛzɩ Abiɖe Ɛstɛɛrɩ alɩwaatʋ taa mbʋ yɔ, ɖɩnaɣ se pɩɩpɔzɩ Ɛsɔ samaɣ se kala you pʋcɔ nɛ kacaɣ wezuu. Ɛbɛ yɔɔ? Awumbiya taa sɔsɔ kañatʋ tʋ Hamaanɩ heyi Pɛrsɩ mba wiyaʋ Asiyeruusi se pɩwɛɛ se pakʋ Yuda ñɩma mba pa-tɩŋa payɩ pɛwɛ e-Kewiyaɣ tɛɛ yɔ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ pa-paɣtʋ wɛ ndɩ nɛ Kewiyaɣ paɣtʋ. (Ɛstɛɛrɩ 3:8, 9, 13) Yehowa lɔ ɛ-sɛyaa mba yaa we? Aayɩ, Yehowa wazɩ pana wena Ɛstɛɛrɩ nɛ Mɔrdekayɩ pañaɣaa nɛ powolo Wiyaʋ cɔlɔ se pɩsa nɛ paya Ɛsɔ samaɣ ñʋʋ yɔ.—Ɛstɛɛrɩ 9:20-22.

4. Ɛbɛ tɔm ɖɩkaɣ yɔɔdʋʋ ñʋʋ kʋnɛ kɩ-taa?

⁴ Nɛ ɖa-alɩwaatʋ taa Ɛsɔ sɛyaa yɔ? Ɛzɩ ɖɩnaʋ ñʋʋ ŋgʋ kɩɖɛwa yɔ kɩ-taa yɔ, alɩwaatʋ natʋyʋ taa lɛ, ɛjaɖɛ yɔɔ kewiyisi kaɖɩɣnɩ Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa. Ñʋʋ kʋnɛ kɩ-taa ɖɩkaɣ tazʋʋ nʋmɔŋ weyi ɩ-yɔɔ kominawaa nabɛyɛ tɩŋnaa se paɖɩɣ ɖɛ-Ɛsɔ sɛtʋ nʋmɔʋ yɔ ɩ-taa nɩɩyɩ taa. Ðɩkaɣ yɔɔdʋʋ hɔɔlɩŋ sɔsɔŋ naadozo tɔm: (1) waɖɛ nɖɩ ɖɩwɛna se ɖɩkɛ ɛgbɛyɛ nɖɩ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩsɛɛ Ɛsɔ ɛzɩ ɖɩsɔɔlʋʋ yɔ, (2) waɖɛ nɖɩ ɖɩwɛna se ɖɩlɩzɩ ɛzɩma ɖɩsɔɔlaa se pawaa-ɖʋ fɛɖaa tɛ nɛ pɩla nɔɔ kʋɖʋmaɣ nɛ Bibl  paɣtʋ kila yɔ, nɛ (3) waɖɛ nɖɩ lʋlɩyaa wɛna se pɔcɔnɩ pe-piya yɔɔ nɛ pɩla nɔɔ kʋɖʋmaɣ nɛ Ɛsɔ paɣtʋ yɔ. Paa hɔɔlʋʋ ŋgʋ kɩ-taa lɛ, ɖɩkaɣ naʋ ɛzɩma Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa lʋba kpem se pɩsa nɛ pakandɩyɩ waɖɛ sɔsɔɖɛ nɖɩ pɛwɛna se Ɛsɔ Kewiyaɣ eɖiyi-wɛ yɔ, nɛ ɛzɩma Yehowa wazɩ pa-pana ñaɣʋ yɔ.

5. Ye patɩlɩ-ɖʋ paɣtʋ ɛzɩdaa yɔ, ɛbɛ pɩwazɩɣ?

⁵ Pɩcɛyaa se komina nakʋyʋ ɛha-ɖʋ nʋmɔʋ pʋcɔ nɛ ɖɩsɛɛ Yehowa yaa we? Aayɩ. Ɛlɛ ye kominawaa ɩha-ɖʋ nʋmɔʋ yɔ, pɩsɩɣnɩ-ɖʋ ɖɛ-Ɛsɔ sɛtʋ taa. Ðɩpɩzɩɣ ɖɩla kediɣzisi nɛ kigbeɣliŋ ɛzɩ ɖɩsɔɔlʋʋ yɔ, ɖɩlɩzɩ Bibl takayɩsɩ nɛ ɖɩkpaɣ-sɩ ɖiwoni lona lɛɛna taa nɛ ɖisusi laŋhɛzɩyɛ tɔm ɖɔɖɔ paa le nɛ nɔɔyʋ ɛɛcɛyɩɣ-ɖʋ. Ajɛɛ sakɩyɛ taa lɛ, kominawaa ha nʋmɔʋ Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa se pala pa-tʋma ɛzɩ agbaa lɛɛna ɖɔɖɔ yɔ. Ɛlɛ ye kominawaa nabɛyɛ ikizaa se paahaɣ-ɖʋ nʋmɔʋ nɛ ɖɩla ɖa-tʋmɩyɛ ɛzɩ ɖɩsɔɔlʋʋ yɔ, ɛzɩma ɖɩlakɩ?

6. Kaɖɛ nɖɩ Ositralii Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa katɩ pɩnzɩ 1940 waa ɖɩbazɩyɛ taa?

⁶ Ositralii. Pɩnzɩ 1940 waa ɖɩbazɩyɛ taa, komina ñʋʋdʋ yɔɔdaa se ɖe-tisuu ‘ɖʋzʋʋ’ ɛyaa, mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɖiiseɣtiɣ ɛyaa se pala you. Peeɖe paɖɩɣ ɖa-tʋmɩyɛ nʋmɔʋ. Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa taapɩzɩɣ se posusi tɔm kaɣlaa, paaɖɩɣ Betɛɛlɩ nɔnɔsɩ, komina mʋ Kewiyaɣ Kpaamɩŋ nɛ ye pakpa nɔɔyʋ nɛ ɖa-takayaɣ nakɛyɛ yɔ, pɩtɔɔ-ɩ. Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa labɩ tʋmɩyɛ mɛsaɣ tɛɛ pɩnzɩ sakɩyɛ. Ɛlɛ 14 juin 1943 wiye lɛ, Ositralii ɛjaɖɛ taa tɔm hʋyaa sɔsaa ha-wɛ nʋmɔʋ se pala pa-tʋma faaa.

7, 8. Kɛdɩ ɛzɩma Rusii ɛjaɖɛ taa koobiya lʋbɩ pɩnzɩ sakɩyɛ se paha-wɛ nʋmɔʋ nɛ pɛsɛɛ Ɛsɔ yɔ, pɩ-tɔm.

⁷ Rusii. Union soviétique komina kizi pɩnzɩ sakɩyɛ se Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa ɩtaala pa-tʋma; ɛlɛ pɩnaɣ 1991 taa lɛ, paha-wɛ nʋmɔʋ. Pɔkɔm nɛ pɔyɔkɩ Union soviétique komina lɛ, Rusii komina kɩfalʋʋ tasɩ haʋ Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa nʋmɔʋ pɩnaɣ 1992 taa se papɩzɩɣ nɛ pala pa-tʋma. Ɛlɛ pitileɖi lɛ, ɛzɩma Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa wɛɛ nɛ pɔɖɔʋ yɔ pɩ-yɔɔ lɛ, pɩɖʋ ɖɩwɩzɩyɛ po-koyindinaa, kɔzɩ kɔzɩ Rusii Orthodoxe cooci tɩnaa. Kpaɣnɩ pɩnaɣ 1995 nɛ piwolo 1998 lɛ, koyindinaa yaa Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa tɔm tam kagbanzɩ. Ɛlɛ tɔm hʋyaa tɩpɩzɩ nɛ pana mbʋ Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa wɛɛkaa yɔ. Pɩtɩsɩɩnɩ peeɖe; pɩnaɣ 1998 taa, koyindinaa ɖaɣnɩ ɖɔ-yɔɔ kʋyʋʋ se ɖɛ-Ɛsɔ sɛtʋ ɖʋzʋʋ ɛyaa. Pacalɩ tɔm ndʋ hʋʋ lɛ, Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa tɔm ɖewa, ɛlɛ koyindinaa kizi se pɩwɛɛ se patasɩ tɔm ndʋ hʋʋ. Paɖaɣnɩ tɔm ndʋ hʋʋ mai 2001 taa nɛ pakʋ Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa tɔm. Pʋwayɩ lɛ, paɖaɣnɩ tɔm ndʋ hʋʋ octobre 2001 taa, nɛ pɩtalɩ pɩnaɣ 2004 taa lɛ, pakʋ Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa tɔm nɛ paɖɩɣ-wɛ nʋmɔʋ Mɔsɩkuu tɛtʋ taa.

