1. Ka ne jopuonjre Yesu ochokore kanyachiel, ang’o ma notimore ma nojiwogi, to ang’o momiyo ne gidwaro jip ma kamano?

 MAPIYO bang’ ka Yesu nosechier, jolupne nochokore kanyachiel mondo gijiwre. To nikech ne giluoro jowasikgi, ne gilorore kama ne gichokoreeno. Apoya nono, Yesu nochung’ e nyimgi mowachonegi niya: “Yuduru roho maler.” Nyaka bed ni luoro ma ne gin-go norumo gi kanyo! (Som Johana 20:19-22.) Bang’ ndalo moko ka ne jopuonjrego ochokore kendo, Jehova noolonegi roho maler. Mano nomiyogi teko mar timo tich ma noritogi, ma en lando wach Pinyruoth.—Tich 2:1-7.

2. (a) Achiel kuom yore ma Jehova tiyogo e miyowa teko en mane, to ang’o momiyo wadwaro teko? (b) Ang’o momiyo chenro mar Lamo mar Joot dwarore? (Ne weche momedore kod sanduk ma wiye wacho ni, “ Lamo mar Joot,” ma ni e ite mar 175.)

² E kindewagi, waromo gi pek moko ma chal gi ma Jokristo mokwongo noromogo. (1 Pet. 5:9) Jomoko kuomwa nyalo bedo ni oluoro dhano. Mondo wanan e tij lendo, wadwaro ahinya teko ma Jehova chiwo. (Efe. 6:10) Achiel kuom yore ma Jehova chiwogo teko en kokalo kuom chokruoge mag lamo. Sani wan gi chokruoge ariyo juma ka juma—Chokruok mar Ji Duto moriwo twak kod Puonjruok mar Ohinga mar Jarito, kod chokruok mar Ngimawa kod Tijwa mitimo e kor juma. a Bende, higa ka higa wan gi chokruoge moko ang’wen ma wageno ahinya. Gin: Chokruok maduong’ mar ndalo adek, chokruoge ariyo mag alwora, kod Rapar mar tho Kristo. Ang’o momiyo onego wadhi e chokruogego te? Gin okenge mage ma wasegoyo e yo ma watimogo chokruogewa nyaka chop sani? To paro ma wan-go kuom chokruogego nyiso ang’o kuomwa?

3, 4. Ang’o ma Jehova dwaro ni joge otim? Chiw ane ranyisi.

³ Kuom higni duto, Jehova osebedo ka dwaro ni joge ochokre mondo gilame. Kuom ranyisi, e higa mar 1513 Ka Kristo Podi, Jehova nomiyo Jo-Israel Chik ma ne tayogi, to Chikno noriwo nyaka Sabato ma juma ka juma ma ne miyo joot duto thuolo mar lamo Jehova kendo winjo kilero tiend Chik. (Rap. 5:12; 6:4-9) Ka ne Jo-Israel omakore gi Sabato, joot duto ne bedo motegno, kendo oganda mangima ne siko kotegno kendo ler e wang’ Jehova. To sama ogandano nobalo ne  Chik kendo bare ne chokruoge mag lamo, Jehova ne jwang’ogi.—Lawi 10:11; 26:31-35; 2 We.36:20, 21.

⁴ Ne ane bende ranyisi ma Yesu noketo. Ne odhiga e sunagogi juma ka juma chieng’ Sabato. (Luka 4:16) Ka Yesu nosetho mochier, jopuonjrene nodhi nyime chokore ne lamo kata obedo ni koro ne ok gin e bwo chik Sabato. (Tich 1:6, 12-14; 2:1-4; Rumi 14:5; Kol. 2:13, 14) E chokruogego, ne ipuonjogi kendo ijiwogi. E wi mago, ne giyudo thuolo mag pako Jehova kokalo kuom lemo, wer, kod mbekni ma ne gigoyo.—Kol. 3:16; Hib. 13:15.

