1, 2. (a) Ana cici cacikusalosya kuti wawojo ali ŵakutamilicika mu Ucimwene wa Mlungu? (b) Ana ligongo cici Ŵamboni sya Yehofa ndaŵi sine aŵele ali mkuputila ufulu wa dini?

 ANA wawojo ali mundu jwakutamilicika mu Ucimwene wa Mlungu? Pakuŵa ali Ŵamboni sya Yehofa yili yangakayikasya kuti wawojo ali ŵakutamilicika mu Ucimwenewu. Nambo ana cici cacikulosya kuti wawojo atamilicice mu Ucimwene wa Mlungu? Kuti mundu atamilicice mu Ucimwene wa Mlungu ngakusosekwa kola pasipoti kapena yipepala yine ya ku boma, nambo yikusadalila pa yakutenda pakumlambila Yehofa. Kulambila kusyesyene kukusapwatikapo yejinji ngaŵaga kwamba kulupililape. Nambo kukusapwatikapo yatukusatenda pakumlambila Yehofa, yayili kupikanila malamusi ga Ucimwene wa Mlungu. Kulambila kwetu Mlungu kukusakwayaga mbali syosope sya umi wetu. Yeleyi yikusapwatikapo mwatukusasamalilila maŵasa getu, soni yatukusatenda pa yikamucisyo yine ya mtela.

² Nambope, ŵandu ŵa m’cilamboci ŵangasaka kuti tutamilicice mu Ucimwenewu. Mwamti yilambo yine yilinjilile kusokonasya kapena kumasya kwene kulambila kwetu. Camti m’yoyo, ŵakumkuya ŵa Klistu ndaŵi sine akusasosekwa kuputila ufulu wakuti akuyeje malamusi ga Mwenye jwa Umesiya. Yeleyi ngayikutusimonjesya ligongo lyakuti ŵandu ŵa Yehofa munyumamu ndaŵi syejinji ŵaputilagasoni ufulu wakulambila Yehofa.

3. Ana ŵandu ŵa Mlungu mundaŵi ja Esitele, ŵaputilaga ufulu pa ngani japi?

³ Mwacisyasyo, mundaŵi ja Esitele, juŵaliji ŵamkwawo mwenye, ŵandu ŵa Mlungu ŵaputile ufulu wakuti apitilisye kuŵa ni umi. Ana ligongo cici ŵasosekwaga kuputila ufuluwu? Lyaliji ligongo lyakuti Hamani Nduna Jekulungwa juŵaliji mundu jwakusakala, jwasalile Mwenye Ahasuwelo jwa m’cilambo ca Pelesiya kuti Ayuda wosope ŵakutama mu ucimwenewo akusosekwa kuwulajidwa. Jwalakwe jwasasile yeleyi ligongo lyakuti “misyungu jawo jili jakulekangana ni misyungu ja ŵandu ŵane.” (Est. 3:8, 9, 13) Ana Yehofa ŵalesile ŵandu ŵakwe? Iyayi nganiŵaleka. Jwalakwe ŵamkamucisye Esitele soni Modekayi pakulingalinga kwawo kwaŵenda Mwenye kuti akawulaga ŵandu ŵa Mlungu.—Est. 9:20-22.

4. Ana mu mtwe awuno citukambilane yamtuli?

⁴ Ana uli pakwamba ya mundaŵi jetu jino? Mpela mwatuyiwonele mu mtwe upite ula, ŵakulamulila ŵayilambo ndaŵi sine, aŵele mkwasisya Ŵamboni sya Yehofa. Mu mtwe awuno, tukambilane yagaŵele mkutenda maboma gane pakusaka kutulekasya kulambila Mlungu. Citukambilane yeleyi mumbali sitatu asi, (1) ufulu wakusimanikwa  mpela likuga soni wakalambile ketu, (2) ufulu wakusagula cikamucisyo ca mtela mwakamulana ni yiwundo ya m’Baibulo soni, (3) ufulu wakwete acinangolo wakwalela ŵanace ŵawo mwakamulana ni malamusi ga Yehofa. Mumbali jilijose, citulole yaŵele ali mkutenda ŵandu ŵatamilicice mu Ucimwene wa Umesiya pakulingalinga kulicenjela ku yindu yampaka yatendekasye kuti akaŵa ŵakutamilicika mu Ucimwenewu soni yakuyicisya yambone yakulingalinga kwawoku.

5. Ana kumanyikwa mwalilamusi kwakamucisye camtuli Aklistu ŵasyesyene?

⁵ Ana maboma ga ŵandu gakusosekwa kutujiticisya mwalilamusi kuti tumlambileje Yehofa? Iyayi, nambope kumanyika mwalilamusi kukusatukamucisya kuti tulambileje mwangasawusya. Yeleyi yikusatukamucisya kuti tusonganeje mwagopoka m’Nyumba sya Ucimwene soni m’malo gakutendela misongano jekulungwakulungwa. Yikusatukamucisyasoni kuti tupulinteje ni kuwandisya mabuku gakusala ya m’Baibulo soni kulalicila ngani syambone kwa acimjetu mwagopoka. Mu yilambo yejinji, Ŵamboni sya Yehofa ŵakundile mwalilamusi kuŵa dini, mwamti akusasangalalaga ni ufulu wakulambila mpela mwakusatendela ŵa dini sine. Nambo ana patendekwe yamtuli, maboma pagakanile kutukunda kuŵa dini jakumanyika mwalilamusi kapena pagakusokonasya ufulu wetu wakulambila?

