1. Hwenu e ahwanvu lɛ kplé ɖó kpɔ́ é ɔ, etɛ è ka na ye? Etɛwu ye ka ɖó hudo tɔn?

 JEZU fɔ́n sín kú b’ɛ ɖó táan ɖé gudo é ɔ, ahwanvu lɛ kplé bo na dó wusyɛn lanmɛ nú yeɖée. É ɖò mɔ̌ có, ye sú hɔn dó ta ɖó ye ɖò xɛsi ɖi nú kɛntɔ́ yetɔn lɛ wɛ wutu. Kpɔ́n lee xɛsi e ɖi wɛ ye ɖè é ɖó na ko kɔ́n sín ye jí gbɔn hwenu e Jezu wá tɔ́n ɖò tɛntin yetɔn bo ɖɔ: “Mi yí [gbigbɔ mímɛ]” é! (Xà Jaan 20:19-22.) Nukɔnmɛ ɔ, ahwanvu lɛ lɛ́ kplé ɖó kpɔ́ bɔ Jehovah kɔn gbigbɔ mímɛ́ tɔn dó ye jí. Kpɔ́n lee ye na ko mɔ hlɔnhlɔn dó wɛnɖagbejijlazɔ́ e ɖò te kpɔ́n ye é wu gbɔn é!​—Mɛ. 2:1-7.

2. (a) Nɛ̌ Jehovah ka nɔ na mǐ hlɔnhlɔn gbɔn? Etɛwu mǐ ka ɖó hudo tɔn? (b) Etɛwu Sinsɛn-Biblo Xwédo Tɔn sín tuto ɔ ka nyí nùjɔnǔ sɔmɔ̌? (Kpɔ́n tinmɛ e ɖò dò é bo lɛ́ kpɔ́n gbàví “ Sinsɛn-Biblo Xwédo Tɔn”.)

² Xɛsi e ɖi nɔví xwè kanweko nukɔn ɔ tɔn lɛ é ɖɔhun nɔ ɖi mǐ lɔ ɖò égbé. (1 Pi. 5:9) Hweɖelɛnu ɔ, mɛɖé lɛ ɖò mǐ mɛ bo sixu mɔ wuvɛ̌ ɖó xɛsiɖiɖi nú gbɛtɔ́ wu. Enyi mǐ na dɛ ɖò wɛnɖagbejijlazɔ́ ɔ kɔn ɔ, mǐ ɖó hudo hlɔnhlɔn e Jehovah nɔ na mɛ é tɔn. (Efɛ. 6:10) Jehovah nɔ na hlɔnhlɔn enɛ gègě mǐ ɖò kplé mǐtɔn lɛ jí. Dìn ɔ, mǐ nɔ bló kplé e nɔ kplɔ́n nǔ mɛ tawun é wè ɖò aklunɔzán gbla ɖokpo ɖokpo mɛ; nukɔntɔn ɔ wɛ nyí: Xóɖiɖɔ nú Mɛ lɛ Bǐ kpo Atɔxwɛ Kplɔnkplɔn kpo, bɔ wegɔ ɔ nyí kplé aklunɔzán gblamɛ tɛntin tɔn mǐtɔn bɔ è nɔ ylɔ ɖɔ: Gbɛzán Klisanwun Tɔn kpo Sinsɛnzɔ́ Mǐtɔn Kpo. a Mǐ nɔ lɛ́ ɖu vivǐ nǔwiwa ɛnɛ tɔn xwewu xwewu, ye wɛ nyí: kpléɖókpɔ́ ɖaxó ɖokpo, kpléɖókpɔ́ lɛdo tɔn wè, kpo Flǐn kú Klisu tɔn tɔn kpo. Etɛwu é ka nyí nùjɔnǔ ɖɔ mǐ ni nɔ yì kplé enɛ lɛ bǐ? Nɛ̌ kplé mǐtɔn égbé tɔn lɛ ka ɖó nukɔnyiyi gbɔn? Etɛ linlin e mǐ ɖó dó kplé lɛ wu é ka nɔ ɖexlɛ́ dó mǐ wu?

3, 4. Etɛ Jehovah ka byɔ ɖò togun tɔn sí? Nǎ kpɔ́ndéwú lɛ.

³ Jehovah byɔ togun tɔn ɖɔ é ni nɔ kplé bo sɛ̀n emi dìn é ɔ, é ko lín. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, Jehovah na Sɛ́n tɔn akɔta Izlayɛli tɔn ɖò 1513 J.H.M. Gbɔjɛzán e è nɔ nyì aklunɔzán gbla ɖokpo ɖokpo mɛ é lɔ ɖò Sɛ́n enɛ mɛ; é na d’alɔ xwédo lɛ bɔ ye na sɛ̀n Mawu bo na lɛ́ kplɔ́n Sɛ́n ɔ. (Sɛ́n. 5:12; 6:4-9) Enyi Izlayɛli-ví lɛ xwedó gbeɖiɖe enɛ ɔ, xwédo lɛ nɔ mɔ hlɔnhlɔn, bɔ kplékplé akɔta ɔ tɔn nɔ nɔ mimɛ̌ jí ɖò gbigbɔ lixo bo nɔ lidǒ. Hwenu e akɔta ɔ gbɔ Sɛ́n ɔ nyì bo dovɛ̌ nú nǔ e é byɔ lɛ é, ɖi kplékplé  ɖò gbesisɔmɛ bo sɛ̀n Jehovah é ɔ, ye ba fɛ́nú Mawu tɔn kpò.​—Lev. 10:11; 26:31-35; 2 Tan. 36:20, 21.