5. Chokruogewa ma juma ka juma kod ma higa ka higa miyowa thuolo mag timo ang’o? (Ne bende sanduk ma wiye wacho ni, “ Chokruoge Madongo ma Higa ka Higa Miyo Jotich Nyasaye Bedo gi Winjruok.” )

⁵ Wan bende sama wadhi e chokruogewa ma juma ka juma kod mag higa ka higa, wanyiso ni wariwo Pinyruodh Nyasaye lwedo, wayudo teko kokalo kuom roho maler, kendo wajiwo Jokristo wetewa. To moloyo, chokruogewa miyowa thuolo mag pako Jehova kokalo kuom lemo, wer, kod mbekni ma wagoyo kata paro ma wachiwo. En adier ni yo ma watimogo chokruogewa ndalogi ok chalre e weche te gi chokruoge ma Jokristo mokwongo ne timo, kata kamano, chokruogego konyowa e yo machal. Gin okenge mage ma wasegoyo e higni mokalo mondo chokruogewa obed maber kaka gin sani?

6, 7. (a) Gima duong’ momiyo watimo chokruogewa en ang’o? (b) Ang’o momiyo wanyalo wacho ni ne ok ta chokruogewa e yo machal e higni machon?

⁶ Ka ne Owadwa Charles Taze Russell ochako manyo adiera e Wach Nyasaye, ne oneno ni ne ber ka gichokore kanyachiel gi jomamoko ma bende ne gombo ng’eyo adiera. E higa mar 1879, Russell nondiko kama: “Nariwora gi jomamoko ma ne  ni Pittsburgh e loso klese mag puonjruok Muma mondo wanon Ndiko e yo matut. Ne wachokore Jumapil ka Jumapil.” Ne ojiw joma nohero somo Zion’s Watch Tower mondo gichokrega ne lamo, kendo chop higa mar 1881, ne itimo chokruoge Tich Adek gi Jumapil juma ka juma e Pittsburgh gi Pennsylvania. Gaset mar Watch Tower ma Novemba 1895 nowacho ni gima duong’ momiyo ne itimo chokruogego ne en ni mondo “Jokristo oyud thuolo mar bedo kanyachiel, herore, kendo lalore.” Bende, joma ne dhiga e chokruok ne jiwore ahinya.—Som Jo-Hibrania 10:24, 25.

⁷ Kuom higni mang’eny, ne ok ta chokruoge e yo machal ahinya. Bende, jomoko ne chokore nyading’eny to moko mana manok. Kuom ranyisi, grup moro ma ne ni Amerka nondiko ne ofis barua moro ma ne ogo e higa mar 1911 ka giwacho niya: “Juma ka juma, watimo chokruoge dibich ka tin.” Ne gichokorega Wuok Tich, Tich Adek, Tich Abich, kod diriyo chieng’ Jumapil. Barua machielo ma nowuok e grup moro ma ne ni Afrika, kendo ma nogo e higa mar 1914 nowacho kama: “Wachokore diriyo e dwe. Chokruok ka chokruok chakore Tich Abich to rumo Jumapil.” Mosmos, ne ochak tim chokruoge e yo mochanore moloyo. Ne ane kaka osebed kibero chokruok ka chokruok kaka higni medo kalo.

8. Twege mag ji duto ma ne okwong gol ne wuoyo kuom weche mage?

⁸ Chokruok mar Ji Duto. Higa achiel bang’ ka Owadwa Russell nochako goyo Zion’s Watch Tower, nochako yalo wach maber koluwo ranyisi ma Yesu noketo. (Luka 4:43) Sama notimo mano, nochako chenro ma bang’e nochalo gi Chokruok mar Ji Duto ma watimo e ndaloni. Gaset mar Watch Tower nolando limbe mag Owadwa Russel kowacho ni Russell ne dhi “golo twege molos ne ji duto kolero ‘Wach pinyruodh Nyasaye.’” E higa mar 1911 ka koro nosechak klese kata kanyakla mang’eny e pinje mogwaro, ne ojiw klas ka klas mondo oor jogol-twak e gwenge molworogi mondo gigol twege auchiel ma luwore-luwore ka giwuoyo kuom chieng’ bura, rawar, kod weche mamoko ma kamago. E giko twak ka twak, ne ilando wi twak ma juma maluwo kod owadwa ma ne dhi gole.