6. Ana Mboni sya Yehofa ku Australia, syasimene ni yakusawusya yamtuli kundanda kwa yaka ya m’ma 1940?

⁶ Australia. Cakundanda kwa m’ma 1940, jwakulamulila jwa cilambo ca Australia jwayiweni kuti yikulupi yetu mpaka yisokonasye boma pangani ja kuputa ngondo. M’yoyo bomaji jalekasisye kulambila kwetu. Yakuyicisya yakwe, Ŵamboni sya Yehofa nganasonganaga kapena kulalicila pelanguka. Mwamti ofesi ja nyambi ŵajiwugele soni ŵasumwile Nyumba sya Ucimwene. Mundu nganamkundaga kusimanikwa ni mabuku gakusala ya m’Baibulo. Tuli tusongene mwangawonecela kwa yaka yakuŵalanjika, pambesi pakwe twaliji ŵagopoka. Pa June 14, 1943, Luŵala Lwekulungwa Lwamagambo ku Australia lwalamwile kuti Ŵamboni mpaka atendeje yindu yawo mwagopoka.

7, 8. Alondesye yaŵele ali mkutenda abale ŵetu ku Russia pakuputila ufulu wakulambila.

⁷ Russia. Kwa yaka yejinji, boma jalekasyaga kulambila kwa Ŵamboni sya Yehofa. Nambo mu 1991, boma jajiticisye Ŵamboniŵa kuŵa dini jakumanyika mwalilamusi. Mkamulano wa yilambo wakumanyika kuti Soviet Union uli umasile, boma ja Russia jakundile kuti dini jetu jiŵe jakumanyika mwalilamusi mu 1992. Nambope mkanipapite ndaŵi jelewu, ŵakusisya ŵane mnopemnope ŵa dini ja Orthodox ja ku Russia, ŵatumbile mnope ligongo lyakutupa kwa ciŵalanjilo ca Ŵamboni sya Yehofa. Ŵakusisyaŵa ŵakatile yisamani ya magambo yakwana msano yakulimbana ni Mboni sya Yehofa, kutandila m’caka ca 1995 mpaka 1998. Nambo pamagambo galigose, ŵakulamula magambo nganapataga umboni wakulosya kuti Ŵamboniŵa ali ŵakulemwa. Mu 1998, ŵakusisya ŵakumula mtima ŵakatilesoni cisamani cine cakwadandawula Ŵamboniŵa. Kundanda Ŵamboniŵa ŵawinile magamboga. Nambo ŵakusisyaŵa ŵakanile yalwalamwile luŵala lwamagambo mwamti ŵajijigalilesoni nganiji kuluŵala lwamagambo lwine. Magamboga ganigajendela cenene Ŵamboniŵa.  Yeleyi yatendekwe mu May m’caka ca 2001. Mu October m’caka cicici, Luŵala lwamagambolu lwajitandilesoni nganiji mwamti mu 2004 luŵalalu lwalamwile kuti likuga lya Mboni sya Yehofa limale soni kuti lilece masengo gawo.

⁸ Kaneko Ŵamboni sya Yehofa ŵatandite kusimana ni ngalwe syakogoya. (Aŵalanje 2 Timoteo 3:12.) Ŵandu ŵatandite kwalagasa soni kwaputa Ŵamboniŵa. Ŵasumulaga mabuku soni nganiŵakundaga kuti asonganeje. Kusala yisyene, yeleyi yaliji yakusawusya mnope kwa abale ni alongo wetu. Mu 2001, Ŵamboniŵa ŵajijawisye nganiji ku Luŵala Lwamagambo Lwakulola ya Ufulu wa Ŵandu ku Europe. Soni mu 2004, Ŵamboniŵa ŵasasile yindu yine yakonjecesya yakwayana ni magamboga ku luŵalalu. Mu 2010 Luŵalalu lwalamwile magamboga. Luŵalalu lwayiweni kuti boma ja Russia jalagasyaga Ŵamboniŵa ligongo lyakuti jaŵenganaga ni diniji. M’yoyo luŵalalu nganilujiticisya yagalamwile maluŵala gamwanamwanago ligongo lyakuti nganilupata maumboni gakulosya kuti Ŵamboni ŵaliji ŵakulemwa. Luŵalalu lwapatilesoni kuti cakulinga ca boma ja Russia pakwalagasya Ŵamboniŵa caliji kwajonanjila ufulu wakulambila. Luŵalalu lwalamwile kuti Ŵamboni akwete ufulu wakulambila. Atamose kuti acakulungwakulungwa ŵane ŵa boma alepele kuya yalwalamwile luŵalalu, nambope yayitendekweyi yakamucisye ŵandu ŵa Mlungu kuŵa ŵakulimba mtima.

9-11. Ana ŵandu Ŵamboni sya Yehofa ku Greece asimene ni yamtuli kuti akole ufulu wakulambila, soni ana yakuyicisya yakwe yiŵele yamtuli?

