1. (1) ¿Ima yanapakuytam Jesuspa qatiqninkunaqa huñunakusqankupi chaskirqaku? (2) ¿Imanasqam chayqa paykunapaq ancha allin karqa?

 JESUCRISTOPA kawsarimusqanmanta pasaq punchawkunallapim qatiqninkunaqa kallpanchanakunankupaq huñunakurqaku, ichaqa enemigonkunata manchakuspam wasi ukullapi punkuta wichqaykuspa huñunakurqaku. Jesucristo chaypi qunqayllamanta rikuriykuptinmi hawkayarurqaku, hinaspam Jesusqa nirqa: “Chaskiychik chuya espirituta”, nispa (leey Juan 20:19-22). Chaymanta pasaq punchawkunallapim yapamanta huñunakurqaku, chaypim Jehova Diosmanta chuya espirituta chaskirqaku, chaymi kallpancharqa hamuq punchawkunapi paymanta willakunankupaq (Hech. 2:1-7).

2. (1) ¿Imaynatam Jehova Diosqa kallpanchawanchik, hinaspa imanasqam kallpanchawananchikta munanchik? (2) ¿Imanasqam ancha allin wasipi kaqkunawan Diosta yupaychayqa? (Qaway 197 kaq paginapi, “ Wasipi kaqkunawan Diosta yupaychanapaq” niq yachachikuyta).

² Kay tiempopipas apostolkunapa tiemponpi hinam ima sasachakuykunawanpas sasachakunchik (1 Ped. 5:9). Wakinpiqa yaqapaschá runamasinchikkunata manchakunchik, chaymi paykunaman bibliamanta hinalla willakunapaq Diospa chuya espiritun kallpanchawananchikta munanchik (Efes. 6:10). Chayna kallpanchasqaqa tarikunchik Diosta yupaychanapaq kayna sutiyuq huñunakuyninchikkunapim: Lliw runakunapaq huñunakuy, Willakuq qillqamanta yachanapaq huñunakuy hinaspa Diospa munayninta ruwananchikpaq huñunakuykunapi. a Chaymantapas kallpanchasqam tarikunchik kayna hatun huñunakuykunapi: Kimsa punchaw hatun huñunakuypi, watapi iskay kutikama huk punchaw hatun huñunakuypi hinaspa Jesuspa wañukusqanta yuyarinapaq huñunakuypipas. ¿Imanasqam allinpuni llapan huñunakuyninchikkunaman riyninchikqa? ¿Imaynam kay tiempopi huñunakuyninchikkunaqa ñawpa watakunapi karqa? ¿Imayna runa kasqanchiktam qawachinchik huñunakuyninchikkunaman rispa utaq mana rispapas?

3, 4. ¿Imakunata ruwaspa yupaychananchiktam Jehova Diosqa munan?

³ Jehova Diosqa ñawpa tiempomantaraqmi llaqtanta kamachirqa huñunakuspa yupaychanankupaq. Moisespa tiemponpim 1513 watapi llaqtanman kamachikuykunata quspan ayllukunamanpas nirqa sapa sabado punchawpi huñunakuspa kamachikuyninkunamanta yachanankupaq hinaspa yupaychanankupaq (Deut. 5:12; 6:4-9). Chayna kamachisqanta kasukuspankum wasipi kaqkunaqa kallpanchasqa tarikuqku, chaynapim Israel nacionpi llapan runakunapas Dios serviyninkupi allin karqaku. Mana kasukuspa huñunakuyninkuta saqiptinkum ichaqa Jehova Diosqa paykunata mana yanapaqchu (Lev. 10:11; 26:31-35; 2 Cron. 36:20, 21).

⁴ Jesucristopas sapa sabadom Diosta yupaychana wasiman huñunakuq riq, chayna risqanpi yuyaymanayqa ancha allinmi (Luc. 4:16). Kawsarimusqanmanta pasaq punchawkunapipas qatiqninkunaqa hinallam sabadonpi huñunakuqku, Moisespa qusqan kamachikuyman manaña hapipakuspankupas (Hech. 1:6, 12-14; 2:1-4; Rom. 14:5; Col. 2:13, 14). Chay huñunakuykunapi Diosmanta yachasqankuwan kallpanchasqa tarikuspankupas Diostam yupaychaqku payta mañakuspa, bibliapa yachachisqankunamanta rimarispa hinaspa takispanku (Col. 3:16; Heb. 13:15).