⁸ Piyeba nɛ panazɩ koobiya peeɖe. (Kalɩ 2 Timootee 3:12.) Pawɩlɩ Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa ñaŋ kpem alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa.  Pamʋ pa-takayɩsɩ nɛ paɖɩɣ-wɛ nʋmɔʋ se pataatasɩ maʋ kpaamɩŋ yaa pataala haya kuduyuu nakʋyʋ se palakɩ kediɣzaɣ yaa kigbeɣluu. Maɣzɩ kpem nɛ ŋna ɛzɩma kaɖɛ wɛtʋ tʋnɛ tɩɩha ɖo-koobiya lɩmaɣza yɔ! Pʋyɔɔ pakpaɣ tɔm ndʋ nɛ powoni Erɔɔpɩ tɔm hʋyaa sɔsaa mba palʋkɩ ɛyʋ waɖɛ yɔɔ nɛ payaɣ-wɛ se CEDH yɔ, pɔ-cɔlɔ pɩnaɣ 2001 taa. Pɩtalɩ pɩnaɣ 2004 lɛ, koobiya tasɩ pɩsʋʋ tɔm ndʋ tɩ-yɔɔ nɛ paɖaɣnɩ niye ñɩɣʋ ɛzɩma pɛwɛɛ panazɩɣ-wɛ yɔ pɩ-yɔɔ. Pɩnaɣ 2010 taa lɛ tɔm hʋyaa mba, pɛsɛtɩ tɔm taa. Patazɩ tɔm taa lɛ, pana se Ɛsɔ sɛtʋ agbaa wena ataanaɣ Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa nɛ ɛzɩyɛ yɔ, ana tuzini Rusii komina nɛ kɩɖɩɣ Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa nʋmɔʋ se pataala pa-tʋma. Erɔɔpɩ tɔm hʋyaa mba palʋkɩ ɛyʋ waɖɛ yɔɔ yɔ, patazɩ tɔm taa lɛ, pana se Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa tɩwɛɛkɩ nabʋyʋ, nɛ pɔyɔɔdɩ se pɩtaapɔzɩ se tɔm hʋyaa mba paacalɩ tɔm hʋʋ yɔ, pakʋ pɔ-tɔm. Pʋyɔɔ pɔyɔɔdaa ɖɔɖɔ se Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa wɛnɩ waɖɛ se pala pa-tʋmɩyɛ. Tɔm hʋyaa mba, patasɩ naʋ ɖɔɖɔ se Rusii komina ɖɩɣʋ Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa nʋmɔʋ yɔ, kɩñɩnaɣ se kɩmʋ waɖɛ nɖɩ pɛwɛna se pɛsɛɛ Yehowa ɛzɩ pɔsɔɔlʋʋ yɔ. Peeɖe tɔm hʋyaa mba, pañɩɣ niye se Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa wɛnɩ waɖɛ se pala pɛ-Ɛsɔ sɛtʋ tʋmɩyɛ. Paa Rusii ɛjaɖɛ ñʋndɩnaa ititisi tɔm tʋnɛ tɩ-yɔɔ kɔyɔ, tɔm ndʋ tɩha Ɛsɔ samaɣ abalɩtʋ.

9-11. (a) Ɛzɩma Grɛɛsɩ ɛjaɖɛ taa koobiya lʋba se paha-wɛ nʋmɔʋ nɛ papɩzɩ nɛ pekpeɣli ɖama nɛ pɛsɛɛ Ɛsɔ? (b) Nɛ pɩtɛmnɩ we?

⁹ Grɛɛsɩ. Pɩnaɣ 1983 taa, Titos Manoussakis labɩ haya kuduyuu nakʋyʋ Eraakiliyɔɔ, Krɛɛtɩ tɛtʋ taa se Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa pazɩ mba paawɛ peeɖe yɔ, palakɩ kediɣzisi. (Ebree 10:24, 25) Ɛlɛ pitileɖi lɛ, Orthodoxe cooci ñʋʋdʋ nɔɔyʋ kʋyɩ Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa yɔɔ nɛ ewoni tɔm komina ɛzɩdaa se pɩtɩmʋna se pala kediɣzisi peeɖe. Ɛbɛ yɔɔ kɛ? Se mbʋ pʋyɔɔ yɔ Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa tisuu wɛ ndɩ nɛ Orthodoxe mba tisuu. Pʋyɔɔ komina ñʋndɩnaa ya koobu Titos Manoussakis nɛ koobiya lalaa naadozo tɔm. Pakʋ pɔ-tɔm nɛ pɛpɛlɩ-wɛ kɩmɩyɛ nɛ pɔtɔ se pɩwɛɛ se paɖʋ-wɛ salaka fenasɩ naalɛ. Koobiya nawa se komina tɩña pa-waɖɛ lɛ, powoni tɔm ndʋ tɔm hʋyaa lalaa cɔlɔ nɛ halɩ pʋwayɩ patanɩ-tʋ Erɔɔpɩ tɔm hʋyaa sɔsaa mba palʋkɩ ɛyʋ waɖɛ yɔɔ yɔ, pɔ-cɔlɔ.

¹⁰ Pɩtalɩ pɩnaɣ 1996 taa lɛ, Erɔɔpɩ tɔm hʋyaa mba pɛsɛtɩ tɔm natʋyʋ nɛ pɩɖɩɣzɩ koyindinaa. Tɔm hʋyaa mba, pɔyɔɔdaa se Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa kɛ ɛgbɛyɛ nɖɩ Grɛɛsɩ komina paɣtʋ ha nʋmɔʋ se ɖɩla ɖɩ-tʋmɩyɛ faaa ɛzɩ agbaa lɛɛna yɔ, nɛ ɖɩsɔzɩ se tɔm hʋyaa lalaa taaña waɖɛ nɖɩ Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa wɛna se pɛsɛɛ Ɛsɔ yɔ. Tɔm hʋyaa mba, patasɩ yɔɔdʋʋ se pɩtɩkɛ Grɛɛsɩ komina “tʋmɩyɛ pɩkɛnaa se kɩcɔnɩ nɛ kɩna se Ɛsɔ sɛtʋ ɛgbɛyɛ naɖɩyɛ tisuu yaa ɖɩ-lakasɩ mʋnaa yaa sɩtɩmʋna.” Piyeba nɛ tɔm hʋyaa mba paha Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa toovenim nɛ paha-wɛ waɖɛ se pala pɛ-Ɛsɔ sɛtʋ tʋmɩyɛ.