⁹ Greece. Mu 1983, Titos Manoussakis, jwatesile lendi cipinda ku Heraklion, mumsinda wa Crete, kuti kakuga kamwana ka Mboni sya Yehofa kasonganejemo. (Aheb. 10:24, 25) Mwangacelewa, M’busa jwamkulungwa jwa dini ja Orthodox, jwapite kukudandawula kwa acakulungwa ŵa boma kuti ŵalekasye Ŵamboni sya Yehofa kukamulicisya masengo cipindaci. Ana ligongo cici jwatesile yeleyi? Jwalakwe jwatesile yeleyi ligongo lyakuti yikulupi ya dini jawo yikusalekanganaga ni yikulupi ya Ŵamboni sya Yehofa. Acakulungwakulungwa ŵa bomaŵa, ŵatandite kumjimba magambo Titos Manoussakis ni Mboni sine sitatu sya m’cilambomo. Ŵamboniŵa ŵalamulidwe kuti akatame mu ukayidi kwa miyesi jiŵili. Mpela ŵandu ŵakulupicika ŵatamilicice mu Ucimwene wa Mlungu, Ŵamboniŵa ŵayiweni kuti yalwalamwile luŵalalu yasokonacisye ufulu wawo wakulambila. M’yoyo ŵajijigalile nganiji m’maluŵala gane ga magambo soni kaneko ŵajijawisye ku Luŵala Lwamagambo Lwakulola ya Ufulu wa Ŵandu ku Europe.

¹⁰ Pambesi pakwe mu 1996, Luŵalalu lwalamwile yindu yanganiyasangalasya ŵakusisya kulambila kweswela. Luŵalalu lwasasile kuti, “Mboni sya Yehofa jili ‘dini jakumanyika’ mwakamulana ni lilamusi lya m’cilambo ca Greece” soni kuti yagalamulaga maluŵala gamwanamwana ga m’cilamboci “yasokonasyaga ufulu wa diniji.” Luŵalalu lwasasilesoni kuti boma ja Greece jaliji jangali udindo “wakuwungunya naga yikulupi ya dini soni naga kalambile kawo kali kakuŵajilwa kapena iyayi.” Pambesi pakwe, Luŵalalu lwamasisye magamboga mwakuŵeceta kuti Ŵamboni sya Yehofa akwete ufulu wakulambila m’cilamboci.

 ¹¹ Ana kuwina magamboku kwakamucisye Ŵamboni kuŵa pamtendele? Iyayi nganikukamucisya. Mu 2012, luŵala lwamagambo lwalamwilesoni ngani jakulandana ni jeleji ku Kassandreia m’cilambomu. Ŵakusisyaŵa ŵalimbene ni Ŵamboni kwa yaka ciŵandika 12 panganiji. Bishopu jwa dini ja Orthodox ni juŵatandisye nganiji. Luŵala Lwekulungwa Mnope Lwamagambo lwamasisye nganiji mwakusala kuti Mboni sya Yehofa sikwete ufulu wakulambila m’cilambomu. Kulamulaku kwaliji kwakamulana ni malamusi ga m’cilambomu gagapelekaga ufulu ku dini. Luŵalalu lwasasile kuti yagalamulaga maluŵala ga magambo kuti dini ja Mboni sya Yehofa jili jangamanyika m’cilambomu kwaliji kulemwa. Lwasasilesoni kuti, “Yijiganyo ya ‘Mboni sya Yehofa’ yili yakumanyika cenene soni yikusakamucisya kumanyikasya diniji.” Abale ni alongo mumpingo wamwana wa ku Kassandreia ŵasangalele kuti sambano capitilisye kusongana m’Nyumba ja Ucimwene jawo pakumlambila Mlungu.

12, 13. Ana ŵandu ŵakusisya ku France ‘ŵagapindimasisye malamusi ga [Mlungu] gagoloka’ camtuli? (b) Ana yakuyicisya yakwe yiŵele yamtuli?

¹² France. Ŵakusisya ŵane, mwakalamuka ‘agapindimasisye malamusi ga [Mlungu] gagoloka’ pakusaka kulimbana ni ŵandu ŵa Mlungu. (Aŵalanje Salimo 94:20.) Mwacisyasyo, camkatikati mwa yaka ya m’ma 1990, ŵakulola ya msongo m’cilambo ca France ŵatandite kuŵalanjila yacikuti kakamulicisye masengo mbiya ciwanja ca Ŵamboni m’cilambomu. (Association Les Témoins de Jéhovah) Ciwanjaci cili cakumanyika mwalilamusi m’cilamboci soni Ŵamboni sya Yehofa akusakamulaga masengo gawo kupitila m’ciwanjaci. Nduna jakulola ya kakamulicisye masengo ka mbiya sya m’boma jasasile cakulinga cawo pakuŵalanjilaku. Ndunajo jatite, “Yakuyicisya ya kuŵalanjilaku mpaka yitendakasye ciwanja ca Mbonici kuwugalidwa kapena kwimbidwa magambo . . . , yampaka yisokonasye kapena kumasya kwene masengo ga ciwanjaci m’cilambomo.” Atamose kuti ŵakuŵalanjilaŵa nganapata yakulemweceka yiliyose pakuŵalanjila kwawoko, nambope ŵacilamwile ciwanjaci kuti cikomeje msongo wakwela mnope pakusaka kulimbana naco. Naga yikakombolece yaŵasakaga ŵanduŵa, nikuti abale ŵetu ngamkanatendela mwine nambo kuwugala ofesi ja nyambi soni kusumisya maofesigo pakusaka kuti apelece msongowo. Kusala yisyene yeleyi yaliji yakusawusya. Nambope ŵandu ŵa Mlungu nganawujila panyuma. Mwakulimba mtima, Ŵamboni sya Yehofa nganakamulana ni yeleyi mwamti mu 2005 wajijawisye nganiji ku Luŵala Lwamagambo Lwakulola ya Ufulu wa Ŵandu ku Europe.