9. Gin lokruoge mage mosetimore e Chokruok mar Ji Duto e higni mosekalo, to ere kaka inyalo nyiso ni imor gi chokruogno?

⁹ E higa mar 1945, The Watchtower nolando ni ne idhi tim kampen mar konyo ji ng’eyo chenro mar Chokruok mar Ji Duto. E kampendno, ne ogol twege aboro ma luwore-luwore ma ne wuoyo kuom “chandruoge ma nonego nyagruokgo mapiyo.” Kuom higni mang’eny, jogol-twak ne nyalo kiko twege ma ne jatich mogen oloso gi ma ne giloso giwegi. Kata kamano, e higa mar 1981, ne onyis jogol-twak duto mondo giti gi twege ma jatich mogen ne oro ne kanyakla. b Higa mar 1990 ka dok chien, twege moko ne nigi kuonde ma jowinjo ne nyalo chiwoe paro kata timoe ranyisi. Kata kamano, e higa mar  1990, ne ochiw weche manyien ma tayo twege mag ji duto, kendo koro twak mar ji duto ne en aena twak lilo ma onge kama jowinjo wuoyoe kata timoe ranyisi. Ne otim lokruok machielo Januar 2008. Chakre dweno nyaka sani, twege mag ji duto igolo kuom dakika 30 to ok 45 kaka chon. Kata obedo ni yo migologo twege mag ji duto osebedo ka lokore-lokore kaka higni medo sudo, twegego pod konyowa bedo gi yie kuom Wach Nyasaye, kendo gipuonjowa weche mathoth e wi Pinyruodh Nyasaye. (1 Tim. 4:13, 16) Be igweloga joma ilimo e tij lendo kod jomamoko ma ok Joneno mondo gibi giwinj twegego e kanyaklau?

10-12. (a) Gin lokruoge mage mosetim e yo mitayogo Puonjruok mar Ohinga mar Jarito? (b) Ng’ato ka ng’ato kuomwa onego openjre penjo mage?

¹⁰ Puonjruok mar Ohinga mar Jarito. E higa mar 1922, owete ma nong’ere kaka pilgrims ma ne Watch Tower Society oroga e kanyakla mopogore opogore mondo gigol twege kendo gita tij lendo ne ochiwo paro mondo timga chokruok mar puonjruok gaset mar The Watch Tower. Sosaiti norwako parono, kendo nochak tim puonjruogno e kor juma kata Jumapil.

¹¹ Watchtower ma Jun 15, 1932 ne nigi sula moro ma nolero weche momedore e wi kaka nonego ta puonjruogno. Sulano nosumo paro kuom kaka ne itayo puonjruogno e Bethel, kowacho ni owadwa achiel e monego ota puonjruok. Owete adek ne nyalo bedo e nyim jowinjo kendo wilore e somo paragraf. E kindeno, sula mag puonjruok ne onge gi penjo mosendik chuth, omiyo, jatayo ne kwayo jowinjo mondo openj penjo ma gin-go kuom paragraf ma oa som. Kae to nokwayo jowinjo mondo odwok penjogo. Ka nitie kama pod ne ok winjre maler, jatayo ne onego oler wachno e yo “machuok kendo moriere.”