5. ¿Imanasqataq sapa semana huñunakunchik hinaspa watan-watan hatun huñunakuyninchikkunaman rinchik? (Qaway 198 kaq paginapi “ Diosta yupaychanapaq hatun huñunakuykuna” niq yachachikuyta).

⁵ Ñuqanchikpas sapa semana huñunakuyninchikkunaman hinaspa watan-watan hatun huñunakuyninchikkunaman rispaqa Diospa chuya espiritunwanmi kallpanchasqa  tarikunchik, iñiqmasinchikkunawanmi kallpanchanakunchik hinaspapas Jesucristo kamachimuwananchiktam munanchik. Ichaqa Diostam astawanraq yupaychanchik chay huñunakuykunapi mañakusqanchikwan, rimarisqanchikwan hinaspa takisqanchikwan. Ñawpa tiempopi Israel casta runakunapa hinaspa apostolkunapa tiemponpi hinam huñunakuyninchikkunaqa ñuqanchikpaqpas ancha allinpuni. Watakuna pasasqanman hinaqa, ¿imakunataq pasarqa kay tiempopi huñunakuyninchikkuna astawan allin kananpaq?

6, 7. (1) ¿Imapaq huñunakusqanchikmantam Willakuq qillqaqa qawachirqa? (2) ¿Imaynatam sapa llaqtapi iñiqmasinchikkuna huñunakuqku?

⁶ Diospa palabranmanta imam kaqta astawan yachayta munaspanmi iñiqmasinchik Charles Russellqa pay hina bibliamanta yachay munaq runakunawan huñunakurqa. Paymi 1879 watapi qillqarqa: “Pitsburgh (Pensilvania, Estados Unidos) llaqtapi kaq runakunawanmi rimanakurqaniku sapa domingo huñunakuspa bibliamanta allinta yachanaykupaq”, nispa. Willakuq qillqa leeqkunatam kallpancharqaku yachasqanku lawkunapi chay qillqa leeqmasinkunawan huñunakunankupaq, chaymi 1881 watapaqqa Pitsburgh llaqtapi sapa miercolesninpi hinaspa domingonpi huñunakuqkuña. Noviembre 1895 watapi Willakuq qillqam qawachirqa huñunakusqanchikqa “iñiqmasinchikkunawan huk sunqulla, kallpanchasqa hinaspa amistad kanapaq yanapawasqanchikmanta” (leey Hebreos 10:24, 25).

⁷ Chay tiempopi iñiqmasinchikkunaqa unay watakunam sapa llaqtapi tanteakuqku huñunakuyninkupi imamanta yachanankupaq hinaspa sapa semana hayka kutikama huñunakunankupaqpas. Estados Unidospa huk kaqnin llaqtachanpi kaq iñiqmasinchikkunam 1911 watapi cartasqankupi nirqaku: “Pichqa kutikamam sapa semana huñunakuniku”, nispa. ¿Ima punchawkunam huñunakuqku? Lunesta, miercolesta, viernesta hinaspa iskay kutikama domingota. África lawmanta huk kaqnin llaqtachapi huñunakuq iñiqmasinchikkunapas 1914 watapi cartamuspankum nirqaku: “Viernesmanta domingo punchawkamam killapi iskay kutita huñunakuniku”, nispa. Tiempopa pasasqanman hinaqa kunankuna huñunakusqanchikman hinañam enteron allpa pachapi huñunakunchik. Qatiqninpiyá yachasun watakuna pasasqanman hina sapa huñunakuyninchik imayna kasqanmanta.

8. ¿Imakunamantam qallariypiqa lliw runakunapaq huñunakuypi yachachirqaku?

⁸ Lliw runakunapaq huñunakuy. 1880 watapim iñiqmasinchik Charles Russellqa Jesucristopa ruwasqanta qatipakuspan Diosmanta willakustin llaqtan-llaqtan rirqa (Luc. 4:43). Chayna watukusqanpim lliw runakunapaq huñunakuyta  qallarichirqa. Chaymi Willakuq qillqapi nirqa: “Iñiqmasinchik Charles Russellqa munanmi runakunapa qayllanpi “Dios imayna kamachimunanmanta” niq yachachikuykuna yachachiyta”, nispa. 1911 watapim iñiqmasinchikkuna imaynata huñunakunankupaq achka nacionkunapi yanaparuspanku kallpancharqaku allin yachachiq iñiqmasinchikkunata, hichpankupi kaq llaqtachakunaman rispanku Diospa piñakuynin punchawmanta hinaspa Jesucristo ñuqanchikrayku wañusqanmanta yachachimunankupaq. Chayna yachachikuykunapa tukupayninpiñataqmi qatiqnin semanapi ima yachachikuymanta hinaspa pim yachachinanmanta willaqku.