¹³ Pa June 30, 2011, Luŵalalu lwalamwile magamboga. Luŵalalu lwasasilesoni kuti ufulu wakulambila ngawukwakunda ŵaboma kuwungunya yikulupi ya dini soni kalambile ka ŵandu kuti kali kakuŵajilwa kapena iyayi kulekapo naga ŵanduwo akasile malamusi. Konjecesya pelepa, Luŵalalu lwasasilesoni kuti “Msongowu . . . watendekasyaga kuti ciwanjaci cikakolaga yindu yakusosecela mwamti yeleyi yasokonasyaga ŵandu pangani jakulambila.” Luŵalalu lwalamwile kuti boma ja France jalemwecesye Ŵamboni sya Yehofa. Yaliji yakusangalasya kwa ŵandu ŵa Yehofa ligongo boma ja France jalamulidwe kuwucisya mbiya syosope sya msongo waŵacikomesyaga ciwanja ca Mboni pampepe ni cindapusa cakwe. Nambosoni Luŵalalu lwalamwile kuti bomaji jityosye cikole pa katundu ja nyambi ja m’cilambomo.

14. Ana wawojo mpaka atende yamtuli pangani jakuputila ufulu wakulambila?

 ¹⁴ Mpela Esitele soni Moledekayi ŵa mu ndaŵi jakala, ŵandu ŵa Yehofa masiku agano akusaputila ufulu kuti amlambileje Yehofa mu litala lyakusalijiticisya jwalakwe. (Est. 4:13-16) Ana wawojo mpaka atende yiliyose ni nganiji? Elo. Mpaka ŵapopelele abale ni alongo ŵakulagasidwa ni malamusi gangali cilungamo ga m’yilambo mwawo. Mapopelo gelega gakusaŵa yida yamacili yakwakamucisya abale ni alongo ŵetu pandaŵi ja yakusawusyayi. (Aŵalanje Yakobo 5:16.) Ana Yehofa akusajanga mapopeloga? Kuwina kwetu magambo kukulosya kuti Yehofa akusajanga mapopeloga.—Aheb. 13:18, 19

15. Ana ŵandu ŵa Mlungu akusaganicisyaga mnope yindu yapi pangani jakamucisya masengo miyasi?

¹⁵ Mpela mwatuyiwonele mu Mtwe 11, ŵandu ŵatamilicice mu Ucimwene wa Mlungu apocele cikamucisyo cakupikanika cenene ca m’Malemba pangani jakamulicisya masengo miyasi mwakulemweceka. Cikamucisyo ca miyasici ciwandile mnope masiku agano. (Gen. 9:5, 6; Lef. 17:11; aŵalanje Masengo 15:28, 29.) Atamose kuti ngatukusakunda kututaga miyasi, nambope tukusaka cikamucisyo cambone ca mtela cakamulana ni malamusi ga Mlungu. M’yilambo yejinji, maluŵala gekulungwa gamagambo gamanyilile kuti ŵandu akwete ufulu wakukunda kapena kukana cikamucisyo ca mtela mwakamulana ni cikumbumtima soni yikulupi yawo ya dini. Nambope m’yilambo yine, ŵandu ŵa Mlungu asimene ni yindu yakogoya panganiji. Kwende tukambilane yayitendekwe m’yilambo yine.

16, 17. Ana mlongo jwa ku Japan jwapocele cikamucisyo ca mtela camtuli cicamtendekasisye kudandawula mnope, soni ana mapopelo gakwe gajanjidwe camtuli?

¹⁶ Japan. Jwamkongwe jwacikulile, jwa yaka 63 lina lyakawe Misae Takeda, jwasosekwe kutendedwa opaleshoni jekulungwa. Jwalakwe mpela mundu jwakulupicika jwa mu Ucimwene wa Mlungu, ŵamsalile dokotala mwakupikanika cenene kuti ngakusosekwa kutajidwa miyasi pa ndaŵi ja opaleshonijo. Nambope pali pamasile miyesi jakuŵalanjika, jwalakwe jwadandawile mnope ali apikene kuti jwatajidwe miyasi. Mu June 1993, panyuma pakumanyilila kuti atendeledwe yindu yangali cilungamo soni yangalwe, mlongo Takeda ŵamkatile cisamani dokotalaju soni cipatalaci. Kusala yisyene, mlongo jwakulinandiya soni jwakuwusimana mtimaju jwakwete cikulupi cakulimba. Mwangasamala kandu kuti jwaliji jwangali macili ligongo lya ulwelewu, nambope jwalakwe jwakombwele kupeleka umboni wa macili ali cimile mu luŵala lwamagambo kwakupunda awala jimo. Jwalakwe jwawonecele kakumalisya ku luŵala lwamagambolu, kaneko mwesi wakuyicisya jwawile. Ana ngatukukumbila kulimba mtima soni cikulupi ca mlongoju? Mlongo Tekada jwasasile kuti jwapopelaga mwakuwilisyawilisya kwa Yehofa kuti amkamucisye pa nganiji. Jwalakwe jwakwete cikulupi cakuti Yehofa camjanje mapopelo gakwega. Ana gajanjidwe?