¹² E higni mokwongo okwongo, ne oyie ne kanyakla ka  kanyakla yiero gaset ma ne gidwaro nono ka luwore gi kaka thoth jokanyakla ne dwaro. Kata kamano, Watchtower ma April 15, 1933 nowacho ni kanyakla duto koro nonego onon gaset ma ne nyien gie sechego. E higa mar 1937, ne owach ni puonjruogno onego otim chieng’ Jumapil. Lokruoge mamoko ma pod watiyogo nyaka sani ne oland e Watchtower ma Oktoba 1, 1942. Mokwongo, gasedno nowacho ni penjo minonogo sula mag puonjruok koro ne idhi ket e tie pej ka pej, kendo ni penjogo e monego tigo. Mar ariyo, ne olero ni puonjruok onego okaw sa achiel kende. Mar adek, nojiwo joma diher chiwo paro e puonjruok ni gitem tiyo gi “wechegi giwegi” kar somo dwoko achiel kachiel e paragraf. Nyaka chop sani, Puonjruok mar Ohinga mar Jarito pod e yo maduong’ ma jatich mogen chiwogo chiemb chuny e kinde mowinjore. (Mat. 24:45) Ng’ato ka ng’ato kuomwa onego openjre kama: ‘Be aikoraga maber ne Puonjruok mar Ohinga mar Jarito juma ka juma? To be atemo kar nyalona mondo ajol puonjruok kuom chiwo paro?’

13, 14. Ler ane kaka Puonjruok Muma e Kanyakla nochakore mochopo kama entie sani, to kod gik ma omorigo.

¹³ Puonjruok Muma e Kanyakla. E dier higni mag 1890 ka koro ne oselos buge (volumes) mang’eny mag Millennial Dawn, Owadwa H. N. Rahn ma ne en Japuonjre Muma ma nodak e taon mar Baltimore e alwora mar Maryland e piny Amerka nokwayo mondo Jopuonjre Muma ochokrega e grube matindo tindo ma nong’ere kaka “Dawn Circles” mondo gipuonjre Muma. Ne itimo chokruogego e ute owete. Dawn Circles ma notim e ndalo mokwongo okwongo ne gin mana mag temo ka be bedo gi chokruoge ma kamago ne nyalore. Chop Septemba 1895, chokruogego ne dhi maber ahinya e Amerka. Nikech mano, Watch Tower ma dweno nokwayo mondo ji duto ma ne puonjore adiera otimga chokruogego. Gasedno nowacho ni jal ma tayo chokruogno nonego obed ng’ama olony e somo. Bang’ ka nosesomo sentens ka sentens, nonego oling’ matin mondo joma obiro e chokruok ochiw paro. Kosetieko somo sentens te e paragraf, jatayono nonego oel ndiko moket e paragrafno kendo some. Ka sula mangima orumo, ng’ato ka ng’ato ne onego omi thuolo mar wacho machuok weche ma opuonjore e sulano.

¹⁴ Nying chokruogno nolokore nyading’eny kaka ndalo ne medo kalo. Kuom ranyisi, bang’e ne oluonge ni Berean Circles for Bible Study. Ne gikawo nyingno kuom Jo-Beroa ma Muma wacho ni nohero nono Ndiko adimba. (Tich 17:11) Bang’ higni moko, noluonge ni Puonjruok-Buk mar Kanyakla (Congregation Book Study), kendo ne itime e grube matindo tindo e ute mopogore opogore. Sani iluonge ni Puonjruok Muma e Kanyakla, kendo jokanyakla duto time kanyachiel e Od Romo. Kuom higni mang’eny, osebed kinono buge bwora, brosua, to  kata mana sula moko mag Watch Tower. Chakre chon, ng’ato ang’ata ma ne obiro e chokruogno noyiene chiwo paro. Chokruogno osekonyowa ng’eyo Muma e yo matut ahinya. Be iikoriga maber ne Puonjruok Muma e Kanyakla ka luwore gi nyaloni kendo chiwo paro mochwiny?