 ¹¹ Piyeba nɛ tɔm ñɔɔzɩ Grɛɛsɩ ɛjaɖɛ taa yaa we? Aayɩ. Orthodoxe cooci ñʋʋdʋ nɔɔyʋ ɖaɣnɩ kʋyʋʋ Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa yɔɔ Grɛɛsɩ tɛtʋ ndʋ payaɣ se Kasandreya yɔ tɩ-taa. Pahʋ tɔm ndʋ pɩnzɩ 12 kiya pʋcɔ nɛ pɛtɛm-tʋ pɩnaɣ 2012 taa. Grɛɛsɩ ɛjaɖɛ taa tɔm hʋyaa sɔsaa ha Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa toovenim. Tɔm hʋyaa mba, pɔyɔɔdaa se Grɛɛsɩ ɛjaɖɛ taa lɛ, ɛyʋ wɛnɩ waɖɛ se ɛsɛɛ Ɛsɔ ɛzɩ ɛsɔɔlʋʋ yɔ nɛ pɔsɔzɩ se pasɩm Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa ɛgbɛyɛ Grɛɛsɩ ɛjaɖɛ taa camɩyɛ. Pɔyɔɔdaa ɖɔɖɔ se: “Pasɩm Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa, mbʋ pʋyɔɔ yɔ palakɩ pa-tʋmɩyɛ paa le Grɛɛsɩ ɛjaɖɛ taa kaɣlaa.” Pɩɩkɛnɩ taa leleŋ kpem Kasandreya ɛgbɛyɛ cikpeɖe taa koobiya se lɛɛlɛɛyɔ lɛ, papɩzɩɣ nɛ pala kediɣzisi pa-maɣmaɣ pe-Kewiyaɣ Kpaaŋ taa.

12, 13. (a) Ɛzɩma koyindinaa ‘nim paɣtʋ’ nɛ palɩɩ Ɛsɔ samaɣ wayɩ? (b) Nɛ pɩtɛmnɩ we?

¹² Fransɩɩ. Koyindinaa ‘nim paɣtʋ’ nɛ palɩɩ Ɛsɔ samaɣ wayɩ. (Kalɩ Keɣa 93:20.) Pɩnzɩ 1990 waa hɛkʋ taa, Fransɩɩ komina tʋmɩyɛ nɖɩ ɖɩcɔŋnɩ lambuu cɔʋ yɔɔ yɔ, ɖɩpaɣzɩ Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa ɛgbɛyɛ liidiye akɔnta taa tazʋʋ. Minisi weyi ɛcɔŋnɩ ɛjaɖɛ liidiye akɔnta yɔɔ yɔ ɛyɔɔdaa se: “Komina tʋmɩyɛ nɖɩ ɖɩtazaɣ Fransɩɩ Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa liidiye akɔnta taa se ɖiihiɣ kawanaɣ nakɛyɛ yɔ, ɖɩya-wɛ tɔm . . . , nɛ ɖɩsɩnzɩ Yehowa ɛgbɛyɛ tʋmɩyɛ Fransɩɩ ɛjaɖɛ taa.” Patɩna kawanaɣ nakɛyɛ, ɛlɛ pɛpɛlɩ kɩmɩyɛ Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa. Ye pɩɩwɛɛ se ɖo-koobiya ɩhɛyɩ kɩmɩyɛ sɔsɔyɛ nɖɩ yɔ, pɩɩpɔzaa se paɖɩɣ Betɛɛlɩ nɔnɔsɩ nɛ pɛpɛdɩ-kʋ. Pɩɩwɛ kaɖɛ kpem, ɛlɛ Ɛsɔ samaɣ tisu tamɩyɛ. Ðo-koobiya lʋba nɛ pakpaɣ tɔm ndʋ nɛ powoni Erɔɔpɩ tɔm hʋyaa sɔsaa mba palʋkɩ ɛyʋ waɖɛ yɔɔ yɔ, pɔ-cɔlɔ pɩnaɣ 2005 taa.

¹³ Tɔm hʋyaa mba, pɛsɛtɩ tɔm taa 30 juin 2011 nɛ pɔyɔɔdɩ se Fransɩɩ ɛjaɖɛ taa lɛ, ɛyʋ wɛnɩ waɖɛ se ɛsɛɛ Ɛsɔ ɛzɩ ɛsɔɔlʋʋ yɔ, nɛ pʋyɔɔ lɛ pɩtɩha komina nʋmɔʋ se kɩɖʋ nɔɔ Ɛsɔ sɛtʋ ɛgbɛyɛ naɖɩyɛ tisuu yaa ɖɩ-lakasɩ taa, ye pɩtɩkɛ tɔm kaɖɛ ñɩndʋ natʋyʋ yɔɔ yɔ. Tɔm hʋyaa mba patasɩ yɔɔdʋʋ se “kɩmɩyɛ sɔsɔyɛ nɖɩ, . . . ɖɩtaahaɣ koobiya waɖɛ se pala pa-tʋma ɛzɩ pɩpɔzʋʋ yɔ.” Tɔm hʋyaa tɩŋa sɛtɩ tɔm taa kpayɩ kpayɩ se Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa wɛnɩ toovenim. Yehowa samaɣ taa labɩ leleŋ kpem mbʋ pʋyɔɔ yɔ, Fransɩɩ komina tisaa se kɩhɛyɩɣ-wɛ liidiye nɖɩ paamʋ pɔ-cɔlɔ ɖulum yɔ nɛ posuyi-wɛ kɛzɛɣa pɩ-yɔɔ. Pɩtasɩ lɛ, komina ɖɔm tɔm hʋyaa mba pa-paɣtʋ yɔɔ, nɛ kɩtɩtasɩ mʋʋ ɛgbɛyɛ wondu ndʋ kɩɩɖʋwa se kɩmʋʋ yɔ.

14. Ɛbɛ ŋpɩzɩɣ ŋla nɛ ŋsɩna nɛ palʋ toovenim Ɛsɔ sɛtʋ yɔɔ?

¹⁴ Ɛzɩ Ɛstɛɛrɩ nɛ Mɔrdekayɩ paalabʋ caanaʋ taa yɔ, sɔnɔ ɖɔɖɔ Yehowa samaɣ lʋkɩ se pɩha-kɛ waɖɛ nɛ kɛsɛɛ-ɩ ɛzɩ ɛsɔɔlʋʋ yɔ. (Ɛstɛɛrɩ 4:13-16) Ña yɔ, ɛbɛ ŋpɩzɩɣ nɛ ŋla? Ŋpɩzɩɣ nɛ ŋtɩmɩ ɖoŋ ɖoŋ ɖo-koobiya mba panazɩɣ-wɛ ɖulum yɔ pɔ-yɔɔ. Ña-adɩma ana apɩzɩɣ nɛ asɩnɩ koobiya mba pɛwɛ kʋñɔmɩŋ nɛ nazɩm taa yɔ. (Kalɩ Yakubu 5:16.) Yehowa pɩzɩɣ nɛ ecosi ña-adɩma ana a-yɔɔ? Ɛzɩma Yehowa samaɣ wakɩ ko-koyindinaa  tɔm ɖɩhʋyɛ yɔ, pɩwɩlɩɣ se toovenim lɛ Yehowa cosuu adɩma ana a-yɔɔ.—Ebree 13:18, 19.

15. Calɩm ɖʋʋ nʋmɔʋ taa lɛ, paɣtʋ ndʋ yɔɔ Yehowa sɛyaa ɖɔŋ?

¹⁵ Ɛzɩ ɖɩnaʋ ñʋʋ hiu nɛ kʋɖʋm taa yɔ, Yehowa tɩŋnɩ Bibl yɔɔ nɛ ɛwɩlɩ ɛ-samaɣ lɩmaɣza wena pɩwɛɛ se kɛwɛɛnɩ calɩm yɔɔ yɔ. (Kiɖe Tɛɛ Tɔm 9:5, 6; Lev. 17:11; kalɩ Tʋma Labʋ 15:28, 29.) Alɩwaatʋ ndʋ pɩwɩɣ-ɖʋ yɔ, ɖe-liu wɛɛ se ɖɔkɔtɔnaa ɩcɔnɩ ɖɔ-yɔɔ camɩyɛ, ɛlɛ ɖɩtɩsɔɔlɩ se paɖʋ-ɖʋ calɩm yaa palabɩ-ɖʋ kɔyɛ nɖɩ ɖɩkaɖɩɣnɩ Bibl paɣtʋ yɔ. Ajɛɛ sakɩyɛ paɣtʋ haɣ ɛyaa waɖɛ se palɩzɩ kɔyɛ nɖɩ pɔsɔɔlaa se palabɩ-wɛ nɛ pɩla nɔɔ kʋɖʋmaɣ nɛ pɛ-ɛhʋyɛ yaa tisuu mbʋ pɛwɛna yɔ. Paa mbʋ yɔ, ajɛɛ naayɛ taa, koobiya kaakatɩ kala. Iyele nɛ ɖɩyɔɔdɩ kɩɖaŋ nɩɩyɩ tɔm.