¹⁷ Yaka yitatu yili yimasile ciwile mlongoju, Luŵala Lwekulungwa Mnope Lwamagambo ku Japan lwalamwile kuti mlongoju nganalemwa. Luŵalalu lwatite, kwaliji kulemwa kumtaga miyasi, ligongo yaliji yakulekangana ni yaŵasagwile msyene. Pa February 29, 2000, Luŵalalu lwasasile kuti “ufulu wakusagula yakutenda” mu yakutendekwa mpela yeleyi “uli ufulu wa mundu, tuwucimbicisyeje.” Yili  yakulimbikasya kuti Mlongo Takeda jwasimicisye kuputila ngondo ufulu wakwe wakusagula cikamucisyo ca mtela mwakamulana ni cikumbumtima cejiganyidwe cenene ni Baibulo. Yeleyi yikamucisye kuti Ŵamboni ku Japan apoceleje cikamucisyo ca mtela mwangatenda woga kuti catajidwe miyasi.

18-20. (a) Ana luŵala lwamagambo ku Argentina lwalosisye camtuli kuti mundu akwete ufulu wakukana kutajidwa miyasi pakamulicisya masengo kadi jakummanyisya dokotala cikamucisyo causagwile? (b) Pangani jakukamulicisya masengo miyasi mwakulemweceka, ana mpaka tulosye camtuli kuti tuli ŵakulipeleka kwa Klistu mpela jwakutulongolela jwetu?

¹⁸ Argentina. Ana mundu jwatamilicice mu Ucimwene wa Mlungu mpaka akosecele camtuli kuti capocele cikamucisyo camtela pandaŵi jakomwece? Mpela muŵatendele M’bale Pablo Albarracini, tukusosekwa kujigalaga kadi jetu ja miyasi kuti jituŵecetele pandaŵiji. Mu May 2012, m’baleju jwasimene ni ŵawiyi ŵaŵamgombele mwakutotoganya. Yili yitendekwe yeleyi, ŵane ŵamjigalile kucipatala ali cikomocele. Paligongo lyeleli, yaliji yakusawusya kuti alondesye ya cikulupi cakwe pangani ja miyasi. Nambope jwalakwe jwaliji ali ajigele kadi ja miyasi jiŵasayine yaka mcece munyumamo. Jwalakwe jwawulele mnope, mwamti madokotala gasacililaga kumtaga miyasi pakusaka kukulupusya umi wakwe. Nambope acakulungwa ŵa cipatala ŵalinganyisye yakucimbicisya yakusagula yakweyi. Nambope babagwe Pablo ŵanganaŵa Ŵamboni, pakusaka kuti yakusagula ya mwanace jwawo yikatendekwa, ŵajijawisye nganiji kuluŵala lwa magambo.

¹⁹ Loya juŵajimilaga ŵamkwakwe Pablo panganiji, ŵatesile apilo nganiji. Kaneko luŵalalu lwalamwile yakulekangana ni yagalamwile maluŵala gamwanamwana. Luŵalalu lwasasile kuti yajwasagwile Pablo mu kadi jakwe ja miyasi, yasosekwaga kuyikamulicisya masengo. Babagwe Pablo ŵajijawisye nganiji ku Luŵala Lwekulungwa Mnope Lwamagambo ku Argentina. Nambope Luŵalalu nganilukola magongo gakayicila kuti [yajwalembile Pablo m’kadi jakwe yakana kutajidwa miyasi] ŵalembile ali mkuganisya cenene, ali mkumanyilila yakutenda soni kuti pangali juŵamkanganicisye.” Luŵalalu lwatite, “Mundu jwamkulungwa jwalijose akwete udindo wakucisamalila cilu cakwe, soni akwete ufulu wakukana kapena kunda cikamucisyo ca mtela . . . Dokotala jwamkulungwa akusosekwa kucimbicisya nganisyosi.”

²⁰ M’bale Albarracini jwaposile. Jwalakwe ni ŵamkwakwe ŵatesile cenene kuti ŵasayine kadi jawo ja miyasi. Mwakuya cindu camwana nambo cakusosekwa mnope celeci, jwalakwe jwalosisye kulipeleka kwa Klistu kupitila mu Ucimwene wa Mlungu. Ana wawojo ni liŵasa lyawo akusakuyaga cisyasyoci?

21-24. (a) Ana cici cacatendekasisye kuti Luŵala Lwekulungwa Mnope Lwamagambo lwa ku Canada lilamule magambo gakwayana ni ŵanace soni miyasi mwakusangalasya? (b) Ana ŵakutumicila ŵa Yehofa ŵacinyamata masiku agano mpaka jalimbikasye camtuli nganiji?

²¹ Canada. Kusala yisyene, maluŵala ga magambo gamanyilile kuti acinangolo akwete ufulu wakwasagulila ŵanace wawo cikamucisyo cambone ca mtela. Ndaŵi sine maluŵalaga, galamwilesoni kuti ŵanace ŵacikulile akwete ufulu wakusagula cikamucisyo ca mtela. Yeleyi ni yayamtendecele April Cadoreth. Ali akwete yaka 14, April ŵamtesile adimiti ku cipatala ligongo lya ulwele wakogoya mnope wakusululila miyasi mkati. Miyesi jakuŵalanjika yeleyi mkaniyitendekwe, jwalakwe ŵaliji ali alembile kala kadi jakusala kuti ngakusosekwa kutajidwa miyasi atamose ali atesile ngosi. Dokotala juŵamkamucisyaga msikanaju jwakanile kuya yayaliji mu kadiji, mwamti jwaŵendile luŵala lwa magambo kuti lulamule yakumtaga miyasi. M’yoyo,  pambesi pakwe jwalakwe ŵamtasile miyasiji mwakumkanganicisya. April jwasasile kuti kumtaga miyasiku kwaliji kwakulandana ni kumkamulila.