9. (1) ¿Imaynatam lliw runakunapaq huñunakuyta pasaq watakunapi ruwaqku? (2) ¿Imatam ruwachwan huk runakunapas chay huñunakuyman hamunankupaq?

⁹ Willakuq qillqam 1945 watapi willakurqa, “kay tukupay tiempopi imakuna chaylla ruwanapaq” niq pusaq yachachikuykunawan lliw runakunapaq huñunakuyninchikpi yachachinankupaq. Yachachiqkunaqa unay watakunam chaywan hinaspa kikinkupa tanteasqanku yachachikuykunawan yachachirqaku. Ichaqa 1981 watapim kamachimurqaku confianza sirvientepa tanteasqan yachachikuykunallamanta yachachinankupaq. b 1990 watakamaqa wakin yachachikuykunapim huñunakuypi kaqkunapas rimariqku, ichaqa chay watamantapacham manaña chaynatañachu ruwanku. Chaymantapas enero 2008 watapim tantearurqaku 45 minutopi yachachinankumantaqa 30 minutollapiña yachachinankupaq. Lliw runakunapaq yachachikuyta allinta yachachiptinkuqa hinallam kallpanchawasun Diospa palabranpi hapipakunapaq hinaspapas Jesucristopa kamachimunanmanta yachanapaqpas (1 Tim. 4:13, 16). ¿Yaqachu watukusqanchik runakunata tukuy sunqunchikwan  kallpanchanchik chay huñunakuyninchikman hamuspanku bibliamanta yachachikuykunata uyarinankupaq?

10-12. (1) ¿Imaynatam Willakuq qillqata ñawpa watakunapi estudiaqku? (2) ¿Imakunatam sapakama tapukunanchik?

¹⁰ Willakuq qillqata estudianapaq. 1922 watapim wakin ancianokunata betel wasimanta kamachirqaku llaqtan-llaqtan watukuspa iñiqmasinchikkunata yanapanankupaq, paykunam betel wasipi cuentallikuqkunaman willarqaku sapa semana huk huñunakuypi Willakuq qillqata iñiqmasinchikkuna estudiayninkuqa ancha allin kasqanmanta. Chayta uyarispankum betel wasimanta cuentallikuqkunaqa tantearqaku iñiqmasinchikkuna sapa semana domingonpi utaq ima punchawpipas Willakuq qillqata estudianankupaq.

¹¹ Willakuq qillqam 15 Junio 1932 watapi astawan willakurqa chay qillqata betel wasipi imayna estudiasqankuman hina huñunakuykunapipas estudianankupaq, hinaspam nirqa huñunakuypi kaqkunapa ñawpaqninmanta huk iñiqmasinchik yachachinanpaq. Kimsa iñiqmasinchikkunañataqmi ñawpaqpi tiyaykuspanku tupasqanman hina chay qillqata leemuqku. Chay tiempopiqa mana tapukuyniyuqmi willakuq qillqapi yachachikuykunaqa karqa, chaymi yachachiqqa huñunakuypi kaqkunata niq yachachikuyman hina ima tapukuyninkupas kasqanmanta rimarinankupaq, hinaptinmi yachachiqñataq wakiqninta niq chay tapukuykunamanta rimarinankupaq. Mana allinta entiendeptinkuñataqmi kikin yachachiq pisi rimayllapi yachachimuq.