16, 17. (a) Ɛbɛ ɖɔkɔtɔnaa nabɛyɛ labɩ koobu halɩñɩnʋ nɔɔyʋ Japɔŋ ɛjaɖɛ taa nɛ pʋwayɩ pɩcɛyɩ-ɩ siŋŋ? (b) Nɛ ɛzɩma Yehowa cosi ɛ-adɩma yɔɔ?

¹⁶ Japɔŋ. Misae Takeda wɛ Japɔŋ ɛjaɖɛ taa, nɛ ɛwɛnɩ pɩnzɩ 63. Powoni-i ɖɔkɔtɔ nɛ pɩɩmʋnaa se palabɩ-ɩ tʋmɩyɛ. Ɛwɛɛ nɛ ɛtɩnɩɣ Ɛsɔ Kewiyaɣ yɔɔ nɛ pʋyɔɔ lɛ, eheyi ɖɔkɔtɔ weyi ɛlakaɣ-ɩ kɔyɛ yɔ se ɛnʋ tɩsɔɔlɩ se paɖʋ-ɩ calɩm. Palabɩ-ɩ tʋmɩyɛ nɛ pɩla fenasɩ cabɩ lɛ, ɛnɩɩ se palakaɣ-ɩ tʋmɩyɛ lɛ, paɖʋ-ɩ calɩm. Ɛnɩ tɔm ndʋ lɛ, pɩtɩlabɩ-ɩ ɖeu. Pɩlabɩ-ɩ ɛzɩ pɛcɛtɩ-ɩ nɛ panazɩ-ɩ yɔ, pʋyɔɔ ewoba nɛ ɛyaa ɖɔkɔtɔnaa mba tɔm juin 1993 taa. Koobu halɩñɩnʋ ɛnɛ, ɛɛwɩlɩɣ ɛ-tɩ nɛ ɛyɔɔdʋʋnɩ ɛyaa nɛ nɔɔ leleŋ. Ɛɛwɛnɩ tisuu ɖɔɖɔ pɩdɩɩfɛyɩ. Pahʋwaɣ tɔm puwiye nɖɩ yɔ, ɛyaa kaasu tɔm hʋʋ ɖaŋ taa. Ɛtaawɛɛ alaafɩya camɩyɛ, ɛlɛ ɛkpaɣ ñɩɣyʋʋ kʋyʋmʋʋ mbʋ yɔ nɛ ɛlɩzɩnɩ aseɣɖe camɩyɛ. Pɩkazɩ fenaɣ pʋcɔ nɛ ɛsɩkɩ lɛ, paɖaɣnɩ-ɩ yaʋ tɔm ɖɩhʋyɛ kɛdɛzaɣ ɖeɖe. E-tisuu nɛ ɛ-abalɩtʋ iitukuuni-ɖʋ yaa we? Koobu Takeda yɔɔdaɣ se ɛnʋ pɔzaɣ Yehowa ɖoŋ ɖoŋ se ɛwazɩ lʋbɩyɛ nɖɩ ɛlʋkɩ yɔ, ɖɩ-yɔɔ. Ɛɛnawa se Yehowa cosuu ɛ-adɩma yɔɔ. Yehowa cosi-i toovenim na?

¹⁷ Koobu Takeda sɩba nɛ pɩla fenasɩ naadozo lɛ, Japɔŋ ɛjaɖɛ taa tɔm hʋyaa sɔsaa ha-ɩ toovenim. Pɔyɔɔdaa se pɩtaawɛɛ ɖeu se paɖʋ-ɩ calɩm, ŋgʋ eekizaa se pataaɖʋ-ɩ pʋ. Pakpaɣ lɩmaɣza naayɛ 29 février 2000 wiye nɛ ayɔɔdʋʋ se: “Waɖɛ nɖɩ ɛyʋ wɛna se ɛkpaɣ lɩmaɣza” wɛtʋ tʋnɛ tɩ-taa yɔ, awɛ “ɛyʋ wala wena pɩwɛɛ se paña yɔ” a-taa. Koobu Takeda kaatɛm ɛ-taa se ɛlʋkɩ waɖɛ nɖɩ ɛwɛna se ɛlɩzɩ kɔyɛ labʋ nʋmɔʋ ŋgʋ kɩwɛ nɔɔ kʋyʋmaɣ nɛ e-tisuu yɔ, ɖɩ-yɔɔ; piyeba nɛ lɛɛlɛɛyɔ Japɔŋ ɛjaɖɛ taa koobiya pɩzɩɣ nɛ petisi se palabɩ-wɛ kɔyɛ, nɛ sɔɔndʋ ɛɛkpaɣ-wɛ se paaɖʋ-wɛ calɩm nɛ ɖoŋ.

18-20. (a) Ɛbɛ Arzentiini ɛjaɖɛ taa tɔm hʋyaa nabɛyɛ laba nɛ pɩwɩlɩ se ɛyʋ wɛnɩ waɖɛ se ɛma takayaɣ nakɛyɛ nɛ ɛsɩɩ se pataaɖʋ-ɩ calɩm? (b) Calɩm ɖʋʋ nʋmɔʋ taa lɛ, ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩwɩlɩ se ɖiluzuu ɖa-tɩ Yesu kewiyitu tɛɛ?

¹⁸ Arzentiini. Ye powoni ɛyʋ ɖɔkɔtɔ nɛ ɛɛpɩzɩɣ yɔɔdʋʋ, ŋgʋ pɩpɔzʋʋ se pakpaɣ lɩmaɣza naayɛ ɛ-kɔyɛ labʋ nʋmɔʋ taa yɔ, ɛbɛ Ɛsɔ Kewiyaɣ ɛyaa pɩzɩɣ nɛ pala? Pʋbʋ lɛ pɩwɛɛ se ɖɩɖɔkɩ ɖɛ-tɛ pataaɖʋ-m calɩm (yaa pas de sang «DPA») takayaɣ ɛzɩ koobu Albarracini kaalabʋ yɔ. Mai 2012 taa, mɩlaa nabɛyɛ kaawobi  ɖoli se pamɩlɩɣ, nɛ koobu ɛnɛ ɛɛwɛ peeɖe nɛ mɩlaa panɛ pɔtɔ malɩfa nɛ paɖʋ-ɩ heŋ sakɩyɛ. Powoni-i ɖɔkɔtɔ lɛ, ɛtaapɩzɩɣ yɔɔdʋʋ, ye mbʋ ɛtaapɩzɩɣ se eheyi ɖɔkɔtɔ nɔɔyʋ se ɛtɩsɔɔlɩ se paɖʋ-ɩ calɩm. Ɛmaʋ ɛ-tɛ pataaɖʋ-m calɩm takayaɣ taa tɔm camɩyɛ nɛ ɛsɩɩ yɔ, pɩlakɩ pɩnzɩ naanza. Nɛ ɛɛɖɔkɩ-kɛ ɛ-yɔɔ puwiye. E-wezuu kaawɛ kaɖɛ taa, nɛ ɖɔkɔtɔnaa nabɛyɛ maɣzɩɣ se ye pañɩnɩɣ se paya ɛ-ñʋʋ yɔ, pɩwɛɛ se paɖʋ-ɩ calɩm. Ðɔkɔtɔnaa mba palakaɣ-ɩ kɔyɛ yɔ, paba ñɔtɔm se ye ekizaa se pataaɖʋ-ɩ calɩm yɔ, mba ɩɩɖʋʋ-ɩ pʋ. Ɛlɛ Pablo caa ñataakɛ Yehowa Aseɣɖe Tʋ, nɛ ewolo tɔm hʋyaa cɔlɔ nɛ pɛcɛlɩ-ɩ takayaɣ nɛ kaka ñɔyɔɔdʋʋ se pataaɖɔ Pablo tɔm yɔɔ.