²² April ni acinangolo ŵakwe ŵajijigalile nganiji ku maluŵala gane ga magambo. Panyuma pa yaka yiŵili, nganiji ŵajijawisye ku Luŵala Lwekulungwa Mnope Lwamagambo lwa ku Canada. Luŵalalu lwalamwile kuti ŵawucisye mbiya syosope syajonasile pakwendesya magamboga. Luŵalalu lwalamwilesoni kuti jwalakwe nganalemwa. Yalwalamwile luŵalalu yakamucisyesoni ŵanace ŵacikulile ŵaŵasakaga kuti akamulicisyeje masengo ufulu wakulisagulila jika cikamucisyo ca mtela. Luŵalalu lwasasile kuti, “Pangani ja cikamucisyo ca mtela, ŵanace ŵa yaka ya m’ma 16 akusosekwa kwakunda kulosya kukula soni kukomangala kwawo nganisyo pakusagula jika cikamucisyo ca mtela.”

²³ Nganiji jaliji jekulungwa, mwamti Luŵala Lwekulungwa Mnope Lwamagambolu lwapelece lilamusi lyakuti ŵanace ŵacikulile akwete ufulu wakusagula jika cikamucisyo ca mtela. Nganiji mkanijitendekwe, maluŵala ga magambo ku Canada gapaga macili madokotala kupeleka cikamucisyo ca mtela kwa mwanace jwa yaka ya m’ma 16,  naga luŵalalo lukuyiwona kuti cikamucisyoco cili cakuŵajilwa kwa mwanacejo. Panyuma pakulamula ngani ja April, maluŵala ga magambo nganigakolasoni macili gakwasalila madokotala kuti ŵasagulileje ŵanace ŵa yaka ya m’ma 16 cikamucisyo ca mtela cakutindana ni yakusaka. Nambo cakusosekwa cili kwapa kaje ŵanacewo ufulu wakulosya naga mpaka asagule jika cikamucisyo ca mtela.

²⁴ Atamose kuti nganiji jajigele yaka yitatu, nambope jamjendele cenene April. Mwamti akwete cilu cambone soni apano ali mpayiniya jwakutamilicika. Jwalakwe akusala kuti, “Ndili jwakusangalala kumanyilila kuti najigele nawo mbali pakulingalinga kulicimbicisya lina lya Mlungu soni kusimicisya kuti Satana ali jwaunami.” Yiyamtendecele mlongo jwacinandipileju, yikulosya kuti ŵacinyamata ŵetu mpaka akombole kulosya kuti ali ŵakutamilicika mu Ucimwene wa Mlungu mwa kuŵa ŵakulimba mtima.—Mat. 21:16.

25, 26. Ana ni cici cacikusatendekwa ndaŵi sine paumasile ulombela?

²⁵ Yehofa ŵapele acinangolo masengo gakulela ŵanace mwakamulana ni malamusi gakwe. (Det. 6:6-8; Aef. 6:4) Kulela mwanace gali masengo gakusawusya. Nambo gakusaŵa gakusawusya mnope naga ulombela umasile. Pandaŵiji acinangolowo mpaka akole nganisyo syakulekanganalekangana pa kalele ka ŵanace. Mwambone, nangolo jwa Mboni mpaka asacilileje mnope kumlela mwanace mwakamulana ni yiwundo ya Ciklistu. Nambo nangolo jwanganaŵa jwa Mboni nganaŵa akundile yeleyi. Yisyene kuti acinangolo Ŵamboni akusosekwa kumanyilila kuti ulombela mpaka umale, nambo udindo wakwalela ŵanace wangamalaga.

²⁶ Paligongo lyeleli, pakusaka kuti ŵajiganyeje ŵanace ya dini jakwe, nangolo jwanganaŵa jwa Mboni mpaka ajawule ku luŵala lwamagambo kuti lumkunde kujigala ŵanace. Acinangolo ŵane akusasala kuti kuleledwa mpela jwa Mboni sya Yehofa kuli kwakogoya. Jemanjaji akusasalaga kuti ŵanace ŵawo mpaka alece kusangalalila lisiku lyakupagwa, maholide, soni kuti mpaka akane kutajidwa miyasi jakusajiwona kuŵa “jakulupusya umi.” Yili yakusangalasya kuti maluŵala ga magambo gakusalamula nganisi pakuganicisya yindu yampaka yimkamucisye mwanace m’malo mwakulamula kuti dini ja nangolo jwine jili jakogoya. Kwende tulole yisyasyo yine panganiji.

27, 28. Ana Luŵala Lwekulungwa Mnope Lwamagambo ku Ohio lwagamwile yamtuli pangani jakuti kuleledwa ni nangolo jwa Mboni sya Yehofa kuli kwakogoya?