¹² Ñawpa watakunapiqa sapa grupom Willakuq qillqapi yachachikuykunata akllaqku imamanta yachayta munasqankuman hina estudianankupaq. Ichaqa 1933 watapim 15 abril killapaq Willakuq qillqapi nimurqaku, lluqsimusqanman hina sapa qillqata estudianankupaq. Chaymantapas 1937 watapim tantearqaku sapa domingo huñunakuypi estudianankupaq. 1942 watapiñataqmi 1 octubre killapaq Willakuq qillqa nirqa, kunan tiempopi estudiasqanchikman hina estudianankupaq. Chaypim nirqa yachachikuypa uray patanpi tapukuykuna rikurinanmanta hinaspa chay tapukuykunata servichikuspa huñunakuypi huk horallapi estudianankupaq. Chaymantapas huñunakuypi kaqkunatam kallpancharqaku leespalla rimarinankumantaqa entiendesqankuman hina umallankumanta rimarinankupaq. Willakuq qillqapi yachachikuykunatam ‘confianza sirvienteqa’ astawan servichikun Dios yupaychayninchikpi kallpanchawananchikpaq (Mat. 24:45). Chaymi sapakama tapukunanchik: “¿Sapa semanachu Willakuq qillqata preparakuni? ¿Kallpanchakunichu huñunakuypi rimarinaypaq?”, nispa.

13, 14. (1) ¿Imaynam karqa pasaq watakunapi bibliamanta yachanapaq huñunakuyqa? (2) ¿Imanasqataq chay huñunakuyman rinki?

¹³ Bibliamanta yachanapaq huñunakuy. Ran sutiyuq iñiqmasinchikmi Baltimor llaqtapi yacharqa (Maryland,  Estados Unidos). Paymi yaqa 1890 watapi iñiqmasinchikkunata nirqa huñunakuspanku bibliamanta astawan yachanankupaq, chay huñunakuypim estudiaqku “waranqa watapa qallariynin” (inglespi) niq qillqata. Chay huñunakuytaqa ruwaqku wakin iñiqmasinchikkunapa wasillankupim. Septiembre 1895 watapaqqa Estados Unidos nacionpa achka llaqtankunapiñam chay huñunakuytaqa ruwachkarqaku. Chay killapi lluqsimuq Willakuq qillqapitaqmi Diosmanta yachay munaqkunata kallpancharqaku chay huñunakuyta ruwanankupaq. Chaypi yachachiqqa allin leeqmi kanan karqa, hinaspam “waranqa watapa qallariynin” (inglespi) nisqa librota as-asmanta leespan huñunakuypi kaqkunapa rimarisqankuta uyarinan karqa, sapa parrafota leeruspanñataqmi chaywan tupaq yachachikuykunata bibliapi maskaspan leenan karqa, sapa yachachikuypa tukuyninpiñataqmi  lliw huñunasqa kaqkuna rimarinanku karqa ima yachasqankumanta.

¹⁴ Chay huñunakuytaqa tiempopa risqanman hinam huk sutikunawan suticharqaku. Qallariyninpim sutichaqku “circulos bereanos para estudios biblicos”, nispa. Chaynataqa suticharqaku apostolkunapa tiemponpi Berea llaqtapi runakuna hina bibliata estudiasqankuraykum (Hech. 17:11). Watakuna pasaytañataqmi “aslla huñunakuspa bibliamanta estudio” nispa suticharqaku. Kunanqa, “bibliamanta yachanapaq huñunakuy” nispañam sutichanchik, hinaspapas manañam sapaq wasikunapiñachu huñunakunchik aswanqa llapanchikmi Diosta yupaychanapaq wasipiña huñunakunchik. Watakuna pasasqanman hinam chay huñunakuypiqa bibliamanta yachananchikpaq achka qillqanchikkunawan yanapachikurqanchik. Chay huñunakuypi  rimarinanchikpaqmi qallarisqan tiempomantaraq kallpanchawarqanchik. Chay huñunakuyqa bibliamanta astawan yachananchikpaqmá yanapawanchik. Chaynaqa, ¿sapa huñunakuypi rimarinaykipaqchu allinta preparakunki?

15. ¿Imapim yanapawarqanchik Diosmanta yachachinapaq escuelaqa?