¹⁹ Pɩlabɩ mbʋ lɛ, Pablo halʋ tɛ lɔyaa woni tɔm ndʋ tɔm hʋyaa lalaa cɔlɔ. Pahʋ tɔm nɛ pɩla ñɩɣtʋ pazɩ lɛ, pakʋ tɔm hʋyaa kajalaɣ mba tɔm nɛ pɔtɔ se tɔm ndʋ kʋdɔndʋ ma ɛ-takayaɣ taa yɔ, pɩwɛɛ se pɔɖɔ tɩ-yɔɔ. Tɔm ndʋ tɩtɩmaɣ Pablo caa. Peeɖe ewoni tɔm ndʋ Arzentiini tɔm hʋyaa sɔsaa cɔlɔ. Ɛlɛ tɔm hʋyaa sɔsaa mba, “patɩna mbʋ pʋyɔɔ pɩwɛɛ se papɩtɩ se [kɔyɛ labʋ nʋmɔʋ ŋgʋ Pablo sɔɔlaa se patɩŋnɩ kɩ-yɔɔ nɛ palabɩ-ɩ kɔyɛ yɔ,] ɛ-maɣmaɣ ɛlɩzɩnɩ-kʋ, patɩkpa-ɩ nɛ ɖoŋ. Nɛ ɛmaɣzɩ camɩyɛ pʋcɔ nɛ ɛma tɔm takayaɣ taa.” Pɔsɔzaa se: “Paa ɛyʋ sɔsɔ weyi lɛ, ɛwɛnɩ waɖɛ se ɛyɔɔdɩ ɛzɩma ɛsɔɔlaa se palabɩ-ɩ kɔyɛ yɔ, pʋcɔ nɛ kʋdɔŋ talɩ. Ɛpɩzɩɣ nɛ ekizi yaa etisi se palabɩ-ɩ kɔyɛ naɖɩyɛ. . . . Lɩmaɣza wena ɛkpakɩɣ yɔ, pɩwɛɛ se ɖɔkɔtɔ weyi ɛlakɩ-ɩ kɔyɛ yɔ, ɛñam-yɛ.”

²⁰ Koobu Albarracini yɔɔ kɔm nɛ pɩwaa caɣ caɣ. Ɛ nɛ ɛ-halʋ pa-taa wɛ leleŋ se ɛɛma tɔm ɛ-tɛ pataaɖʋ-m calɩm takayaɣ taa nɛ ɛsɩɩ. Lakasɩ sɩnɛ, pɩwɛ ɛzɩ sɩtɩlɩɩ pʋyʋ yɔ ɛlɛ sɩ-tɔm cɛyaa; koobu ɛnɛ ɛlabʋ-sɩ yɔ, ɛwɩlaa se eluzuu ɛ-tɩ Krɩstʋ, Ɛsɔ Kewiyaɣ Wiyaʋ tɛɛ. Ña nɛ ñɔ-hɔʋ yɔ? Ɩma tɔm mɩ-tɛ pataaɖʋ-m calɩm takayɩsɩ taa nɛ ɩsɩɩ?

21-24. (a) Ɛbɛ laba nɛ Kanadaa ɛjaɖɛ taa tɔm hʋyaa sɔsaa tɔ se piya sɔsɔsɩ wɛnɩ waɖɛ se sɩlɩzɩ se paɖʋ-sɩ calɩm yaa pataaɖʋ-sɩ? (b) Tɔm ndʋ, tɩpɩzɩɣ nɛ tɩsazɩ piya evelisi se sɩla we?

²¹ Kanadaa. Ðoŋ ɖoŋ lɛ, tɔm hʋyaa ɖʋʋ paɣtʋ se pɩɣa lʋlɩyaa pɩwɛɛ se pɔyɔɔdɩ ɛzɩma pɩmʋnaa se pala pa-pɩɣa kɔyɛ yɔ. Halɩ nabʋyʋ taa, tɔm hʋyaa nabɛyɛ yɔɔdaa se piya sɔsɔsɩ nzɩ sɩpɩzɩɣ sɩkpaɣ lɩmaɣza yɔ, pɩwɛɛ se paña sɩ-lɩmaɣza kɔyɛ labʋ nʋmɔʋ taa. Tɔm ndʋ tɩɩlabɩ April Cadoreth yɔɔ. Kaawɛnɩ pɩnzɩ 14 lɛ, powoni-kɛ ɖɔkɔtɔ mbʋ pʋyɔɔ yɔ calɩm kpeŋaɣ ka-taa ɛzɩ pɩkʋʋ ɛyʋ nɛ calɩm kpeŋ yɔ. Fenasɩ pazɩ pʋcɔ nɛ pɩlakɩ mbʋ lɛ, kaama kɛ-tɛ pataaɖʋ-m calɩm takayaɣ taa tɔm nɛ kɔyɔɔdɩ se paa pɩsa miŋ ɛzɩma yɔ, pataaɖʋ-kɛ calɩm. Ðɔkɔtɔ weyi ɛlakaɣ-kɛ kɔyɛ yɔ, ekizi se ɛɛɖɔŋ ka-lɩmaɣza yɔɔ. Ewolo nɛ ɛpɔzɩ tɔm hʋyaa nabɛyɛ se paha-ɩ nʋmɔʋ nɛ ɛɖʋ pɩɣa ŋga calɩm. Peeɖe paɖʋ-kɛ calɩm huyiŋ naadozo nɛ ɖoŋ. Halɩbɩɣa cikpelaɣ ŋga kɔyɔɔdaa se mbʋ palabɩ-kɛ yɔ, pɩwɛ ɛzɩ pakpaʋ ɛyʋ nɛ ɖoŋ nɛ pasʋʋnɩ-ɩ yɔ.

 ²² Peeɖe April nɛ ɛ-lʋlɩyaa powoni tɔm ndʋ tɔm hʋyaa nabɛyɛ cɔlɔ. Pɩlabɩ pɩnzɩ naalɛ lɛ, tɔm ndʋ tɩtalɩ Kanadaa ɛjaɖɛ taa tɔm hʋyaa sɔsaa cɔlɔ; nɛ pɩnaɣ 2009 taa lɛ, paba ñakpaɣ lɩmaɣzɩyɛ. Papɩzɩɣ nɛ pɔtɔ se pakʋ April tɔm mbʋ pʋyɔɔ yɔ, paɣtʋ ndʋ ɛjaɖɛ ɖʋwa yɔ, tɔm hʋyaa tɩlɛɣzɩ-tʋ. Ɛlɛ peheyi halɩbɩɣa ŋga se kataahɛyɩ liidiye nɖɩ pɩɩmʋnaa se kɛhɛyɩ tɔm hʋyaa yɔ, nɛ pɔyɔɔdɩ se ka nɛ piya sɔsɔsɩ lɛɛsɩ sɩwɛnɩ waɖɛ se sɩlɩzɩ nʋmɔʋ ŋgʋ yɔɔ sɩñɩnɩɣ se patɩŋna nɛ palabɩ-sɩ kɔyɛ yɔ. Tɔm hʋyaa yɔɔdaa ɖɔɖɔ se: “Kɔyɛ labʋ nʋmɔʋ taa lɛ, pɩwɛɛ se paha piya nzɩ sɩtɩtalɩ pɩnzɩ 16 yɔ nʋmɔʋ nɛ sɩyɔɔdɩ ndʋ sɩmaɣzɩɣ kɔyɛ labʋ nʋmɔʋ nakʋyʋ yɔɔ yɔ; nɛ sɩwɩlɩ se patɩkpa-sɩ nɛ ɖoŋ na ɛlɛ sɩpɩwa.”

