1-3. E kangaa Iesu ni kabutaanako te mwakuri n uarongorongo, ao baikara titiraki ake a rio iai?

E KABUTAA Kariraia Iesu n uarongorongo iai i nanon uoua te ririki. (Wareka Mataio 9:35-38.) E kawari kaawa aika bati aika bubura ma aika uarereke, e angareirei n taian tinakoka, ao e tataekina te rongorongo ae raoiroi ibukin te Tautaeka n Uea. A kawaria aomata aika mwaiti n taabo ake e uarongorongo iai. E noria Iesu bwa “a a rangi ni bati uaa aika riai n taiaki ngkai” ao a kainnanoaki riki taani mwakuri.

² E baireia Iesu bwa e na butanako te mwakuri n uarongorongo. N te aro raa? Ni kanakoaia ana abotoro ake 12 bwa “a na uarongorongoa taekan ana Tautaeka n Uea te Atua.” (Ruka 9:1, 2) E bae n iai aia titiraki abotoro ni kaineti ma aroni karaoan te mwakuri aei. Imwaini kanakoaia ao e kaota tabeakinaia Iesu ngke e angania te kataneiai, ae te bwai are e a tia n anganna Tamana are i karawa.

³ A a rio ngkai tabeua titiraki aikai: Tera te kataneiai are e karekea Iesu mairoun Tamana? Tera te kataneiai are e angania ana abotoro Iesu? Ao tera aroni boong aikai, e a tia te Uea ae te Mesia ni kataneiaia taan rimwina bwa a na karaoa aia mwakuri ni minita? Ngkana e a tia ao n te aro raa?

4. E reireinaki n ningai Iesu iroun Tamana ao ia?

⁴ E tauraoi Iesu ni kaotia bwa e bon reireinaki iroun Tamana. E taku Iesu n ana tai ni mwakuri ni minita: “I taekini baike e reireinai te Tama.” (Ioa. 8:28) E reireinaki n ningai Iesu ao ia? E oti raoi bwa e moanaki kataneiaan Natin te Atua ae te moanibung aei, n te tai ae waekoa imwini karikana. (IKoro. 1:15) E kabanea te tai ae rangi ni bati te Nati i rarikin Tamana i karawa, n ongongora ao ni matakuakina te “tia Reirei ae Moan te Kakannato.” (Ita. 30:20) Ibukin anne, e a karekea te Nati te reirei ae akea kabotauana i aon aroaron Tamana, ana mwakuri, ao ana kantaninga.

5. Tera te kaetieti are e anga te Tama nakon te Nati ni kaineti ma te mwakuri ni minita are e na karaoia n te aonnaba?

⁵ N taina ae riai ao e a reireina Natina Iehova taekan te mwakuri ni minita are e na karaoia n te aonnaba. Iangoa te taetae ni burabeti are kabwarabwaraa te reitaki i marenan te tia Reirei ae Moan te Kakannato ma Natina ae te moanibung. (Wareka Itaia  50:4, 5.) E taekinaki n te taetae ni burabeti bwa e kakauta Natina Iehova n te “ingabong ae koraki.” E kataamneiaki n te taeka anne taekan te tia reirei ae kauta ana ataei n te karangaina bwa e na reireinna. E taekinaki ae kangai n te boki teuana ae kabwarabwaraa te Baibara: “E kairia . . . Iehova n aron ae kaanga ataein te reirei ae kairaki nakon te reirei, ao e reireinna te bwai ae e na uarongorongoia ao arona ni karaoia.” E reireina Natina Iehova i karawa are aongkoa ana tabo n reirei, te bwai ae e na ‘taekinna ao e na atongnga.’ (Ioa. 12:49) E anga naba te Tama te kaetieti nakon Natina ni kaineti ma arona n angareirei. * Ngke e mena n te aonnaba Iesu, e kamanena raoi kataneiaakina tiaki tii ni karaoan ana mwakuri ni minita, ma ni kataneiaakia naba taan rimwina bwa a na kakororaoa aia mwakuri ni minita.

6, 7. (a) Tera te kataneiai are e angania ana abotoro Iesu, ao tera are a kataubobongaaki iai bwa a na karaoia? (b) Te aeka ni kataneiai raa are e taraia raoi Iesu bwa a na karekea taan rimwina n ara bong aikai?