⁴ Lɛ̌ kpɔ́n kpɔ́ndéwú e Jezu sɔ́ ɖ’ayǐ é. É ɖó aca bo nɔ yì kplɔ́ngbasá ɖò Gbɔjɛzángbe lɛ bǐ. (Luk. 4:16) Ee Jezu kú bo fɔ́n gudo é ɔ, ahwanvu tɔn lɛ kpó ɖò aca e é sɔ́ ɖ’ayǐ é xwedó wɛ bo nɔ kplé ɖó kpɔ́ ɖò gbesisɔmɛ, có ye sɔ́ kpó ɖò Gbɔjɛzán sɛ́n ɔ glɔ ǎ. (Mɛ. 1:6, 12-14; 2:1-4; Hlɔ. 14:5; Kolo. 2:13, 14) É nyí alixlɛ́mɛ kpo wusyɛn dó lanmɛ nú mɛ kpo kɛɖɛ wɛ Klisanwun xwè kanweko nukɔntɔn ɔ tɔn lɛ nɔ mɔ ɖò kplé enɛ lɛ jí ǎ, loɔ, ye nɔ lɛ́ kpa susu nú Mawu gbɔn ɖɛxixo, xósin nina kpo hanjiji kpo gblamɛ.​—Kolo. 3:16; Ebl. 13:15.

5. Etɛwu mǐ ka nɔ yì kplé aklunɔzán gblamɛ tɔn lɛ kpo kpléɖókpɔ́ xwewu xwewu tɔn lɛ kpo? (Lɛ̌ kpɔ́n gbàví “ Kpléɖókpɔ́ Xwewu Xwewu Tɔn Ðěɖee Nɔ Zɔ́n Bɔ Togun Mawu Tɔn Nɔ Nɔ Bǔ lɛ É”.)

⁵ Mɔ̌ ɖokpo ɔ, enyi mǐ yì kplé aklunɔzán gbla ɔ mɛ tɔn lɛ kpo kpléɖókpɔ́ xwewu xwewu tɔn lɛ kpo ɔ, mǐ nɔ xlɛ́ ɖɔ mǐ ɖò gudo nú Axɔsuɖuto Mawu Tɔn, bɔ gbigbɔ mímɛ́ nɔ na hlɔnhlɔn mǐ, lobɔ mǐ nɔ lɛ́ dó wusyɛn lanmɛ nú mɛ ɖevo lɛ gbɔn nùɖiɖi xó e mǐ nɔ ɖɔ lɛ é gblamɛ. Ee lɛ́ ɖò taji é wɛ nyí ɖɔ ali nɔ hun nú mǐ bɔ mǐ nɔ sɛ̀n Jehovah gbɔn ɖɛ mǐtɔn lɛ, xósin mǐtɔn lɛ kpo han mǐtɔn lɛ kpo gblamɛ. Lee è bló tuto nú kplé mǐtɔn gbɔn é sixu gbɔn vo nú lee è bló nú kplé Izlayɛli-ví lɛ kpo Klisanwun xwè kanweko nukɔntɔn ɔ tɔn lɛ kpo tɔn gbɔn é, amɔ̌, lee kplé enɛ lɛ nyí nùjɔnǔ gbɔn é jɛn mǐ lɔ tɔn lɛ nyí gbɔn. Nɛ̌ kplé mǐtɔn égbé tɔn lɛ ka ɖó nukɔnyiyi gbɔn?

6, 7. (a) Linlin tɛ wu mǐ ka nɔ yì kplé lɛ? (b) Nɛ̌ kplé lɛ ka gbɔn vo sín gbɛ̌ta ɖé mɛ jɛ ɖevo mɛ gbɔn?

⁶ Hwenu e Nɔví Charles Taze Russell jɛ nugbǒ e ɖò Mawuxó ɔ mɛ é ba jí é ɔ, é mɔ ɖɔ é ɖò dandan ɖɔ è ni kplé ɖó kpɔ́ xá mɛ ɖěɖee ɖó linlin enɛ ɖokpo ɔ kpo mɛ kpo lɛ é. Russell  wlan ɖò 1879 ɖɔ: “Ðò Pittsburgh ɔ, nyì kpo mɛ ɖevo lɛ kpo bló tuto klasi Biblu kplɔnkplɔn tɔn ɖé bo nɔ xwedó bo na mɔ tɛn dó kije Biblu ɔ, mǐ nɔ kplé ɖò Aklunɔzángbe lɛ bǐ.” É dó wusyɛn lanmɛ nú mɛ ɖěɖee nɔ xà Atɔxwɛ lɛ é ɖɔ ye ni nɔ kplé ɖó kpɔ́, bɔ ɖò 1881 ɔ, è jɛ kplé lɛ bló jí ɖò Pittsburgh, Pennsylvanie, ɖò Aklunɔzángbe lɛ bǐ kpo Azǎngagbe lɛ bǐ kpo. Atɔxwɛ (Glɛnsigbe) Abɔxwísun 1895 tɔn ɖɔ ɖɔ linlin e wu è nɔ bló kplé enɛ lɛ é wɛ nyí ɖɔ ye na xò “gbɛ̌dido Klisanwun tɔn, wanyiyi kpo bǔninɔ kpo” sín kàn, bo na lɛ́ hun ali bonu mɛ ɖěɖee nɔ wá kplé enɛ lɛ é na nɔ dó wusyɛn lanmɛ nú yeɖée lɛ.​—Xà Eblée lɛ 10:24, 25.