²³ Lɩmaɣza wena tɔm hʋyaa sɔsaa mba pakpaɣ yɔ, acɛyaa mbʋ pʋyɔɔ yɔ pawɩlaa se paɣtʋ ɛzɩdaa lɛ, piya sɔsɔsɩ wɛnɩ waɖɛ se sɩyɔɔdɩ ndʋ sɩmaɣzɩɣ yɔ. Ɛlɛ pʋcɔ nɛ tɔm ndʋ tɩlakɩ lɛ, ye pɩɣa nakɛyɛ ɛtɩtalɩ pɩnzɩ 16 nɛ Kanadaa ɛjaɖɛ taa tɔm hʋyaa nabɛyɛ maɣzɩɣ se kɔyɛ labʋ nʋmɔʋ nakʋyʋ wazɩɣ-kɛ nɛ  pɩkɩlɩ yɔ, papɩzɩɣ nɛ paɖʋ paɣtʋ se palabɩ-kɛ kɔyɛ nɖɩ. Lɛɛlɛɛyɔ lɛ, tɔm hʋyʋ nɔɔyʋ ɛɛpɩzɩɣ nɛ ɛɖʋ paɣtʋ se pala pɩɣa ŋga katɩtalɩtɩ pɩnzɩ 16 yɔ kɔyɛ naɖɩyɛ, ye ɛtɩñɩnɩ kajalaɣ ɖeɖe nɛ ɛna se kapɩwa nɛ kapɩzɩɣ nɛ kakpaɣ ka-maɣmaɣ ka-lɩmaɣza kɔyɛ labʋ nʋmɔʋ taa yaa kaapɩzɩɣ yɔ.

²⁴ Pɩnzɩ naadozo nzɩ pakpaɣ nɛ palʋ tɔm ndʋ tɩ-yɔɔ yɔ, sɩwazɩ pʋyʋ yaa we? April cosaa se “Ɛɛɛ!” April pɩsɩ lɛɛlɛɛyɔ nʋmɔʋ lɩzɩyʋ nɛ ɛ nɛ ɛ-alaafɩya. Ɛtɔm se: “Manpɩzʋʋ nɛ mañaɣ pana pazɩ se Yehowa hɩɖɛ ɛsɛɛ nɛ patɩlɩ se Sataŋ kɛ cɛtɩyʋ yɔ, pɩha-m taa leleŋ siŋŋ.” April tɔm tʋnɛ tɩwɩlɩɣ se piya evelisi pɩzɩɣ nɛ sɩwɩlɩnɩ abalɩtʋ se sɩtɩnɩɣ Ɛsɔ Kewiyaɣ yɔɔ.—Maatiyee 21:16.

25, 26. Ye nabɛyɛ ɩcɛbɩ nesi yɔ, tɔm ndʋ pɩzɩɣ nɛ tɩkɔɔ?

²⁵ Lʋlɩyaa Yehowa ɖʋ tʋmɩyɛ se patɩŋnɩ ɛ-paɣtʋ yɔɔ nɛ pafalɩsɩ pe-piya. (Wayɩ Wayɩ Paɣtʋ 6:6-8; Efɛɛzɩ 6:4) Tʋmɩyɛ nɖɩ ɖɩwɛ kaɖɛ, nɛ ye halʋ nɛ ɛ-walʋ pɛcɛbɩ nesi yɔ, pʋbʋ lɛ pɩtɛzɩ kɔzʋʋ. Ye pɩlabɩ mbʋ yɔ, lɩmaɣza wena lʋlɩyaa mba pa-naalɛ pɛwɛɣnɩ piya cɔnʋʋ yɔɔ yɔ apɩzɩɣ nɛ awɛɛ ndɩ ndɩ. Lʋlɩyʋ weyi ɛkɛ Aseɣɖe Tʋ yɔ, ɛpɩzɩɣ nɛ ɛmaɣzɩ se pɩcɛyaa kpem se patɩŋnɩ Bibl paɣtʋ yɔɔ nɛ pafalɩsɩ piya. Ɛlɛ weyi ɛtɩkɛ Aseɣɖe Tʋ yɔ, ɛpɩzɩɣ nɛ ɛyɔɔdɩ se pɩɩlakɩ mbʋ. Toovenim lɛ, pɩwɛɛ se lʋlɩyʋ weyi ɛkɛ Aseɣɖe Tʋ yɔ, ɛtɔzɩ se paa nesi cɛbʋ ɛlɛɣzɩ ɛ nɛ weyi paaɖɔkɩ nesi yɔ, pa-taabalɩyɛ yɔ; taabalɩyɛ nɖɩ ɖɩwɛ lʋlɩyʋ nɛ e-piya pɛ-hɛkʋ taa yɔ, ɖɩɖɩ ñatɩlɛɣzɩ.

²⁶ Lʋlɩyʋ weyi ɛtɩkɛ Yehowa Aseɣɖe Tʋ yɔ, ɛpɩzɩɣ nɛ ewoni tɔm, tɔm hʋyaa cɔlɔ nɛ ɛpɔzɩ se pɛcɛlɩ-ɩ piya nɛ pataawɩlɩ-sɩ Yehowa paɣtʋ. Halɩ pa-taa nabɛyɛ ñɔyɔɔdʋʋ se ye pawɩlɩ piya Yehowa nʋmɔŋ yɔ, pɩkɔŋnɩ-sɩ kaɖɛ mbʋ pʋyɔɔ yɔ pɩɩkaɣ-sɩ haʋ nʋmɔʋ se sɩla kazandʋ, ɛzɩ lʋlʋʋ kazandʋ mbʋ yɔ. Nɛ sɩkaɣ kizuu se paa pɩsa miŋ ɛzɩma yɔ, pataaɖʋ-sɩ calɩm, ŋgʋ calɩm “pɩzɩɣna nɛ pɩya ɛyʋ ñʋʋ.” Pɩlabɩ ɖeu se ɖoŋ ɖoŋ lɛ, pɩtɩkɛ Ɛsɔ sɛtʋ ɛgbɛyɛ naɖɩyɛ wɛtʋ yɔɔ tɔm hʋyaa maɣzɩɣ pʋcɔ nɛ pɛsɛtɩɣ tɔm taa, ɛlɛ pañɩnɩɣ se pana se ɛbɛ kaɣ wazʋʋ pɩɣa nɛ pɩkɩlɩ. Ðɩyɔɔdɩ kɩɖaŋ nɩɩyɩ tɔm.

27, 28. Alɩwaatʋ ndʋ pɔyɔɔdɩ Ohio tɛtʋ taa se Yehowa Aseɣɖe Tʋ pɩzɩɣ nɛ ɛkɔnɩ kaɖɛ pɩɣa nakɛyɛ yɔɔ lɛ, ɛzɩma tɔm hʋyaa sɔsaa hʋ tɔm ndʋ?

²⁷ Etaazuunii. Pɩnaɣ 1992 taa, Ohio tɛtʋ taa tɔm hʋyaa sɔsaa hʋ tɔm natʋyʋ. Abalʋ nɔɔyʋ, ɛtɩkɛ Yehowa Aseɣɖe Tʋ, ɛyɔɔdaɣ se ye pafalɩsɩ ɛ-pɩyalʋ Bobby nɛ ɛpɩsɩ Yehowa Aseɣɖe Tʋ yɔ, pɩkaɣ-ɩ kɔnʋʋ kaɖɛ. Tɔm hʋyaa nabɛyɛ kaatɛm hʋʋ tɔm ndʋ nɛ pakpaɣ pɩɣa nɛ pɛcɛlɩ caja. Nɛ paha nʋmɔʋ ɖoyo, Jennifer Pater se ewoki nɛ ɛnaɣ pɩɣa kɩnaʋ. Ɛlɛ paɖʋ-ɩ paɣtʋ se pɩtaacɩbɩ-ɩ nɛ “ɛwɩlɩ pɩɣa Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa tɔm natʋyʋ.” Paɣtʋ ndʋ, tɩwɩlɩɣ se Koobu Pater tɩtɩɩwɛnʋʋ waɖɛ se eheyi ɛ-pɩyalʋ Bibl taa tɔm natʋyʋ, nɛ kɩ-taa paɣtʋ ndʋ tɩyɔɔdʋʋ  wezuu kɩbaŋʋ caɣʋ tɔm yɔ. Pɩɩyɔbɩ ɖo-koobu ɛnɛ pɩdɩɩfɛyɩ! Paa mbʋ yɔ, ɛyɔɔdaa se ɛnʋ kpɛlɩkɩ ɛzɩma pɩwɛɛ se ɛwɛɛ suuɖu nɛ ɛɖaŋ Yehowa yɔ. Ɛtɔzʋʋ se “Yehowa kaawɛ ɛ-cɔlɔ paa ɛzɩmtaa.” Peeɖe Yehowa ɛgbɛyɛ sɩnɩ koobu Pater tɛ lɔyaa nɛ ewoni tɔm ndʋ Ohio tɛtʋ taa tɔm hʋyaa sɔsaa cɔlɔ.