²⁷ United States. Mu 1992, Luŵala Lwekulungwa Mnope Lwamagambo mumsinda wa Ohio lwasamalile ngani jele jwamlume jwangaŵa jwa Mboni jwadandawulaga kuti kwaliji kwakogoya kuti mwanace jwakwe aleledwe mpela jumo jwa Mboni sya Yehofa. Luŵala lwamwana lwamagambo lwajiticisye nganisyo syakwesi soni lwamkundile jwamlumeju kujigala mwanaceju kuti akamleleje. Mamagwe ŵa mwanaceju, Jennifer Pater, ŵapele ufulu wakuti mwanaceju mpaka ayiceje kukwalola, nambo ŵalamwile kuti nganasosekwaga “kumjiganya kapena kumsalila cilicose cakwayana ni cikulupi ca Mboni sya Yehofa mwalitala lililyose.” Yalwalamwile luŵala lwamwanalu yaliji yamacili mnope mwamti yagopolelaga kuti mlongoju nganasosekwaga kuŵecetana ni mwanace jwakweju ngani soni yiwundo ya m’Baibulo. Aganicisye muyamkwayile mlongoju yeleyi. Kusala yisyene yeleyi yampwetece  mnope mlongoju nambo jwalakwe jwasasile kuti jwawusimene mtima ni kwembeceya Yehofa kuti atendepo kandu. Jwalakwe jwatite, “Kusala yisyene Yehofa jwaliji kumbali jangu.” Loya juŵatumisidwe ni likuga lya Yehofa kumjimila pa magamboga, jwajijawisye nganiji ku Luŵala Lwekulungwa Mnope Lwamagambo ku Ohio.

²⁸ Luŵala Lwekulungwa Mnope Lwamagambo lwalamwile mwakulekangana ni yalwalamwile luŵala lwa mwana. Luŵala lwekulungwa mnopelu lwalamwile kuti, “Acinangolo akwete macili gakwajiganya ŵanace ŵawo, kupwatikapo ufulu wakwajiganya ndamo soni yikulupi yadini.” Luŵalalu lwasasile kuti, luŵala lwamagambo lwangali ufulu wakwalekasya acinangolo Ŵamboni kumlela mwanace jwawo, kulekapo naga yikulupi ya Mboni sya Yehofa yikumjonanga mwanacejo mwakucilu soni kaganisye kakwe. Luŵalalu lwapatile kuti yikulupi ya dini ja Mboni sya Yehofa nganiyiŵa yijonasile cilu soni kaganisye ka mwanace.

29-31. Ana ligongo cici mlongo jwa ku Denmark jwalusile udindo wakwe wakulela mwanace? (b) Ana Luŵala Lwekulungwa Mnope Lwamagambo ku Denmark lwatesile cici ni nganiji?

²⁹ Denmark. Yakulandana ni yeleyi yamtendecelesoni Anita Hansen. Ulombela uli umasile, ŵamkwakwe ŵandanda ŵapite ku luŵala lwamagambo kukuŵenda kuti amkunde kujigala mwanace jwakwe lina lyakwe Amanda jwa yaka 7 kuti akamleleje. Atamose kuti luŵala lwamwana lwamjiticisye Mlongo Hansen yakutama ni mwanaceju mu 2000, babagwe mwanaceju ŵapite najo nganiji ku luŵala lwekulungwa. Luŵalalu lwalamwile yakulekangana ni yalwalamwile luŵala lwamwana lula mwakumkunda jwamlumeju kutamaga ni mwanacejo. Ligongo lyakuti acinangoloŵa ŵakwete nganisyo syakulekangana  pakujigalila yikulupi yawo, Luŵalalu lwayiweni kuti ŵalume ni ŵaŵaliji pamalo gambone gakumasya nganiji mwakumjigala mwanaceju. Ligongo lyakuti Mlongo Hansen jwaliji jumo jwa Mboni sya Yehofa, pambesi pakwe nganiji nganijimjendela cenene.

³⁰ Mundaŵi jakusawusyaji, Mlongo Hansen, jwasokonecele mnope nganisyo mwamti yamsawusyaga kuti apopele. “Nambo” jwalakwe jwasasile kuti, “Maloŵe gakusimanikwa pa Aloma 8:26, 27 gangamucisye mnope. Ndaŵi syosope nalipikanaga kuti Yehofa ŵamanyililaga yakusawusya yangu. Jwalakwe jwayiwonaga yakusawusya yangu soni kuti jwaliji jwakoseka ndaŵi jilijose kungamucisya.”—Aŵalanje Salimo 32:8; Yesaya 41:10.

³¹ Mlongo Hansen jwajijawisye nganiji ku Luŵala Lwekulungwa Mnope Lwamagambo ku Denmark. Pakulamula magamboga, Luŵalalu lwasasile kuti, “Ligongo lyakupikanika cenene lyakumkunda mundu kuti atameje ni mwanace ulombela pawumasile, liŵeje paganicisya ya umi wa mwanacejo ngaŵa yikulupi ya dini.” Kaneko luŵalalu lwasasilesoni kuti, nangolo kuti akole ufulu wakumjigala mwanace kukumlela yikusadalila yakusatendaga acinangolowo palekangene nganisyo, mwangajigalila “yijiganyo soni nganisyo syakuti ali” jwa Mboni sya Yehofa. Pambesi pakwe, Luŵalalu lwalamwile kuti mlongoju akatameje ni mwanaceju. Yeleyi yamlimbikasisye mnope Mlongo Hansen.