⁶ Tera te kataneiai are e angania ana abotoro Iesu, are taekinaki mai eta? Ni kaineti ma Mataio mwakoro 10, e angania te kaetieti ae kaineti ma te mwakuri ni minita ao aikai naba: te tabo ae a na uarongorongo iai (kibuna 5, 6), te rongorongo ae a na tibwaia (kibuna 7), kainnanoan onimakinan Iehova irouia (kibuna 9, 10), aroia ni kawariia kaain te auti (kibuna 11-13), aroia ni kaekaa te taeka n totoko (kibuna 14, 15), ao aroia ni kaitaraa te bwainikirinaki (kibuna 16-23). * A kataubobongaaki ana abotoro Iesu n te kataneiai ae nakoraoi are e angania, bwa a na kaira te mwakuri n tataekina te rongorongo ae raoiroi n te moan tienture C.E.

⁷ Tera aron ara bong aikai? E a tia Iesu are te Uea n ana Tautaeka n Uea te Atua, n angania taan rimwina mwiokoaia ae te kabanea ni kakawaki ae tataekinan “te rongorongo ae raoiroi aei ae taekan te Tautaeka n Uea, n te aonnaba ni kabutaa bwa te bwai ni kaotioti nakoia botannaomata ni kabane.” (Mat. 24:14) E a tia ni kataneiaira te Uea bwa ti na waakina te mwakuri ae rangi ni kakawaki aei? Eng, e a tia! E taraia raoi te Uea mai karawa bwa a na karekea te kataneiai taan rimwina i aon aron te uarongorongo i tinanikun te ekaretia, ao aroni kakororaoani mwioko aika okoro n te ekaretia.

8, 9. (a) Tera oin te kantaninga n te Kuura ni Kataneiai Ibukia Taan Uarongorongo? (b) E kangaa ni buokiko te botaki n taromauri are i nukan te wiki bwa ko na mwaatai riki n am mwakuri ni minita?

⁸ E a maan ana botaki Iehova ni kakabonganai ruunga n aono, bwabwaro, ao bobotaki n te ekaretia n aron te Botaki Ibukin te Uarongorongo, ni kataneiaia iai ana aomata te Atua ibukin te mwakuri ni minita. Ma ni moa man 1940 tabun ao taari mwaane ake taani kairiri ni kautun ara botaki, a a bairea te kataneiai ni kuura aika kakaokoro.

⁹ Te Kuura ni Kataneiai Ibukia Taan Uarongorongo. N aron ae ti noria n te mwakoro are mai mwaina ao e moanaki te kuura aei n 1943. Te koaua bwa te bwai ae uaiakinaki n te kuura aei bwa e na tii kataneiaia kaaina bwa a na anga kabwarabwara aika uaana ni bobotaki n te ekaretia? Bon tiaki. Oin raoi te kantaninga n te kuura aei, boni kataneiaakia ana aomata te Atua  bwa a na kabongana te bwaintituaraoi are irouia ae te taetae, ni karaoiroa iai Iehova n te mwakuri ni minita. (TaiAre. 150:6) A kataubobongaaki iai taari mwaane ao aine ni kabane ake a kaaina te kuura aei bwa a na riki bwa taan tataekina te Tautaeka n Uea aika mwaatai riki. A a reke taiani kataneiai aikai man te botaki n taromauri are i nukan te wiki.

10, 11. Antai aika a kona ngkai ni kabaei araia ibukin te Kuura ni Kireata, ao tera te bwai ae uaiakinaki iai?

¹⁰ Watchtower Bible School of Gilead. E moanaki n te Moanibong Beberuare 1 n 1943 te kuura ae e a aranaki ngkai bwa te Watchtower Bible School of Gilead. E moani kateaki te kuura aei bwa a na kataneiaaki iai bwaiania ao taari riki ake a kabwanina aia tai, nakon te mwakuri ni mitinare n taabo nako n te aonnaba. Ma n Okitobwa 2011 ao e tii kaukaki te kabaeara nakoia naake a kabwanina aia tai, n aroia tibeetio bwaiania, mataniwi aika mwamwananga ao buuia, kaain te Betaera, ao mitinare ake a tuai ni kaea te kuura aei.

¹¹ Tera te bwai ae uaiakinaki ni karaoan te Kuura ni Kireata? E kaeka temanna ae e a maan n riki bwa te tia reirei iai ni kangai: “E na kakorakoraaki riki aia onimaki kaaina, rinanon reiakinan raoi ana Taeka te Atua, ao a na buokaki naba iai ni karikirakei aroaro aika reke rinanon te taamnei ae raoiroi, ake a kainnanoi bwa a aonga n tokanikai i aoni mwiokoaia. Te bwai ae uaiakinaki naba ae kakawaki n te kuura aei, boni karinan i nanoia te kan tataekina te euangkerio.”—IEbe. 4:11.