²⁸ Tɔm hʋyaa sɔsaa panɛ, petitisi tɔm ndʋ kajalaɣ mba kaahʋwa yɔ, tɩ-yɔɔ. Pɔyɔɔdaa se “lʋlɩyaa tɩŋa wɛnɩ waɖɛ se pasɩɣzɩ pe-piya lɔŋ, pɛwɛnɩ waɖɛ ɖɔɖɔ se pawɩlɩ pe-piya pe-tisuu nɛ wezuu kɩbaŋʋ paɣtʋ ndʋ pasɩma yɔ, tɩ-tɔm.” Patasɩ yɔɔdʋʋ se ye patɩwɩlɩ-wɛ mbʋ pʋyɔɔ pɔyɔɔdʋʋ se Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa wɩlɩtʋ pɩzɩɣ nɛ tɩkɔnɩ pɩɣa ŋga kaɖɛ lɩmaɣza taa yaa tomnaɣ yɔɔ yɔ, pʋbʋ lɛ nɔɔyʋ fɛyɩnɩ nɔɔ se ɛɖɩɣ ka-lʋlɩyʋ nʋmɔʋ se ɛmʋ ɛ-pɩɣa nɛ kacaɣ ɛ-cɔlɔ, paa ɛtɩɩwɛ Ɛsɔ sɛtʋ ɛgbɛyɛ nɖɩ taa yɔ. Pɔsɔzaa se pɛ-ɛzɩdaa lɛ, paanaɣ Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa wɩlɩtʋ ndʋ tɩpɩzɩɣ nɛ tɩkɔnɩ kaɖɛ pɩɣa ŋga tomnaɣ yɔɔ yaa lɩmaɣza taa yɔ.

29-31. (a) Ɛbɛ yɔɔ pamʋ Taanemarkɩ ɛjaɖɛ taa koobu halɩñɩnʋ nɔɔyʋ pɩɣa nɛ pɛcɛlɩ ka-caa? (b) Nɛ ɛzɩma Taanemarkɩ ɛjaɖɛ taa tɔm hʋyaa sɔsaa cɔnɩ tɔm ndʋ ti-ɖeɖe?

²⁹ Taanemarkɩ. Mbʋ kaatalɩnɩ Anita Hansen ɖɔɖɔ. Abalʋ weyi ɛɛwalaa yɔ, ewoni tɔm hʋyaa nabɛyɛ cɔlɔ tɔm nɛ ɛpɔzɩ-wɛ se pɛcɛlɩ-ɩ pa-pɩɣa nɛ kɛwɛɛ e-yeke ɛ-cɔlɔ. Payaɣ pa-pɩɣa ŋga se Amanda nɛ kɛwɛnɩ pɩnzɩ lʋbɛ. Pahʋ tɔm pɩnaɣ 2000 taa lɛ, egeetiye taa tɔm hʋyaa yɔɔdɩ se pɛcɛlɩ pɩɣa ko-ɖoo, koobu Hansen. Ɛlɛ Amanda caa kpaɣ tɔm nɛ ewoni ɛjaɖɛ nɖɩ ɖɩ-taa tɔm  hʋyaa lalaa cɔlɔ nɛ paba ñakʋ tɔm hʋyaa kajalaɣ ñɩma tɔm nɛ pakpaɣ pɩɣa nɛ pɛcɛlɩ ka-caa. Tɔm hʋyaa mba, pɔyɔɔdaa se lʋlɩyaa tisuu yeba nɛ pɛfɛyɩnɩ lɩmaɣza kʋyʋma wezuu caɣʋ yɔɔ; nɛ pʋyɔɔ lɛ, pamaɣzɩɣ se caja pɩzɩɣna nɛ ɛñɔɔzɩ tɔm ndʋ nɛ pɩkɩlɩ. Tɔm tobi lɛ, pamʋ Amanda nɛ pɛcɛlɩ ɛ-caa mbʋ pʋyɔɔ yɔ e-ɖoo, koobu Hansen, kɛ Yehowa Aseɣɖe Tʋ.

³⁰ Takɩm alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa, halɩ nabʋyʋ taa pɩcɛzɩɣ koobu Hansen nɛ ɛɛnaɣ se ɛpɔzɩ we adɩma taa. Ɛlɛ pʋwayɩ lɛ, ɛyɔɔdaa se: “Tɔm ndʋ tɩwɛ Roma 8:26, 27 taa yɔ, tɩhɛzaɣ ma-laŋɩyɛ kamaɣ fɛyɩ. Pɩlakaɣ-m ɛzɩ paa ɛzɩmtaa Yehowa kaatɛm sɩm mbʋ mañɩnaɣ se mɔnpɔzɩ-ɩ yɔ. Ɛ-ɛza kaawɛ mɔ-yɔɔ, ɛɛwɛ mɔn-cɔlɔ paa ɛzɩmtaa.”—Kalɩ Keɣa 31:8; Izaayii 41:10.

³¹ Koobu Hansen kpaɣ tɔm ndʋ nɛ ewoni Taanemarkɩ tɔm hʋyaa sɔsaa cɔlɔ. Nɛ paba ñɛsɛtɩ tɔm nɛ pɔyɔɔdɩ se: “Mbʋ pɩkaɣ wazʋʋ pɩɣa nɛ pɩkɩlɩ yɔ, mbʋ pɩwɛɛ se pɔcɔna pʋcɔ nɛ pakpaɣ-kɛ nɛ pɛcɛlɩ nɔɔyʋ.” Patasɩ yɔɔdʋʋ se pʋcɔ nɛ pakpaɣ lɩmaɣza lɛ, pɔcɔŋnɩ ɛzɩma paa lʋlɩyʋ weyi lɛ, ɛñɔɔzʋʋ tɔm ndʋ tɩkɔŋ yɔ; pɩtɩkɛ Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa “wɩlɩtʋ yaa pa-lɩmaɣza” naayɛ pɩwɛɛ se pɔcɔna. Peeɖe pakpaɣ Amanda nɛ pɛcɛlɩ koobu Hansen nɛ etisi fezuu fʋʋʋ.

32. Ɛzɩma Erɔɔpɩ taa tɔm hʋyaa sɔsaa mba palʋkɩ ɛyaa wala yɔɔ yɔ, pohuuzi Aseɣɖe Tɩnaa yɔɔ se pataamuli-wɛ?