15. Ang’o momiyo ne olos Skul mar Tij Nyasaye?

¹⁵ Skul mar Tij Nyasaye. Carey Barber ma kinde moro ne tiyo e ofiswa maduong’ ma Brooklyn, New York nowacho kama: “Chieng’ Wuok Tich moro godhiambo ma ne en Februar 16, 1942, ne okwa chwo duto ma ne ni e Bethel ma Brooklyn mondo gidonj e chenro ma bang’e ne oluong ni Skul mar Tij Nyasaye.” Owadwa Barber ma bang’ higni moko nobedo e Bura Matayo nowacho ni skundno ne en “achiel kuom gik madongo ma Jehova osemiyo jotichne e ndalowagi.” Chenrono nokonyo owete ahinya e medo lony e puonjo kod lendo. Mano nomiyo okow buk matin ma niluongo ni Course in Theocratic  Ministry e kanyakla duto e piny ngima e higa mar 1943. Watchtower ma Jun 1, 1943 nowacho ni ne olos Skul mar Tij Nyasaye mondo okony jo Nyasaye “tiegore mondo gimed lony e chiwo neno e wi Pinyruodh Nyasaye.”—2 Tim. 2:15.

16, 17. Be Skul mar Tij Nyasaye ne puonjo ji mana golo twege kende? Ler ane.

¹⁶ E ndalo mokwongo okwongo, jopuonjre mang’eny ne igi ludore ahinya ka gidhi golo twak e nyim ji. Clayton Woodworth, Jr. ma wuon-gi ne en achiel kuom owete ma ne otue gi Owadwa Rutherford e higa mar 1918 nolero kaka nowinjo e chunye ka ne ohango donjo e Skul mar Tij Nyasaye. Owacho kama: “Golo twak ne tekna ahinya. Nawinjoga mana ka gima lewa opong’o dhoga, olapa otwo, kendo dwonda ne ruto ma gwagwa.” Kaka nomedo lony e puonjo, ne oyudoga migepe modhuro mag golo twege mag ji duto. Skundno nokonye, ok mana e golo twege kende, to bende e nyago kido mar bolruok kendo geno kuom Jehova. Nowacho kama: “Mosmos  napuonjora ni bedo jagol-twak ok e gima lich. Gima duong’ en ni jagol-twak oikre maber kendo ogen kuom Jehova, kae to ji biro mor winjo twage kendo ok gibi a nono.”

¹⁷ Chakre higa mar 1959, nyimine bende koro noyienegi donjo e skundno. Nyaminwa Edna Bauer paro chieng’ ma ne oland wachno e chokruok maduong’ ma ne entieree. Owacho kama: “Nyimine ne mor sidang’. Koro ne gin gi thuolo momedore mar tiyo ne Nyasaye.” Kaka higni ne medo sudo, owete gi nyimine mang’eny nodonjo e Skul mar Tij Nyasaye mondo gin be Jehova opuonjgi kendo otieggi. E ndalowagi, pod wadhi nyime yudo tiegruok ma kamano e chokruok ma watimo e kor juma.—Som Isaiah 54:13.

18, 19. (a) Sani watiegore ne tij lendo kanye? (b) Ang’o momiyo wawerga e chokruogewa? (Ne sanduk ma wiye wacho ni, “ Wero Wende ma Lero Adiera.”)

¹⁸ Chokruok mar Tijwa. E higa mar 1919, ne ochak tim chokruoge mag chano tij lendo. Nitie kinde ma joma ne chiwo buge e tij lendo kende e ma ne dhiga e chokruogno, to ok jokanyakla te. E dweche mang’eny e higa mar 1923, ne itimo Chokruok mar Tijwa dichiel e dwe, kendo koro jokanyakla te ne nyalo bedo e chokruogno. Chop higa mar 1928, ne ijiwo kanyakla duto mondo otim Chokruok mar Tijwa juma ka juma. E higa mar 1935, The Watchtower nojiwo kanyakla duto mondo giti gi weche ma ne yudore e buk matin ma niluongo ni Director e tayo chokruogno. Director bang’e noluong ni Informant kae to achien noduog oluonge ni Tijwa mar Pinyruoth. Mapiyo nono, kanyakla duto e piny ngima ne timo chokruogno juma ka juma.