⁷ Nú xwè gègě ɔ, lee è bló tuto kplé lɛ tɔn gbɔn é kpo azɔn nabi e è nɔ bló é kpo gbɔn vo sín gbɛ̌ta Biblu Kplɔntɔ́ lɛ tɔn ɖé mɛ jɛ ɖevo mɛ. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, wema e gbɛ̌ta Biblu Kplɔntɔ́ lɛ tɔn e ɖò États-Unis é ɖé wlan bɔ è ɖetɔ́n ɖò 1911 é ɖé ɖɔ: “É hwe bǐ ɔ, mǐ nɔ bló kplé azɔn atɔ́ɔ́n ɖò aklunɔzán gbla ɖokpo ɖokpo mɛ.” Ye nɔ bló kplé enɛ lɛ ɖò Tɛnigbe, Azǎngagbe, Axɔsuzángbe, bo nɔ bló azɔn wè ɖò Aklunɔzángbe. Wema ɖevo e gbɛ̌ta Biblu Kplɔntɔ́ lɛ tɔn ɖé sɛ́dó sín Aflika bɔ è ɖetɔ́n ɖò 1914 é ɖɔ: “Mǐ nɔ bló kplé azɔn wè ɖò sun ɖokpo mɛ, mǐ nɔ bló nukɔntɔn ɔ ɖò Axɔsuzángbe e jɛ nukɔn é bo nɔ bló gudo tɔn ɔ ɖò Aklunɔzángbe e gbɔn gudo é.” É ɖò mɔ̌ có, kpɛɖé kpɛɖé ɔ, lee è bló tuto nú kplé mǐtɔn lɛ gbɔn é ɖó nukɔnyiyi. Mǐ ni kpi kplé ɖokpo ɖokpo sín tan klewun.

8. Ðɔ xóɖiɖɔ nukɔn nukɔntɔn ɖé lɛ sín xota.

⁸ Xóɖiɖɔ nú Mɛ lɛ Bǐ. Ðò 1880 e nyí xwè e bɔ dó xwè e mɛ Nɔví Russell jɛ Atɔxwɛ ɖetɔ́n jí é wu é ɔ, é xwedó kpɔ́ndéwú e Jezu sɔ́ ɖ’ayǐ é bo nɔ yì tomɛ bo nɔ jla Mawuxó ɔ. (Luk. 4:43) Ðò tomɛyiyi lɛ hwenu ɔ, Nɔví Russell sɔ́ kpɔ́ndéwú ɖé ɖ’ayǐ b’ɛ wá huzu Xóɖiɖɔ nú Mɛ lɛ Bǐ mǐtɔn dìn tɔn ɔ. Hwenu e Atɔxwɛ ɖò tomɛyiyi ɔ jla wɛ é ɔ, é ɖɔ ɖɔ “xomɛ na hun [Russell] bɔ é na xwlé xóɖiɖɔ agbawungba tɔn ɖé mɛ dó xota elɔ jí ‘Nǔ ɖěɖee nyí axɔsuɖuto Mawu tɔn tɔn lɛ é.’” Ðò 1911 e è ko ɖó klasi lɛ alǒ agun lɛ ayǐ ɖò tò gègě mɛ gudo é ɔ, è dó wusyɛn lanmɛ nú klasi ɖokpo ɖokpo ɖɔ ye ni sɛ́ xóɖɔtɔ́ e jɛxa lɛ é dó xá e lɛlɛ̌ dó ye lɛ é mɛ bonu ye na xwlé xóɖiɖɔ ɖebɔdoɖewu ayizɛ́n mɛ dó xota hwɛɖiɖɔ kpo gbɛxixɔ kpo jí. Xóɖiɖɔ ɖokpo ɖokpo gudo ɔ, è nɔ ɖɔ xóɖɔtɔ́ e na xwlé xóɖiɖɔ mɛ ɖò aklunɔzán gbla e na bɔ d’ewu é mɛ é sín nyikɔ kpo xota tɔn kpo.