³² Erɔɔpɩ taa ajɛɛ ndɩ ndɩ. Ajɛɛ naayɛ taa lɛ, halɩ powoni piya tɔm ndʋ lona wena a-taa yɔ, acɛzɩ ajɛɛ tɔm hʋyaa sɔsaa. Nabʋyʋ taa powoni tɔm ndʋ ɖɔɖɔ Erɔɔpɩ taa tɔm hʋyaa sɔsaa mba palʋkɩ ɛyʋ waɖɛ yɔɔ yɔ, pɛ-ɛzɩdaa. Tɔm hʋyaa mba, pɔyɔɔdɩ tam nabʋlɛ se ajɛɛ naayɛ taa lɛ, tɔm hʋyaa cɔŋnɩ Aseɣɖe Tɩnaa nɛ mba patɩkɛ Aseɣɖe Tɩnaa yɔ, pɛ-Ɛsɔ sɛtʋ ɛgbɛyɛ na nɛ pahʋʋ tɔm. Peeɖe pɔyɔɔdaa se pɩkɛ mulum tɔm nɛ “paapɩzɩɣ nɛ pohuuzi ɛza ɛzɩma patɩŋɩɣnɩ ɛyaa Ɛsɔ sɛtʋ agbaa yɔɔ nɛ paɖʋʋ tʋkaɣ pɛ-hɛkʋ taa yɔ” pɩ-yɔɔ. Ðoyo nɔɔyʋ kɛ Yehowa Aseɣɖe Tʋ. Alɩwaatʋ ndʋ tɔm hʋyaa ha-ɩ toovenim yɔ, ɛyɔɔdaa se: “Alɩwaatʋ ndʋ peheyaɣ-m se ye mɔncɔŋnɩ men-piya yɔɔ yɔ, pɩkɔŋnɩ-sɩ kaɖɛ lɛ, pɩcɛyaɣ-m pɩdɩɩfɛyɩ. Ŋgʋ mañɩnaɣ se mawɩlɩ-sɩ nʋmɔʋ ŋgʋ mamaɣzɩɣ se kɩkɩlɩ ɖeu yɔ na: mañɩnaɣ se mawɩlɩ-sɩ Krɩstʋ mba nʋmɔʋ.”

33. Ɛzɩma lʋlɩyaa mba pɛkɛ Aseɣɖe Tɩnaa yɔ, papɩzɩɣ nɛ pawɩlɩ se pɔɖɔŋ tɔm ndʋ tɩwɛ Filiipu 4:5 taa yɔ, tɩ-yɔɔ?

³³ Toovenim lɛ, lʋlɩyaa mba pekiziɣni-wɛ se pataaheyi pe-piya Bibl taa tɔm yɔ, pɩwɛɛ se pawɩlɩ se “panɩɣ tɔm taa.” (Filiipu 4:5, nwt) Pɩwɛɛ se patɩlɩ se ɛzɩ pɔsɔɔlʋʋ se pawɩlɩ pe-piya Yehowa paɣtʋ yɔ; mbʋ ɖɔɖɔ weyi ɛtɩkɛ Yehowa Aseɣɖe Tʋ yɔ, ɛsɔɔlaa se ɛcɔnɩ e-piya yɔɔ. Ɛlɛ, ɛzɩ pɩcɛyaa kpem se lʋlɩyaa mba pɛkɛ Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa yɔ, pafalɩsɩ pe-piya na?

34. Ɛbɛ Nehemiya alɩwaatʋ taa Yuda mba kɩɖaʋ pɩzɩɣ nɛ kɩkpɛlɩkɩ lʋlɩyaa sɔnɔ?

³⁴ Ðiyele nɛ mbʋ pɩɩlabɩ Nehemiya alɩwaatʋ taa yɔ, pɩkpɛlɩkɩ-ɖʋ lɔŋ. Yuda mba ñaɣ pana siŋŋ nɛ pɔñɔɔzɩ nɛ pama Yerusalɛm kolonzi. Paanawa se ye palabɩ mbʋ yɔ, puhuuzuu pɔ-yɔɔ nɛ ajɛɛ wena acɔ-wɛ nɛ ata yɔ, aapɩzɩɣ nɛ  alabɩ-wɛ kɩdɛkɛdɩm nabʋyʋ. Pʋyɔɔ lɛ, Nehemiya heyi-wɛ se: “Iyoo mi-koobiya yɔɔ, mɩ-pɩyalaa yɔɔ nɛ mɩ-pɛlaa yɔɔ, mɩ-halaa yɔɔ nɛ mɩ-ɖɩsɩ yɔɔ.” (Nehemiya 4:8) Yuda ñɩma mba pɛ-ɛzɩdaa lɛ, pɩɩmʋnaa se pañaɣ pana nɛ poyoo you ŋgʋ. Sɔnɔ ɖɔɖɔ, lʋlɩyaa mba pɛkɛ Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa yɔ, pañakɩ pana siŋŋ se pawɩlɩ pe-piya toovenim nʋmɔʋ. Panawa se pe-piya katɩɣ kala sakɩyɛ sukuli taa nɛ kookasɩ nzɩ sɩ-taa pɛwɛɛ yɔ. Halɩ kala ana apɩzɩɣ nɛ atɩŋnɩ teeleewaa yɔɔ yaa wondu lɛɛtʋ yɔɔ nɛ asʋʋ ɖɩɣa taa. Lʋlɩyaa, ɩtaasɔɔ kaaʋ se pɩmʋnaa se ɩñaɣ pana siŋŋ nɛ ɩlʋ mɩ-pɩyalaa nɛ mɩ-pɛlaa pɔ-yɔɔ, nɛ ɩha-wɛ lone kɩbanɖɛ mɩ-ɖɩsɩ taa nɛ pɩsɩnɩ-wɛ nɛ powobini ɛzɩdaa fezuu taa.

35, 36. (a) Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa lʋbɩ paɣtʋ ɛzɩdaa se paha-wɛ nʋmɔʋ nɛ pɛsɛɛ Ɛsɔ lɛ, wazasɩ nzɩ pehiɣaa? (b) Ɛbɛ ŋtɛm ña-taa se ŋlakɩ?

³⁵ Yehowa wazɩ pana wena ɛ-ɛgbɛyɛ ñakɩ se ɖɩwɛɛnɩ waɖɛ nɛ ɖɩsɛɣ-ɩ kaalɛyɩtʋ yɔ, a-yɔɔ. Yehowa samaɣ kaalʋkɩ waɖɛ nɖɩ ɖɩ-yɔɔ lɛ, kehikiɣ waɖɛ lɛɛɖɛ. Kehikiɣ waɖɛ nɛ kalɩzɩɣ aseɣɖe ɛyaa sakɩyɛ nɛ tɔm hʋyaa pɛ-ɛzɩdaa. (Roma 1:8) Kɛzɛɣa lɛɛka lɛ se halɩ nabʋyʋ taa, ɛzɩma pahaɣ-ɖʋ toovenim se ɖɩwɛɛnɩ wala naayɛ yɔ, piyeki nɛ awazɩɣ ɖɔɖɔ mba patɩkɛ Aseɣɖe Tɩnaa yɔ. Ɛlɛ ɖa Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa lɛ, ɖɩtɩsɔɔlɩ se ɖɩlɛɣzɩ ajɛɛ paɣtʋ, nɛ pɩtɩkɛ piɖeni men-ɖeke lɩmaɣza naayɛ tuzuuni-ɖʋ nɛ ɖɩlʋkɩ. Ye ɖiwoki tɔm hʋyaa cɔlɔ yɔ, ɖiwoki se ɖɩlʋ toovenim Ɛsɔ sɛtʋ yɔɔ nɛ tiwobini ɛzɩdaa.—Kalɩ Filiipu 1:7.

³⁶ Ɛyaa mba palʋkɩ toovenim yɔɔ se pɩsɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩsɛɛ Yehowa kaalɛyɩtʋ yɔ, pɛkpɛlɩkɩɣ-ɖʋ lɔŋ kɩbaŋ sakɩyɛ. Ðɩtaasɔɔ ɩ-yɔɔ kaaʋ! Ðɩmaɣzɩnɩ pe-tisuu nɛ ɖɩwɛɛnɩ lidaʋ se Yehowa wɛɛ nɛ ɛsɩɣna se ɛ-tʋmɩyɛ ewobini ɛzɩdaa nɛ ɛkaɣ-ɖʋ haʋ ɖoŋ tam nɛ ɖɩla ɛ-sɔɔlɩm.—Iz. 54:17.