¹⁹ Sani watiegore ne tij lendo e chokruok ma watimoga e kor juma. (Mat. 10:5-13) Ka po ni iyudoga chenro mar chokruogno, be inone maber kendo tiyo gi paro mochiw e iye sama in e tij lendo?

20-22. (a) Ang’o momiyo watimoga Rapar mar tho Yesu? (b) Dhi e Rapar higa ka higa konyiga nade?

²⁰ Yesu nochiko jolupne ni giparga thone nyaka chop obi. Chokruok mar paro tho Kristo itimo dichiel higa ka higa mana kaka Pasaka ma Jo-Yahudi ne timoga. (1 Kor. 11:23-26) Ji tara gi tara e piny ngima bedoga e chokruogno. Chokruogno paro ne Jokristo mowal migawo makende ma gin-go mar locho kanyachiel gi Kristo e Pinyruoth. (Rumi 8:17) Bende, oparo ne rombe mamoko gimomiyo onego gichiw luor matut ne Ruodh Pinyruodh Nyasaye kendo gimakre kode.—Joh. 10:16.

²¹ Owadwa Russell gi jowetene nong’eyo ni Chiemo Modhiambo mar Ruodhwa ne en nyasi maduong’ ahinya kendo ni nonego otime dichiel kende e higa. Watch Tower ma April 1880 nowacho kama: “Kuom higni mang’eny, thothwa ma ni Pittsburgh kae . . . osebedo ka timo Pasaka [Rapar]  kendo chamo makate gi madho divai ma gin ranyisi mag ringre Ruodhwa kod rembe.” Mapiyo bang’ mano, ne ochak tim chokruoge madongo (conventions) e kinde Rapar. Higa mar 1889 e ma ne ochak kwanie joma obiro e Rapar. E higano, ji 225 ne obiro, kendo ne obatis ji 22.

²² Tinde ok wariw chokruoge madongo gi Rapar. Kar mano, wagweloga ji duto e alworawa mondo gibi e Rapar e Utewa mag Romo kata kuonde mamoko ma watimee. E higa mar 2013, ji milion 19 gi dire nobiro e Rapar mar tho Yesu. To mano kaka odhialwa gi migawo mar bedo e chokruok makende ahinya e higa kendo gwelo jomamoko mondo obi e chokruogno! Be in-ga gi ilo sama igweloga ji e Rapar higa ka higa?

23. In ineno nade chokruogewa?

²³ Jotich Jehova momakore kode ok nega dhi e chokruok kaka ting’ mapek. (Hib. 10:24, 25; 1 Joh. 5:3) Kuom ranyisi, Ruoth Daudi nohero ahinya dhi e od Jehova. (Zab. 27:4) Ne omor ahinya bedo e chokruok gi ji mathoth mohero Nyasaye. (Zab. 35:18) Yesu bende nohero chokruok ahinya. Kata mana e kinde ma pod ne otin, bedo e ot ma nilamoe Jehova ne berne ahinya.—Luka 2:41-49.

24. Sama wadhi e chokruogewa, wayudo thuolo mag timo ang’o?

²⁴ Sama wadhi e chokruogewa, wanyiso ni wahero Jehova kendo ni wagombo jiwo Jokristo wetewa. Bende, wanyiso ni wan gi siso mar puonjore kaka wanyalo bedo raia mabeyo mag Pinyruodh Nyasaye, nikech puonj ma kamago yudore mana e chokruogewa mag kanyakla, mag alwora, kod chokruogewa madongo. E wi mago, chokruogewa e ma wayudoe lony kod mijing’o mar dhi nyime timo tich maduong’ mogik ma Pinyruodh Nyasaye siro sani, ma en loko ji obed jopuonjre Ruodhwa Yesu Kristo kendo tiegogi. (Som Mathayo 28:19, 20.) Kuom adier, hera ma waherogo chokruogewa nyiso okang’ ma wanenogo Pinyruodh Nyasaye kaka sirkal ma nitie adier. Omiyo, wadhiuru nyime hero chokruogewa!