9. Nɛ̌ Xóɖiɖɔ nú Mɛ lɛ Bǐ ɔ ka huzu gbɔn ɖò xwè lɛ vlamɛ? Nɛ̌ a ka sixu nɔ gudo nú kplé elɔ gbɔn?

⁹ Ðò 1945 ɔ, Atɔxwɛ ɖɔ ɖɔ è na jɛ Xóɖiɖɔ nú Mɛ lɛ Bǐ ɖé xwlé mɛ jí gbɔn gbɛ̀ ɔ bǐ mɛ bɔ é na nyí xóɖiɖɔ ɖebɔdoɖewu tantɔn bo na ɖɔ xó dó “tagba ɖěɖee mya nukún ɖò hwe mǐtɔn nu lɛ é” jí. Nú xwè gègě ɔ, xóɖɔtɔ́ lɛ nɔ zán xota e deví gbejinɔtɔ́ ɔ sɔnǔ na lɛ é kɛɖɛ ǎ, ye nɔ lɛ́vɔ zán xota ɖěɖee yeɖesunɔ sɔnǔ na lɛ é. É ɖò mɔ̌ có, ɖò 1981 ɔ, è ɖɔ nú xóɖɔtɔ́ lɛ bǐ ɖɔ ye ni nɔ sɔ́ xóɖiɖɔ yetɔn lɛ jinjɔn xóɖiɖɔ-wema ɖěɖee è sɔnǔ na nú agun lɛ é jí. b Kaka jɛ 1990 ɔ, xóɖiɖɔ-wema ɖé lɛ tíìn bo nɔ byɔ ɖɔ kpléwatɔ́  lɛ ni ɖ’alɔ ɖò xóɖiɖɔ ɔ mɛ, bo lɛ́ bló wazexlɛ́ lɛ; amɔ̌ ɖò xwè enɛ mɛ ɔ, è vɔ́ nǔ lɛ jlaɖó bɔ sín hwenɛnu ɔ, xóɖɔtɔ́ ɔ kɛɖɛ wɛ nɔ xwlé xóɖiɖɔ nú mɛ lɛ bǐ ɔ mɛ. Huzuhuzu ɖevo lɛ lɛ́ wá ɖò Aluùnsun 2008 tɔn mɛ hwenu e è ɖè cɛju xóɖiɖɔ lɛ tɔn kpò b’ɛ gosin cɛju 45 wá cɛju 30 é. È bló huzuhuzu dó lee kplé enɛ nɔ yì gbɔn é wu có, xóɖiɖɔ e è sɔnǔ na ganji é kpó ɖò nǔ sɔ́ nú mǐ wɛ bɔ mǐ nɔ ɖó nùɖiɖi nú Xó Mawu Tɔn, bo nɔ lɛ kplɔ́n nǔ mǐ dó Axɔsuɖuto Mawu Tɔn sín akpáxwé vovo lɛ bǐ jí. (1 Tim. 4:13, 16) A ka nɔ ylɔ mɛ ɖěɖee a nɔ yì ba kpɔ́n lɛ é kpo mɛ ɖevo ɖěɖee ma nyí Kúnnuɖetɔ́ ǎ lɛ é kpo wá xóɖiɖɔ jinjɔn Biblu jí taji enɛ lɛ tɛnmɛ kpo akpàkpà sɔ́ mɛ kpo à?

10-12. (a) Huzuhuzu tɛ lɛ è ka bló nú lee è nɔ bló Atɔxwɛ Kplɔnkplɔn ɔ gbɔn é? (b) Etɛ lɛ é ka nyɔ́ ɖɔ a ni kanbyɔ?

¹⁰ Atɔxwɛ Kplɔnkplɔn. Ðò 1922 ɔ, nɔví sunnu ɖěɖee Watch Tower Society nɔ sɛ́dó tomɛ bonu ye na xwlé xóɖiɖɔ mɛ lɛ ɖò agun lɛ mɛ bo na lɛ́ nɔ nukɔn ɖò Mawuxóɖiɖɔzɔ́ ɔ mɛ lɛ é ɖegbe ɖɔ è ni bló tuto kplé ɖé tɔn bonu è na nɔ kplɔ́n Atɔxwɛ ɖ’eji ɖò gbesisɔmɛ. È yí gbè nú alixlɛ́mɛ enɛ bɔ ɖò bǐbɛ̌mɛ ɔ, è nɔ kplɔ́n Atɔxwɛ ɖò aklunɔzán gblamɛ tɛntin alǒ ɖò Aklunɔzángbe.

¹¹ Atɔxwɛ (Glɛnsigbe) Ayidosun 15, 1932 tɔn lɛ́ xlɛ́ lee è ɖó na nɔ bló kplé enɛ gbɔn é. Xota ɔ zán kpɔ́ndéwú lee è nɔ kplɔ́n Atɔxwɛ gbɔn ɖò xwédo Betɛli tɔn mɛ é tɔn bo ɖɔ ɖɔ nɔví sunnu ɖokpo wɛ ɖó na nɔ kpé nukún dó kplé ɔ wu. Nɔví sunnu atɔn sixu jinjɔn nukɔn bɔ ye na nɔ xà akpáxwé lɛ mɛjijɛ mɛjijɛ. Xota lɛ nɔ ɖó nùkanbyɔ lɛ hwe ɔ nu ǎ, enɛ wu ɔ, è ɖɔ nú mɛ e nɔ kpé nukún d’ewu lɛ é ɖɔ ye ni nɔ byɔ kpléwatɔ́ lɛ ɖɔ ye ni kàn nǔ byɔ bonu è na na xósin na. Enɛ gudo ɔ, ye na byɔ kpléwatɔ́ lɛ ɖɔ ye ni na xósin nú nùkanbyɔ lɛ. Enyi xósin lɛ ma zawě ganji ǎ ɔ, è byɔ mɛ e nɔ kpé nukún d’ewu lɛ é ɖɔ ye ni na “tinmɛ klewun” ɖé d’eji.