¹⁵ Diosmanta yachachinapaq escuela. Estados Unidos betel wasipi llamkaq Carey Barber iñiqmasinchikmi kaynata nispan yuyarin: “1942 watapim 16 febrero killapi betelpi llamkaq lliw qarikunata kallpanchawarqaku Diosmanta yachachinapaq escuelapi matriculakunaykupaq”, nispa. Payqa tiempopa pasasqanman hinam enteron pachapi Diospa llaqtanpi punta apaqkunapa huk kaqnin karqa, chaymi nirqa chay escuelaqa kuyakuywan Diospa yanapawasqanchik kasqanta. Anchatam chay escuelaqa iñiqmasinchikkunata yanaparqa Diosmanta allinta willakunankupaq hinaspa allin yachachiq kanankupaq, chaymi 1943 watamantapacha iñiqmasinchikkunaqa chaskirqaku Curso en el Ministerio Teocrático niq qillqata. 1943 watapi 15 octubre killapaq lluqsimuq Willakuq qillqapim nirqa: “Chay escuelaqa lliw runakunaman Diosmanta allinta willakunapaq hinaspa yachachinapaqmi yanapawanchik”, nispa (2 Tim. 2:15).

16, 17. (1) ¿Runakunapa qayllanpi sumaqta rimanallapaqchu yanapawarqanchik Diosmanta yachachinapaq escuelaqa? (2) ¿Imanasqam chaynata ninki?

¹⁶ Qallariyninpiqa achkam manchapakuqku runakunapa qayllanpi rimaytaqa. Clayton Wodwar iñiqmasinchikpa taytanmi 1918 watapi iñiqmasinchik Rutherfodwan kuska presochasqa karqa. Paymi yuyarin 1943 watapi chay escuelapi matriculakusqanmanta, kaynata nispan: “Llumpay sasam karqa achka runakunapa ñawpaqninmanta rimamuyqa, qalluymi watakuruq hina rikchakapuwarqa, simiymi chakirurqa hinaspapas manam allintachu tuqyachirqani rimasqaytapas”, nispa. Ichaqa allin yachachiq kananpaq kallpanchakusqanman hinam Claytonqa achka runakunapa qayllanpi mana manchapakuspa yachachiyta qallaykurqa. Chay escuelaqa manamá runakunapa qayllanpi sumaqta rimanallanpaqchu yanaparqa aswanmi mana hatuntukuspa Jehova Diospi hapipakunanpaqpas. Paymi nin: “Huñunakuykunapi yachachiqqa manam hatuntukunanchu aswanmi Diospi hapipakuspan sumaqta preparakunan, chaynapim uyariqninkunapas kusikuywan uyarispa imallatapas yachanqaku”, nispa.

¹⁷ Warmikunatapas 1959 watamantapacham kallpancharqaku chay escuelapi matriculakunankupaq. Edna Bauer iñiqmasinchikmi asambleapi kallpanchasqankumanta kaynata nispan yuyarin: “Yuyachkaniraqmi chayta uyarispa ñañaykuna kusikusqankuta”, nispa. Jehova Dios yachachiwananchikpaqmi ñawpaqpi achka matriculakurqanchik Diosmanta yachachinapaq escuelapi, kunanpas yachachisqam  kachkanchik Diospa munayninta ruwananchikpaq huñunakuypi (Leey Isaias 54:13).

18, 19. (1) ¿Imayna yachachisqam kanchik Diosmanta willakunanchikpaq? (2) ¿Imanasqam huñunakuyninchikkunapi takinchik? (Qaway 200 paginapi “ Diosta yupaychanapaq takikuna” niq yachachikuyta).

¹⁸ Diosmanta yachachinapaq huñunakuy. 1919 watapiqa Diosmanta imaynata willakunankupaqmi chay huñunakuytaqa ruwaqkuña, ichaqa qillqanchikkunata aypuqkunallam chaypiqa huñunakuqku. 1923 watamantaqa sapa killañam huk kutita ‘Diosmanta yachachinapaq huñunakuytaqa’ ruwaqku, hinaspapas llapan iñiqmasinchikkunapaqñam chay huñunakuyqa karqa. 1928 watapiñataqmi kamachirqaku sapa semana chay huñunakuyta ruwanankupaq. 1935 watapipas Willakuq qillqapim lliw iñiqmasinchikkunata kallpancharqaku Director sutiyuq qillqapa (chaymantam chay qillqata suticharqaku Informador, chaymantañataq Diospaq llamkayninchik, nispa) nisqanman hina chay huñunakuyta ruwanankupaq. Qatiqnin watakunapiqa enteron allpapiñam chay huñunakuytaqa lliw iñiqmasinchikkuna ruwachkarqaku.

¹⁹ Kunanqa Diospa munayninta ruwananchikpaq huñunakuypim yachachiwanchik Diosmanta allinta willakunapaq (Mat. 10:5-13). Huñunakuypi yanapawaqninchik qillqata chaskispaqa, ¿yaqachu allinta leespa hinaspa yuyaymanaspa chaypi nisqanman hina Diosmanta willakuchkanki?