12, 13. Tera mwin te Kuura ni Kireata nakon te mwakuri n uarongorongo ni katobibia te aonnaba? Aanga te katoto.

¹² Tera mwin te Kuura ni Kireata nakon te mwakuri n uarongorongo ni katobibia te aonnaba? Man 1943 ao a a tia ni kataneiaaki n te kuura aei aomata aika riaon 8,500 mwaitiia, * ao a beku mitinare aika a a tia ni kataneiaaki i Kireata n aaba aika riaon 170 ni katobibia te aonnaba. A kabongana raoi kataneiaakia mitinare aikai ni katea te katoto n aroia n ingainga n te mwakuri ni minita ao ni kataneiaia tabemwaang bwa a na karaoa naba anne. A bati taai ake e kairaki iai te mwakuri irouia mitinare n aono ake a karako iai taan uarongorongoa te Tautaeka n Uea.

¹³ Iangoa te baere riki i Tiaban are e kuri n toki iai tataekinan te rongorongo nakoia aomata n te Kauoua ni Buaka Are Kabutaa Aonnaba. N Aokati 1949 ao e kee i aan tengauni mwaitiia taan uarongorongo aika kaain Tiaban. Ma ni banen te ririki anne ao iai 13 mitinare ake a a tia ni kataneiaaki i Kireata ake a a tabetabe n uarongorongo i Tiaban. Imwina ao a a manga roko mitinare aika mwaiti riki. N te moantai ao a bon tii kaatuua riki aia mwakuri mitinare ni kaawa ake a bubura ao imwina a a manga mwaing nakoni kaawa tabeua riki. A ingainga mitinare aikai ni kaungaia aomata ake a reirei ma ngaiia ao tabemwaang bwa a na karaoa te mwakuri ni bwaiania. E noraki uaan aia kakorakora mitinare. E a riaoni ngkai 216,000 taan tataekina te Tautaeka n Uea i Tiaban ao e kaania 40 te katebubua mai buakoia aika bwaiania! *

14. A riki kuura ni kataneiai bwa bwaai ni kakoaua aika aki kona ni kakeweaki ni kaineti ma tera? (Nora te bwaoki ae “ Kuura Aika Kataneiaaki Iai Taan Tataekina te Tautaeka n Uea” n iteraniba 188.)

¹⁴ Kuura ni kataneiai riki tabeua ibukia taan uarongorongo. A buokaki naake a kaaini kuura aika te Kuura Ibukin te  Mwakuri ni Bwaiania, te Kuura n Reirei n te Baibara Ibukia Taanga Aika Kristian, ao te Kuura n Reirei n te Baibara Ibukia Taari Mwaane Aika Akea Buuia, bwa a na rikirake n te onimaki ao n ingainga ni kairan te mwakuri n tataekina te rongorongo ae raoiroi. * A riki kuura ni kabane aikai bwa te bwai ni kakoaua ae aki kona ni kakeweaki bwa e a tia ara Uea ni kataubobongaia raoi taan rimwina bwa a na kakororaoa aia mwakuri ni minita.—2Tim. 4:5.

15. N te aro raa ae a kani katotonga Iesu mwaane ake iai mwiokoaia?

¹⁵ Uringa ana taetae ni burabeti Itaia are taekina Iesu bwa e reireinaki iroun te Atua. E reireinaki te Nati i karawa are aongkoa ana tabo n reirei bwa e aonga n ataa “aroni kaekaan ane e kua, n te taeka ae riai.” (Ita. 50:4) E kabongana te reirei anne Iesu, bwa ngke e mena n te aonnaba ao e kabebeteia aika “korakai ma n rawawata.” (Mat. 11:28-30) A kani katotonga naba Iesu mwaane ake iai mwiokoaia, n aroia n riki bwa taani kabebeteia tariia ao mwaaneia. Ngaia are a a kateaki kuura aika kakaokoro ibukini buokaia taari mwaane aika tau bwa a na mwaatai riki ni buokiia raoia n te onimaki.

16, 17. Tera te bwai ae uaiakinaki n te Kuura ni Minita Ibukin te Tautaeka n Uea? (Nora naba te kabwarabwara mai nano.)