 ¹² Ðò bǐbɛ̌mɛ ɔ, è na gbè agun ɖokpo ɖokpo bɔ é na sɔ́ Atɔxwɛ e mɛ gègě ba ɖɔ è ni kplɔ́n é. Amɔ̌, Atɔxwɛ (Glɛnsigbe) Lidosun 15, 1933 tɔn byɔ ɖɔ agun lɛ bǐ ni nɔ zán Atɔxwɛ gudogudo tɔn ɔ. Ðò 1937 ɔ, alixlɛ́mɛ lɛ ɖɔ ɖɔ Aklunɔzángbe wɛ è ɖó na nɔ kplɔ́n. Huzuhuzu ɖevo lɛ lɛ́ wá bo lilɛ kplé enɛ ɖó lee é ɖè gbɔn ɖò égbé é, bo tɔ́n ɖò Atɔxwɛ (Glɛnsigbe) Kɔnyásun 1, 1942 tɔn mɛ. Jɛ nukɔn ɔ, Atɔxwɛ ɔ ɖɔ ɖɔ nùkanbyɔ lɛ na nɔ tɔ́n ɖò xota e è nɔ kplɔ́n lɛ é sín wexwɛ ɖokpo ɖokpo jí ɖò dò, bɔ è ɖó na nɔ kanbyɔ. Enɛ gudo ɔ, é ɖɔ ɖɔ kplé ɔ kún sɔ́ na hú ganxixo ɖokpo ó. É lɛ́ dó wusyɛn lanmɛ nú xósinnatɔ́ lɛ ɖɔ ye ni nɔ na xósin lɛ “ɖò xógbe yeɖesunɔ tɔn mɛ,” lé ye ni ma nɔ xà fí ɖé lɛ sín akpáxwé lɛ mɛ kpowun ó. Atɔxwɛ Kplɔnkplɔn kpó ɖò kplé nukɔntɔn e jí deví gbejinɔtɔ́ ɔ nɔ gbɔn dó na nùɖuɖu gbigbɔ tɔn mǐ dó hwetɔnnu é nyí wɛ. (Mat. 24:45) É na nyɔ́ ɖɔ ɖokpo ɖokpo mǐtɔn ni kanbyɔ mǐɖée ɖɔ: ‘Un ka nɔ sɔnǔ nú Atɔxwɛ Kplɔnkplɔn aklunɔzán gblamɛ ɖokpo ɖokpo tɔn à? Un ka nɔ tɛnkpɔn bo nɔ na xósin nú un kpéwú ɔ à?’

13, 14. Kpi Biblu Kplɔnkplɔn Agun Tɔn sín tan. Etɛ sín vivǐ a ka nɔ ɖu ɖò kplé elɔ mɛ?

¹³ Biblu Kplɔnkplɔn Agun Tɔn. Ee è ɖè L’Aurore du Millénium sín akpáxwé ɖé lɛ tɔn ɖò 1895 mɔ̌ gudo é ɔ, Nɔví H. N. Rahn ee nyí Biblu Kplɔntɔ́ ɖé bo nɔ nɔ toxo Baltimore, Maryland tɔn mɛ ɖò États-Unis é byɔ ɖɔ è ni sɔnǔ nú gbɛ̌ta Biblu kpinkplɔn tɔn ɖé bonu è na nɔ ylɔ ɖɔ “Cercles de l’aurore.” Bǐbɛ̌mɛ ɔ, è nɔ bló kplé enɛ lɛ hwɛhwɛ ɖò xwé mɛɖesunɔ tɔn lɛ gbè bo na kpɔ́n ɖɔ é ka na yì nukɔn à jí. Ðò Zǒsun 1895 tɔn mɛ ɔ, Cercles de l’aurore ko ɖò nukɔn yì wɛ ɖò toxo États-Unis tɔn gègě mɛ. Enɛ wu ɔ, Atɔxwɛ sun enɛ mɛ tɔn byɔ nugbǒ ɔ sín ahwanvu lɛ bǐ ɖɔ ye ni nɔ bló kplé enɛ lɛ. É ɖɔ ɖɔ mɛ e na kpé nukún dó kplé ɔ wu é ɖó na nyí nùxatɔ́ ɖagbe. É na xà nukɛgbe ɖokpo, bɔ enɛ gudo ɔ, é na ɖótó xósin e mɛ lɛ na na é. Enyi é xà nukɛgbe e ɖò akpáxwé ɖé mɛ lɛ é bǐ fó bonu è ɖɔ xó dó ye jí gudo ɔ, é na ba wemafɔ e è ɖè d’emɛ lɛ é bo na xà. Enyi wemata ɖé fó ɔ, kpléwatɔ́ lɛ ɖokpo ɖokpo ɖó na bló vɔ̌gbɔnji nǔ e ɖò xota ɔ mɛ é tɔn klewun.

¹⁴ È huzu nyikɔ nú kplé enɛ azɔn mɔkpan. È wá ylɔ ɖɔ Gbɛ̌ta Beléenu lɛ Tɔn nú Biblu Kplɔnkplɔn bo na dó dó gesí Beléenu xwè kanweko nukɔntɔn ɔ tɔn ɖěɖee nɔ gbéjé Biblu ɔ kpɔ́n ganji lɛ é. (Mɛ. 17:11) Hwenu ɖò yiyi wɛ é ɔ, è wá ylɔ ɖɔ Oplọn Agunwe. Dìn ɔ, è nɔ ylɔ ɖɔ Biblu Kplɔnkplɔn Agun Tɔn, bɔ agun ɔ bǐ nɔ kplé ɖó kpɔ́ ɖò Kpléxɔ Axɔsuɖuto ɔ Tɔn mɛ bo nɔ bló b’ɛ sɔ́ nɔ nyí ɖò gbɛ̌ta lɛ mɛ ɖò xwé mɛɖesunɔ tɔn lɛ gbè ǎ. Nú xwè gègě ɔ, è zán wema vovo lɛ, alɔnuwema vovo lɛ, kaka jɛ Atɔxwɛ sín xota ɖé lɛ jí dó bló kplé enɛ na. Sín hwenu e é bɛ́ tlolo é jɛn è ko dó wusyɛn lanmɛ nú mɛ e nɔ wá tɛn tɔn mɛ lɛ é bǐ ɖɔ ye ni nɔ ɖ’alɔ ɖ’emɛ. Kplé elɔ bló bɔ nukúnnúmɔjɛnǔmɛ e mǐ ɖó dó Biblu jí é gɔ́ngɔ́n. A ka nɔ  sɔnǔ nú kplé elɔ ɖò gbesisɔmɛ bo nɔ ɖ’alɔ ɖ’emɛ lee a kpéwú gbɔn é à?