32. Ana Luŵala Lwekulungwa Mnope Lwakulola ya Ufulu wa ŵandu ku Europe, lutesile yamtuli pa kwateteya acinangolo Ŵamboni pakulimbana ni lusagu?

³² Yilambo yakulekanganalekangana mu Europe. Ngani sine mpela syelesi sikusaŵaga syakusawusya mnope mwamti akusayika pakusijawusya ku yilambo yine. Luŵala Lwekulungwa Mnope Lwakulola ya Ufulu wa Ŵandu ku Europe lusamalile ngani mpela syelesi. Luŵalalu luli lusamalile ngani siŵili, syaungapikangana wa pasikati pa nangolo Jwamboni ni jwanganaŵa Jwamboni, lwapatile kuti maluŵala gamwanamwana gasamalilaga nganisi pakujigalila dini. Luŵalalu lwasasile kuti lwelelu luli lusagu soni lwalamwile kuti, “kulamula magambo pakwamba kujigalila dini jali mundu kwangakundidwa.” Nangolo jwamkongwe jwa Mboni sya Yehofa pakuyamicila cikamucisyo calwapelece luŵalalu jwatite, “Yaliji yakupweteka mnope kunjimba magambo gakuti ngwajonanga ŵanace ŵangu citamileco nalingaga kwalela mulitala lyampaka lyakamucisye, lyalili lya Ciklistu.”

33. Ana acinangolo ŵamboni mpaka akamulicisye camtuli ciwundo ca pa lilemba lya Afilipi 4:5?

³³ Kusala yisyene acinangolo Ŵamboni ŵakusaka kola ufulu wakwajiganya ŵanace yiwundo ya m’Baibulo akusosekwa kulingalinga kuŵa wakulitimalika kapena kuti ŵakuwusimana mtima. (Aŵalanje Afilipi 4:5.) Acinangolo Ŵamboni akusayamicila kola ufulu wakwalela ŵanace mwakamulana ni maloŵe ga Mlungu, nambosoni akusosekwa kumanyilila kuti acinangolo ŵanganaŵa Ŵamboni akwetesoni ufulu wakwalela ŵanacewo naga akusaka kutenda yeleyo. Nambo ana nangolo jwa Mboni akusagawonaga mwamtuli masengo gakwiganya mwanace?

34. Ana acinangolo ŵaciklistu mpaka alijiganye cici kutyocela pa cisyasyo ca Ayuda ŵa mundaŵi ja Nehemiya?

³⁴ Ngani jijatendekwe mundaŵi ja Nehemiya mpaka jitukamucisye. Ayuda ŵakamwile masengo mwamacili mnope pakulinganya soni kutaŵa lutenje lwa Yelusalemu. Ayudaŵa ŵamanyililaga kuti lutenjelu  lucacenjelaga jemanjajo soni maŵasa gawo kwa acimmagongo ŵawo. Pa ligongo lyeleli Nehemiya ŵalimbikasisye kuti, “Mwaputile ngondo acalongo acimjenu, ŵanace ŵenu, aciŵamkwenu ni nyumba syenu.” (Nehemiya 4:14) Kutenda yeleyi kwaliji kwakamucisya mnope kwa Ayudaŵa. Masiku aganosoni acinangolo ŵali Ŵamboni sya Yehofa akusalipeleka mnope pakwalela ŵanace ŵawo mwakamulana ni usyesyene. Acinangoloŵa akusamanyilila kuti ŵanace ŵawo akusasimana ni yindu yakusakala palisoni kumalo kwakusatamaga. Yindu yakusakalayi mpaka yisimanikwesoni panyumba kupitila pa yida mpela mafoni, TV ni makompyuta. Acinangolo ngakusosekwa kuliŵalila kuti masengo gekulungwa gakwacenjela ŵanace ku yindu yampaka yajonanje, gali gakusosekwa mnope kuti ŵanacewo akuleje cenene mwausimu.

35, 36. Ana kuputila ufulu pangani ja kulambila, kwakamucisye camtuli Ŵamboni sya Yehofa, soni ana wawojo ali ŵakusimicisya kutenda cici?

³⁵ Kusala yisyene Yehofa ajaliwe likuga lyakwe lya masiku agano pamasengo galikukamula mwakulimbicila mnope gakuputila ufulu wakulambila. Ligongo lyakuputila ufulu wakulambilawu, ŵandu ŵa Mlungu akombwele kutendela umboni wekulungwa ku maluŵala gamagambo soni kwa ŵandu ŵajinji. (Alo. 1:8) Kuwina magambo kwa Ŵamboni panganisi kukamucisyesoni ŵandu ŵanganaŵa Ŵamboni kuŵa pa ufulu. Nambope, cakulinga ca ŵandu ŵa Mlungu ngaŵa kwaputila ufulu ŵandu kapena kulimanyikasya. Mboni sya Yehofa siputile ufulu wakulambila ni cakulinga cakutamilikasya soni kulimbikasya kulambila kweswela.—Aŵalanje Afilipi 1:7.

³⁶ Tukusosekwa kuyamicila cikulupi ca ŵakutumicila ŵa Mlungu ŵaŵaputile ufulu wakumlambila Yehofa. M’yoyo, kwende nombe m’weji tuŵe ŵakulupicika. Tukulupililejesoni kuti Yehofa akutukamucisya pamasengo getu soni capitilisye kutupa macili gakutukamucisya kutenda yakusaka yakwe.—Yes. 54:17.