 ¹⁶ Te Kuura ni Minita Ibukin te Tautaeka n Uea. E karaoaki te moan reirei n te kuura aei ni Maati 9 n 1959 i South Lansing i New York. A kaoaki mataniwi aika mwamwananga ma taari ake a mwiokoaki n te ekaretia, bwa a na kaea te reirei aei ae teuana namwakaina maanna. Imwina riki ao e a rairaki te reirei aei man te Ingiriti nakon taetae riki tabeua, ao e a tabe te kuura aei ni kataneiaia taari nako teutana imwin teutana ni katobibia te aonnaba. *

¹⁷ E taekinaki ae kangai n te 1962 Yearbook of Jehovah’s Witnesses, ni kaineti ma te bwai ae uaiakinaki n te Kuura ni Minita Ibukin te Tautaeka n Uea: “N te aonnaba ae rangi ni katabetabe aei, ao e riai te mataniwi n te ekaretia ibukia Ana tia Kakoaua Iehova n riki bwa te mwaane ae kona ni bairea raoi maiuna, bwa e aonga n anga te ibuobuoki ae kainnanoaki irouia kaain te ekaretia ni kabane ao a na kakabwaiaaki iai. E riai naba n aki kaaki taekan oin ana utu irarikin tabeakinan te ekaretia, ma e riai ni bwaina te iangoraoi. Ai tamaroara te bwai ae a anganaki taari aika mwiokoaki n te ekaretia ni katobibia te aonnaba, ae te kona ni kaea te Kuura ni Minita Ibukin te Tautaeka n Uea, ike a a karekea  iai te kataneiai ae e na buokiia ni karaoa raoi ae e taekinaki n te Baibara, ibukin te bwai ae e riai ni kakororaoia te mataniwi!”—1Tim. 3:1-7; Tit. 1:5-9.

18. A kangaa ni bane ni kakabwaiaaki ana aomata te Atua n te Kuura ni Minita Ibukin te Tautaeka n Uea?

¹⁸ A bane ni kakabwaiaaki ana aomata te Atua n te Kuura ni Minita Ibukin te Tautaeka n Uea. N te aro raa? Ngkana a maiuakina te baere a reiakinna n te kuura unimwaanen te ekaretia ao tabonibai, a a katotonga iai Iesu n aroia n riki bwa taani kabebeteia raoia n te onimaki. Ko aki kakaitau n te taeka ae kaota te akoi, te tauraoi n ongora, ke kawarakim iroun te unimwaane ke te tabonibai ibukin te kaungaunga? (1Tet. 5:11) Bon te kakabwaia nakoia kaain aia ekaretia mwaane aika tau aikai!

19. Baikara kuura tabeua riki ake a tararuaaki n te Komete Ibukin te Reirei, ao tera te babaire ibukini kuura akanne?

¹⁹ Kuura ni kataneiai riki tabeua ibukia taan uarongorongo. A tararuaaki kuura ake tabeua riki iroun Ana Komete Ibukin te Reirei te Rabwata n Tautaeka, ake a kataneiaaki iai taari ake a mwiokoaki n ara botaki. A baireaki kuura akanne ibukini buokaia taari mwaane, n aroia unimwaanen te ekaretia, mataniwi aika mwamwananga, ao kaain te Komete n te Aobiti n Tararua, bwa a na mwaatai riki ni kakororaoi mwiokoaia aika bati. A kaungaaki taari aikai n reirei aika aanaki n te Baibara bwa a na kateimatoa aia onimaki ao ni maiuakini booto n reirei man te Baibara, n aroia n tararuaiia tiibu aika rangi ni kakawaki are e mwiokoiia iai Iehova.—1Bet. 5:1-3.

20. Bukin tera bwa e kona n taekinna Iesu bwa ti bane n “reireinaki iroun Iehova,” ao tera ae ko motinnanoia bwa ko na karaoia?

²⁰ E teretere bwa e taraia raoi te Uea ae te Mesia bwa a na kataneiaaki raoi taan rimwina. A karinanaki mai eta nako naano kataneiai ni kabane: E kataneia Natina Iehova ao te Nati e kataneiaia taan rimwina. Ngaia are e kona n taekinna Iesu bwa ti bane n “reireinaki iroun Iehova.” (Ioa. 6:45; Ita. 54:13) Ti bia motinnanoia bwa ti na kabongana raoi te kataneiai ae e a tia ni katauraoia ara Uea ibukira. Ao ti bia uringnga ae oin te kantaninga ni kataneiai aikai ni kabane, bon ibukini buokara bwa ti na teimatoa ni korakora n te onimaki bwa ti aonga ni kakororaoa raoi ara mwakuri ni minita.