15. Linlin tɛ wu è ka ɖó Wemaxɔmɛ Azɔ̌ Yɛhwexɔsuɖuto ɔ Tɔn ayǐ?

¹⁵ Wemaxɔmɛ Azɔ̌ Yɛhwexɔsuɖuto ɔ Tɔn. Carey Barber ee w’azɔ̌ ɖò hɔnkàn mǐtɔn ɖò Brooklyn, New York é flín ɖɔ: “Ðò Tɛnigbe zǎnmɛ azǎn 16gɔ́ Zofínkplɔsun 1942 tɔn gbè ɔ, è byɔ nɔví sunnu e ɖò xwédo Betɛli Brooklyn tɔn mɛ lɛ é bǐ ɖɔ ye ni na nyikɔ nú nǔ e è na wá ylɔ ɖò nukɔnmɛ ɖɔ Wemaxɔmɛ Azɔ̌ Yɛhwexɔsuɖuto ɔ Tɔn é.” Nɔví Barber ee wá nyí ɖokpo ɖò Hagbɛ̌ Alixlɛ́mɛtɔ́ ɔ mɛ é tinmɛ ɖɔ wemaxɔmɛ ɔ “nyí ɖokpo ɖò nukɔnyiyi nukúnɖeji hugǎn é Jehovah na togun tɔn ɖò hwe mǐtɔn nu é mɛ.” Wemaxɔmɛ enɛ e è sɔnǔ na b’ɛ na d’alɔ nɔví lɛ bɔ nǔwukpikpé mɛkplɔnkplɔn tɔn yetɔn kpo Mawuxóɖiɖɔ tɔn yetɔn kpo na kpɔ́n te d’eji é yì nukɔn tawun b’ɛ sín enɛ wu bɔ ɖò 1943 ɔ, è jɛ nǔ sɔ́ nú wema Cours pour le ministère théocratique jí kpɛɖé kpɛɖé nú agun e gbɔn gbɛ̀ ɔ mɛ lɛ é  bǐ. Atɔxwɛ (Glɛnsigbe) Ayidosun 1, 1943 tɔn ɖɔ è sɔnǔ nú Wemaxɔmɛ Azɔ̌ Yɛhwexɔsuɖuto ɔ Tɔn bonu é na d’alɔ togun Mawu tɔn bonu “ye na kplɔ́n azɔ̌ yeɖée bo na nyí kúnnuɖetɔ́ ɖagbe nú Axɔsuɖuto ɔ jlajla.”​—2 Tim. 2:15.

16, 17. Nǔwukpikpé xóɖiɖɔ tɔn kɛɖɛ wɛ Wemaxɔmɛ Azɔ̌ Yɛhwexɔsuɖuto ɔ Tɔn kplɔ́n mɛ à? Tinmɛ.

¹⁶ Ðò bǐbɛ̌mɛ mɛ ɔ, mɛ gègě nɔ mɔ xóɖiɖɔ ɖò togun ɖaxó ɖé nukɔn dó mɔ yadonumɛ syɛnsyɛn ɖé. Clayton Woodworth ee sín tɔ́ è wlí dó ganmɛ d’acɛ jí kpo Nɔví Rutherford kpo kpodo mɛ ɖevo lɛ kpan ɖò 1918 é flín lee nǔ cí n’i hwenu e é na nyikɔ ɖò wemaxɔmɛ ɔ ɖò 1943 é. Nɔví Woodworth ɖɔ: “Xóɖiɖɔ lɛ xwíxwlé mɛ vɛwǔ nú mì ɖesu. É cí ɖɔ ɖɛ̌ ce ɖi ga d’eji wɛ ɖɔhun, nu ce mɛ wá xú bǐ; é jɛ hweɖenu ɔ, kɔnugbe ce nɔ cí mɛ ɖò aɖǔkún ɖu wɛ ɖɔhun, b’ɛ na nɔ zaan ɔ, é nɔ lɛ́ cí mɛ ɖò gbè dó wɛ ɖɔhun.” É ɖò mɔ̌ có, ee nǔwukpikpé xóɖiɖɔ tɔn Clayton tɔn ɖò te kpɔ́n d’eji wɛ é ɔ, è jɔwu i b’ɛ xwlé xóɖiɖɔ mɛ agbawungba azɔn gègě. É nyí nǔwukpikpé xóɖiɖɔ tɔn kɛɖɛ  wɛ wemaxɔmɛ ɔ d’alɔ ɛ b’ɛ ɖó ǎ, é lɛ́ kplɔ́n ɛ lee mɛɖesɔhwe xɔ akwɛ sɔ́ é kpo lee Jehovah wu ginganjɛ nyí nǔ taji sɔ́ é kpo. É ɖɔ: “Un wá mɔ ɖɔ é kún nyí xóɖɔtɔ́ ɔ ɖesunɔ wɛ nyí nùjɔnǔ ó, loɔ, enyi é sɔnǔ ganji bo ganjɛ Jehovah wu bǐ ɔ, è na ɖótó è kpo awǎjijɛ kpo bɔ tóɖóétɔ́ lɛ na hɛn nùɖé ayi mɛ.”