20-22. (1) ¿Imanasqam Jesuspa wañukusqanta sapa wata yuyarina? (2) ¿Imapim yanapasunki chay huñunakuyman sapa wata risqaykiqa?

²⁰ Kikin Jesucristom qatiqninkunata kamachirqa wañukusqan punchawta yuyarinankupaq. Chaytaqa sapa watam yuyarina (1 Cor. 11:23-26). Jesuspa wañukusqanta yuyarinapaqqa sapa watam wara-waranqantin runakuna huñunakunku. Chaypim hanaq pachapaq suyakuyniyuqkunata yuyarichin Jesucristowan kuska kamachimunankupaq akllasqa kasqankuta (Rom. 8:17). Kay pachapaq suyakuyniyuqkunañataqmi kallpanchasqa tarikunku kamachiwaqninchik Jesucristota tukuy sunquwan kasukunankupaq (Juan 10:16).

²¹ Iñiqmasinchik Rusellwan yanapaqninkunam qawarqaku Jesuspa wañukusqanta yuyariyqa ancha allin kasqanta, yacharqakutaqmi watapi huk kutillata yuyarinankutapas. Abril 1880 watapi Willakuq qillqam nirqa: “Achka watakunañam Pitsburgh llaqtapiqa Jesucristopa wañukusqanta yuyariniku, hinaspam aychanman rikchakuq tantata chaynataq yawarninman rikchakuq vinota tomaq kaniku”, nispa. Chaymanta pasaq watakunallapim Jesucristopa wañukusqanwan tupaq punchawpi asamblea ruwayta qallaykurqaku. Chay asambleam 1989 watapi qallaykurqa,  chaypim 225 runakuna huñunakurqaku hinaspam 22 bautizakurqaku.

²² Kunanqa manañam ima hatun huñunakuytapas Jesucristopa wañukusqanta yuyarinapaq punchawpiqa ruwanchikñachu, ichaqa maypi yachaspapas llapan llaqtamasinchikkunamanmi willanchik ñuqanchikwan kuska chay punchaw huñunakunankupaq. Jesucristopa wañukusqanta yuyarinapaqmi 2013 watapi 19 millon masnin runakuna enteron allpapi huñunakurqanchik. Mayna kusikunapaqmi chay huñunakuyman riyninchikqa hinaspa wakin runakunatapas hamunankupaq kallpanchasqanchikqa. ¿Kusikuywanchu lliw runakunaman willanchik chay huñunakuyman rinankupaq?

23. ¿Ima ninkim huñunakuyman rinapaq kamachikuymanta?

²³ Diosman sunqu kaqkunaqa manam sasachakunchikchu huñunakuyman rinapaq kamachikuy kasukuytaqa (Heb. 10:24, 25; 1 Juan 5:3). Israel casta runakunata kamachiq Davidmi Jehova Diosta yupaychanapaq wasiman kusisqallaña riq, astawanraqmi kusikuq Diosta kuyaqkunapiwan rispanqa (Sal. 27:4; 35:18). Jesuspas warma kasqanmantapacham tukuy sunqunwan Jehova Diosta yupaychanapaq wasipi kayta munarqa (Luc. 2:41-49).

24. ¿Imakunapim yanapawanchik huñunakuyninchikkunaman riyqa?

²⁴ Huñunakuykunaman rispaqa Jehova Dios kuyasqanchikta hinaspa iñiqmasinchikkuna kallpanchay munasqanchiktam qawachinchik. Chaymantapas Diospa nombrasqan kamachiq Jesucristota kasukuspa kawsakuy munasqanchiktam qawachinchik, chayna kawsakunapaqmi huñunakuykunapi yachachiwanchik. Huñunakuykunapitaqmi yachachiwanchik Diosmanta willakunapaq hinaspa Jesuspa qatiqnin kanankupaq llampu sunqu runakunaman yachachinanchikpaqpas (leey Mateo 28:19, 20). Tukuy sunquwan huñunakuyman riy munasqanchikmi sutillata qawachin Jesucristoña kamachimusqanmanta mana iskayrayasqanchikta. Chaynaqa amayá saqisunchu huñunakuyninchikkunaman riytaqa.