¹⁷ Ðò 1959 ɔ, è byɔ nɔví nyɔnu lɛ ɖɔ ye ni na nyikɔ ɖò wemaxɔmɛ ɔ. Nɔví Nyɔnu Edna Bauer flín hwenu e è ɖɔ enɛ ɖò kpléɖókpɔ́ e é yì é jí é. É ɖɔ: “Un flín lee nǔ enɛ sɔ́ akpàkpà nɔví nyɔnu lɛ gbɔn é, ali ɖevo lɛ lɛ́ hun nú ye dìn nɛ.” Ðò xwè lɛ gblamɛ ɔ, nɔví sunnu kpo nɔví nyɔnu kpo gègě na nyikɔ ɖò Wemaxɔmɛ Azɔ̌ Yɛhwexɔsuɖuto ɔ Tɔn bɔ Jehovah kplɔ́n ye. Égbé ɔ, mǐ kpó ɖò azɔ̌kplɔnmɛ mɔhun sín lè ɖu wɛ ɖò kplé aklunɔzán gblamɛ tɛntin tɔn mǐtɔn jí.​—Xà Ezayíi 54:13.

18, 19. (a) Nɛ̌ mǐ ka nɔ mɔ alixlɛ́mɛ ɖagbe lɛ gbɔn dìn bá dó wà sinsɛnzɔ́ mǐtɔn? (b) Etɛwu mǐ ka nɔ jihan ɖò kplé mǐtɔn lɛ jí? (Kpɔ́n gbàví “ Nugbǒ ɔ Sín Hanjiji.”)

¹⁸ Kplé Sinsɛnzɔ́ Tɔn. Ðò bǐbɛ̌mɛ 1919 tɔn ɔ, è nɔ bló kplé ɖé lɛ bo na dó bló tuto kúnnuɖegbe tɔn. Hwenɛnu ɔ, é nyí mɛ e ɖò agun ɔ mɛ lɛ é bǐ wɛ nɔ wá kplé enɛ lɛ ǎ, mɛ ɖěɖee nɔ ɖ’alɔ ɖò wema lɛ mímá mɛ lɛ é kɛɖɛ wɛ nɔ wá. Bɛ́sín 1923 ɔ, è jɛ Kplé Sinsɛnzɔ́ Tɔn bló jí azɔn ɖokpo ɖò sun ɖokpo mɛ, bɔ mɛ e ɖò klasi, alǒ agun ɔ mɛ lɛ é bǐ nɔ wá. Bɛ́sín 1928 ɔ, è dó wusyɛn lanmɛ nú agun lɛ ɖɔ ye ni nɔ bló Kplé Sinsɛnzɔ́ Tɔn ɖò aklunɔzán gbla ɖokpo ɖokpo mɛ, bɔ ɖò 1935 ɔ, Atɔxwɛ dó wusyɛn lanmɛ nú agun lɛ bǐ ɖɔ ye ni nɔ zán nǔ e è nɔ ɖetɔ́n dó L’instructeur ee wá nyí l’Informateur bɔ è lɛ́ wá ylɔ ɖò nukɔnmɛ ɖɔ Sinsɛnzɔ́ Axɔsuɖuto ɔ Tɔn Mǐtɔn é mɛ é dó bló Kplé Sinsɛnzɔ́ Tɔn ɔ na. Zaan ɔ, agun ɖokpo ɖokpo sɔ́ kplé enɛ dó tuto tɔn lɛ mɛ.

¹⁹ Égbé ɔ, mǐ nɔ mɔ alixlɛ́mɛ ɖagbe lɛ ɖò kplé aklunɔzán gblamɛ tɛntin tɔn mǐtɔn hwenu bo na dó wà sinsɛnzɔ́ mǐtɔn. (Mat. 10:5-13) Enyi a jɛxa bo nɔ yí kplé sín azɔ̌wema ɔ ɔ, a ka nɔ kplɔ́n bo nɔ xwedó alixlɛ́mɛ e ɖ’emɛ lɛ é hwenu e a nɔ ɖò sinsɛnzɔ́ ɔ mɛ é à?

20-22. (a) Etɛwu mǐ ka nɔ flín kú Jezu tɔn? (b) Enyi a nɔ yì Flǐn tɛnmɛ xwewu xwewu ɔ, lè tɛ a ka nɔ mɔ ɖ’emɛ?

²⁰ Jezu ɖɔ nú ahwanvu tɔn lɛ ɖɔ ye ni nɔ flín kú emitɔn kaka jɛ hwenu e emi na wá é. Dindinwayixwe ɔ ɖɔhun ɔ, Flǐn kú Klisu tɔn tɔn nyí nǔwiwa xwewu xwewu tɔn ɖé. (1 Kɔ. 11:23-26) Gbɛtɔ́ livi mɔkpan nɔ wá kplé enɛ xwewu xwewu. É nɔ zɔ́n bɔ mɛ yí ami dó ɖè lɛ nɔ flín wǔ e è jɔ ye bɔ ye na ɖu gǔ Axɔsuɖuto ɔ tɔn xá Klisu é. (Hlɔ. 8:17) Bo nɔ lɛ́ zɔ́n bɔ lɛngbɔ̌ ɖevo lɛ nɔ ɖó sísí ɖaxó nú Axɔsu Axɔsuɖuto Mawu Tɔn tɔn bo nɔ lɛ́ nɔ gbeji n’i.​—Jaan 10:16.

²¹ Nɔví Russell kpo hagbɛ̌ tɔn lɛ kpo tuùn lee nǔwiwa Aklunɔ Sín Nùɖuɖu ɔ tɔn nyí nǔ taji sɔ́ é, bo tuùn ɖɔ è ɖó na nɔ bló azɔn ɖokpo ɖò xwè ɖokpo ɖokpo mɛ. Atɔxwɛ (Glɛnsigbe) Lidosun 1880 tɔn ɖɔ: “Nú xwè gègě ɔ, é nyí aca nú mǐ mɛ e ɖò Pittsburgh fí lɛ é gègě bɔ . . . mǐ nɔ ɖu Dindinwayixwe [bló Flǐn] ɔ, bo nɔ ɖu wɔxúxú e nɔte nú Aklunɔ mǐtɔn sín  agbaza é lobo nɔ nu vɛɛn e nɔte nú hun tɔn é.” É sɔ́ lín ǎ bɔ mǐ nɔ bló Kpléɖókpɔ́ Ðaxó lɛ kpo Flǐn ɔ kpo zɛ̌nzɛ̌n. Ðò 1889 wɛ è bló gbɔn mɔ̌ azɔn nukɔntɔn ɔ, bɔ mɛ 225 wá tɛn tɔn mɛ, lobɔ mɛ 22 bló baptɛm.

²² Égbé ɔ, Flǐn ɔ sɔ́ nɔ nɔ tuto kpléɖókpɔ́ ɖaxó lɛ tɔn mɛ ɖě ǎ, loɔ, mǐ nɔ ylɔ mɛ lɛ bǐ ɖò fí ɖebǔ e mǐ ɖè é bonu ye na wá gɔ́ nú mǐ ɖò Kpléxɔ Axɔsuɖuto ɔ Tɔn ɖé mɛ alǒ ɖò fí e mǐ xaya é ɖé. Ðò 2013 ɔ, gbɛtɔ́ livi 19 jɛji wɛ wá nǔwiwa kú Jezu tɔn tɔn tɛnmɛ. Wǔjɔmɛ ɖé wɛ é nyí ɖɔ mǐ ni yì Flǐn ɔ tɛnmɛ bo lɛ́ dó wusyɛn lanmɛ nú mɛ ɖevo lɛ bonu ye ni wá nɔ kpɔ́ xá mǐ ɖò zǎn taji hugǎn enɛ mɛ. A ka nɔ ylɔ mɛ lɛ wá Flǐn ɔ tɛnmɛ xwewu xwewu lee a kpéwú gbɔn é kpo akpàkpà sɔ́ mɛ kpo à?

23. Nɛ̌ kplé e mǐ nɔ kplé ɖó kpɔ́ é ka nɔ cí nú we?

²³ Jehovah sɛntɔ́ gbejinɔtɔ́ lɛ nɔ sɔ́ alixlɛ́mɛ e ɖɔ è ni nɔ kplé ɖó kpɔ́ é dó mɔ sɛ́n e vɛ́ nyì é ǎ. (Ebl. 10:24, 25; 1 Jaan 5:3) Ði kpɔ́ndéwú ɔ, Axɔsu Davidi yí wǎn nú xwé Jehovah tɔn gbè yiyi bo na sɛ̀n ɛ. (Ðɛh. 27:4) É nɔ lɛ́ víví n’i hugǎn hwenu e é nɔ ɖò kpɔ́ xá mɛ ɖěɖee yí wǎn nú Mawu lɛ é é. (Ðɛh. 35:18) Lin tamɛ dó kpɔ́ndéwú Jezu tɔn jí. É kpó ɖò vǔ có akpàkpà ka nɔ sɔ́ ɛ tawun dó xɔ Tɔ́ tɔn tɔn mɛ ninɔ wu.​—Luk. 2:41-49.

24. Ali tɛ lɛ kplé lɛ yiyi ka nɔ hun nú mǐ?

²⁴ Hwenu e mǐ nɔ yì kplé lɛ é ɔ, mǐ nɔ xlɛ́ ɖɔ mǐ yí wǎn nú Jehovah, bo nɔ lɛ́ xlɛ́ jlǒ e mǐ ɖó bo na hɛn nùɖitɔ́ hàtɔ́ mǐtɔn lɛ lidǒ é. Mǐ nɔ lɛ́ xlɛ́ jlǒ e mǐ ɖó bo na kplɔ́n lee mǐ na zán gbɛ̀ gbɔn ɖi toví Axɔsuɖuto Mawu Tɔn tɔn lɛ é, ɖó kplé lɛ, kpléɖókpɔ́ lɛ kpo kpléɖókpɔ́ ɖaxó lɛ kpo jí wɛ nyí fí nukɔntɔn ɖěɖee mǐ nɔ mɔ kplɔ́n mɔhun lɛ ɖè é. Gɔ́ na ɔ, kplé mǐtɔn lɛ nɔ na mǐ nǔwukpikpé kpo hlɔnhlɔn kpo ee sín hudo mǐ ɖó bo na dɛ ɖò azɔ̌ taji hugǎn bǐ e wà wɛ Axɔsuɖuto Mawu Tɔn ɖè ɖò égbé lɛ é ɖokpo nu é, é wɛ nyí nǔ kplɔnkplɔn mɛ lɛ bonu ye ni huzu ahwanvu Axɔsu Jezu Klisu tɔn kpo azɔ̌ kplɔnkplɔn ye kpo. (Xà Matie 28:19, 20.) É ɖó xò kpɔ́n ǎ, lee jlǒ e mǐ ɖó bo na kplé ɖó kpɔ́ é gɔ́ngɔ́n sɔ́ é nɔ xlɛ́ bǎ e mɛ Axɔsuɖuto Mawu Tɔn nyí nùjɔnǔ nú mǐ mɛ ɖokpo ɖokpo ɖó é. Mi nú kplé mǐtɔn lɛ ni nɔ xɔ akwɛ nú mǐ hwebǐnu!